یارا‌لې قادېن / ترانه عاریف‌قېزې (حیکایه)
ماشېن سیلکه‌له‌دیکجه قادېنېن یاراسېندان قان آچېلېردې. اۆستۆنه أسکی باسمېشدېلار. خئیری یۏخ ایدی. شعورسوز حالدا باش‌لارېنا گلن‌لری خاطېرلاماغا چالېشېردې. یادېنا قېرېق-قېرېق بیر شئی‌لر دۆشۆردۆ. کندی قۏرویان عسگرلرین تک-تک آتدېق‌لارې گۆلـله سَس‌لری، وحشی‌لرین کنده دۏلوشماسې، یاندېرېلان إولر، آمان‌سېز‌جاسېنا اؤلدۆرۆلن قۏهوم‌لارې، قۏنشو‌لارې، کؤمَک‌سیز قېز-گلینین قېشقېرېغې…
گۆجلۆ تپیک’له إوین قاپې‌سې تای با تای آچېلدې. ساچ-ساققاللې، گؤز‌لری قان چاناغېنا دؤنمۆش بیر نفر ایچه‌ری هۆجوم چَکدی. دؤرد گؤز’له أطرافې بۏیلادې. آغزېندا ایت بۏغوشدورا-بۏغوشدورا:
– باشېنېزې هارا سۏخموسونوز، ایت اوشاغې!
مطبخده‌کی کراندان دامجې-دامجې سو دۆشۆردۆ. سانکی إوده‌کی‌لرین هیجاندان، قۏرخودان دؤڲۆنن اۆرَک‌لری‌نین سَسی ایدی. قادېن ایکی کؤرپه‌سینی قوجاقلایېب یاتاغې‌نېن آلتېنا گۆج’له گیرمیشدی. سۏن دؤڲۆش‌لرده اۆچ اۏغلونو ایتیرمیش، آغلاماقدان گؤز‌لری توتولموش آنا بو قفیل سَسین خئیره اۏلمادېغېنې آنلایېب، سوسماغا اۆستۆنلۆک وئردی. اۏنو دۆشۆندۆرَن اۏتوردوغو یاتاغې‌نېن آلتېندا اؤز‌لرینی جانی‌نین گؤزۆندن گیزلَتمه‌ڲه چالېشان جاوان گلینی و ایکی نوه‌سی ایدی.
– إی، قۏجا کافتار، کیم وار إوده؟ اۏغلون هاردادې؟ یۏخ’سا، یۏرقانېن آلتېندا گیزلَتمیسَن؟
– آللاه خاطیرینه، چېخېن گئدین. مندن باشقا بو إوده هئچ کیم قالمېر.
– سۏنسوزسان، کافتار؟ سیزین کؤکۆنۆزۆ کسه‌جَییک، اۏنسوز دا! آز قالېب!
آنا ایچینده‌کی نیفرتی پۆسکۆرتمه‌مک اۆچۆن اؤزۆنۆ گۆج’له ساخلایېردې.
– آللاه‌دان قۏرخون، گئدین، چېخېن گئدین…
– آللاه؟ اۏ کیمدی، قارې؟! – دئیه، کینایه‌لی، ایرگنج تَبَسّۆم’له إوی آلت-اۆست إلییَن ساققاللې‌نېن گؤزۆ بیردن دوواردان اۏنا قېلېنج کیمی ایتی نظرلر’له باخان کۏماندیرین شکلینه ساتاشدې.
ایچیندن تیتره‌مه کئچدی. گؤزۆنۆن اؤنۆنه اۏن گۆن بوندان قاباق تک جانې’یلا اۏنلارېن أللی‌یـه یاخېن آدامېنې اؤلدۆرَن، ایکی تۏپونو، بیر تانکېنې محو إدن دؤڲۆشچۆ گلدی. بو، اۏ ایدی. اۏنلارا قان اوددوران، اۆرَک‌لرینه قۏرخو سالان کۏماندیر. سۏن گۆلـله‌سینه کیمی اۏنلارېن گؤزۆنۆن اۏدونو آلان قهرمان تانک’لا برابر اؤزۆنۆ ده محو إتمیشدی. غئیض’له آنایا طرف یئریدی، نیفرت’له اۏنو سۆزۆب، قفیلدن اۏنون آغ ساچ‌لارېندان یاپېشدې:
– هئچ کیمین یۏخدو دئییرسن، هه، حَیاسېز قارې؟ بس، بس بو کیمدی، کیمین اۏغلودو؟
آغ ساچ‌لارې اۆز-گؤزۆنه داغېلمېش آنا، وحشی‌نین اؤلمۆش ایگید بالا‌سې‌نېن شکلیندن بئله، قۏرخدوغونو آنلادې، دۏداغېندا مغرور بیر تَبَسّۆم اۏیاندې، غئیری-ایختییارې آغزېندان:
– اؤلۆسۆندن‌می قۏرخدون؟ – سؤز‌لری چېخدې.
– منه گۆلۆرسَن؟ – ساققا‌لې بؤیرۆندن خنجری چېخاردېب: – ایندی، سنی ده اۏغلونون یانېنا گؤندَره‌رَم! گئت، اۏرا‌دا اۏنون’لا اؤیۆنرسن! آما بئله یۏۏخخ! إله گۆنه سالېم کی، اۏ دۆنیادا اۏغلون بئله تانېماسېن!
گؤر‌مه‌سه ده، قارشې‌سېنداکې‌نېن نه حالا دۆشدۆڲۆنۆ، اؤزۆنۆن بو آلچاقدان قات-قات گۆجلۆ اۏلدوغونو حیسّ إدیردی:
– اؤلۆدن قۏرخان آلچاق‌لار! اۏنون اؤلۆسۆ ده سیزدن شرفلی دیر! شرف‌سیز‌لرین، دین‌سیز‌لرین ألینده اؤلمه‌دی منیم اۏغلوم! موردار‌لار، اۏغلوم کیمی‌لر یۆز‌لر’له، مین‌لر’له‌دی! قۏواجاق‌لار سیزی ایت کیمی، دایا‌نېن! یورد-یوواسې اۏلمایان دیلنچی‌لر!
قفیلدن قادېنېن هر ایکی آیاغېنا خنجر’له ووردو:
– دیز چؤکه‌جکسن قارشېمدا، اؤلدۆرمه، – دئیه، یالواراجاقسان، قۏجا کافتار!
سۆمۆڲه دَڲن ضربه‌نین آغرې‌سې بئینینده عکس-صَدا وئردی. گؤزلرینی یوموب، دیش‌لرینی قېجادې. آما یېخېلمادې، اۏغلونو دۆشۆندۆ: – “سَنین کیمی اۏغولون آنا‌سې دیز چؤکمز!” – دئیه، ألینی یاواش-یاواش اۏرتاسېنا باغلادېغې آلا یای‌لېغېن آلتېنا آپاردې. کئچن گۆن بئلینده گیزلَتدیڲی ایتی پېچاغېن دسته‌سینی وار گۆجۆ ایله سېخدې. وحشی‌نین گؤز‌لری اۏندان یایېنان کیمی، چېخارېب دۆز اۆره‌ڲی‌نین باشېنا سانجدې. یاتاغې‌نېن آلتېندا ایکی جۆت گؤز اۏلان‌لارا دهشتلی باخېش‌لار’لا شاهید‌لیک إدیردی. بیری ایسه دۆنیادان، خبرسیز آناسې‌نېن سۆتۆنۆ أمه‌رَک یاتېردې. گلین دؤرد یاشلې اۏغلان بالا‌سېنې نه قدر اؤزۆنه سارې سېخېب، گؤزلرینی اؤرتمه‌ڲه چالېشسا دا، اوشاق اۏنون ألیندن چېخېب:-
– ننه‌ــه!- دئیه فریاد إده‌رَک، یاتاغې‌نېن آلتېندان اۏخ کیمی چېخېب، قارې‌نېن آیاق‌لارېن سارېلدې…
آرتېق گئج ایدی… ننه‌نین بارماق‌لارې آراسېندان سۆزۆلن قان یاواش-یاواش دؤشه‌مه‌ده گؤل‌لَنیردی…
قادېنېن سینه‌سیندن تۆکۆرپَدیجی اینیلتی چېخدې. قفیلدن سینه‌سینه وورولان دال‌بادال کسگین ضربه‌دن سندیرله‌دی. دیشی ایله آلت دۏداغېنې نئجه سېخدېسا… بیر آندا آل قانې خرمَن اۏلدو. نئچه گۆندۆ وحشی‌لرین وئردیڲی ایشگنجه‌دَن گؤزلری‌نین ایشېغې سؤنمۆشدۆ. کؤلگه‌لی باخېش‌لارې أطرافې بیر آن‌لېق دۏلاندې. بئش آددېم‌لېغېندا قۏرخودان گؤز‌لری بؤیۆین یئددی-سککیز کؤرپه اوشاق‌لارېن آراسېندا آختاردېغېنې گؤرمه‌دی. طاقت‌سیز بَدَنی داش‌لارېن اۆستۆنه دۆشدۆ.
اوجادان وحشی سَس’له قَهقَهه چکیب گۆلن عسگر گئییملی آدام إتدیڲیندن لَذَّت آلېرمېش کیمی آغزېنې مارچېلداتدې، یابانې سَس’له چېغېردې:
– باخ بئله!! کۆچۆڲۆنۆ ده آت یانېنا، گئتدیک!
– بس بونو دۏغرامایاق؟ یا دا… -یۏلداشې أدب‌سیز-أدب‌سیز گۆلدۆ.
– بو گۆن کئفیم چۏخ یاخشېدې. سۆنگۆیه سانجدېغېم قېز اوشاغې اۏنون یالوارېجې، قان دۏلو باخېش‌لارې یادېما دۆشدۆکجه اؤزۆم’له غرور دویورام. هله، أل‌لرینی، آیاق‌لارېنې قېزمېش دَمیر’له داغلادېغېم اۏ أکیزلر… گؤردۆن کی، نئجه چېغېرېردېلار. هله باشېنې “اۏف” دئمَزدن کسدیڲیم دؤرد عسگری دئمیرَم. بونلارا ایشگنجه، عذاب وئرمکدن ذؤوق آلېرام، دۆنیا منیم اۏلور، بیلیر‌سن…
اۏنون وحشی‌لَشمیش صیفَتیندن نیفرت آشېب-داشېردې. یۏلداشې آیاق‌لارېندان باش‌آشاغې ساللادېغې ایکی-اۆچ یاش‌لارېندا، شاختادان گؤم-گؤی گؤیَرمیش اوشاغې داش پارچاسې کیمی قادېنېن اۆستۆنه توللادې:
قۏی بو دا آناسې‌نېن یانېندا ایت کیمی گَبَرسین! اۏنسوز دا آج‌لېغا، سۏیوغا تاب گتیرمه‌یه‌جک. اۏنون دا ایشگنجه‌سی بو اۏلسون!… اۆرَک‌لری داغلایاراق آغلایان یازېق طیفیلین سَسی خېرپ کسیلدی.
– اؤلدۆنمۆ؟ اؤلمه، آنان سنه سۆت وئره‌جک ایندی! – دئیه، اۏنلاردان بیری شیت-شیت گۆله‌رَک باغېردې.
*
اۆز-گؤزۆ قانا بولاشان کؤرپه‌نین گۆجسۆز اینیلتی‌سی دۏنموش سۆکوتو پۏزوردو. قادېن بالا‌سې‌نېن هَنیرینی حیسّ إدیب، شاختادان آغاجا دؤنمۆش، پارچا-پارچا اۏلموش أل‌لری ایله اۏنو آختارېب تاپدې. آغرېدان قېورېلاراق، بیر ألینی یئره دایاق وئریب دیکلمه‌ڲه چالېشدې. اۏ بیری ألی’له اۏنو اؤزۆنه طرف چَکدی. آناسې‌نېن قۏخوسونو آلمېش اوشاق بۏش قالمېش یارا‌لې سینه‌نی بالاجا أل‌لری ایله قوجاقلادې. دهشتلی آغرېدان قادېن شعورونو ایتیردی، آما کؤرپه‌نی بوراخمادې. کؤرپه بالاجا، تیترک دۏداق‌لارې ایله آختاردېغېنې تاپماسا دا، تزه یارانېن اۏرتاسېندان آخېب پالتار‌دا لاختالانان سۆت قۏخولو قانې آج‌گؤزلۆک’له أممه‌ڲه باشلادې. اۏ، غئیری-ایختییاری بالا‌سېنې باغرېنا باسدې. سۏیوق هاوا اۏنو بیر آز اؤزۆنه گتیردی. آما، کاش کی، اؤزۆنه گلمه‌سه’یدی. قادېنېن گؤزۆ بیله‌ڲینه گؤڲ مونجوق باغلانمېش تک أله ساتاشدې. قان ساغېلمېش گؤزلرینی یوموب، بیر ده آچدې. “دئمک…اۏغلومو دا…” اۏنسوز دا نه چېغېرماغا، نه ده آغلاماغا هئیی قالمامېشدې. نیطقی قورودو. کؤرپه‌سینی برک-برک سېخمېش قۏل‌لارې یاواش-یاواش بۏشالدې… یئنی‌دن هوشونو ایتیررکن – “آمان، آللاه!”، “ آللاه جزانېزې وئرسین، وحشی‌لر، أجلاف‌لار!”- دئیه، چېغېران دۏغما سَس‌لری إشیتدی.
گئج ده اۏلسا، اۏنلارې قورتارماغا گلن‌لر گؤردۆک‌لری مَنظَره‌نین اؤنۆنده قوروموشدو‌لار. باخماغا اۆرَک لازېم ایدی. باخان‌لار یا باشېنې آشاغې سالېر، غضب’له دیشینی قېجایېر، یا دا اۆرَک‌لری تابلامایېب یئره چؤکۆردۆ‌لر. بئش-اۏن آددېم‌لېقداکې دهشتلی مَنظَره جهنَّمی خاطېرلادېردې. اۏتوز-قېرخ اینسان مئییتی اۆست-اۆسته قالا‌نمېشدې. بعضی‌لری‌نین باشې یۏخدو، بعضی‌سی‌نین ألی، قۏلو، آیاق‌لارې دۏغرانمېش، گؤز‌لری چېخارېلمېش، دیلی، قولاق‌لارې، بورنو کسیلمیشدی. اۆرَک‌لری سۏیومامېشدې. دار آغاجې قورموشدو‌لار. دؤرد نفَرین باش‌سېز مئییتی هاوا‌دا آغېر-آغېر یئل‌لَنیردی. چېلپاق بدن‌لری قېزمار دَمیر’له داغلانمېش، سینه‌‌لرینه خاچ شکلی چکیلمیش، أڲری-اۆیرۆ خط’له “بؤیۆک ایمپئرییا” سؤز‌لری یازېلمېشدې.
گلن‌لردن بیری اۆزۆ اۆسته دۆشن قادېنېن اۆزۆنۆ إحمالجا دؤندَردی. سۏل قۏلونون اۆستۆنده، دۏداق‌لارېندا قان قوروموش ایکی یاشلې قېز اوشاغې دئیه‌سن اؤلمۆشدۆ. اۏ بیری قۏلو ایله بیله‌ڲینده گؤڲ مونجوق نیشانه‌سی اۏلان، کسیلمیش بالاجا بیر ألی سینه‌سینه باسمېشدې… اۏنلارې اۏنون سۏیوقدان قوروموش قۏل‌لارې‌نېن آراسېندان گۆج’له قۏپارتدېلار. نَفَسی تیتره‌ین قادېنېن اۆستۆنه کؤهنه بیر پارچا آتېب، بۆکدۆ‌لر. کؤمَک‌لَشیب برانکاردا قۏیدولار. بو یارېم‌جان بَدَندَ‌ن باشقا اۏرا‌دا ساغ آدام یۏخ ایدی. بلکه ده قاچېب قورتاران اۏلموشدو. آما هارا‌دا ایدیلر، بیلن یۏخویدو. کیمسه‌سیز، قار اوچقون‌لارې ایله دۏلموش دره بیر کندین جماعتینه بیر گۆنۆن ایچینده درین بیر مزار اۏلموشدو. مئییت‌لر إله تانېنماز حالا سالېنمېشدې کی، هئچ کیمی تانېماق اۏلموردو. آما اۏنلارې اۏر‌دا قۏیماق اۏلمازدې. وحشی‌لرین بورایا قایېدېب-قایېتمایاجاغې بللی دَڲیلدی. دۏغرانمېش، حیصّه-حیصّه اۏلموش بدن‌لری کؤهنه بیر یۆک ماشېنېنا یېغدېلار.
وحشی قَهقَهه‌لر بوز کیمی هاوا‌دا ایت زینگیلتی‌سینه بنزه‌ییردی. آما چۏخ اوزاغا گئتمه‌یه‌رَک برانکاردلایېب یاپرېخمېش قارېن ایچینده ایتیب-باتېردې. اۏنلارېن دوردوغو دره‌دَ‌ن یوخارېیا إنسیز جېغېر اوزانېردې. جېغېرېن یان یؤوره‌سینده قار دؤڲه‌نک اۏلموشدو، تؤکۆلمۆش قان ایزلری کناردان قېرمېزې قرنفیل‌لری آندېرېردې. تک-تک گؤرۆنن قاراغان کۏل‌لارې‌نېن بوداق‌لارې سۏیوق کۆله‌ڲین إتکی‌سیندن بیر-بیرینه دَڲه‌رَ‌ک واهیمه‌لی سَس چېخارېردې. آخشامېن قاران‌لېغې یاواش-یاواش دره‌یه چؤکۆردۆ. آج قورد‌لارېن کؤرپه قوزو‌لارې پارچالادېغې دومانلې بیر قېش گۆنۆ ایدی…
اۏن-اۏن ایکی نفر قادېن، بیر-بیرینه قېسېلمېش حالدا قارېن اۆزه‌رینده اۏتورموشدو. أڲین‌لرینده‌کی کؤر-کؤهنه پالتارلار جېرېق-جېرېقدې. سۏیوقدان و قۏرخودان هامې‌سې‌نېن دیشی دیشینه دَ‌ڲیردی. باش‌لارېنا نه گله‌جَکدی، هله بیلمیردیلر. آما گؤز‌لری اؤنۆنده سېرا‌لارېندان زۏر’لا، سۆرۆله‌رَک آپارېلان‌لارېن وحشی‌لرین نیفر‌تینه نئجه قوربان گئتدیڲینی گؤردۆکجه گؤز‌لری داها دا بؤیۆیۆردۆ. ایندی اؤلۆم اۏنلار اۆچۆن أن یاخشې‌سې ایدی…
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
هر شئی وار، هئچ نه یۏخ دېر… / نیگار عاریف (یاشانمېش…
پایېز قادېن... / قمر سؤزآی (شعر)
بیر قادېن واردې دئیهجکسن / گۆلساده ایبراهېملې (شعر)
قادېن جۏرابلارې / جلیل جاوانشیر (بیرینجی بؤلۆم)
ایکی یاشلې کؤرپه‌نین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
YARALI QADIN HEKAYƏSİ
ARAZIN NOTLARI
Kin və Nifrət qaranlığın ən güclü silahıdır. Ürəyində kin və nifrət bəsləyən birisi getdikcə insanlıqdan uzaqlaşıb öz qaranlığında boğularaq yox olar, o böyüklükdə ulduzların, qalaktikaların qara dəliklərdə yoxa çıxması kimi. İnsanların ürəyində nifrət toxumu əkənlər sözün əsl anlamında Cəhənnəmi yaradanlardır:
“Zahid məni aldatma, cəhənnəmdə od olmaz / onlar ki yanırlar, odu burdan aparırlar.”
Qarabağ yalnız Azərbaycanın yox, bütün dünyanın yaralı yerlərindən biridir. Orada ermənilərin bərbərliyi ilə törədilən sayısız cinayətləri – dənizlər mürəkkəb ola, meşəliklərdəki ağaclar qələm – yazıb qurtarmaq olmaz. Ermənilər yalnız Qarabağda yox, Azərbaycanın başqa yerləri, o cümlədən güney Azərbaycana da soyqırımı törətmişdir. Buna baxmayaraq onlar dünyada sankı onları öldürüblər kimi çıxış edib özlərini dünyaya məzlum görsətməkdə Tür millətindən daha uğurlu olublar. Ortodoks olduqlarına baxmayaraq Katolik Vatikan və Xristiyan dünyası dəstəklərini ermənilərdən heç vaxt əsirgəməmişdir. Ondan başqa Türklərə kəskin düşman olanlar da erməniləri dəstəkləməkdən heç bir ortamda vaz keçməmişdir. Bu geniş dəstəklərin sayəsində onca cinayətlər tərədən Daşnaklar özlərini məzlum görsədə bilməkdə Türk millətindən qat-qat uğurlu çıxış edə biliblər.
Elə isə haqq olaraq haqsız duruma düşürülmüş Türklər də dünya ədəbiyyatında dünyasəviyyəli söyləm ilə tanış olmalıdır. Yalnız beləcə dünya xalqlarının dostluq və sayqısını qazanıb istədikləri haqlarına çata bilmərlər.
Yaralı Qadın hekaysi Qarabağda Erməni terrorunun qəddar üzünü görsətməkdə öz payını verə bilən bir hekayədir. Bu hekayə sənədli film kimi realisti yazılıb. Hər şey göz önündədir. Gərçəklik burada jurnalistika gərçəkliyi kimidir. Faciəli olaylar ardı-ardıca oxucunun kamerya dönmüş gözünü səhnədən səhnəyə aparır. Yazıçı özü necə o dəhşətləri cinayətlərin canlı şahidi olubdursa, oxucu da olur.
ARDI VAR ….