چؤرک عطری / فواد رۆستمزاده (حیکایه)
کۆچه هر گۆن عئینی واختدا چؤرک عطرینه بۆرۆنۆر. بالاجا دۆکانا تندیردن یئنی چېخان چؤرک‌لر گلیر و هر کسین معده‌سینده ناهار زنگی چالېنېر. بو کۆچه‌ده آنالار اوشاق‌لارې یئمه‌ڲه چاغېرمېر. حلیمه – جاوانشیرین یۏلداشې چؤرک‌لری دۆکانا قۏیان کیمی، اوشاق‌لار اؤز‌لری چؤرک اۆچۆن گلیر، سۏنرا ایسه یئمه‌ڲه قاچېرلار. بعضی اوشاق‌لار چؤره‌ڲی حَیَطده بؤلۆب یئییر. عطیر‌لی بوخار بئیین‌لرینه آج‌لېق سیقنا‌لې اؤتۆرۆر، چؤره‌ڲین دوزلو و خېرتېلدایان قېراق‌لارې اۆچۆن هنَک‌یانا ساواشېرلار. جاوانشیر ایسه اۏنلارې آرادا، سرین هاوا‌لاردا چایا قۏناق إدیر. هامېنې یۏخ، آنجاق بیر ایکی نفری. سخاوتی، خۏش خاصيَّتی و ساییره اینسانی کالیته‌لری سئچیجی‌دیر. عئینی آندا سئودیڲی و بَڲنمه‌دیڲی بیری ایله دانېشسا بئله، اۆزۆنۆ بیریندن اۏ بیرینه چئویرَرکن، بۆتۆن ایچی دَڲیشیلیر، تورشودولموش صیفت، تَبَسّۆم’له پارلایان اۆزه چئوریلیر، قاپا‌لې مؤوقئع، آچېق قلب’له عَوَض اۏلونور. رادیکال، کۏنتراستلې اینسان‌دېر جاوانشیر. سۏن زامان‌لار تئز-تئز یانېنا گلَن قۏناغې ایسه، خلیل دیر. یانقېن تؤرَتدیڲینه گؤره ایل‌لرینی حبس‌خانا‌دا کئچیریب. نه‌دَنینی هئچ کیمه دئمه‌سه ده، هامې بیلیر. کیشی، یانې سئودیڲی قېزېن آتا‌سې وظیفه‌لی آدام ایدی. قېزېنې اۏنا وئرمه‌دیڲی اۆچۆن، کیشی‌نین وظیفه ماشېنېنې یاندېرمېشدې. ”من چېخانا کیمی اؤل، یۏخ’سا گلَن دفعه ماشېن’لا بیرگه سن ده یاناجاقسان”- دئمیشدی. کیشی ده یا قۏرخوسوندان، یا أجلیندن، خلیل حَبسدن چېخانا یاخېن اینسولت اۏلوب دۆنیاسېنې دَڲیشمیشدی. خلیل پیس آدام‌دېرمې؟ جاوانشیر اۆچۆن پیس دَڲیلدی. اۏنون یاشاما باخېشېنې نظره آلساق، خلیل اۏنون اۆچۆن یاخشې آدام ایدی. اۏ، هر گلنده تؤرتدیڲی جینایت‌لردن، حبس‌خانا‌دا کئچیردیڲی ایل‌لردن دانېشېر، تجرۆبه‌سینی بؤلۆشۆر. جاوانشیر هر جۆر صؤحبَت‌لره ماراق گؤرسه‌دیر. أوّل‌لر کیتاب اۏخویاردې سۏن زامان‌لار حؤوصله‌سی چاتمېر و اۏنون یئرینه أطرافداکې اینسان‌لارېن صؤحبَت‌لرینه قولاق آسېر. کیتاب‌لارا ماراغې اۏندا حلیمه اۏیاتمېشېدې. جاوانشیر اۏنا بعضن “آنامدان دانېشماغې، سَندَن دۆشۆنمه‌ڲی اؤرگندیم” دئییر. حلیمه چۏخ اوشاقلې عائله‌نین اۏرتانجېل، “آرادا ایتن” قېزې ایدی. کاسېب‌لېق و بیر آز دا والیدئین لاقئید‌لیڲی اۏنو عالی تحصیلدن اوزاق قۏیسا دا، کیتاب‌لار عالَمیندن قۏپارا بیلمه‌میشدی.
حادیثه ایکی گۆن قاباق باش وئردی. حلیمه‌نین پیشیردیڲی چؤرک‌لر یارېم ساعاتا بیتسه ده، دۆکا‌نېن قاپې‌سېندان چؤره‌ڲین ایستی‌لیڲی، عطری أطرافا یایېلېردې. اۏنلار دۆکا‌نېن یانېندا، یئمکدن سۏنرا اۏتوروب صؤحبَت إدیردیلر.
– خلیل، دئییرَم، دۏیماسایدېم یئنه یئیردیم، واللاه!– جاوانشیر دئدی.
– بلکه چای ایچک؟ – اۏ تنبل‌لیکدن قېرخمادېغې ساققالېنا سېغال چَکدی. دۏداق‌لارې نازیک، کؤک صیفتی وار ایدی. سؤنۆک گؤز‌لری ایسه هئچ نه ایفاده إتمیردی. بیرجه باریتۏن سَسله دانېشدېغې حیکایه‌لر ماراقلې ایدی.
جاوانشیر دۆکانا گیریب تئرمۏسدان ایکی ایستیکان چای سۆزدۆ.
– چای’لا صؤحبَت یاخشې گئدیر، صؤحبَت إله.- جاوانشیر دئدی. ایکی قورتوم ایچدی و آلنې ایله کۆره‌ڲی ترله‌دی. یۆنگۆل مئه‌ین أسیردی، کۆلک سارماشېق کیمی بَدَنینه دۏلاندې. – آدام دۏغرودان سرینله‌نیر.
– یا‌دا سالماق ایسته‌میرم سن اؤل، سن ده دانېشدېرېرسان منی. من یئتیم نه گؤرمۆشَم إ نه ده دانېشېم؟ – چایدان بیر قورتوم آلدې. چاره‌سیز‌لیڲی قالخمېش قاش‌لارېندان حیسّ اۏلونوردو – اۏ گۆن ایش اۆچۆن گئتمیشدیم، باخدېلار ألیمده‌کی دؤڲمه‌ڲه، دئدیلر بئله ایشه قبول إده بیلمه‌ریک سنی، سیلدیر گل. دئییرَم کی، آلا، رحمت‌لیڲین اۏغلو، یۏل پولونو دۏست-تانېشدان آلېب گلمیشَم بورا، نئجه سیلدیریم؟ ایشه گؤتۆر کی، سیلدیرمه‌ڲه پولوم اۏلسون دا. یۏخ کی، یۏخ.
– بیر شئی تاپارېق، ناراحات اۏلما. – جاوانشیرین اۆزۆ قایغېلې ایفاده آلدې.
– آنجاق فهله ایشله‌یه بیله‌جم دئیه‌سن. اۏ دا کی، آغېردې منیم اۆچۆن. جان قالمایېب، اؤزۆن گؤرۆر‌سن ده.-دئییب سیقار یاندېردې. بارماق‌لارې أسیردی. اۏیناق‌لارې بۏشالمېشدې.
– اۏرا باخ، دۆکانې گؤرۆر‌سن؟ یۏلون اۏ بیری اۆزۆنده‌کی. – جاوانشیر مۏبل دۆکا‌نېنې گؤرسَتدی. – اۏ گۆن فرهاد گلمیشدی، یئزنه. دئییر کی، اۏلا بیلسین کی، اۏرا ایشه دۆزلدی. ایکی-اۆچ نفر لازېم‌دېر. بلکه سنی ده اۏرا دۆزلده بیلدیک؟
– عمی، چؤرک وئر ده. – اوشاق صؤحبَتی کَسدی.
– بئله‌لری هله قالېب؟- خلیل ألینی اوشاغېن قوجاغېنداکې تۏپا اوزاتدې. – اۏ واخت‌لار بیلیر‌سن نییه تۏپ‌لار آغ-قارا ایدی؟
اوشاق تۏپو کنارا چَکدی و چؤره‌ڲینی گؤتۆرۆب قاچدې.
– هه خلیل، دۆشۆنۆرَم کی، بدبخت‌لیک’له بارېشماق اۏ‌لار، خسته‌لیک’له ده بارېشېر آدام، حتتا حبس‌خانا‌دا دا اۏلموسان، آزادلېغېن اۏلماماسې ایله بارېشېب یاشامېسان آما لازېم‌سېز اۏلماق’لا بارېشماق مۆمکۆن دَڲیل. عمیم مۆدریک کیشی ایدی. اؤلن‌لرینه رحمت. دئییردی کی، “کیمسه سنه ایش تاپشېر’سا، سنه اوستالاشماق اۆچۆن شراییط یارادېر. چکینمه، اوستالاش.” ایشله‌یه‌رَک آدام هم اوستالاشېر، هم ده لازېملې اۏلور.
– دَلی شئیطان دئییر، هارا ایشه قبول إتمه‌سه، اۏد وور، گئت یات. قۏی بیلسینلر کیمه ایلیشیبلر.- اۏ، قاشېنې قالدېرېب، یئره باخا-باخا دۆشۆنجه‌یه قاپېلدې. سانکی، دئدیڲینی خیا‌لی اۏلاراق تصویر إدیردی. – شاق-ها-شاق یانسېن، سن اؤل، روحوم دا اینجیمز.
بیر نئچه دقیقه سۆکوت دۆشدۆ. جاوانشیرین عدالَت حیسّی همیشه اۆزه چېخمازدې آما چېخار’سا، قابارېق و پېچاق کیمی ایتی ایدی. خلیلین إعتیراض قارشې‌سېندا دؤزۆمسۆزلۆیۆ و إحتیاج اۏلمایان یئرده آشېرې حؤرمَت گؤزله‌مه‌سی، اۏنون اؤز اېشی دیر آما بونا گؤره باشقالارېنې جزالاندېرماق ایسته‌مه‌سی، جاوانشیره پیس إتکی إتدی. جیڲر‌لرینی هاوا ایله دۏلدوردو و اؤزۆنۆ أله آلماغا چالېشدې. دۏداغې قاچدې. آنلاشېلماز‌لېق حیسّی‌نین یاراتدېغې تَبَسّۆم’له – دور، دور چېخ بوردان. یۏخدور سنه چؤرک زاد. – دئدی.
– نئجه یانې؟ نه چؤرک، آلا؟ – بایاق‌کې چاره‌سیز‌لیک ایفاده‌سی یئنه خلیلین اۆزۆنده گؤرۆندۆ.
– إشیتمه‌دین؟ سنه بوردا چؤرک یۏخدو. – دئدی و دۆکانا گیریب قاپېنې چېرپدې. بیر نئچه دقیقه کئچدی. جاوانشیر عصبی‌لَشَن کیمی أل‌لری و بۏینو اۏد کیمی اۏلوردو. سینیر‌لری بۏغازېنا دۏلانېب اۏنو بۏغوردو. اۏ، ألینی دۆکا‌نېن سرین پنجره‌سینه قۏیوب بیر آز ساکیت‌لشدی. خلیلین هله ده اۏر‌دا اۏتوردوغونو گؤرۆب گئری قایېتدې. – جماعتین سنه حؤرمَت بۏرجو وار؟ اؤزۆنۆ مجبور هئچ کیمین گؤزۆنه سۏخا بیلمز‌سن. سۏخمالې دَڲیلسن.
– سؤزگلیشی دئدیم ده، سن نییه بئله چؤندۆن؟ – خلیل قالخدې آیاغا.
– چۆنکی، اؤزۆمدن گؤتۆرۆرَم. سئومه‌دیڲیم بیری‌نین یانېندا واخت کئچیرمه‌لی اۏلاندا، إله بیل دریمین آلتېنا دوز یئریدیرلر.
– بورا باخ…- خلیل دانېشماق ایسته’سه ده، جاوانشیر اۏنون سؤزۆنۆ کَسدی.
– باخمېرام. إله یاخشې قالخمېسان، چېخ گئت. – دئییب، یئنی‌دن دۆکانا گیردی.
گئجه‌نین بیتمه‌سینه آز قالمېشدې. جاوانشیر تۏرشئری سؤندۆرۆب یاتماغا گئده‌جکدی کی، کۆچه‌دن اۏتاغا دۆشن ایشېق دیققتینی جلب إتدی. حَیَطه چېخدې و حاصاردان یوخارې قالخان ألۏوو گؤردۆ. تله‌سیک کۆچه‌یه چېخدې. آلۏو دۆکانې آرتېق یئییب بیتیر‌میشدی. اۏ، کنارا چکیلیب داشېن اۆستۆنده اۏتوردو. سیقار یاندېردې. باخېش‌لارې اۏدون ایچینه دۆشۆب یانېردې. دۆکا‌نېن ایچینده دَڲَر‌لی هئچ نه یۏخ ایدی. چؤرک‌لر بیتمیشدی، پول‌لار ایسه إوده ایدی. ایچه‌ریده تاختا رَف‌لر و چؤرک‌لر قوروماسېن، سۏیوماسېن دئیه اۆست‌لرینی اؤرتدۆڲۆ پارچا‌لار وار ایدی، والسّلام. حلیمه ده، اۏنون آرخاسې’یجا کۆچه‌یه چېخدې. گئری دؤنۆب یانقېن-سؤندۆرن‌لره زنگ إتمک ایسته‌ییردی کی، جاوانشیر اۏنو سَسله‌دی.
– لازېم دَڲیل، آی بالا. سؤنۆر اؤزۆ، هئچ نه قالمایېب. – دئدی. حلیمه آددېم‌لارېنې پامبېغا با‌سار کیمی، ساکیتجه گلیب اۏنون یانېندا اۏتوردو.
– نه اۏلدو کی؟ إلئکتریکدن اۏلوب؟ – اۏ، إحتیاط’لا سۏروشدو. جاوانشیرین ألیندن توتدو. أل‌لری یئنه ایستی ایدی.
– یۏخ، باشقا شئی‌دیر. خلیل ایله سؤزۆم چپ گلیب بو گۆن. یقین…- سؤزۆنۆ ساخلایېب نۏبَتی سیقارې یاندېردې. – باشېنې کسیم یا، ایلک اؤنجه قۏلونو کسیم، بیرآز بئله یاشاسېن، هئچ اؤز سیقارېنې یاندېرا بیلمه‌سین. – اۏ، اؤزۆ ده بیلمَزدن حلیمه‌نین أل‌لرینی سېخماغا باشلادې. آنجاق حلیمه ألینی چَکَند‌ن سۏنرا بونو حیسّ إتدی و اۆز ایفاده‌سی یوموشالدې.- باغېشلا. دۆکانا گؤره یانمېرام إ، ایکی گۆنه دۆزلده‌جم. باشقالارې‌نېن أذيّتینی بئله راحات یئره وورا بیلمه‌سینی قبول إده بیلمیرَم. اۆسته‌لیک بو گۆن بونا گؤره دالاشمېشېق. إله سنی گؤتۆرَک، بیرجه دفعه ألیمی یومامېش اۏخلۏوونا تۏخاندېم، آز قالمېشدې بۏشاناسان مندن.
– اۏ باشقادې، عزیزیم. بۏشانمازدېم، أرک إدیب عصبله‌شه بیلیرم سنه. – اۏنلار بیر نئچه دقیقه ساکیت دایاندېلار و حلیمه داوام إتدی. – من چؤرک پیشیریرم و نه قدر کی، ألیمده خمیر وار، اۏنو ایسته‌دیڲیم فۏرمایا سالېرام. اۏنو من ایداره إدیرم. سو قاتېرام یوموشالسېن، اون قاتېرام برکیسین. – حلیمه اۏنون گؤزلرینده چاشقېن‌لېق حیسّ إتدی و سؤزۆ کسیلمه‌سین دئیه، قۏلونا گیریب، اۏنا سېغېندې.- دئمیرَم خلیل دۆز إدیب، سهو إدیب ألبتّه آما سن چۏخدان‌دېر کی، سو قاتمېرسان جانېنا. اینتیقام پیس حیسّ‌دیر، حتتا دئیَردیم کی، سهو حیس‌دیر. برکیمه‌میش، بیشمه‌میش، اؤزۆنۆ دۆزلت. یۏخ’سا بیشمیسَن؟ – اۏ، بیرآز کنارا چکیلیب جاوانشیرین گؤزلرینه باخدې. – قۏی پۏلیس حَلّ إتسین مسأله‌نی.
– یاخشې، کئچ إوه یات. سَحَر اۏیانان کیمی ده فرهادا زنگ إله، گلسین. کؤمَک لازېم اۏلاجاق.- دئدی.
یارېم ساعات سۏنرا دۆکا‌نېن ایچینده یانان أشیا‌لار بیتدی. بایېردان سارېلې قېرمېزېلې دۆکان قارالېب کؤز رنگی آلدې. یانقېن-سؤندۆرن‌لرین گلمه‌سینه إحتیاج یۏخ ایدی.
جاوانشیر سحری اۏتوردوغو داشېن اۆزه‌رینده آچدې. گۆن چېخانا قدر اولدوز‌لارېن، سیقارېن و یانان أشیا‌لارېن کؤزه‌رَن ایشېق‌لارې ایله دۆشۆنجه‌لری‌نین آراسېندا گزدی.
سحری گۆن جاوانشیر فرهاد’لا بیرگه دۆکا‌نېن اۆزۆنۆ رنگله‌ییردیلر، ایچینی ایسه، محله‌ده‌کی اوشاق‌لار زیبیل‌لیڲه داشېیېردې. جاوانشیر هره‌سینه بیر آز پول و بیر دَنه آیران سؤز وئردی. هم ده هاردا’سا اۏخوموشدو کی، بئله ایشدن سۏنرا مۆطلَق آیران ایچمک لازېم‌دېر کی، جیڲَر‌لر تمیزلَنسین. اینانمامېشدې. “آخې آیران معده‌یه گئدیر، بونون جیڲَره نه دَخلی؟”- دئیه دۆشۆنمۆشدۆ آما ایندی یئنی‌یئتمه‌‌لر ایشله‌ییردی و هر إحتیمالا قارشې آیران آلېب قۏیدو. جاوانشیر دۆنن باش وئرن‌لری فرهادا دانېشا-دانېشا اۏنون اۆزۆنۆن نئجه دَڲیشدیڲینی حیسّ إتدی و بونا گؤره باش وئرَن‌لر حاقّېندا هئچ کیمه بیر سؤز دئمه‌مه‌سینی خواهیش إتدی.
– ناراحات اۏلما، مندن سؤز چېخماز آما آنلامېرام کی، باشقا واخت خېر‌دا شئیه گؤره آدامېن گؤزۆنۆ چېخارېر‌سان. نه اۏلدو ایندی، فېسېن یاتدې؟ – أصلینده، فرهاد تۏپا گۆلـله قۏیماق اوستاسې سایېلمازدې آما اؤزۆ ده خلیلین إتدیک‌لرینه عصب’له‌شیب اۏنون “دَرسینی وئرمک” ایسته‌ییردی. جاوانشیرین ایجازه‌سی اۏلمازدان ایسه، بو مۆمکۆن دَڲیلدی.
– اینتیقام آلماق ایسته‌میرم. پۏلیسه ده دئسَم، بیلیر‌سن ده، یاخشې چېخماز. دئیه‌جَکلر اؤز گۆجۆ چاتمادې، مین جۆر سؤز قۏشاجاقلار. اۏنا گؤره ده، بۏش وئر گئتسین. بدبخت آدام‌دېر. یاشامې بۏیو بۆتۆن باش وئرن‌لره آنجاق بیر تپکی وئره بیلیب، یاندېرېب قاچماق. من اۏنا، اۏ منه، سۏنرا یئنه من اۏنا. نه واختا قدر؟ – اۏنون اۆزۆنده یۏرقونلوق حیسّ اۏلونوردو – إله ایندی بیتسه یاخشېدې. باشا دۆشۆرسَن ده، هه؟
فرهاد آنلامېشدې آما جاواب وئرمه‌دی و اۏنلار چۆرۆمۆش رنگی چېخارماغا داوام إتدیلر.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
بۏش كۏمۏد / حسن ثمودی قلعهلر (حیکایه)
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
