یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
اۏرتاق گله‌جه‌ڲی دۆشۆنمه‌لی‌ییک / سوسن نواده‌رضی
“برلین دوواری یېخېلدېق‌دان سۏنرا، هر یئرده یئنی دووارلار باش قالدېردې؛ اینسان‌لارې و اۏنلارېن کۆلتۆرلرینی بیری-بیریندن آیېرد إدن دووارلار. بلکه ده اینسانلېغېن حایات‌دا قالماسې، بو گئریلیمین حل اۏلونماسی‌نـا باغلی‌دېر.”
«اسلاوُی ژیژئک»
کۆلتۆر اؤز-اؤزۆنه یارانا بیلمز، اینسان‌سېز دا یاشامې‌نـا داوام إده بیلمز. تاریخین أن پارلاق مدنیت و کۆلتۆرلری‌نین دیرچه‌لیش یا خود إنمه‌سی، بو ادعایا قۏل چکمک‌ده‌دیر. کۆلتۆرۆ اینسانی-کۆتله‌وی گله‌نک‌لر(دَب‌لر)، گؤر‌ه‌نک‌لر، عادت‌لر، اینام‌لار و دۆشۆنۆش‌لرین بیر آرایا گلمه‌سی کیمی فرض إتسک، بو گئرچه‌ڲه چاتارېق کی، تۏپلومون گلیشمه‌سی و إتکی‌لنمه‌سی ایله بیرلیکده، کۆلتۆر ده دَ‌‌ڲیشیلیر. بو دَڲیشیلمه ایسه، یئنی دۆشۆنۆش‌لر’له یئنی دب‌لرین دۏغماسی‌نـا، سۏنوج‌دا دا اینسانېن اؤیره‌نیمینه سبب اۏلور. بو پرۏسه، تۏپلومون هم فیکری، هم ده اقتصادی گلیشمه‌سی ایله یاناشی داوام إدیر.
کۆلتۆر باسقېن‌دان اوزاق‌دېر؛ یعنی بیر کۆلتۆرۆن حایاتېنې سۆردۆرمک اۆچۆن باشقا کۆلتۆرلرین قالدېرېلماسې‌نـا تلاشلانماغا گرَک یۏخدور. آما کۆلتۆر بۏشلوق’لا ساواشدادېر. بیر کۆتله‌نین اینام‌لارې‌نېن تمَلی سارسېلېر’سا، یا خود فیکر بۏشلوق‌لاری اۏلور’سا، اۏ کۆتله‌نین عضولری باشقا کۆلتۆرلر یاتاغېندا سؤیکه‌نه‌جک بیر یئر آختارار اؤزۆنه.
گۆنۆمۆزده بیر قۏشاق (نسل) یا بیر اولوسون اؤز کۆلتۆرۆ اونون فیکری-اقتصادی احتیاج‌لارېنې دۏیورماز’سا، اۏ قۏشاق، باشقا اولوس‌لارېن کۆلتۆر و دَب‌لری آراسېندان، یارارې و مصلحتینه اویغون اۏلان حیصه‌لرینی سئچیب، اؤز کۆلتۆرۆ ایله بویایېب، اؤز دَب‌لرینه اویغون‌لاشدېراجاق و ایل‌لر کئچدیکـدن سۏنرا اؤز فۏلکلۏر و میللی کۆلتۆرۆ کیمی قبول‌لاناجاق‌دېر.
کئچمیشینه، تاریخینه، بۆتۆن معنوی وارلېق‌لارې‌نـا بیلینج‌لی داورانېب سایغې دویان میللت‌لر، کۆلتۆرۆنۆ گلیشدیریب، سَویه‌لندیریب، دۆنیانېن ایلگیسینی، ماراغینی و سایغې‌سېنې قازانا بیلر. بیزلر کئچمیشی، باشېمېزا گلن هر نه‌لری ایله اونوتدوغوموز کیمی، سانکی تۏپلوموموزون یاشادېغې بۆتۆن یاخشې و پیس گۆن‌لری ده هئچ یوخ‌ایمیشلر کیمی، گله‌جه‌ڲیمیز اۆچۆن ده هئچ بیر ذهنیت، هئچ بیر تصوّروموز یوخدور دئیه‌سن.
تۏپلو گله‌جک (آینده‌ی جمعی) بیزلره سانکی مۏهوم‌لاردان دانیشماق کیمی گلیر. بیز هئچ بیر چابانېن باشلانېش نؤقطه‌سی دَڲیلیک یا دا اولا بیلمه‌ریک کیمی گلیر بیزلره. گله‌جک قوشاق‌لاریمیزین اۏرتاق گله‌جه‌ڲینی (آینده‌ی مشترک) قاوراماق گرَکـدیر. بو اوزون پرۏسه ایسه، کۆلتۆرۆمۆز و فۏلکلۏروموزو قورجالاییب، یئنیدن گۆنده‌مه گتیریب، اینجه‌له‌ییب، قۏروماغیمیزدان کئچه بیلر منجه.
سوسن نواده‌رضی
