بایرام‌لېق / آراز احمداۏغلو (حیکایه)
اۏنون ایشی هر گۆن تک باشېنا تئلئویزیۏنا باخماق ایدی. أن چۏخ سئویملی وئریلیشی ایسه رئکلام‌لار، رئکلام‌لاردان ایسه بالا قارداش رئکلامې ایدی. اۏ رئکلامدا نئجه بیر بالا قارداشا اؤزۆن کیمی داورانماغې اؤرگتمَنین یۏل‌لارېنې گؤرسه‌دیردی.
“آنا، من دارېخېرام آخې، نئینیییم؟” دئییب اؤزۆنۆ اۏتاغېنداکې یاتاغې‌نېن اۆستۆنه سالدې.
“نییه دارېخېرسان، آنا قوربان! شۆکۆر اۏلسون نه ایستیرسَن آلانېن وار، منیم کیمی بیر آنان وار، آتان وار. اۏتاغېنا بیر باخسانا، نه‌یین یۏخدو کی!”
“بیلیرم آنا جان! آما یئنه ده هردن یامان دارېخېرام!”
بو سؤزلر چۏخدان دېر بو آنا-بالانېن آراسېندا قۏنوشولوردو. سۏنوندا فاطما دا بو سؤز‌لردن اوسانمېش کیمی اۏلموشدو و تصمیم توتدو یاشام یۏلداشېنا دئسین.
“دئیه‌سن بو بایرام، بیزیم خرجیمیز یئنه آغېر اۏلاجاق!” أته‌ڲی‌نین اوجونو اۏینداراق دئدی أحمده.
“نئجه مَڲه؟ نه وار کی؟”
“بیلمیرَم واللاه! دییه‌سن سیزین بو شازدا دارېخېر. نه بیلیم بلکه گؤڲلۆ قارداش ایستیر!”
“لاپ یاخشې! سن نییه دارېخېرسان کی!” دئییب گۆلۆمسه‌یه‌رَک فاطمایا باخدې.
بو گۆن بایرام آخشامې ایدی. هامې بایرام سۆفره‌سی باشېنا یېغېشېب ایلین تحویل اۏلماسېنې گؤزله‌ییردی. هر ایل بو سۆفره‌ده نئچه بؤیۆک بایرام‌لېق قوطوسو اۏلاردې. حَسَن اۏنلارې بیر-بیر اؤز أ‌لی ایله آچېب گؤز‌لری قاپ-قارا شوه کیمی پارلا‌یاردې. بو ایل ایسه یالنېز ایکی بایرام‌لېق قوطوسو واردې، بیری بؤیۆک ایدی بیری ایسه بالاجا. حَسَنین گؤزۆ باشقا قوطو‌لارې دا آختارېردې سانکی. آتا‌سې بونو سئزمیشدی، اۏ اۆزدن، “یالنېز بونلار دَڲیل، اۏغول. دؤزمه‌لیسن بیر آز!” دئدی اۏنا.
ایل تحویل اۏلدو، هامې بیر-بیرین اؤپۆب بایرامېن تبریک دئدی. سۏنرا “اۏغول، ایندی بایرام‌لېق‌لارېنې آچا بیلر‌سن” أحمد دئدی.
حَسَن سئوینجک و ماراق’لا دۏلو گؤز‌لر’له بیرینجی قوطونو آچدې. ایچیندن قېرمېزې رنگده گؤزَل بیر سؤندۆرۆجۆ ماشېنې چېخدې. اۆستۆنده گؤڲ رنگده سیره‌نی واردې و آغ رنگده شلانقې. حَسَن قاناد آختارېردې اوچماغا! ایکینجی قوطونو آچدې. تاختادان یۏنولموش کوبیک‌لردی، ایسته‌دیڲی هر نه‌یی دۆزلده بیلَردی اۏنلاردان. اۏ نه قدر سئوینسه ده یئنه گؤزۆ نه ایسه آختارېردې. آنا‌سې دوروب قاپېنې آچدې و گیرده اۆزلۆ بالاجا بیر اۏغلان اوشاغې تاتې-تاتې ایچه‌ری‌یه تاتانلادې. عئینی حَسَن ایدی، یالنېز اۏنون دؤرد ایل اؤنجه‌سی. اۏ چۏخ شیرین گۆلۆشۆ ایله حَسَنه باخېردې.
“اۏغول، بو دا سَنین بالا قارداشېن. آرتېق دارېخمازسان بوندان سۏنرا!” آنا‌سې دئدی. “آتانا تَشَکّۆر إتمه‌لی‌سن.”
حَسَن قالخېب بالا قارداشېنا دۏغرو قاچېب بۏینونو قوجاقلا‌رکن أ‌لی سۏیوق بیر زادا دَڲدی. اۏنو یۏخلا‌ماق ایسترکن بیردن بالا قارداش شېپ یئره دۆشۆب قالدې!
“آنا، من هئچ نه إله‌مه‌دیم، آخې نییه بئله اۏلدو؟” قۏرخاراق آناسېنا دئدی. اۏ عئینی حالدا گؤزۆنۆن قېراغې ایله ده آلتدان-آلتدان آتاسېنې سۆزدۆرمکده ایدی.
آنا‌سې بالا قارداشې قوجاغېنا آلېب آلماز اۏ قېشقېرماغا باشلادې. اۏ دا اۏنو آتېب توتاراق “کئچدی. هئچ نه دَڲیلدی. قۏرخما بالا، قۏرخما!” دئیه‌رَک اۏووندورماغا چالېشدې و بالاجا راحاتلاندې.
أحمد نه قدر حیرص‌لَنسه ده یئنه سَسینی یۆکسلتمه‌یه‌رَک حَسَنه دئدی:
“اۏغول، گؤرۆر‌سن سنه بو ایل چۏخ بایرام‌لېق آلا بیلمه‌میشیک. اۏنا گؤره کی بالا قارداش چۏخ باهالې دېر. اۏ سَنین باشقا اۏیونجاق‌لارېنا بنزه‌مز. اۏنو چۏخ سئومه‌لی‌سن. اۏنا چۏخ دیققت إله‌مه‌لی‌سَن.”
“باش اۆسته آتا! آما آرتېق من اۏنون’لا نئجه اۏینامالې‌یام؟”
“سن اۏنا نئجه بیر یاخشې بالاجا قارداش اۏلماغې اؤرگتمه‌لی‌سن.”
“بس اۏندا بیر-بیریمیز’له نئجه اۏیناما‌لې‌یېق، آتا؟”
فاطما قارېشاراق “گؤزَل بالام، إله سن اۏنا آتان دئیه‌نی اؤرگتسن اۏیناماق دا چېخار، دارېخما!” دئدی حَسَنه. سۏنرا دا آشمانخانایا یۏللاندې. أحمد ده ألینده‌کی اۏیونجاق’لا هر گئجه‌کی کیمی اؤز دۆنیاسېنا دالدې. حَسَن ایسه سۆزۆلۆب اؤز اۏتاغېنا گئتدی ساللانا-ساللانا. بالا قارداش دا تاتان-تاتان اۏنون آردېجا. حَسَن قوطوداکې کوبیک‌لری اۏتاغې‌نېن اۏرتاسېندا یئره تؤکۆب دۆزمه‌ڲه باشلادې و اوجا بیر قۆلّه دۆزلتدی. بالا قارداش بونو چۏخ بَڲندی. اۏ دا بیر آیرې‌سېنې دۆزلتدی. حَسَن قۆلّه‌سینی یېخېب بیر باشقاسېنې دۆزلتدی. بالا قارداش یئنه اۏنا باخېب بیر باشقاسېنې دۆزلتدی. حَسَن سانکی ایسته‌دیڲی دۆنیاسېنې یارا‌دا بیلمیشدی. اۏ بالا قارداشې، سئومه‌ڲه باشلادې. اۏ بو آن دۆنیا‌نېن أن سئویملی‌سی ایدی حَسَن اۆچۆن. حَسَن بو دفعه اۏنو سئویندیرمک اۆچۆن أن اوجا أن گؤزَل قۆلّه‌نی دۆزلتمک ایسته‌ییردی، آما بالا قارداش آرتېق دارېخمېشدې. اۏ بیر آز اۏ یانا بیر آز بو یانا فېرنېخېب حَسَن دۆزلدن قۆلّه‌دن بیر کوبیک چَکدی. قۆلّه داغېلېب یئره سره‌لَندی.
“به نییه إله إله‌دین آخې؟” دئیه‌رَک آزجا سَسینی قالدېردې. بالا قارداش دۏداق‌لارېنې بۆزدۆرۆب آغلاماغا باشلادې. حَسَن اؤز ایشیندَن چۏخ پئشمان اۏلموشدو. ألینی بالا قارداشېن باشېنا چکیب اۏنو تومارلایاراق “باغېشلا قارداش، باغېشلا! سنه حیرص‌لنمه‌دیم، ساده‌جه بیر آز ناراحات اۏلدوم. باغېشلا!” دئییب اۏنو اؤپدۆ و بالاجانېن دا دۏداق‌لارې گۆلدۆ. اۏ بو دفعه دۆنیا‌نېن أن اوجا أن گؤزَل قۆلّه‌سینی دۆزلدیب بالا قارداشا گؤرسَتمک ایسته‌ییردی. اۏ بیلمیردی بالاجا‌لار هر نه‌یی نه قدر سئوسه‌لر ده یئنه ده اۏندان تئز دارېخار‌لار. اۏ ایشه گیریشدی، آما بالاجا هئچ اۏنا فیکیر وئرمیردی. حَسَن آناسېنې چاغېردې. آنا گلدی آما هئچ حَسَنه باخمادې. اۏنون گؤزۆ بالا قارداشدا قالمېشدې. حَسَن “آنا، باخ نه گؤزَل قۆلّه دۆزلتمیشَم!” دئییب آناسې‌نېن دیققتینی چکمک ایسته‌دی. آنا ایسه هئچ باخما‌زدان “هــه، یاخشې دېر” دئییب سایمازجاسېنا آشمانخانایا گئتدی. بو حَسَنه اۏخ کیمی دَڲدی. بالا قارداش ایسه اۏ یاندا سؤندۆرۆجۆ ماشېنې قور‌دالاماقدا ایدی. حَسَن بونا دؤزه بیلمز ایدی.
“اۏنا دَڲمه، قۏی یئرینه” دئدی.
بالا قارداش ایسه یئنه ده اؤز ایشینده ایدی. حَسَن داها دؤزه بیلمه‌ییب قالخېب گئتدی اۏنون یانېنا. اۏنون ألیندن یاپېشېب گتیردی کوبیک‌لری‌نین یانېندا اۏتورتدو. اۏ کوبیک‌لرین چۏخونو دۆزمۆشدۆ، ایکی-اۆچ دَنه‌سی قالېردې. بالا قارداش ألینی آتېب کوبیک‌لردن بیرینی چَکَنده قۆلّه یئره سره‌لَندی. حَسَن پؤرتلَنمیشدی، اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌دی. وار گۆجۆ ایله بالاجایا قېشقېردې. بالاجا دا یاشې ألینده ایدی سانکی. هم گؤزۆنۆن سئلینی آخېتماقدایدې هم قېشقېرماقدا. فاطما قېرقې کیمی اؤزۆنۆ آشمانخانادان یئتیردی. اۏ بالا قارداشې قوجاغېنا آلېب اۏووندورارکن “بالا بس سیزه نه اۏلوب آخې؟ سن دَڲیلدین‌می تک‌لیکدن دارېخان؟ ایندی نه اۏلدو؟ قۏی اۆستۆند‌ن بیر گۆن یۏخ، بیر ساعات کئچسین آخې!”
“آخې آنا، سن گؤرمه‌دین نه ایش‌لر گؤرۆر کی!” دئدی حَسَن. “من اۏنا قۆلّه دۆزلدیب اۏنو اۏیناتماغا چالېشېرام، اۏ ایسه من دۆزلده‌نی داغېدېر. اۏتاغېمېن اۏرتاسېنا باااخ!”
“آنا قوربان، سن بالا قارداش آختارېردېن! بالاجا‌لار إله بئله اۏ‌لار دااااا! سن اؤزۆن ده بئله ایدین. آتان دئدی داااا، سن اۏنا یاخشې بیر بالاجا قارداش اۏلماغې اؤرگتمه‌لی‌سن.”
“آنا، من اؤرگه‌دیرم. هئچ اۏ منی سایېر کی؟ إله اؤز ایشینده دیر! باخ بئله إله‌سه من اۏنون دۆڲمه‌سینی باسېب آتاجاغام آنبارا!”
“یۏخ، یۏخ. سن هئچ واخت اۏ ایشی گؤره بیلمز‌سن!”
“نییه گؤره بیلمه‌رَم؟ مَڲَر سیز اۏنو منیم اۆچۆن آلمېیېب‌سېز؟ اۏ منیم دیرسه من اؤزۆم بیله‌رم!”
“اۏ ایشی گؤره بیلمز‌سن، اۏنا گؤره کی اۏ باهالې دېر. اۏ سَنین باشقا اۏیونجاق‌لارېن کیمی دَڲیل، فرقلی دیر. اۏنون دۆڲمه‌سینی باساندا اۏ ترپنمیر آما گؤز‌لری گؤرۆر، قولاغې إشیدیر، هر نه‌یی دویور. سؤز وئر بیر داها اۏنا قېشقېرېب باغېرمایاسان. دۆڲمه‌سینه ده کی هئچ واخت دَڲه بیلمز‌سن.” فاطما بو سؤز‌لری دئییب حیرص ایله آشمانخانایا هاوالاندې.
حَسَن ایسه سانکی بالاجا قارداش آختارماق فیکریندن پئشمان اۏلموشدو، بیر یاندان دا هئچ واخت اۏنا حیرص‌لنمه‌ڲه‌ن آناسېنې اؤزۆنه قارشې گؤرمه‌ڲی عاغلېنا سېغېشدېرا بیلمیردی. بو آندا بالا قارداش سؤندۆرۆجۆ ماشېنېن شلانقېنې چېخارتمېشدې و ماشېنې دا ایکی أللی باشې اۆستده قالدېرمېشدې. حَسَن نه قدر جلد اۏلسا دا ساده‌جه بالا قارداشېن دۆڲمه‌سینی با‌سا بیلدی. اۏنون گؤزَل ماشېنې شاققېلتې ایله یئره چارپېلېب قاباق شیشه‌سی و سیره‌نی قېرېلمېشدې. بو سَسه أحمدین ده سَسی قارېشدې: “آی آرواد، نه اۏ‌لار بیر آز اۏ اوشاق‌لارا یئتیشه‌سن؟”
فاطما آشمانخانادان چېخاندا ألینده‌کی یاغ شۆشه‌سینی یئره سالدې، یاغ ایسه آشمانخانېن ترکینه آخماغا باشلادې. اۏ حَسَنین اۏتاغېنا گیرَنده بالا قارداشې گؤردۆ. اۏ أل‌لری هاوا‌دا دۏنوب قالمېشدې آما اۆزۆ گؤیرمه‌ڲـه باشلامېشدې. فاطما حَسَنین قۏلوندان برک یاپېشېب اۏنو اۏ یان بو یانا تۏولایاندان سۏنرا بۏینونداکې دۆڲمه‌نی باسدې. أحمد ایسه آرخادان اۏنلارا باخېردې. “سَنین اوشاق ساخلاماغېن بومو؟” دئیه‌رَک فاطمانېن بۏینونداکې دۆڲمه‌سینی باسېب قاپېنې چېرپېب چېخدې. آما قاپې چېرپېلېب قایېتدې، آچېق قالدې. أحمد بو آرادا شام یئمه‌ڲینی گؤزله‌ییردی. یامان آجمېشدې. “اۏلان، کسین سَسینیزی ده، جانا گلدیم آخې بو گۆرهاگۆردن! قۏیون بارې بیر گۆن بیز ده آدام کیمی بیر سَس‌سیز سمیرسیز یئمه‌ڲیمیزی یئیَک!” اۏ آشمانخانایا گیرَر گیرمز آیاغې سۆرۆشۆب قېچ‌لارې هاوایا قالخدې. یئره دۆشنده بۏینو برک یئره دَڲیب اۏ دا دۆشدۆڲۆ یئرده دۏنوب قالدې. اۏنون اۆزۆ حَسَنین اۏتاغېنا سارې قالمېشدې. اۏتاقداکې‌لار قېپ-قېرمېزې قېزارمېشدېلار. گئتدیکجه اۏنلاردان تۆستۆ قالخېردې و گئت-گئده ألۏولانماغا باشلادېلار.
أحمد اۏنلارې سۆزدۆره‌رَک “بو نه ایش ایدی من گؤردۆم. کیم منه بو حاقّې وئرمیشدی من اۏنلارېن دۆڲمه‌سینی با‌سام؟ ایندی منی بو ألۏودان کیم قورتاراجاق؟” دئییب اؤزۆنۆ آشمانخانانېن یاغېنا چاتان ألۏولارا تاپشېردې.
آراز احمداۏغلو،
خۏی، ساعات: 4:25، نۏوامبر 14، 2014.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
سۏن تۆفنگ / آراز احمداۏغلو (حیکایه)
ایکی‌لیک / آراز احمداۏغلو (قېسا حیکایه)
ایکی داش / آراز احمداۏغلو (شعر)
نئچه یۆز ایللیک دَڲَریندهکی دؤرد ایل / آراز احمداۏغلو
بایرام‌لېق! / ارشد نظری (حیکایه)
اؤزگۆر گؤڲرچینلر / ساناز احمداۏغلو (قېسا حیکایه)
اؤزگۆر گؤڲرچینلر / ساناز احمداۏغلو (قېسا حیکایه)
بایرام عمی / زامان پاشازاده (شعر)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
