دونیادا یاشایان دیل‌لر سیزین دوشونجه‌نیزه نه إده بیلرلر؟

دونیادا یاشایان دیل‌لر سیزین دوشونجه‌نیزه نه إده بیلرلر؟

هر بير ديل سيزين دوشونجه نيزی آز دا اولسا دَييشديرمه‌يه قاديردير. ائله آنلاييشلار وار کی، اونلاری بير ديلده ايفاده ائتمکدن باشقا ديله نظرن داها قولایدیر. سؤز احتياطی فرقليليگيندن دانيشارکن اينسانلارين عاغلينا آذربايجان ديلينده قارشيليغی اولمايان سؤزلر گله بيلر. مثلا، آلمانجادان “باشقالارينين بدبختليگيندن سئوینیب ذوق آلما ” معناسينی وئرن  ” شادین فرئود  Schadenfreud  “ سؤزونون آذربايجان ديلينده ائکويوالئنتی (معادلی) يوخدور.

آما ديللر آراسينداکی فرق بو قدر ساده دئييل. بعضی ديللر وار کی، مثلا “کئنقورو” سؤزونون يارانماسيندا رولو اولان استرالييانين آبوريگينال ديلی گووگو ييميتهيرر، اونلاردا سمتی و يا موقعیتی معین ائتمک اوچون “ساغ” ،”سول” و يا “آرخادا” سؤزلری عوضينه اوفوقون جهتلريندن قوللانیلیر (مسلا، “قوزئی” ،”دوغو” ،”گونئی” ،”باتی” و آراليق جهت‌لر)

بونو باجارماق اوچون بو ديلده دانيشانلار دوشدوکلری موحيطدن آسيلی اولماياراق جهتلرين يئرينی دئمگی باجاريرلار، حتّی اونلارين گؤزونو باغلاييب بير نئچه دفعه فيرلاتسانيز، اونلار يئنه ده شوبهه لنمدن قوزئی قوطبونو بارماقلاری ايله ايشاره ائده بيلرلر.

ماراقلی سی اودور کی، سؤزلرين بو جور دَييشمه‌سی آبوريگينال طايفا اوزرينده اينانيلماز ائتگی گؤستره بيلير؛ بو ديلده دانيشانلار يئرلشديکلری یئری قوطب آدلاری ايله ياددا ساخلايا بيليرلر. اونلار سيزه احوالات دانيشارکن، دئميه‌جکلری کی، “سونرا ايسه قاباغيمدا کئنقورو گؤردوم” ،عوضينده دئيه‌جکلر کی، “سونرا ايسه دوغودا کئنقورو گؤردوم”. غريبه دير کی، بونلار احوالات خاطيرينه اويدورولماميشدير، همين احوالاتی ايللر کئچندن سونرا نقل ائتسه‌لر ده، همين دایانیشی اینجه لیکله خاطيرلاياجاقلار.

کيشی و قادين جینسییتلری

دانيشديغينيز ديلين سيزين شخصيتينيزه تاثيريندن داها اؤنملی مقاملاری واردير. اينگيليس و آذربايجانین تورک ديليندن فرقلی اولاراق، بير چوخ اوروپا ديللرينده هر بير آد معین جينسه عاييددير (کيشی، قادين و يا اورتا). قراماتيک جينسله بيیولوژی جينس آراسيندا چوخ آز علاقه واردير.

اگر آد قادين و يا ديشی حئيوانی تصوير ائديرسه، او زامان آد قادين جينسينه عاييددير. مثلا، دي فراو (قادين)“دي فراو –  die Frau “،  (ديشی پيشيک) “لا شَت –  la chatte “. اگر آد کيشی و يا ائرکک حئيوانی تصوير ائديرسه، کيشی جينسينه منصوب اولاجاق.

مثلا، (کيشی) “دئر مان –  der Mann “،  (ائرکک پيشيک) “لی شئت –  le chat “. لاکين، بو یاسایا اويقونلوق هر زامان قورونمور. اؤرنک اوچون، “داس میتچئن –  das Mädchen “ آلمان ديليندن “قيز” کيمی ترجومه اولونسا دا، اورتا جينسه منصوبدور، چونکی “چئن”-له بيتن بوتون سؤزلر جانسيز اشيالارا خاصدير و يا ائرکک زرافه دن صؤحبت آچيلسا دا، لا ژیغاف(فرانساجا) سؤزو قادين جينسينه منصوب اولور.

معين آدلارین قادين و يا کيشی جينسينه منصوب اولماسی باشقا ديللرده ده فرقله‌نير. مثلا، کؤرپو سؤزو آلمان ديلينده قادين جينسينه منصوب اولسا دا (دی بوغوتکئ – die Brücke)، ايسپانیا ديلينده کيشي جينسينه منصوبدور (ائل پوئنتئ – el puente).

اينگيليس ديلينده موکممل دانيشان ايسپانیا و آلمانیا اؤیرنجی لر آراسيندا آراشديرما آپاريلميشدير. اونلارين دوغما ديللرينده عکس جينسلره اؤزل اينگيليسجه ايسيملر وئريلميشدير (يوخاريداکی “کؤرپو” ميثالينداکي کيمی).

بو قونو حاققیندا ماراغلانیب ایشتیراک ائدنلردن بو آدلاری کاراکتئريزه ائتمک خواهيش اولوندو. سونوجدا معلوم اولدو کی، قراماتيک دن دولایی قادين جينسينه عایید اولان آدلار قادين کيفيتلری ايله تصوير اولونوب (گؤزل، نفيس، اينجه و ….)، کيشی جينسينه عایید اولان آدلار ايسه کيشيلره اؤزل کيفيتلرله تصوير ائديليب (بؤيوک، تهلوکه‌لی، گوجلو و ….)، باخماياراق کی، بوتون تدقيقات اينگيليس ديلينده آپاريلميشدير.

سونوج

سونوجدا، ايسته‌سک ده، ايستمه‌سک ده، دانيشديغيميز ديلين بيزه چوخ إتکیسی واردير. بئله بير گؤزل چوخ آتالار سؤزو وار:

“نئچه دیل بیلَنه نئچه اینسان دئیرلر”.

بونا گؤره ده، نييه ده يئنی ديل اؤرگنمه‌يه‌سينيز؟ يئنی ديل سيزه داها چوخ اينسانلا ایلگی قورماغا يارديمجی اولاجاق؛ آیریجا، تاماميله يئنی شخصيت کيمی فورمالاشماغينيزا یاردیم إده‌جک.

کؤچوروب اویقونلاشدیران : آیهان میانالی