یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران‌لار: آیهان میانالې، علیرضا فرشی
دَڲیشدیریلن اوشاق / لوییجی پیراندئللۏ (حیکایه)
بۆتۆن گئجه‌نی سَحَره قدر قېشقېرتې، چېغېرتې سَس‌لری کسمه‌دی. آنجاق بو چېغېرتې‌نېن اینساندان، یۏخ’سا حئیواندان گلدیڲینی کسدیره بیلمه‌دیم. إرته‌سی گۆنۆ قۏنشو قادېن‌لاردان قېشقېرانېن قۏنشولوقداکې سارا لۏنگۏ آد‌لې قادېن اۏلدوغونو اؤرگندیم.
قادېن‌لارېن دئدیڲینه گؤره، سارا لۏنگۏ گئجه یوخویا گئدندن سۏنرا اۏنون اۆچ‌آی‌لېق اۏغلونو اۏغورلایېب یئرینه باشقا اوشاق قۏیموشدولار. من حئیرَتیمی گیزله‌ده بیلمه‌ییب سۏروشدوم:
– اۏغورلایېبلار؟ کیم اۏغورلایېب؟
– قادېن‌لار.
– هانسې قادېن‌لار؟
اۏنلار بو قادېن‌لارېن گئجه‌لر هامې یاتاندان سۏنرا گزیب-دۏلاشان، هاوا‌دا اوچان عیفریته‌لر، جین‌لر اۏلدوغونو دئدیلر.
تعجّۆب و حیدَّت’له سۏروشدوم:
– بو نئجه اۏلا بیلَر؟ اوشاغېن آنا‌سې دا بۆتۆن بونلارا اینانېر؟
قادېن‌لار هله ده إله بیر تأثّۆرات و قۏرخو ایچه‌ری‌سینده’یدیلر کی، منیم تعجّۆب‌لَنمه‌ڲیم حتتا اۏنلارېن خطرینه دَڲدی.
اۏنلار سارانېن قېشقېرتې‌لارېنې إشیدن زامان یارې‌چېلپاق حالدا اۏنون إوینه قاچدېق‌لارېنې و اۏرا‌دا یاتاغېن آیاق طرفینده، دؤشه‌مه‌نین اۆزه‌رینده عیفریته‌لر طرفیندن دَڲیشدیریلمیش اوشاغې گؤز‌لری ایله گؤردۆک‌لرینی اۆستۆمه آتېلاجاق فۏرما‌دا منه نقل إتدیلر.
آخې سارانېن اؤز اوشاغې سۆت کیمی آغ‌آپپاق، بیر آز دا قېزېلې رنگه چالېرمېش. اۏ، سانکی عیسا مسیحین اوشاق‌لېغېنا بنزه‌ییردی. آنجاق اوشاغېن عَوَضینه قۏیولان اوشاق قاراجیڲَر کیمی قاپ-قارا، مئیموندان دا بئتَر عئیبه‌جر ایدی.
اۆسته‌لیک بونو دا اونوتماق اۏلماز کی، لۏنگۏنون اوشاغې هله بئشیکده یاتېردې. بئشیکده‌کی اوشاق آناسې‌نېن دیققت‌سیزلیڲی عوجباتېندان یئره دۆشسه ده اۏ قدر اوزاغا گئدیب و آیاق‌لارې بئشیڲین عکسی ایستیقامتینده فېرلانا بیلَردی‌می؟!
بئله اۏلان حالدا عیفریته قادېن‌لارېن گئجه’یکن لۏنگۏنون إوینه گیره‌رَک، اۏنا پیس‌لیک إتمک اۆچۆن گؤزَل اوشاغېنې اۏغورلایېب، یئرینه چیرکین بیر اوشاق قۏیدوق‌لارې آچېق-آیدېن اۏرتا‌دا ایدی.
سن دئمه، بو عیفریته قادېن‌لار یازېق آنالارا سای‌سېز-حئساب‌سېز پیس‌لیک‌لر إدیبلر! اوشاق‌لارې بئشیک‌لریندن گؤتۆرۆب باشقا اۏتاقداکې اۏتورقانېن اۆستۆنه آیاق‌لارې چارپازلاشمېش و گؤز‌لری چپلشمیش حالدا قۏیوب گئدیرلـر.
صؤحبَت إدن قادېن‌لاردان بیری قوجاغېندا توتدوغو کیچیک بیر قېز اوشاغې‌نېن باشېنا دیققت’له نظر سالاراق منه باخدې:
– بورا باخېن، بورا باخېن، بورا باخېن! – دئدی و اوشاغېن بۏینونون آرخاسېندا بیر-بیرینه قارېشمېش بیر چنگه سا‌چې گؤرسَتدی.
– بو ساچ چنگه‌سی‌نین نه اۏلدوغونو ظنّ إدیر‌سینیز؟ ألبتّه کی، بو دا همین عیفریته‌لرین هؤردۆک‌لری هؤرۆک دیر. اۏنلار گئجه‌لر آنالارېن یازېق قېزلارې‌نېن ساچ‌لارې ایله اۏینایېب، أڲلَنیرلر. بئله اۏلاندا سا‌چې کسمک، اۏنلارې قایدایا سالماق اۏلماز. عکس حالدا اوشاق‌لار اؤلرلر.
بو جۆر أل’له توتولان، گؤزله گؤرۆلن دلیل‌لر قارشې‌سېندا بو قادېن‌لارې باطیل اینانج‌لارې‌نېن یئرسیز‌لیڲینه ایناندېرماغېن فایداسېز اۏلدوغونو گؤرۆب همین اینانج‌لارېن قوربانې اۏلماق تهلۆکه‌سی ایله اۆز-اۆزه قالا‌ن اۏ زاواللې اوشاغېن سۏنونو دۆشۆندۆم.
آیدېن مسأله ایدی کی، گئجه یئره یېخېلا‌ن کؤرپه یا هانسې’سا خسته‌لیک کئچیرمیش، یا دا ایفلیج اۏلموشدو.
قادېن‌لاردان ایندی اوشاغېن آناسې‌نېن نه إتمک ایسته‌دیڲینی خبر آلدېم. اۏنلار قادېنېن إو-إشیڲینی و هر شئیینی آتېب دَلی کیمی هار‌دا گلدی گئدیب اوشاغېنې آختارماق ایسته‌ڲینی دئدیلر.
– بس اوشاق؟
– قادېن اۏنو گؤرمک، حاققېندا دانېشماق بئله ایسته‌میر.
قۏنشو قادېن‌لاردان بیری اوشاق آجېندان اؤلمه‌سین دئیه اۏنا ممه اوجو فۏرماسېندا دۆزلدیلمیش بیر پارچادا ایسلانمېش چؤرک و شکر أمیزدیرمیشدی. قادېن‌لار قۏرخو و دیکسینمه‌لرینه اۆستۆن گله‌رَک، صېرف آللاها آجېق گئتمه‌سین دئیه نؤوبه ایله اوشاغا باخاجاق‌لارېنا سؤز وئردیلر. چۆنکی ایلک گۆن‌لرده آنادان بئله بیر شئیی گؤز‌له‌مک دۏغرو اۏلمازدې.
بو غریبه حادیثه‌نی پۏلیسه خبر وئرمه‌ڲین دۏغرو اۏلوب، اۏلمایاجاغېنې اؤز-اؤزۆمه دۆشۆنرکن اوشاغې اۏغورلانان قادېنېن عیفریته قادېن‌لار’لا گیز‌لی علاقه‌لری اۏلان واننا اسکۏما (Vanna Scoma) آد‌لې بیر قادېنېن یانېنا مصلحَته گئتدیڲینی إشیتدیم.
عیفریته قادېن‌لار کۆلکلی گئجه‌لرده یاخېن‌لېقداکې إولرین دام‌لارېنا چېخېب واننا اسکۏمانې چاغېردېق‌لارې و اۏنو اؤز‌لری ایله آپاردېق‌لارې روایت اۏلونوردو. اۏ قدر ده اوزاق اۏلمایان بیر یئرده اسکۏما داش کیمی حرکت‌سیز اۏتورار، اۏنون روحو ایسه جادوگرلر’له بیرلیکده آللاه بیلیر هارا‌لارا گئدردی. یاخېن‌لېقداکې‌لار اوزون و اینیلتیلی سَس‌لر’له عیفریته‌لرین اۏنون إوی‌نین دامېنا چېخېب – واننا خالا، واننا خالا دئیه چاغېردېق‌لارېنې دا تصدیق‌لَییردیلر.
بئله‌لیک’له سارا لۏنگ دا مصلحَت آلماق اۆچۆن بو قادېنېن یانېنا گئتمیشدی. بو قادېن ایلک اؤنجه هئچ نه دئمک ایسته‌مه’سه ده، سۏنرادان قادېنېن بیتمه‌ین یالوارېش‌لارېنا دؤزمه‌ییب اۆستۆ‌اؤرتۆلۆ شکیلده اۏغورلانان اوشاغې گؤردۆڲۆنۆ ایشاره إتمیشدی.
سارا هیجان’لا اۏندان سۏروشوب:
– گؤرمۆسن؟ هار‌دا؟
واننا خالا اوشاغې گؤرسه ده هار‌دا اۏلدوغونو دئمه‌ڲه ایختییارې اۏلمادېغېنې دئییر. آنجاق اۏ، قادېنې أمین إدیر کی، ناراحات اۏلماسېن. چۆنکی اوشاق اۏلدوغو یئرده چۏخ یاخشې دېر. هئچ نه‌دن کۏرلوق چکمیر. آنجاق بیرجه شرط وار کی، گَرَک سارا دَڲیشدیریلن اوشاغا چۏخ یاخشې باخسېن. اۏ، بوردا‌کې اوشاغا نه قدر یاخشې باخسا، اۏ بیری طرفده ده اۏنون اوشاغېنا إله باخاجاقلار.
جادوگر قارې‌نېن بو جۆر عاغېللې اؤنه‌ری‌سینه قارشې تقدیر اۏلوناجاق حئیران‌لېق دویدوم. بو قادېن سارا لۏنگۏنون اوزاقدا اۏلان اوشاغې‌نېن خطری اۆچۆن یانېنداکې اوشاغا قارشې حیسّ إتدیڲی سۏیوقلوغونو، اۏنو أمیزدیررکن ایرگنمه‌سینی یئنمه‌ڲه مجبور إتمک’له لۏنگۏنون باطیل إعتیقادېنې جزالاندېراراق ظالېم داورانسا دا، نه زامانسا اۏنون اۏغلونا قۏووشاجاغې اومودونو دا تامامی’یله اۆزمه‌یه‌رَک مرحمَت ده گؤرسَتمیشدی.
داها سۏنرا ظالېم اۏلدوغو قدر ده مرحمَتلی و عاغېللې جادوگر عدالَت نامینه یۏخ، سارا لۏنگۏنون هر گۆن اۏنون یانېنا گلمه‌سی‌نین اۏنا خئییر گتیردیڲینی آنلایاراق یازېق آنادان ایتن اوشاغېنې ایستر گؤردۆڲۆ، ایستر’سه ده گؤرمه‌دیڲی زامان‌لار (داها چۏخ گؤرمه‌ینده) نه‌لر’سه قۏپاردېردې. بو وضعيّت سارانېن گمیده ایشله‌ین أری‌نین دَنیز سفریندن قایېتدېغې گۆنه قدر داوام إتدی.
بو آدام بیر گۆن بوردا، صاباح ایسه باشقا بیر یئرده سفرلرده اۏلوردو. بو سفر‌لر اۏ قدر چۏخالمېشدې کی، اۏ، آروادې و اوشاغې ایله ماراقلانمېردې. آنجاق إوینه قایېداندا آروادې‌نېن آرېقلایېب آز قالا دَلی وضعيّتینده اۏلدوغونو، اوشاغې‌نېن ایسه بیر دری، بیر سۆمۆک قالا‌راق تانېنماز حالا دۆشدۆڲۆن گؤردۆ. آروادې اۏنا اوشاغې‌نېن دا، اؤزۆنۆن ده آغېر خسته‌لیک کئچیردیڲینی سؤیله‌دیکد‌ن سۏنرا سوسوب هئچ بیر سؤز دئمه‌دی. آنجاق أصل فلاکت سۏنراکې گۆن‌لرده باش وئردی. سارانېن یاشادېق‌لارې آزمېش کیمی بو دفعه حقیقتن ده خسته‌لندی. اۏ، ایکینجی دفعه اوشاغا قالمېشدې.
سارا حامیله‌لیڲی‌نین ایلک آی‌لارېنې چۏخ پیس کئچیردیردی. آرتېق هر گۆن واننا خالا‌نېن إوینه گئده بیلمیر و ایتیردیڲی اؤولادېنا اۏ طرفده یاخشې باخسېنلار دئیه إوینده‌کی زاواللېیا ألیندن گلدیکجه یاخشې باخماغا چالېشېردې. دؤشۆنده‌کی سۆتۆ چکدیڲی عذابلې گۆن‌لردن سۏنرا سو کیمی دورولموش و دادسېزلاشمېشدې. حامیله‌لیکدن سۏنرا ایسه سۆتۆ تامامی’یله قورودو. دَڲیشدیریلن زاواللې اوشاق بؤیۆدۆکجه قادېن اؤز اؤولادې‌نېن دا اۏ بیری طرفده بؤیۆدۆڲۆنۆ دۆشۆنه‌رَک بو دَڲیشدیریلمه مسأله‌سینده اؤزۆنۆن زیانا اوغرادېغېنې حئساب إدیر و بونو قطعی شکیلده دۏغرو حئساب إتمیردی. چۆنکی یانېنداکې اوشاغېن بۆرۆشمۆش بۏینونون اۆستۆنده‌کی کیچیک باشې گاه بیر چیڲنی، گاه دا اۏ بیری چیڲنی اۆزه‌رینه أڲیلیردی. اۏلا بیلسین کی، اۏنون آیاق‌لارې دا شیکست ایدی.
گۆن‌لرین بیر گۆنۆ یئنی‌دن سَفَره یۏللانان أر تونیس‌دن اۏنا بیر مکتوب یۏللادې. أری اۏنا یازېردې کی، عیفریته قادېن‌لار’لا باغلې أحوالاتې اۏندان باشقا هر کس إشیدیب. اۏ، آروادې‌نېن اوشاغې‌نېن اؤلمه‌سیندن و اۏنون گئدیب یئتیم‌خانادان باشقا اوشاق گؤتۆرمه‌سیندن شۆبهه‌لنیردی. أڲر بئله دیر’سه اۏ، إوینده کیمین’سه بیجینه باخماق ایسته‌مه‌دیڲینی و آروادې‌نېن همین اوشاغې درحال گئری قایتارماسېنې طلب إدیردی.
لاکین، سارا أری قایېداندا اۏنا اۏ قدر یالواردې کی، أری اوشاغېن إوینده قالماسېنا راضې‌لېق وئردی. سارا صېرف اۏ بیری طرفده‌کی اوشاغېنا ضرر گلمه‌سین دئیه بو عجاییب وارلېغا اؤزۆ ده گۆج’له دؤزۆردۆ.
ایکینجی اوشاق دۆنیایا گلندن سۏنرا وضعيّت داها دا پیس‌لَشدی. چۆنکی سارا قادېن طبیعَتی إعتیباری’له ایکینجی اوشاغې اۏلاندان سۏنرا اؤنجه‌کی اوشاغېنې داها آز دۆشۆنمه‌ڲه باشلادې. إله بونا گؤره ده اؤزۆنۆن اۏلمایان بیری ظنّ إتدیڲی جېندېر’لا داها آز مشغول اۏلدو. اۏنا قارشې پیس مۆناسیبت گؤرسَتمیردی. هر سَحَر اوشاغې گئییندیریب کۆچه قاپې‌سېنداکې یئللَنجَکلی اۏتورقایا اۏتوردور، اؤنۆنه ایسه بیر تیکه چؤرک و بیر آلما قۏیوردو.
زاواللې، معصوم کؤرپه‌نین سینه‌سینه دۏغرو أڲیلمیش باشې، شیکست آیاق‌لارې تۏزا بولاشمېش، ساچ‌لارې کیرد‌ن پېرتلاشمېش حالدا ساعات‌لار’لا اۏتورقادا اۏتورولو قالېردې. کۆچه‌ده‌کی یاراماز اوشاق‌لار اۏنون’لا أڲلنمک اۆچۆن اۆزۆنه قوم آتېردېلار. اۏ، ایسه قۏلونو اۆزۆنه توتوب اؤزۆنۆ قۏروماغا چالېشسا دا سَسینی بئله چېخارتمېردې. اۏنون آغرېلې گؤزلری‌نین اۆزه‌رینی اؤرتن گؤز قاپاق‌لارېنې قالدېرېب، یئندیرمه‌سی بئله بؤیۆک بیر ایش ایدی. میلچک‌لر اۆز-گؤزۆنه داراشېب اۏنو دیشله‌ییردیلر.
قۏنشولوقداکې قادېن‌لار اۏنو “قادېن‌لارېن اوشاغې” دئیه چاغېرېردېلار. بعضن بیر اوشاق اۏنا یاخېنلاشېب نه‌سه سۏروشاندا اۏ، اوشاغېن اۆزۆنه باخېب هئچ نه دئمیر، خسته اوشاق‌لارا خاص حزین تَبَسّۆم’له جاواب وئریردی. چۏخ گۆمان کی، هئچ نه آنلامېردې. اۏ، گۆلۆمسه‌یَرکن گؤزلری‌نین و آغزې‌نېن کنارلارېندا قېرېش‌لار گؤرسه‌نیردی.
سارا لۏنگۏ ایسه قوجاغېنداکې یئنیجه دۏغولموش، اؤنجه‌کی اوشاق کیمی آغ‌آپپاق، تۏپپوش کؤرپه‌سی ایله قاپې‌نېن قارشې‌سېنا چېخېب نه إتدیڲینی و نه اۆچۆن یاشادېغېنې آنلامایان خسته، زاواللې اوشاغا مرحمَت’له باخاراق ایچینی چکیب دئییردی:
– نئجه ده کدر‌لی دیر!
سارا هردن ایلک اؤولادېنې دۆشۆنرکن گؤزلریندن بیر نئچه داملا یاش آخېردې. اۏنون باشې تزه‌جه دۆنیایا گتیردیڲی اوشاغېنا قارېشدېغېندان واننا خالا‌نېن یانېنا گئتمیردی. ایندی واننا خالا اۏندان نه‌لر’سه قۏپاردا بیلمک اومودو ایله اۏ بیری طرفده‌کی اۏغلوندان اۏنا خبر‌لر گتیریردی. خبر‌لر ایسه یاخشې ایدی. اۏغلو گؤزَل، ساغلام و بۏللو شکیلده بؤیۆیۆردۆ.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
اوشاق‌لار اۆچۆن دؤزۆم حاققېندا ماراقلې حیکایه
تۏپپوشوم / نیلآی عالی (اوشاق ناغېلې)
نیلآی'ېن یئنی دۆنیاسې / اوشاق ناغېللارې
ایکی یاشلې کؤرپه‌نین آجې حیکایه‌سی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)- بوز / اومان میانالې (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
