ترکان
و
بررسي تاريخ, زبان و هويت آنها در ايران
حسن راشــــــــــدی
ترکان / چشم انداز آتی ناسيوناليسم قومی در آذربايجان ايران / ج- ايدئولوژی قومی
ماهيت ايدئولوژي قومي نقش مهمي در چشمانداز آتي ناسيوناليسم قومي در ايران ميتواند داشته باشد بنابراين جهت درک ماهيت اهداف قومي اين سؤال را بايد مطرح نمود که آيا ايدئولوژي قومي در آذربايجان ايران مبني بر اصالت قومي آذربايجانيها و طرد قومهاي ديگر است.
پاسخ اجمالي اين بحث مبتني بر مشاهدات, تجربهها, مطالعه مطبوعات و فعاليتهاي تبليغات انتخاباتي و برخي از تأليفات انديشمندان و نخبگان آذربايجان است. البته قبل از ورود بر اين بحث لازم به يادآوري است که اين بررسي متکي و مبتني بر رفتارها و نگرشهايي است که در سطح جامعه از طريق مطبوعات, گردهماييها و اساسنامهها و نطقهاي انتخاباتي و غيره قابل دستيابي است. وقتي در اينجا بحث از ايدئولوژي جنبش قومي يا ناسيوناليسم قومي ميشود, مبتني است بر آنچه در جامعه اتفاق ميافتد و نه مبتني بر مباحثي که در خارج از کشور و يا توسط گروههاي مخالف نظام مطرح ميشود. يعني اين بررسي با تأکيد بر مطبوعات و رفتار نخبگان داخلي و تودههاي اجتماعي انجام شده و موضوعي است که همه ميتوانند بررسي کنند.
در مبحث ايدئولوژي قومي ميتوان گفت گرچه ايدئولوژي قومي در آذربايجان در بين نخبگان و برخي از فعالان سياسي روشنفکر آذري مبتني بر شکاف قومي است که قابل انکار نيست و طبيعتاً اگر غير از اين بود بررسي مسأله موضوعيتي نداشت, ولي اين تمايز و شکاف قومي مبتني بر اصالت قومي آذربايجانيها بر ديگر اقوام يا طرد حاکميت ملي يا قوم مرکزي نيست بلکه مبتني بر يکسري مطالبات و درخواستهايي است که به منظور رفع تبعيض به ويژه در حوزه فرهنگي و تا حدودي رفع محروميتها در حوزه اقتصادي مطرح ميشود؛ ۷۰ تا ۸۰ درصد اين مطالبات که در اين سالها به کرات در مطبوعات و سخنرانيهاي انتخاباتي مطرح شده, بيشتر مبتني بر مطالبات فرهنگي بوده است, تا سياسي و يا حتي اقتصادي صرف. نسل جديد روشنفکران يا تحصيلکردگان آذري و به طور کلي نيروهاي فعال قومي, برخلاف مارکسيستها يا سوسياليستهاي چپ قبل از انقلاب از نيروي قومي به عنوان ابزار و يا پشتوانه پيگيري و پيشبرد اهداف و مرامهاي حزبي خود با عناوين و شعارهايي مانند مبارزه براي رهايي خلقها استفاده نميکنند, بلکه بيشتر به دنبال تحقق برخي مطالبات و خواستههاي فرهنگي و مدني قومي هستند.
از اين رو است که در ايدئولوژي قومي نخبگان يا فعالان قومي آذري, از يکسري مفاهيم و يا تعابيري مانند آنچه در ادبيات چپ و نيروهاي سوسياليست و غيره مرسوم بود استفاده نميشود. لذا نيروي محرک فکري جنبش قومي آذربايجان مبتني بر تمايزات و ويژگيهاي فرهنگي است و تلاش براي تحقق برخي اصول معطل مانده قانون اساسي و رفع محدوديتهاي فعاليتهاي فرهنگي محور عمدهي اين حرکت است در مجموع رويکردهاي فکري نخبگان و شخصيتهاي آذري بدين صورت قابل صورتبندي است: رويکردي دمکراتيک به سياست و تمرکززدايي از قدرت سياسي که توزيع قدرت سياسي يکي از مطالبات اساسي اين جنبش است که تا حدود زيادي با جنبش دوم خرداد همخواني دارد با اين تفاوت که در بحث تقويض اختيارات به مسئولين منطقهاي و عامل صرف نبودن مسئولين منطقهاي ويژگي و تمايز خاصي نسبت به جنبش دوم خرداد پيدا ميکند. البته در جنبش دوم خرداد نيز افراد و گروههايي بر تمرکززدايي تأکيد داشتهاند و حتي تقويض اختيارات به مسئولين منطقهاي را تأکيد کردهاند. اما در حوزه اجتماع و اقتصاد رويکردي عدالتخواه و مساوات طلب و در حوزه فرهنگ رويکردي پلوراليستي دارند. آنها خواستار توجه کافي دولت و نخبگان فرهنگي به زبان و فرهنگ آذربايجان و ايجاد برخي تمهيدات براي حفظ و پايداري از اين فرهنگ هستند. در مجموع به لحاظ فکري بايد اشاره کرد که اين جنبش در چند سال اخير براي دوم خرداد پشتوانه بسيار قابل اطميناني بود و همواره فعالان آن در سطوح مختلف چه تودههاي اجتماعي, دانشجويان و قشر متوسط و چه نخبگان فرهنگي- سياسي کمکهاي شاياني را براي پيشبرد اهداف دوم خرداد داشتهاند. البته در يکي دو سال اخير, حمايت کامل از جنبش دوم خرداد با ترديدهايي مواجه شده چنانکه در سطح ملي نيز کارآمدي و موفقيتآميز بودن جنبش دوم خرداد با ترديدهايي روبه رو شده است. در آذربايجان نيز پيام دوم خرداد بتدريج با بياعتمادي روبرو گشته است و حتي از جانب برخي فعالان سياسي, مطبوعاتي و دانشگاهي با انتقادات و حتي اعتراضاتي روبهرو شده است و تعبير برخي از اين فعالان اين است که جنبش دوم خرداد, اقوام را از قطار اصلاحات جا گذاشت.
کیتابین ایچینده کی لر
4- رابطه هويت ملّی و هويت قومی در بين جوانان تبريز
5- چشم انداز آتی ناسيوناليسم قومی در آذربايجان ايران
—الف- عوامل مؤثر بر شکلگيری ناسيوناليسم قومی
—ب- وضعيت ناسيوناليسم قومی در آذربايجان
—د- پايگاه اجتماعی و شيوه های طرح مطالبات قومی
6- واقعيتهای تاريخی و بافت جمعيتی کشور
8- ترکان و زبان ترکی در آئينه تاريخ و ادبيات
9- فارسی دری, زبان مهاجر يا بومی در ايران؟
10- سيمای ترکان در آثار شعرای فارسی گوی و مورخين مشهور
12- اهميت زبان ترکی در ايران در قرون گذشته از ديد مورخين, سياحان و ديپلماتهای خارجی
13- در ذکر شمهاي از شمايل و فضايل خاصة پادشاه جمجاه خلدالله ملکه و سلطانه
14- دغدغه ناسيوناليستهای افراطی
15- آذربايجان تاريخی و محدوده آن از نظر مورخين
