إو تیکدیرمک ایسته‌ییردی/ عزیز نسین (حیکایه)
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې
اوشاق‌لېقدان بو یانا کیرایه‌ده یاشاماغېن نه اۏلدوغونو بیلدیڲی اۆچۆن، نه اۏلور’سا اۏلسون، إو صاحابې اۏلماق ایسته‌ییردی. اوشاق‌لېغې‌نېن أن درین، أن بؤیۆک خاطیره‌لری بیر إودن باشقا إوه کؤچمک’له باغلې’یدې. هر دفعه تزه إوه کؤچنده، مۆطلَق آتاسې’یلا آنا‌سې مۆباحیثه إدیب اینجیک دۆشۆردۆلر. سېنا بیلن أشیا‌لار، قاب-قاجاق پال-پالتارېن، یۏرقان-دؤشه‌ڲین آراسېنا، یومشاق یئرلره قۏیولوردو. آنا‌سې ساج‌آیاغېندان توتموش مانقال بۏروسونا، قزئت صفحه‌لرینه بۆکدۆڲۆ با‌لېق شیش‌لرینه قدر هر شئیی یۆکۆن ایچینده یئربه‌یئر إدیردی. أشیا‌لارې ایکی آتلې آرابایا یۆکله‌ییردیلـر، آنا‌سې بۏش قالا‌ن یئرلره دیبینی دئشیب دیبچک دۆزلتدیڲی کۏنسئرو قوتو‌لارېندا یئتیشدیردیڲی بیتکی‌لری، گۆل‌لری قۏیوردو.
یۆک دۏلو، کۆنج-بوجاغېندان کۆپ گؤرۆنن، بیر طرفینه ایپ’له بالاجا دۏلاب باغلانمېش آرابا‌لارې هله ده یادېندایدې. تزه إوه گئده‌نه قدر بیر نئچه دَنه نیمچه، لامپا، ایستیکان سېنېر، زئیتون یاغې‌نېن، سیرکه‌نین، یا دا آناسې‌نېن حاضېرلادېغې لاله شربتی‌نین شۆشه‌سی آچېلېب پال-پالتارېن اۆستۆنه داغېلېردې. آتاسې:
– کاسېب‌لېق آبرې‌سېزچې‌لېقدې! – دئیه قېشقېرېردې.
بو دا آتاسې’یلا آناسې‌نېن تزه‌دن داوا إله‌مه‌ڲینه نه‌دن اۏلوردو.
تزه إوه کؤچمک‌لری ده آیرې درد ایدی. إله تزه-تزه یئرلَشیب اؤرگشمه‌ڲه باشلایېردېلار کی، یا کیرایه‌نی وئره بیلمه‌دیک‌لری اۆچۆن ایش‌لری محکَمه‌یه دۆشۆردۆ، پۏلیس اۏنلارې إودن قۏووردو، یا دا إو صاحیبی “إوده اؤزۆم قالا‌جاغام”، “إوی تعمیر إتدیرمک ایسته‌ییرم” و س. کیمی بهانه اویدوروب اۏنلارې چېخارتېردې. ایستانبولون هر یئرینده یاشامېشدېلار. کؤرپه‌لیڲی قاسېم‌پاشا‌دا، سۏنرا اۆسکۆدار‌دا کئچمیشدی، مکتبه سۆلئیمانییه‌ده گئتمه‌ڲه باشلامېشدې. اۆچۆنجۆ صینیفی آغ‌سارای، جَرّاح‌پاشا و شهره‌مینینده‌کی اۆچ آیرې مکتبده اۏخوموشدو.
ایستانبولون هاراسېنا، هانسې محله‌سینه گئتسه، اۏرداکې إولردن بیرینده یاشادېق‌لارې یادېنا دۆشۆردۆ.
آتاسې‌نېن سؤز‌لری هله ده قولاغېندا ایدی:
– دۆنیادا مکان، آخیرتده ایمان…
1930-نجۆ ایلده مکتبی قورتارېب یاشاما آددېمېنې باساندا، آرتېق نه آتاسې ساغ ایدی، نه ده آنا‌سې… کیراچې‌لېغې‌نېن نه قدر آغېر اۏلدوغونو بیلدیڲی اۆچۆن، اؤز إوی اۏلماسا إولَنمه‌یه‌جکدی. بئش ایل بیر دست پالتار‌دا گزدی، سیقارا، ایچکی‌یه قورشانمادې، فیلمه، تئاترا گئتمه‌دی، راهیب کیمی، هیند فقیری کیمی یاشادې. بئش ایلین تامامېندا ایکی مین لیره پول یېغا بیلمیشدی. اۏنون کیمی‌لر اۆچۆن ایکی مین بؤیۆک پول ایدی.
اۏ واخت حتتا مین لیره‌یه ده إو آلماق اۏلاردې، آمّا إله إو ایسته‌میردی. کؤهنه کۏمیته‌لردې إله‌لری.
“یئر آلېب اؤزۆم تیکدیریم،” – دئیه فیکیرلَشدی.
دَنیز ساحیلینده، گئنیش باغچا‌لې، پرۏسپئکته یاخېن إو ایسته‌ییردی. اۏلاجاق’سا بئله اۏلما‌لې’یدې إوی… ایسته‌دیڲی یئرده، آرزېلادېغې شرط‌لر’له ایکی بۏش یئر تاپدې. بیرینی اۆچ مینه، اۏ بیری‌سینی اۆچ مین بئش یۆزه ساتېردېلار. مین لیره‌یه بونلاردان داها بؤیۆک یئرلر آلماق اۏلاردې، آمّا اۏ، إله یئرلری ایسته‌میردی.
بیر آز دا پول یېغما‌لې’یدې.
1937-نجی ایلده آرتېق دؤرد مین لیره یېغمېشدې. آرتېق ایسته‌دیڲی کیمی یئر آلا بیله‌جه‌ڲینه أمین ایدی.
اۆچ مین بئش یۆزه دئدیک‌لری یئره گئتدی. اۏ یئرین یارې‌سېنې ساتمېشدېلار، آلان آدام ویلا تیکدیرمیشدی. قالا‌ن یئر اۆچۆن بئش مین لیره ایسته‌دیلر.
أوّل اۆچ مین لیره‌یه دئدیک‌لری یئر اۆچۆن’سه، ایندی آلتې مین لیره ایسته‌دیلر.
هئچ بَڲنمه‌دیڲی، مین لیره‌یه ساتېلان یئر اۆچۆن ده ایندی دؤرد مین بئش یۆز ایسته‌ییردیلر.
پولونو بانکا قۏیدو. اؤنجه‌کیندن ده قناعَتجیل اۏلدو. آیاق‌قابې‌سېنا، پالتارېنا یاماغې یاماق اۆستۆند‌ن ووروردو. آرتېق دَنیز ساحیلیندن ألینی اۆزمۆشدۆ. شهرین یاخشې یئرینده یئر ایسته‌ییردی. یئر آلاجاق، إو تیکدیره‌جَک، إولنه‌جک، عاییله-اوشاق صاحیبی اۏلاجاقدې.
1943-نجۆ ایلده بئش مین لیره‌نی دۆزلتدی. نه قدر چالېشسا دا، هر شئی باهالاشمېشدې دئیه داها چۏخ یېغا بیلمه‌میشدی. دؤرد مین لیره‌یه دئدیک‌لری یئرده، ایندی آرتېق دؤرد إو تیکیلمیشدی، قالا‌ن بیر پارچا یئر اۆچۆن’سه آلتې مین ایسته‌دیلر.
یاواش-یاواش شَهَر ایچیندن ده ألینی اۆزدۆ. شَهَر قېراغېنا دا راضېلاشدې. آمّا سن سایدېغېنې سای…
اۏنونکو آرتېق قناعَتجیل‌لیکدن کئچمیشدی، سیمیج اۏلموشدو. یئمیر، ایچمیر، پول یېغېردې. معاش‌لار دا قالخمېشدې. ایندی ألینه اؤنجه‌کیندن داها چۏخ پول گلیردی، آمّا 1950-نجی ایله قدر، آنجاق یئددی مین لیره یېغا بیلدی.
یئددی مین لیره‌یه یئر؟ هامې اۏنا گۆلۆردۆ. شهرین کنارې‌نېن یانېندا نه‌اینکی بیر إو‌لیک، هئچ بیر کۏما‌لېق یئری ده بو قیمَته آلا بیلمَزدی.
لاپ أوّل ایکی مین لیره‌یه دئدیک‌لری یئرین ییرمی‌ده بیر حیصّه‌سی بۏش قالمېشدې، اۏنون اۆچۆن قېرخ مین پول ایسته‌دیلر. یئر آلماق اۆچۆن داها چۏخ پول یېغما‌لې’یدې، باشقا یۏلو یۏخ ایدی. تزه نفس’له پول یېغماغا باشلادې. إوی‌نین پلانېنې دا حاضېرلامېشدې. بیر یاتاق اۏتاغې، بیر قۏناق اۏتاغې، بیر یئمک اۏتاغې، بیر سالۏن، بیر ده اوشاق اۏتاغې… بئش اۏتاق ایسته‌ییردی. أوّل‌لر ایکی‌مرتبه‌‌لی تیکدیرمک ایسته‌ییردی، آمّا ایندی فیکرینی دَڲیشمیشدی. قۏجالمېشدې، بیر مرتبه‌‌لی ده اۏلاردې.
1954-نجۆ ایلده اۏن مین لیره‌سی وار ایدی. ایستانبولو ألدن-آیاقدان سالېب یئر آختارماغا باشلادې. بو قدر پول’لا آنجاق چکمه‌جه، یا دا قارتال طرف‌لرده یئر آلا بیلردی.
دیشینی دیشینه سېخېب بیر آز دا پول یېغما‌لې’یدې.
هله بیر یئری آلسېن، إوی تیکدیرسین… بئش اۏتاق فیکریند‌ن کئچدی، نئیله‌ییر بئش اۏتاغې؟ بیر اۏتاق دا بَسدی، باشېنې سۏخماغا یئر اۏلسون… إوی تیکدیرَن کیمی إولنه‌جکدی.
1956-نجې ایلده تقاعۆده چېخدې. نه قدر آز یئییب-ایچسه ده، تقاعۆددن هئچ نه آرتېرا بیلمَزدی. ألینده اۏن ایکی مین لیره‌سی وار ایدی. ییرمی آلتې ایل‌لیک ایش یاشامېندان، قوروش-قوروش یېغدېغې بو اۏن ایکی مین قالمېشدې.
نه شهرین ایچینده، نه شَهَر یانېندا، نه دَنیز ساحیلینده، نه ده داغ باشېندا بو قیمَته یئر تاپا بیلمَزدی.
یئر آختارا-آختارا ییرمی یاش دا قۏجالمېشدې. آتاسې‌نېن سؤز‌لری قولاغېندا عکس-صَدا وئریردی:
– دۆنیادا مکان، آخیرتده ایمان…
بو دۆنیادا مکان قالمامېشدې. اۏ بیری دۆنیایا باخمالې’یدې.
یئر آختارېب یۏرولدوغو گۆن‌لرین بیرینده، آخشام إوه قایېداندا یۏلونون اۆستۆنده قبریستان‌لېق گؤردۆ. ایچه‌ری گیردی. بورا نه قدر گؤزَ‌لدی! عئینَن خیالېنداکې إوین باغچا‌سې کیمی گؤزَل باغچا، گۆل‌لر، اۏتلوق… یاشېل‌لېغېن، گۆل‌لرین آراسېندا‌کې مرمر باش‌داشې‌لارې گؤرۆب:
– آدام ایسته‌ییر بو گؤزَل قبیر‌لرین ایچینه گیرسین! – دئدی.
هر نئجه اۏلسا اؤله‌جکدی. إله بوردان قبیر یئری آلېب، ساغ‌لېغېندا اۆره‌ڲی ایسته‌ین کیمی قبیر دۆزلتدیرمه‌لی’یدی.
قبریستان‌لېق تپه‌نین اۆستۆنده سالېنمېشدې، اۆزۆ دَنیزه باخېردې. شام آغاج‌لارې‌نېن کؤلگه‌سینده أبدی یوخویا گئتمک یاشاماقدان داها یاخشې’یدې.
صاباحې گۆنۆ قبریستان‌لېق ایداره‌سینه گئتدی. اؤزۆ اۆچۆن قبیر یئری آلماق ایسته‌ییردی.
– سیزین دئدیڲینیز قبریستان‌لېقدا بۏش یئر قالمایېب، – دئدیلر. – آمّا ایسته‌سه‌نیز، باشقا قبریستان‌لېقدا، گؤزَل مَنظَره‌‌لی یئر وار، ییرمی مین لیره‌یه.
اوتانا-اوتانا:
– بیر آز اوجوز یئر وار؟ منه اویقون اۏلسون، – دئیه سۏروشدو.
واردې، اۏن بئش مینه، اۏن ایکی مینه، حتتا اۏن مین‌لیک یئر ده واردې. بیر آز فیکیرلَشدی. یئر آلماق مسأله‌سینده خئیلَک تجرۆبه یېغمېشدې. صاباح قبیر یئرلری ده قالخار، ألینده‌کی پولا یئر تاپا بیلمَزدی. إله همین گۆن قرارداد باغلادې، هئچ یئرینه باخمامېش اۏن مین‌لیک یئری آلدې. سۏنرا گئدیب باخدې. اؤرتۆلۆ، مَنظَره‌سیز، کؤهنه باش‌داشې‌لارېن آراسېندا أل بۏیدا یئر ایدی. آمّا اۏ سئویندی. گؤز‌لری پارېلدایا-پارېلدایا:
– بورا منیم‌دیر! – دئدی.
ایندی هر گۆن سَحَر تئزدن قبریستان‌لېغا گلیر، یئر صاحابې اۏلماغېن وئردیڲی غرور’لا بوردا اۏتورور، یئرین آلاغېنې تمیزله‌ییر، گتیردیڲی گۆل‌لری أکیر. إله بیلر‌سن، مکانېنا قۏووشاجاغې گۆنۆن حَسرَت’له گؤزله‌ییر…
Yazını bu əlifbada oxuyun: TÜRKCƏ
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
دَلی کیم دیر؟! / رسول قدیری (حیکایه)
قۏرخو / امین ناصری (حیکایه)
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
