مودئرنيزم و پست‌مودئرنيزم

مودئرنيزم و پست‌مودئرنيزم

هر بير جريان اؤزوندن اؤنجه‌کی جريانين يا اينکاري، يا دا تاثيري ايله يارانير. اوزون سوره‌لی و چئشیتلی خالقلارا اؤزل جريانلاردان اولان مودئرنيزم داها چوخ کلاسيزمله قارشیلاشدیرما(مقایسه) قاورانيلا(دَرک اولونماق) بيلير. مودئرنيزمي ايسه اينکار ائدن جريان، آديندان دا گؤروندوگو کيمي پست‌مودئرنيزم (مودئرنيزمدن سونرا)جرياني اولدو. مودئرنيزم کلاسسيزمله راحات شکيلده قارشیلاشدیرما ائديله بيلديگي کيمي، پست‌مودئرنيزمي‌ده مودئرنيزمله موقاييسه ائتمک يئرينه دوشر.پست‌مودئرنيزمين تاريخي و يازارلاري حاقيندا دئييل، دوغاسی(ماهیيتی) حاققيندا دانيشاجاغيق…

کلاسسيزمدن مودئرنيزمه

مودئرنيزم گَله‌نک‌سل  اولاني يئنی‌یه ایشله‌و(تابع) ائتمک ایلکه‌سی‌دیر(اصوولودور). اولاناق ائديلميش اولانی یئنی مئيدانا چيخميش شکيلده ايفاده اولونماسينا اساسلانان دوشونجه طرزيدير. مودئرنيزم نسنه‌لرین(اوبيئکتلرين،اشیاء)، وارليق‌لارين، دوروملارین گؤروندوکلری کيمی اولماديق‌لاری دوشونجه‌سينه اساسلانير. کلاسيک گله‌نکسل(عنعنه‌وی) رومان یابانجی دونيايا، چئوره‌یه و سوسیال(ايجتيماعی) اولانا اؤنم وئرير. مودئرنيزم دونيا باخيشی ايسه اینسانین ایچ دونياسينا، روحونا، بیلینج‌آلتينا(شعور) اَييلير.

کلاسيک يازيچی داها چوخ دیشاری(خاریجی) دونيانی، سوسیال و سياسی اولای‌لاری اؤنه چکير. مودئرنيست يازيچی ايسه گرچه‌یین دیشاری دونيادا دئييل، اينسانين ایچ دونياسيندا گيزلی اولدوغونا اينانير و سوسیال اولانا دئييل، پسيکولوژی اولانا اوستونلوک وئرير.

مودئرنيست يازيچی اؤیکولمه‌ده (تهکييه‌ده) ديالوگ و ناغيل ائتمک يئرينه پسيکولوژی دوشونجه‌نين آچيلماسينا اوستونلوک وئرير،بیلینج‌آلتینین(شعور) آخيشانی اوخوجويا آچماغا چاليشير. دولاشيق و کومپلئکس ايضاحات قایدالاريندان قوللانیر.ايشاره‌لر، ميفولوژييايا(اساطیرلره) ، افسانه‌لر، ميستيسيزمه(عرفانا)، نئهيليزمه(پوچ‌گرایی) و فانتازييالارا(توهمات) اينام گؤسترير. سوژئتده‌کی اولای‌لارین آچيلماسيندا یان ائلئمئنت‌لردن(عونصورلردن) یاردیمجی آراج(واسيطه) کيمی قوللانیر(ايستفاده ائدير). اولای‌لارین قورولماسی ائستئتيک(گؤزل) قايغی(مراقبت)ايله و اينسانا اؤزل بير گرچه‌یی ايفاده ائتمک اوزره آیارلانیر.

گله‌نکسل رومان مضمونا، اولایین دانيشيلماسينا اؤنم وئرديگی دورومدا،مودئرنيست ادبيات فورمايا اؤنم وئرير. مودئرنيست رومان کلاسيک روماندان آماج باخيميندان‌دا فرقله‌نير.بورادا اوبرازلارين(ایمگه‌لرین) پسيکوآناليز دوشونجه طرزی و اولای‌لارین گوج‌سوز سوژئت شکلينده گؤرونتوسو وئريلير. اثرده‌کی سونوج کيمين و نئجه قاوراماسيندان(ادراک) و يا قبول ائتمه‌سيندن آسيلی اولور. کونکرئت دونيا(سوموت دونیا) گرچه‌یی يئرينه سویوت حقيقت مئيدانا چيخميش اولور.

 

مودئرنيزمدن پست مودئرنيزمه

پست مودئرنيزم هر کس طرفيندن قبول ائديلميش ميللي-معنوی (همده اینترنشنال) ده‌يرلری ردّ ائدير.پست‌مودئرنيزم‌ده حقيقت عونصوروندن داها چوخ خيال‌پرستليک اؤن پلاندادير. يازيچی هر هانسی اولایا، قوروپا اویه(عضو) اولماغا قارشيدير و سوسیه‌تیک اورتاملارین علئيهينه‌دير. او، اؤز اؤزلیگینی اؤزلجه‌سینه قورماقدا ماراقليدير.

پست مودئرنيست رومانلاردا سونلوق گنللیکله بیلرسیزدیر(نامعلومدور). گله‌نکسل حیکایه‌لرده‌کی سونلوغو گؤرمک اولمور. اولای‌لارین سونوجو اوخوجونون بئينينده بيتير. پست مودئرن اثرلرده گله‌نکسل رومانلاردان فرقلی اولاراق، سوژئت کولاژ(بویالارین اورتاق قوللانماسی بیلیم) و مونتاژ پرينسيپلری(قایدالاری) ايله سئچيلير. بئله اثرلر بير قونودان، بير دونياگؤروشوندن بحث ائتمير؛ چوخ يؤنلو، چئشیتله دينلی، فرقلی مدنيیتلر، فرقلی باخيش بوجاغی اولان اوبرازلاردان(ایمگه‌لردن) عيبارت اولور.

پست‌مودئرنيزم اوچون بوتؤولوگون اينکاری، کااوتيکليگين(بی نظمی)، چئشیتلی‌لیگین تظاهورو یایقینیدیر(کاراکتئريکدير). آلیشقان ائديلميش حقيقتله سویود حقيقت ايچ-ايچه وئريلير. اولای‌لارا قارشی باخیمیندا جيدّيليک یئرینه لاغلاغی(مسخره) باخیمی اؤنه چيخير. تنقيد ائديلن مقاملار ايرونيک(کنایه دار، توخونما)بير اُصلوبلا ايضاح ائديلير. يازيچی اثرينين هر يئرينده‌دير. او، سربستدير. ايسته‌ديگی زامان هم اوخوجوسو ايله، هم ده اوبرازی(اشیالاری،آبجئکت‌لری) ايله صؤحبت ائده بيلير. سانکي گؤزله‌نيلمه‌دن مؤليفين تاپیلماسی ادبي پرييومدور(فوت و فن). بوتون بونلارلا برابر، مؤليف اثرينين ايچينده يوروجو دئييل. سادجه اوخوجوسونون بئينينده يئر آلماغا قرارليدير.

پست‌مودئرنيست يازيچييا گؤره حايات بير اويوندور.گرچه‌یی حاياتدا قارشيلاشيلان کیمسه‌لرله خيال دونياسيندا اولان و يا ناغيل قهرمانلاری اثرين ايچينده يئر آلا بيلير. متنين فورما ثابيتليگی اولماديغی اوچون چئشیتلی ادبي نوع‌لردن قوللانیلیر.يانی رومانين ايچريسينده گؤزله‌نيلمه‌دن ائسسئ(مقاله)، لطيفه و ….. کيمی ژانرلردن قوللانیلیر. چاغ و یئر آنلاييشلاری کلاسيک و مودئرن ادبياتداکی کيمی سوموت(کونکرئت) اولمور. کلاسيزمده و مودئرنيزمده آیشدیغیمیز(عادت ائتدیگیمیز) ادبي چئشیت و ژانر اؤزللیک‌لری بورادا پوزولموش اولور. باشقا ديلله دئسک، پست‌مودئرنيزم ثابيت ادبی قایدالاری اينکار ائدير، سربستليگه داها آتیق ماراقلی اولور.

ادبياتين اساس ايفاده واسيطه‌سی اولان سؤزدن پست‌مودئرنيزمده آماج‌لی شکيلده ايفاده‌يه سینیرلاما(محدوديت) يوخدور: محللی، قابا(وولقار-مبتذل) سؤزلر، آرقونلارا ايسته‌نيلن حالدا يئر وئريله بيلير.سؤز اويونوندان، ديلين ايفاده ايمکانلاريندان تام سربست شکيلده ايستيفاده اولونور. ايستر ادبی ديل، ايسترسه ده محللی ديلدن قوللانماق باخيمدان پست‌مودئرنيست‌لر اؤزلرينی سربست آپاريرلار.

دونيا ادبياتيندا گئنيش ياييلان و سون دؤنم‌لرده آذربايجان ادبياتينا دا سورعتله گیریش ائدن بو ادبی جريان تنقيدسيز اؤتوشمه‌ميشدير(مسابقه‌یه چیخمامیشدیر). ادبی تنقيدچی‌لرين الينده داها چوخ تنقيدی آراج(واسيطه) يارادان سببلردن بيری ده پست‌مودئرنيست‌لرين بو سرحدسيز سربستليگيدير.

یازار: ائلخان نجف اوف

کؤچوروب اویغونلاشدیران : آیهان میانالی