یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
“زنجیر”دن قېرېلان حالقا‌لارېن جینگیلتی‌سی… / إلیار پۏلاد (کؤشه یازې)
مۆباریز جعفرلی‌نین یئنی رۏمانې اۆزه‌رینده نۏت‌لا‌ر…
مۆباریز جعفرلی‌نین بو گۆنه قدر بئش رۏمانېنې اۏخوموشام. “برپاچې”، “بنّا”، “باغمان”، “ایکینجی آدم” و “زنجیر”. بونلاردان اۆچۆ – “برپاچې” (تئهراندا “یوخو” آدې ایله چاپ اۏلونوب)، “بنّا” و “باغمان” دا تئهراندا نشر إدیلیب. “ایکینجی آدم” و “زنجیر” رۏمان‌لارې ایسه چاپا حاضېرلانېر.
مؤللیفین أثرلری حاقّېندا یازماق منیم اۆچۆن اۏلدوقجا چتین‌دیر. چۆنکی اوستاد یازېچې‌نېن حئیران‌لېق دۏغوران اۆسلوبو و یازې تئکنیکاسې حاقّېندا نه ایسه یازماق اؤزۆ درین آراشدېرما و بیلیک طلب إدیر. اۏلا بیلسین کی، اۏنون رۏمان‌لارېندان آلدېغېم تأثّۆراتې یئتَرینجه إحاطه‌له‌یه، أثرلری‌نین حقیقی گۆجۆنۆ، وئردیڲی سۏنسوز إنئرژینی تام ایفاده إده بیلمه‌یه‌جه‌ڲَم. بلکه کیچیجیک بیر یازېدا بو مۆمکۆن ده دَڲیل. بئله مۆکممل أثرلره هرطرفلی باخماق، دۏلقون قیمَت وئرمک اۆچۆن بعضن آی‌لار، ایل‌لر گَرَک اۏلور. بو رۏمان‌لار هر دفعه اۏخودوقجا آداما تزه گؤرۆنن، اۏنا یئنی نه ایسه تاپدېغېنې آشېلایان و هئچ واخت کؤهنه‌لیب طراوَتینی ایتیرمه‌ڲن أثرلر سیلسیله‌سیندندیر.
سۏنونجو اۏخودوغوم رۏمان “زنجیر” آدلانېر. بو رۏمان دا مؤللیفین باشقا رۏمان‌لارې کیمی، میستیکا روحلودور، یازېچې بو دفعه ده دۆشۆنجه‌لرینی میستیکا أحوال-روحیّه‌سی ایله اۏخوجویا اؤتۆرۆر. و بونون’لا دا یئنی‌دن بؤیۆک اوغور ألده إده بیلیر. باشقا سؤز’له دئسَم، یازېچې‌نېن گۆجۆ ده إله بورادا‌دېر. رۏمانېن قات‌لارېنې میستیکا و أل‌چاتماز اۏلای‌لاردا گیزلَدیر، اۏخوجونون آلت‌شعورونو أله آلماق’لا اۏنو تلاشا سالېر، اینتیظاردا ساخلایېر.
رۏمان پیشیڲین اؤلۆمۆ ایله باشلانېر. ألبتّه، پیشیک، اینسان‌لارېن یالقېزلېقدان پناه آپاردېق‌لارې إو حئیوانې سیموۏلیکادېر أثرده، ایندی هر بیریمیزین چئوره‌سینده بئله بیر تانېشېمېز وار کی، حئیوان‌لار’لا اۆنسیيّت غرور و حیسّ‌لرینی اۏنلار’لا بؤلۆشور. بو یالقېزلېق اۏلا بیلسین کی، اینسان‌لارن پسیخی دورومونا إتکی گؤرسه‌دیر، بعضن اۏنلارې اینتیهارا دا سۆرۆکله‌ییر. منجه، رۏمانېن دا قایه‌سی إله اینسان و یالقېزلېقدان یارانان، داها دۏغروسو، میلیۏن آدام آراسېندا دا تک-یالقېزلېقدان قورتولا بیلمه‌ڲن‌لرین یاشادېغې فاجیعه‌وی سۏنوج‌لاردېر…
رۏمان گاه روایت، گاه دا قهرمانېن دیلی ایله نقل اۏلونور. أثر بۏیو اینسان و اؤلۆم فلسفه‌سی أساسېندا ماراقلې أحوالات‌لار’لا اۆزلشیریک. خیا‌لی صحنه‌لر اۏ قدر جانلې یارادېلېر کی، اۏخوجو اۏنون ایزینی ایتیرمیر، نهایتده آنلایېر کی، بۆتۆن اۏلای‌لار و أحوالات‌لار اؤزۆ بیر خیا‌لی هاله‌یه بۆرۆنمۆشدۆر.
یازېچې روایتین گئدیشاتېندا خیا‌لی-حقیقی اۏلای‌لار’لا قهرمانېن ایچ دۆنیاسېنې و اۏنون پسیخی دورومونو اۏخوجویا چاتدېراراق، گۆنۆمۆزۆن – اینسان یالقېزلېغېندان تؤره‌ین – فساد‌لارې‌نېن اۆستۆنۆ اینجه دئتال‌لار’لا آچېر و اۏخوجودا درین ماراق اۏیادېر.
رۏماندا قهرمان نسیل آختارېشېنا باشلایېر. و بو نسلی بیر زنجیر حالقا‌لارې کیمی آرد-آردا سالاراق قېرېلان رابیطه‌‌لری قوردورماغا چالېشېر. حالقا‌لارېن سَسی و جینگیلتی‌سی (گئدیشاتېن اۏلای‌لارې) اۏخوجونو قارشې‌سې آلېنماز فیکیر آخېنېنا یؤنلندیره‌رَک، اۏندا یئنی بیر قایغې و اؤزۆنه‌قایېدېشا نه‌دن اۏلاراق، کئچمیشی حاقدا دۆشۆنمه‌ڲه وادار إدیر.
بو رۏماندا “سَس” و “بۏیا” اؤزل اؤنَم داشېیېر. مؤللیف بعضن دئمک ایسته‌دیک‌لرینی اون و رنگ’له اۏخوجویا چاتدېرېر. هاوا و گۆنَش شۆعاع‌سې‌نېن غئیری-عادی رنگده گؤرۆنمه‌سی، قهرمانېن چؤهره‌سی‌نین آوازېماسېنې، آغ‌آپپاق آغارماسېنې، بعضن سَس‌لرین إشیدیلمز اۏلماسې اۏخوجونون شعورآلتې‌سېنې سیلکه‌لَییر. منجه، هر بیر اۏخوجو اؤز ایمکانې ایچینده، گؤتۆره بیله‌جه‌ڲی قدر جعفرلی “بولاغ”ېندان قیدالانېر.
اۏنو دا وورغولاماق ایستردیم کی، مۆباریز جعفرلی‌نین بو رۏمان‌لارې ایراندا اۏخوجو‌لارېن رغبتینی قازانسا دا، اۏ تایلې، بو تایلې آذربایجان أدبیاتې‌نېن اینجیسی سایېلسا دا، من بیلدیڲیمه گؤره، نه‌دن‌سه، هله کی یازېچې‌نېن اؤز وطنینده کیتاب حالېندا نشر إدیلمه‌ییب…
سۏندا گؤرکَملی یازېچېیا اوغورلار دیله‌ییب داها بیر مۆکممل رۏمان یازدېغېنا گؤره اۆرَکدن تبریک إدیرم. اینانېرام کی، “زنجیر”ین شاقراق أدبی جینگیلتی‌سی عصرلر بۏیو إشیدیله‌جَک…
تبریز
03.01.2020
قایناق: أدبیات قزئتی
