یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
یاساق سئوگی / آیهان میانالې (حیکایهدن دؤنمه)
حیکایهدن اؤنجه‌کی آچېقلاما
بو اۏلای‌لار 1356-نجې ایلیندن 1361-نجی ایلینه‌جن اۆز وئریب. گرچک بر یاشانمېش اۏلایېن اۆزه‌ریندن یازېلمېش بیر حیکایه. 38 ایل‌دیر کی تئهرانېن اینقیلاب مئیدانې، ف.م آدلې بیر یازېچې‌نېن یۏخلوغونا آلېشا بیلمه‌ییب و ن.ک آدلې أنزلی‌لی قادېنېن سۆرگۆن روحونو اؤزۆنده داشېیېر. اۏ اۆزدن بو سطیرلری حیکایه اۏلاراق دَڲیل، حیکایهدن دؤنمه بیر گرچک‌لر کیمی، سس‌سیزجه اۏخویون؛ اۏلمایا بیردن بو یاساق سئوگی‌نین دووارلارې چاتلایا!
آیهان میانالې 2020 /01/01 کرج ساعات: 01:00
ایکینجی آددېمې آتېب هَمَن یئرده بایېلدې…
ایزدیحام هر یئری بۆرۆمۆشدۆ. شَهَرین بۆتۆن اینسان‌لارې سانکې اۏرا تۏپلانمېشدېلار. قادېن ایکی ألی’یله باشېنا تاپدایاراق هؤکۆده-هؤکۆده آغلایېردې. گؤرۆنتۆ‌لری ایزله‌ڲَن‌لر ده حزین-حزین آغلایېردېلار.
آرتېق اینتیهار إتمیشدی و اۏندان قالا‌ن بیر سۆرۆ خاطیره‌لری’یدی. شَهَرین هر هاراسېنا باخسایدېن، اۏنون ایزی اۏرا‌دا وارې’یدې. گؤره‌سن اۏندان سۏنرا داها کیم بورالاردا کیتاب سرگیله‌یه‌جک؟
کیتاب‌لارې دا یییه‌سیز قالدې یازېغېن.
آمبولانس اووولدایا-اووولدایا اؤزۆنه زحمت وئریب، اۏرتا‌لاردا تاپېلدې. هره بیر سؤز دئییردی. باشلامېشدېلار محکَمه قورماغا!
کیشینی برانکار‌دا قۏیوب، آمبولانسا میندیردیلر. آرتېق هر شئی قورتولموشدو.
آمبولانس یۏلونو خسته‌خانایا دۏغرو توتوب گئتدی.
خیابانېن داش‌لارې دا قېرمېزېیا بۏیانمېشدې، کیمسه بو آجاغېن سۏنونو دۆشۆنه بیلمیردی.
بیر-ایکی قادېن باشې‌نېن اۆستۆنه تۏپلانمېشدېلار. بیریسی سو، باشقا‌سې ایسه ألینده نۏباتلې چای. اۏلمایا اؤله‌نین یاخېن‌لارېندان‌دېر دئییردیلر.
یاواش-یاواش گؤزلرینی آچماغا باشلادې. بو آچېش آیدېن دَڲیلدی، نه‌دن کی اؤزۆنۆ تاپدېقدا، دۆنیا باشېنا دۏلاندې. شېدېرغې کیمی آغلایېب، نفس چکمه‌ڲه بیله اینجارې یۏخویدو.
یاشلې قادېن اۏنو باغرېنا باسېب سۏروشدو:
-قېزېم بو اینتیهار إدن اینسان سَنین نه‌یین اۏلارمېش؟
بو “اۏلارمېش” سؤزجۆڲۆ اۏنا إله آغېر گلدی کی، بو دؤنه داها اوجا هؤکۆده‌رَک آغلاماغا داوام إتدی.
دئمیشدی سن‌سیز یاشایا بیلمَم؛ دئمیشدی گئتسن قالمام بورالاردا. آما دئمه‌میشدی کی بیر کره‌‌لیک دۆنیانې ترک إدیب، اۆره‌ڲیمده سۏنسوز بیر درد آغاجې أکه‌جَک. یاشلې قادېن اۏنون سؤز‌لرینی یارېمچېق آنلایاراق، ألیندن توتوب، اۏنا تۏختاق‌لېق وئرمه‌ڲه باشلادې.
قادېن هله بو کؤچمه‌ڲه اینانمېردې؛ لاپ دۆزۆن ایسته‌سن، هر شئیین یوخو کیمی اۏلدوغونو ایسته‌ییردی. ایچینده‌کی یاساق سئوگی، آرتېق گیز‌لی بیر درده دؤنمۆشدۆ.
نه دردینی کیمسه‌یه آنلاتا بیلیردی، نه ده بو سۏنسوز آیرې‌لېغا دؤزه بیلیردی.
ایکی گۆن سۏنرا دَنیز قېراغېندا بیر جسد تاپېلدې. قادېنېن سارې ساچ‌لارې ایسلانېب کندیر کیمی اۏلموشدو. اۆزۆنده بیر معصومییت وارې’یدې کی… دئمک جَنّتد‌ن اوچان بیر ملک کیمی، اؤزۆندن ایشېق ساچېردې دَنیزین قانماز باغرېنا.
بالېقچې‌لار جسدین بۏغازېندان آسېلمېش بیر باغلې تاپدېلار. یاشلې بالېقچې باغلې‌نېن ایچینده بیر مکتوب وار دئدی. إحتیاط’لا باغلېنې آچماغا باشلادېلار.
ساواد‌لې بیر گنج بالېقچې، کاغاذې یاشلې اینساندان آلېب باشلادې اۏخوماغا:
سن‌سیز اۏلا بیلمه‌دی سئوگیلیم!
بو قېسا زاماندا، یاشامېن نه اۏلدوغونو سَندَن اؤرگندیم. گۆلۆب-آغلاشدېق. یاشادېق و یاشاتدېق.
گئجه‌لردن نیفرت إدیردیم. صاباح‌لارې سئویردیم. تئلئفۏنو بیله سئویردیم، زنگیوی، سَسیوی و سن’له یاشادېغېم آنې‌لارې. هر زامان دئیَردین کی سن‌سیز یاشایا بیلمَم. کئشکه ایل‌لر اؤنجه سنی تانېسایدېم. ایندی نه من بو دورومدایدېم نه ده سن!
آرتېق من إو‌لی’یدیم؛ بیر آنا ایدیم و بیر یۏلداش أریمه. سن ده منه تای. آما سنی سئویردیم؛ سن’له یاشایېردېم.
سئوگیلیم گئتمه‌ڲیوه دؤزه بیلمه‌دیم؛ أصلینده اؤزۆمۆ باغېشلایا بیلمه‌دیم. سن‌سیز یاشامېن کدر‌لی گۆن‌لرینه دۆشۆنرکن، یانېوا گلمک قرارېنا چاتدېم.
اۏ دۆنیادا گؤزله منی. داها آرتېق سنه چاتدېقدا سنی بوراخمایاجاغام.
دئمیشدین کی، بیزه بیرلیکده یاشاماق ایمکانې اۏلمایاجاق؛ دئمیشدین کی سَنین عئشقین آرتېق منی یاندېراجاق؛ دئمیشدین…اۏفففف نه‌لر دئدین و نه‌دن هئچ اینانمادېم بو سؤز‌لره.
ایندی’سه گلیرَم اۏرا‌لارا، آچ باغرېوې، کی سن‌سیز بو یاشام منه حرام‌دېر؛ حرام!
گؤزل بالا‌م، مئهریبان أریم، نه اۏ‌لار باغېشلایېن منی. من یاشاماق’لا، نه بالا‌ما آنا اۏلا بیله‌جه’یدیم، نه ده یۏلداشېما بیر آرواد. بیلیرم باغېشلانماغېما هئچ یئر یۏخدور، بیلیرم.
حاققېنېزې حلال إدین لۆطفَن.
همیشه‌لیک کدر‌لی دۆنیام، سلام‌لار سئوگیلیم.
مکتوب سۏنا چاتدېقدا، اۏراداکې‌لار اۏلایېن نه اۏلدوغونو آچېقجا باشا دۆشدۆلر.
کیمی‌سی یاساق سئوگی‌لره نیفرین، کیمی‌سی ده بئله‌نچی سئوگی‌لری قېنادې؛ کیمی‌سی ده بونلارېن کدر’له بسلنمیش سۏن‌لارېنا آغلادې.
قادېنېن جنازه‌سینی آمبولانسا میندیریب آپاردېلار؛ ایکی گۆن سۏنرا دا، چۏخ غریب بیر دورومدا، تۏرپاغا تاپشېرېلدې.
اۏ اۏلایدان بئش ایل کئچمیشدی.
کیشی قېزې’یلا مزار‌لېقدا دۏستونون قبیرینی آختارارکن، گؤزۆ بیر قبیر داشېنا ساتاشدې. اؤنجه اینانمادې؛ بیرآز یاخېنلاشېب دیققت’له داشېن اۆستۆنده‌کی یازېنې اۏخودو.
گؤزلریندن پایېز یاغېشې باشلادې یاناق‌لارېنا یاغماغا. قېزې‌نېن شاشقېن گؤز‌لری گؤرمه‌لی’یدی. آتاسې‌نېن نه‌یه و نه‌دن بئله آغلاماسېنې هئچ باشا دۆشمۆردۆ.
ایل‌لر اؤنجه اۏنو ترک إتدیڲی قادېنېن، اؤزۆنۆ دَڲیل، مزارېنې تاپمېشدې.
ایلاهی بو گؤرۆنتۆنۆ نئجه، هانسې آچې‌دان آچېقلاماق اۏ‌لار کیییی. کیشی‌نین جیڲَری سانکې یانېرمېش. آلۏو سینه‌سیندن باش گؤتۆرۆب وارلېغېنې بیله یاندېرماغا باشلامېشدې. هئچ اؤزۆنۆ باغېشلایان بیر دورومدا دَڲیلدی. اۏنون آرخاسې’یجا نه‌لر کی دۆشۆنمه‌میشدی!
تانرېدان تک بیر دیله‌ڲی، اؤلۆب سئوگیلی‌سینه قۏووشماق ایدی.
ایل‌لر اؤنجه خسته‌خانا‌دا دۏکتۏر اۏنو، سۏن نفسینده قورتارمېشدې. و بونجا ایلده کیمسه قادېنېن باشېنا نه گلدیڲینی اۏنا دئمه‌ییب؛ هر شئیی اۏندان گیزلَتمیشدیلر.
اۏ گۆن مزار‌لېقدان إوه دؤنۆب کیتاب‌خاناسېنا قاپساندې. بیر ایکی آی کیمسه’یله دانېشمادې، کیمسه‌یه ایضاح وئرمه‌ییب یالقېز‌لېغېنداکې دردلری’یله باش-باشا قالدې.
گۆن‌لرین بیر گۆنۆنده، کیچیک قېزې، اۏنون جنازه‌سینی کیتاب‌خاناسېندان تاپدې.
آلتې اینسانېن باختې قارا، یازېق کیتاب‌لار دا، شهرین کیلۏلوق کاغاذ ساتېش مرکز‌لرینه قۏناق اۏلدولار.
ایندی بو سطیرلری بیتیردیکده، اینقیلاب مئیدانېنداکې سۆرگۆن روح‌لارا دۆشۆنۆرم کی هله بیرلشمه‌ڲه ماجال تاپا بیلمه‌ییبلر!.
آیهان میانالې
2020/1/1
01:00
اۏد گۆنۆ
Yazını bu əlifbada oxuyun: TÜRKCƏ
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
دیل و اۏنون ایچینده‌کی دیب‌سیز دۆنیا / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا (2) / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا / آیهان میانالې
یازارلار و اینتیحار - إرنئست هئمینگوئی / آیهان میانالې
اۏیاندېقجا چۏخالېرېق، چۏخالدېقجا اوجالېرېق! / آیهان میانالې
آزادلېغېن دوروشوغو / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
سئوگی‌نین اؤزگۆرلۆڲۆ / آیدا شهباززاده (حیکایه)
یارالې بوراخېلمېش اینسانلار / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
YASAQ SEVGİYƏ YENİ BİR BAXIŞ
Klasik ədəbiyyatda özünə cığır salmış Leyli ilə Məcnunun sevgi macərası Şərqdən Qərbə gedib Romeo və Culiyet macərası olur. Dünya mifində həqiqi sevgiyə çatmaq yolunu simgələyən bu macəra ailələrinin düşmanlığı üzündən bir-birini sevməkdən yasaq edilən o iki gəncin macərası dünya ədəbiyyatında çox çeşitli mətnlər ilə təqdim olunsa da, əslində ana söz haman sevgi və o sevgiyə necə çatmağın yollarını görsətmədir. Amma hələ də buracan heç biri Füzulinin Leyli və Məcnun şahəsərinin yerini tuta bilməmişdir.
Ayhan Miyanalı “Yasaq Sevgi” hekayəsinin önsöz kimi çıxış edən bölümündə bu hekayənin gərçək yaşamlar və gərçək insanların bu macəranı yaşamasından yazır. demək yazıçı bu əsəri realisti biçimdə yazmağı planlaşdırıb. doğrudan da hekayə realistidir, amma post-modern realism. Klasik ədəbiyyatdan fərqli olaraq buradakı sevgililər hər ikisi də ailəsi olan evli insanlardır. hətta uşaqları belə var. BUna baxmayaraq onlar bir-birlərini öz canları qalsın, ailələrini bu “Yasaq Sevgi” uğrunda fəda etmək həddinəcən gedib çatır.
Ədəbiyyatın görəvi insanı öz dərinliklərinə gedə bilmək üçün yoluna çıraq olmaq və özünü kəşf etdikdə gözünün önündə bir özünə baxıb görmək üçün güzgü tutmaqdır. Bu güzgünü hərə bir açıdan tutur. Füzuli bu sevgini açıqlamaq üçün belə deyir:
“Hikməti-dünya vü mafiha bilən arif dəyil / Arif oldur, bilməyə dünya vü mafiha nədir.”
Yasaq Sevgi Leyli və Məcnun macərasının son epizodunu göz önündə sərgiləyir. Bu əsər epizodik bir şok ilə səhnəni açır. Bu şok macəranın sonuna can öz etkisini qoruyub saxlamalıdır. “İkinci addımı atıb həmən yerə bayıldı …” bu cümlə ilə yazıçı oxucuda sorğunu sorğu ardıca yaradır. Ədəbi terminlərlə buna “asılı durum” (ingiliscə: suspense) deyilir. Ardıca “hər yeri bürüyən izdiham”, “qadının höküdə-höküdə ağlaması” və “Görüntüləri izləyənlərin həzin-həzin ağlaması” səhnəni daha artıq dramlaşdırır.
Ardı var …