کۏما / ترانه قوربان‌لې (حیکایه)
قضا باش وئرن‌ده حیسّ إتدی کی، بو، اؤنجه‌کی‌لره بنزه‌میر، باشا دۆشدۆ کی، هر شئی بیتیب. نه’سه دئمک ایسته‌دی، آمّا یانېن‌دا هئچ کیم یۏخ ایدی. نه دئمک ایسته‌دیڲی‌نی اؤزۆ ده بیلمیردی، ساده’جه کیمه’سه بیر سؤز دئمک إحتییاجې حیسّ إتدی سۏن دفعه. بیر نئچه ثانییه‌‌ده فیکیرلَشدی و…
خسته‌خانایا یالنېز باجې‌سې گلمیشدی، آروادې‌نا دا زنگ إدیب دئمیشدی‌لر، آمّا هله گؤزه دَڲمیردی. باجې‌سې اۏندان بئش یاش کیچیک ایدی، قارداشې حاقّېن‌دا دانېشېلان‌لار گلیب قولاغې‌نا چاتېردې. اۏنون نئجه آدام اۏلدوغونو دا یاخشې بیلیردی، آمّا هر حال‌دا قارداشې ایدی، ایندی بور‌دا اۏتوروب گؤزله‌یرکن دوعا إدیردی کی، اۏ‌نا هئچ نه اۏلماسېن.
حکیم‌لر خسته‌نین کۏمایا دۆشدۆڲۆنۆ و آیېلماق شانسې‌نېن چۏخ آز اۏلدوغونو دئین‌ده باجې‌سې دۆشۆندۆ کی، گؤره‌سن کۏمایا دۆشمک نئجه اۏلور؟
ایندی اۏ، اؤز ایش اۏتاغېن‌دا ایدی، ایری جۆثّـه‌سی‌نی یومشاق و تزه اۏتورقاسې‌‌نا یاخاراق اۏتورموشدو. ماسانېن اۆستۆن‌ده ناظیرین مؤلّیفی اۏلدوغو کیتاب و کیچیک بیر دوعا کیتابچاسې واردې. “بلکه ناماز قېلماغا باشلایېم؟!” دئیه فیکیرلَشدی. نه‌دن’سه بو فیکیر اؤزۆنه ده بیر آز غریبه گؤرۆندۆ. سۏنرا یۏل‌داش‌لارېن‌دان بیری‌نی یادې‌نا سالدې – پیس‌ادامېن بیری ایدی، آمّا ناماز قېلېردې، هله بو یاخېن‌لار‌دا دا حجّه گئده‌جک.
قضا حاق‌دا دۆشۆنۆردۆ، یقین یئنه ناهار‌دان سۏنرا مۆرگۆله‌ییب و بۆتۆن بونلارې یوخودا گؤرۆب. ناهار‌دا چۏخ یئین‌ده، بیر آز دا ایچگی ایچن‌ده همیشه یوخوسونو بئله قارېشدېرېردې. یئییب-ایچمه‌ڲی سئویردی. بعضن بایرام‌لار‌دا ایداره‌ده سۆفره آچېب ایچر، سۏنرا دا هامې‌سې قادېن اۏلان ایشچی‌لری‌نی تبریک بهانه‌سی’یله توتوب اؤپردی.
یازېق قادېن‌لار قۏرخولارېن‌دان بیر سؤز دئیه بیلمَزدیلر. اؤپۆش‌دن ایمتینا إله‌ین گرک عریضه‌سی‌نی یازېب کؤنۆللۆ ایش‌دن چېخایدې، یۏخ’سا تئز بیر زامان‌دا شرلَنیب قۏوولاجاقدې.
بیر ده باخدې کی، اۏتاق‌دا تک دَڲیل، اؤزۆن‌دن باشقا 15-20 آدام وار. بونلار کیم دیر، نییه گلیبلر؟ “بلکه کئچن ایل ایختیصار آدې ایله ایش‌دن چېخارتدېغېم آدام‌لار‌دېر؟ بو آخماق‌لار نه‌دن’سه دویوق دۆشۆب یقین.”
هئچ کیم دانېشمېردې، هامې کئف‌سیز’جه گؤزۆنۆ اۏ‌نا دیکیب دایانمېشدې. اۏ‌نا إله گلدی کی، بو آدام‌لارې هاردا’سا گؤرۆب، تانېیېر. گؤزۆنه ایلک ساتاشان سارې‌شېن و قامَت‌لی خانېمې خاطېرلاماغا چالېشدې، یادداشېن‌داکې قادېن صیفت‌لری بیر-بیری‌نه قارېشدې.
یاشامېن‌دان اۏ قدر قادېن گلیب کئچمیشدی کی، چۏخو دا سارې‌شېن ایدی.
یادې‌نا دۆشدۆ کی، بو قادېن ایشچی‌سی اۏلوب بیر واخت‌لار. ایشه گلَن گۆن‌دن خۏشو گلیردی اۏندان، تئز-تئز بیر بهانه ایله اۏتاغې‌نا چاغېرېردې. نهایت، صبری تۆکه‌نن‌دن سۏنرا فیکری‌نی قادېنا دئدی و ردّ جاوابې آلدې. سحری گۆن اۏنو ایش‌دن إشیڲه بوراخدې. إله سارې‌شېن گؤزَلین ده داها بور‌دا قالماق فیکری یۏخ ایدی.
اۏتاغېن کۆنجۆن‌ده دایانان بو جېلېز کیشی‌نی ده خاطېرلایا بیلدی. بو کیشی مۆحاریبه‌‌ده إرمنی‌لره أسیر دۆشمۆشدۆ. یازېغېن باشې‌نا نه اۏیون گتیرمیشدیلر’سه، گئری قایېدان‌دا اۆرَک‌کئچمک خسته‌لیڲی‌نه راست گلمیشدی، تئز-تئز اؤزۆن‌دن گئدیردی. آلدېغې ماعاشې دا مۆعالیجه‌‌سی‌نه خرجله‌ییردی. اۏنو داییم دَنیز یانېن‌دا یئرله‌شن اۆچ‌مرتبه‌لی باغ إوی‌نین حَیَطین‌ده ایشله‌دردی.
ایشی‌نی ایتیره‌جه‌ڲین‌دن قۏرخان کاسېب و خسته آدام أن پیس هاوالار‌دا بئله اۏ‌نا یۏخ دئمک‌دن قۏرخاردې. بیر دفعه گۆجلۆ قار یاغمېشدې، باغداکې إوین پیلله‌کن‌لری‌نی قار‌دان تمیزله‌ین‌ده یئنه اؤزۆن‌دن گئتدی. بیر آز سۏنرا یاغماغا باشلایان قار یئره اوزانېب قالمېش کیشی‌نین اۆستۆنۆ اؤرتدۆ، سانکی اۏنون اۆشۆمه‌سی‌نی ایسته‌میردی. سحری گۆن اۏنو حَیَط‌ده قار تۏپاسې‌نېن آلتېن‌دان تاپدېلار. دۏنوب قاخاجا دؤنمۆشدۆ.
بو آدام‌لارېن آراسېن‌دا اینجیت‌دیڲی، تحقیر إدیب آغلاتدېغې، بئزدیریب عریضه‌سی‌نی یازدېردېغې باشقا قادېن‌لارې دا گؤردۆ. بېی، آروادې دا بوردا‌دېر کی؟ اۏنون بور‌دا نه ایشی وار؟
نئچه واخت‌دېر کۆسۆلۆدۆرلر، بیر یئرده کئچن عؤمۆرلری‌نین یارې‌دان چۏخونو کۆسۆلۆ اۏلموشدو‌لار. اۏ، آروادې‌نېن اۆزۆنۆ بعضن آی‌لار’لا گؤرمزدی. باغا کؤچر، اۏر‌دا معشوقه‌‌لری ایله واخت کئچیرردی. نه واخت قېزې اۆچۆن دارېخدېغې‌نې حیسّ إتسه، شَهَره إوه قایېداردې. اؤنجه‌لر إوه قایېتدېغې گۆن قېرغېن قۏپاردې، سۏنرا‌لار آروادې بونا اؤرگَشدی و اۏ‌نا اۏ قدر نیفرت إدیردی کی، هئچ إوه دؤنمه‌سی‌نی ده ایسته‌میردی.
دۆشۆنۆردۆ کی، واخت‌لې-واختېن‌دا نۏرمال یاشاماسې اۆچۆن لازېم اۏلان قدر پول وئرسین و جهنَّم اۏلوب هارا گئدیر گئتسین.
آخې، نییه بو اینسان‌لار بو گۆن بوردا‌دېر، اۏندان نه ایسته‌ییرلر؟ نییه اۏ‌نا بئله قان‌لې-قان‌لې باخېردېلار؟
بودور، ایندی ده اۏ‌نا سارې ایره‌لی‌لَییر‌لر. اۆرَک‌کئچمه‌سی اۏلان خسته کیشی ایره‌لی کئچیب اۏنو بۏغماغا باشلادې، اۏندا بو قدر گۆج هار‌دان ایدی؟
کیشی اۏنو وار گۆجۆ ایله بۏغوردو، نَفَسی کسیلمیشدی، آمّا گۆجۆنۆ تۏپلایېب اۏنون ألین‌دن بیرتَهَر چېخدې. ایندی ده اۏتاق‌داکې قادېن‌لار اۆستۆنه دۆشمۆشدۆ، تۏپلاشېب اۏنو دؤیۆردۆ‌لر. بو نه آمان‌سېزلېق‌دې بئله، هئچ یازېق‌لارې گلمیردی اۏ‌نا. قېشقېرماق ایسته‌ییردی:” سیزه نئیله‌میشم، من‌دن أل چکین”. آمّا سَسی چېخمېردې، دانېشا بیلمیردی. چۏخ ضعیف‌لَمیشدی، “یقین إ’له بو آروادلارېن ألین‌ده اؤله‌جم” دئیه دۆشۆندۆ.
تۆکنمک‌ده اۏلان سۏن گۆجۆنۆ تۏپلایېب قادېن‌لارېن ألین‌دن چېخدې، گۆج’له اؤزۆنۆ قاپې‌یا چاتدېردې، بایېرا آتېلدې. وار گۆجۆ ایله قاچېردې. نئجه اۏلدو’سا بیر گؤلۆن قېراغې‌‌نا گلیب چېخدې. آشاغې أڲیلیب اۆزۆنۆ یوماق ایسته‌ییردی کی، آرخا‌دان کیم’سه اۏنو گؤله آتدې، باشې‌نې سودان چېخارېب باخان‌دا کئچمیش قۏنشوسونو تانېدې. بو همین إو اوستاسې ایدی، ایشله‌مک‌دن کۏبودلاشمېش ایری أل‌لری ایله اۏنون پیی باسمېش بۏینون‌دان یاپېشېب سویا باسېردې.
اوزون ایل‌لر اؤنجه شهرده‌کی إولرین‌دن بیری‌نی همین بو اوستایا تعمیر إتدیرمیش و زحمت حاققې‌نېن آز بیر حیصّه‌سی‌نی وئرمیشدی. بهانه‌سی بو اۏلموشدو کی، إوی پیس تعمیر إتمیسن، اۏ‌نا گؤره ده پولونو کسیرَم.
اوستا اۏنو سودا بۏغوردو، دئیه‌سن، مَقصَدی اؤلدۆرمک ایدی. اۆچ آی گئجه-گۆندۆز ایشله‌ییب آلاجاغې پول’لا خسته اوشاغې‌نې مۆعالیجه إتدیرمک ایسته‌ین اوستا عاییله‌سی‌نین یانېن‌دا اۆزۆقارا قالمېشدې. ایل‌لردی کی، بئله بیر مقام آختارېردې، ایندی اۏنو سودا بۏغوب اؤلدۆرمه‌لی’یدی. دئیه‌سن، بو سۏن ایدی، اۏ، بیر نئچه دفعه چابالادې و یاواش-یاواش ساکیت‌لشمه‌ڲه باشلادې. داها مۆقاویمَت گؤرسَتمیردی، یا گۆجۆ قالمامېشدې، یا دا بئزمیشدی بو وورهاوور‌دان.
همیشه إله بیلیردی کی، یاشاماغې، یاشام‌دان ذؤوق آلماغې باجارېر. بعضن دۏست‌لارې‌نېن یانېن‌دا اؤز یاشام طرزی’یله اؤیۆنۆردۆ – گزیب دۏلاشدېغې قادېن‌لارېن، قازاندېغې پول‌لارېن چۏخلوغونو اۏن‌لارا حیسّ إتدیریردی. بعضن ایشه یانې‌نا گلَن دۏست‌لارې‌نېن، قۏهوم‌لارې‌نېن یانېن‌دا قادېن ایشچی‌لری‌نی اینجیدیب تحقیر إدیر و بونون’لا فخر دویوردو. اینسان‌لارې آلچالتماق‌دان آلدېغې ذؤوق حیسّی اۏ‌نا حدسیز دَرَجه‌ده أیلنجه‌لی گؤرۆنۆردۆ.
ایندی بۆتۆن بو ذؤوقۆ حیسّ إله‌مَز‌‌دن، ساده و ماراق‌سېز بیر یاشام اۆچۆن ده گئری قایېتماغا راضې ایدی، تکی یاشاسېن. آمّا گئج ایدی، دۆشدۆڲۆ بو یئر‌دن و نه واخت’سا اینجیدیب عذاب وئردیڲی اینسان‌لارېن إحاطه‌سین‌دن جان قورتارماق چتین ایدی.
گؤره‌سن، نه واخت’سا اۏنو باغېشلایاجاق‌دېلارمې؟
پئشمان‌لېق حیسّی‌نین نه اۏلدوغونو هئچ واخت بیلمه‌میشدی، آمّا کاش هر شئی باشقا جۆر اۏلایدې. ایچین‌ده اۆره‌ڲی‌نه یاخېن بیر یئرده یۆنگۆل سېزېلتې وار ایدی، ایلک دفعه بئله بیر حیسّ کئچیریردی. “گئری قایې‌دا بیلسَم هر شئیی دَڲیشه‌جم، هئچ کیم‌نن ایشیم اۏلمایاجاق داها. اینجیتمَیه‌جه‌ڲم آدام‌لارې، بیر ده…”
ایداره‌یه خبر چاتمېشدې آرتېق، ایشچی‌لر هامې‌سې بیر یئره یېغېشېب ساکیت’جه اۏتورموشدو‌لار. هامې‌سې نه واخت’سا مۆدۆره قارقېش إله‌میشدی، ایندی هر بیری اۆره‌ڲین‌ده فیکیرلَشیردی کی، یقین منیم قارقېشېم توتدو.
سئوینمه‌ڲن یالنېز گؤی‌گؤز، دۏلو بیر قادېن ایدی، مۆدۆر’له آراسې یاخېن اۏلدوغونا گؤره ایداره‌ده آت اۏیناداردې، گۆن‌لر’له ایشه گلمز، اۏ بیری ایش‌چی‌لری آدام یئری‌نه قۏیمازدې.
“منیم ده ایشیم بیتدی، کیم بیلیر، یئری‌نه گلَن نئ’جه آدام اۏلاجاق، بلکه هئچ مه‌‌نی بَڲنمدی؟..” اؤز حالې‌نا آجېیاراق هؤنکۆرۆب آغلاماغا باشلادې، اؤزۆ اۆچۆن آغلادېغې‌نې یالنېز اؤزۆ بیلیردی.
حکیم کۏریدۏرون اۏ باشېن‌دا اۏتورموش قادېنا یاخېنلاشېردې، بو قېسّا یۏلو اوزاتماغا چالېشېردې کی، لازېم اۏلان سؤز‌لری آختارېب تاپسېن. باجې‌سې ای’سه اۏ‌نا طرف گلَن حکیمین آغېر یئریشین‌دن آرتېق هر شئیی باشا دۆشدۆ. حکیمین سؤیله‌دییی سؤز‌لری ساکیت’جه دینلدی، إ’له عئینی ساکیت‌لیک’له ده بیر آز آغلادې. سَس-کۆی سالمادې، قېشقېرېب ساچې‌نې یۏلمادې. فیکیرلَشدی کی، یقین قیسمت بئله’یمیش، أجه‌لی چاتېبمېش…
آروادې یالنېز بیر دفعه یاس یئری‌نه گلدی. بیر آز کدرلن’سه ده اؤزۆن‌ده غریبه بیر یۆنگۆللۆک حیسّ إدیردی. أری‌نین شهرین أن یاخشې یئرلرین‌ده بیر نئچه إوی واردې، فیکیرلَشیردی کی، بور‌دان چېخان کیمی ماکلئر’له دانېشېب إو‌لری کیرایه وئرسین…
Yazını bu əlifbada oxuyun: TÜRKCƏ
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
علی و نینۏ / قوربان سعید (بیرینجی بؤلۆم)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
زلزله / جلیل مممدقولوزاده (حیکایه)
سۏیوق أللر / ناییله علییئوا (حیکایه)
