قورد پسیکولوژیسی و تورکلر / جئیهون بایراملی
بو گون دونیادا قوردلا باغلی چوخلو میقداردا یئر آدی، عادت-عنعنه لر، مراسیملر واردیر کی، بو دا قوردون اینسان یادداشیندا اؤزونه یئر توتماسینی، بو نادیر جانلی نین حقیقتن جسارت، مردلیک، دوزگونلوک، همچنین، آزادلیق سیموولو اولماسینی گؤستریر. اگر آمئریکادایاشایان ماییا طایفالاری بو گون ده قوردا سیتاییش ائدیرسه، رومانین سیموولو کیمی قورد قبول ائدیلیرسه، دئمک، قوردلار هئچ ده اینسانلارا ضرر وئرن یوخ، عکسینه، دونیامیزی اَیریلیکلردن تمیزله مک کیمی تانری میسسییاسینی اؤز اوزرینه گؤتورموش بیر جانلیدیرلار. اودور کی، قوردلارین اینسان دوشونجه سی ایله قبول ائدیلن موثبت جهتلرینی سادالاماق، بیر نؤوع دونیامیزی قوردلارین وارلیغینا ایناندیرماق ایستردیک. هر حالدا، آذربایجان تورکلری نین خیلاص، آزادلیق، قورتولوش رمزی ساییلان قورد توتئمی هر کسدن اؤنجه بیزلره عزیزدیر. تصادوفی دئییل کی، جمعی تورکلرین خاراکتئریک خوصوصیتلری نین بیر چوخو قورد پسیکولوژیسی اوزرینده قورولوب و هارداسا اونو خاطیرلادیر. قوردون هانسی خوصوصیتلری شوعوورلو اینسانین داورانیشینا یاخیندیر؟ بو سوال تکجه موعاصیر دؤورون علم آداملارینی دئییل، هامینی دوشوندورور. ایلک نؤوبه ده قئید ائدک کی،
1. قورد یئگانه ییرتیجی حئیواندیر کی، اونو اهلی لشدیرمک مومکون دئییل. قدیم آذربایجان تورک ائل مثلینده دئییلیر: ” قوردو نه قدر اهلی لشدیرسن، گؤزو یئنه مئشه یه باخاجاق ” .
2. ایلک قئیدیمیز ایسه اؤزو ایله آشاغیداکی منطیقی نتیجه نی گتیریر: قورد هر زامان آزادلیغا جان آتیر، اونو قفسده ابدی ساخلاماق، زنجیرله مک مومکون دئییل. قوردون ائوی مئشه لر اولدوغو اوچون او هر هانسی بیر ایمکان دوشونجه قفسینی داغیدیب اؤزونو ” ائو ” اینه چاتدیراجاق. چونکی او اؤزونو یالنیز اؤز ائوینده سربست، آزاد حیسس ائدیر.
3. قوردلار هر زامان سورو ایله عؤمور سورورلر. اووا گئدرکن، بالالارینی یئم و یئنی یاشاییش یئرلری ایله تامین ائتمک ایسترکن، عئینی زاماندا، دیگر ییرتیجیلاردان اؤز ائوینی، بالالارینی قورویارکن قورد هئچ زامان تکباشینا حرکت ائتمیر. سورو اونون اوچون کوللئکتیو اؤزونومودافیعه کاراکتئری داشیییر. قورد قوردلوغو ایله درک ائدیر کی، تک الدن سس چیخماز و یالنیز اؤز نؤوعوندن اولانلا بیرلشدیکده قورد اؤزوندن قات-قات گوجلو اولان ایسته نیلن جانلینی محو ائتمک ایقتیداریندا اولور. هر هانسی بیر کوتلوی کنار تاثیر اولان زامان قورد اولاماقلا اؤز نؤووندن اولانلاری بیرلشمه یه سسله ییر.
4. قورد طبیعتده کی غئیری-کامیل اولان هر شئیه قارشی دؤزومسوزلوگو ایله سئچیلیر. خسته لیک منبعیی اولان هر بیر شئیی داغیتماغا حاضیردیر. محض بو جهتینه گؤره قوردلار ” طبیعتین ان صادیق اؤولادی ” آدلانیرلار. حتّی یئنی دوغولموش بالاسی نین شیکست یاخود ضعیف اولدوغونو گؤرونجه قورد اونو پارچالاییب دیگر بالالارینا یئدیردیر. بو باخیمدان قوردلار ان ساغلام جانلیلاردان ساییلیرلار. قویون سوروسونه سوخولان زامان قورد ایلک نؤوبه ده خسته، ضعیف قویونلاری ” قارالاییر ” . قوردلارین پارچالادیغی حئیوانلارین اکثریتی اوزرینده آپاریلمیش تدقیقاتلار گؤستریب کی، اونلارین تقریبن 90%-ای خسته، شیکست، ضعیف یاخود جمعیته یارارلی اولمایان جانلیلاردیر.
5. قوردو هئچ نه ایله قورخوتماق مومکون دئییل. قوربانی نین اوزرینه هوجوم ائدرکن قورد ایلک نؤوبه ده اونون گؤزلرینه باخماغا و بئله لیکله ده قارشیسینداکی نین قورخوب-قورخمادیغینی، همچنین، اونا قارشی دوشمن مؤوقئعده دوروب-دورمادیغینی دقیق لشدیریر. اگر اونون قارشیسینداکی جانلی (فرق ائتمز بو جانلی حئیواندیر یوخسا اینسان) اؤزونو ایتیره رک قورخویا دوچار اولورسا، دئمک، قورد اونو ضررسیزلشدیره جک. و همچنین، اگر همین جانلی قورددان قورخمورسا و اوسته لیک ده اونا قارشی عکس حمله یه حاضیرلاشیرسا، بو دا قوردون گؤزوندن یایینمیر. قورد بئله سی ایله ” کیشی کیمی ” ووروشماغا حاضیردیر و بو دؤیوشده گوجلو اولان دا غلبه چالاجاق. یئگانه چیخیش یولو قورددان قورخمادیغینی و عئینی زاماندا، اونا قارشی حمله ائتمک ایستمه دیگینی گؤسترمکدیر. بو زامان همین جانلی قوردون اؤزونه مخصوس اولارتیسینی (تانرییا موراجیعت) ائشیده جک و قوردون ساکیتجه چکیلیب گئتمه سی نین شاهیدی اولاجاق. هر حالدا، موشاهیده لر دئییلنلری تام تصدیقله ییر. قدیمده آذربایجان کیشیسی غئیری-عادی قورخمازلیق، ایگیدلیک گؤستریب هامیدان سئچیلرکن اونا بئله دئیردیلر: ” سن لاپ قورد اورگی یئییبسن ” .
6. قورد عاییله سینه، ائوینه صادیقدیر. بالالاری نین، ” خانیم ” ی نین یولوندا جانینی قوربان وئرمه یه حاضیردیر. دیشیسی اؤلن قورد عؤمرونون سونونا قدر باشقا بیر دیشی ایله ” ائولنمیر ” . بو جور یالنیز حیات طرزی قوردلارا یالقوزاق آدی نین دا وئریلمه سینه سبب اولوب. بونونلا بئله، قئید ائتمک لازیمدیر کی، یالقوزاق عادی قورددان داها تهلوکه لیدیر، چونکی غضبلندیکده حیاتین و طبیعتین قانونلاری اونون وئجینه اولمور. بدبین تصورات اویادان بو تیپ قوردلار جانی قدر سئودیگی عاییله سی نین ” داغیلماسی ” نی، اؤولادلاری نین، دیشیسی نین اؤلمه سینی گؤردوکده بلکه ده بوندان سونرا حیاتدا نه اوچون یاشادیغینی آنلامیر و ” ساغلام دوشونجه ” یه موناسیبتده لاقئیدلشیر. بوردان دا آیدین اولور کی، عاییله قورد اوچون اوغروندا اؤزونو فدا ائتمه لی اولدوغو بیر اوبیئکتدیر.
7. قوردون آزادلیق سئون جانلی اولدوغونو اونون داها بیر خوصوصیتی ثوبوت ائدیر: پنجه سی تله یه دوشن قورد اؤز پنجه سینی دیشلری ایله دیدیب-داغیداراق اؤزونو تله دن قورتاریر.
8. تانرییا سئوگی قوردون قانیندادیر. اوزو هر زامان تانرییا دوغرو اولان قورد آغزینی گؤیه توتوب اولادیقدا بئله گؤزلرینی یومور، بیر نؤوع ” داخیلن صافلاشیر ” و ” تانرییا مخصوص اولدوغونو ” گؤستریر. قورد هر زامان یوکسک زیروه لری سئویر، بلکه ده بو تانرییا داها یاخین اولماق ایستگیندن ایره لی گلیر. هر حالدا، هانسیسا بیر تپه نین اوستونده غورورلا دایانمیش و گؤیلره باخان قورد تصویری تورکلرین اساس سیمووللاریندان بیری حساب ائدیلیر.
9. قوردلار کوتلوی شکیلده اولایارکن هئچ بیر جانلی اونلارا یاخین دوشه بیلمز. بو، اونلاری تانرییا عیبادتدن آییرماق؟ دئمکدیر و اونلار بونونلا هئچ واخت راضیلاشمیرلار.
10. قورد ان چوخ قاریشیق ” نیکاح ” دان دونیایا گلن جانلیلارا نیفرت ائدیر. قان تمیزلیگی قورد اوچون ان واجیب عامیللردن بیریدیر و قورد بو باخیمدان هیبرید جانلیلاری، علی الخصوص دا قاتیری، چاققالی، کافتاری بیر نؤوع ” طبیعتین سهوی ” ساییر.
11. دیشیسینی باشقا بیر ائرکک حئیوانلا گؤرن قورد اؤز دیشیسینی پارچا-پارچا ائدیر، دیگر ائرکک جانلییا ایسه چکیلیب گئتمه یه ایمکان وئریر. همین ائرکک جانلی قوردون گؤزونون دوشمنیدیرسه، دئمه لی، او دا قوردون غضبیندن قورتولا بیلمیه جک. 12. یاشادیغی اراضییه، عاییله سینه، اؤز نؤوعوندن اولان دیگر قوردا تجاووز ائدیلرکن غضبلی قوردون قارشیسینی هئچ بیر جانلی آلا بیلمیر، حتّی آسلان بئله قیصاص حیسسی ایله حرکت ائدن قورددان چکینه رک قاچیر.
13. سورو ایله اوودان دؤنرکن، دوشمن سایدیقلاری جانلیلارین اوزرینه گئدرکن و س. سورودن گئری قالان قوردو ” دسته رهبری ” پارچالاییر کی، رقیبین ” اسیرینه چئوریلمه سین ” . بو میثاللارین سایینی ایسته نیلن قدر آرتیرماق اولار. سادالادیغیمیز بوتون خوصوصیتلر قوردون اینسانا بنزر بیر شکیلده، اینستینکتیو فورمادا حرکت ائتمه سینی تصدیق ائدیر. تورک سویو هله مین ایللر اؤنجه اؤزونه سیموول سئچدیگی قوردون بیر سیرا موثبت کئیفیتلرینی اؤزونده جمعلشدیریب. یوخاریدا سادالادیغیمیز خوصوصیتلرین بؤیوک اکثریتینه آذربایجان و آنادولو تورکلرینین، هابئله، تورکمنلرین پسیکولوژیسیندا راست گله بیلریک. تورکلر هر زامان آزاد و سربست اولماغا، اؤز دؤولتینه، عاییله سینه صادیق قالماغا، کوللئکتیوین رایی ایله حسابلاشماغا، دار گونده اؤزونو کوللئکتیوین بیر عوضوو کیمی گؤرمه یه اوستونلوک وئریبلر. تورکلر او درجه ده قورخماز اولوبلار کی، ایسلامین 2-جی خلیفه سی عؤمر اونلار حاقیندا بئله دئییب: ” تورکو یارالادینسا، حؤکمن اونون ایشینی بیتیر. عکس تقدیرده او الینه دوشن ایلک ایمکاندا گئری قاییداجاق و سیزه او زامان آمان اولمایاجاق. اونلار گئری چکیلمگی، اودوزماغی قبول ائتمیرلر ” . سونونجو دینی اینسانلارا تلقین ائدن حضرتی-محمد ایسه عربلره خطابن بونلاری سؤیله ییب: ” تورکلر سیزه توخونانادک اونلارا توخونمایین. “ بو گون بوتون دونیایا آیدیندیر کی، ایسلامی بیر دین کیمی یاشادان دا محض تورکلر اولوبلار. ایسلام دینی محض اونلارینحسابینا اؤزونو قورویوب ساخلاییب. ایسلاما آی پارانی دا ایلک دفعه تورکلر علاوه ائدیبلر. آی پارانین بیر سیموول کیمی قبول ائدیلمه سی ایسه بوز قورد افسانه سی ایله سیخ باغلیدیر. تانری نین اینسانلارا گؤندردیگی سونونجو دینین خیلاصکاری کیمی تورکلر اؤزلری نین ” تانری میلتی ” اولدوقلارینی دفعه لرله ثوبوت ائدیبلر. اودور کی، تانرییا تاپینان بوز قورد سیموولو هر زامان تورکلرله دیر و اونلاری بیر-بیریندن آییرماق مومکون دئییل.
