ایبلیس / همت شهبازی (حیکایه)

ایبلیس / همت شهبازی (حیکایه)

درس ایمتاحان‌لارېمې قورتارېب یئنی‌جـه إویمیزه یئتیشمیشدیم. هله گۆنۆن باتماسېنا بیر-ایکی ساعات قالېردې. إوه یئتیشمَک’له باشېمې یئره قۏیوب گۆن باتاناجان یاتدېم. آخشام واختې اۏیانېب خۏره‌ڲیمی یئدیم. بیرآز اۏردان–بوردان دانېشاندان سۏنرا اۏتاغېمدا تک قالمېشدېم.

گئجه‌یارېسې اؤز بۏیومدان اوزون بیر دؤشه‌ڲین اۆستۆنه اوزانمېشدېم. سانکې اؤلۆم دؤرد–دؤوره‌مده گزیردی، اۏنون’لا یان–یانا اوزانمېشدېم. دؤشه‌ڲین اۆستۆنه اوزانمامېشدان قاباق شعر کیتابی اۏخویوردوم.

(یۏل‌لار دره‌لی دیر، یۏل‌لار تپه‌لی…)

اۆره‌ڲیم سېخېلدې. سانکې ایچیمده اؤتن ایستک‌لریم’له وارلېغېم آراسېندا بیر غم کؤرپۆسۆ قوردو:

(حایات …!حایا…ت! حایا…آ…ت! آت مینَن اینسان‌لار کیمی بعضی اینسان‌لارېن بۏینونا مینیر.حایاتېن یۏل‌لارې چۏخ واخت‌لار دره‌لی، تپه‌لی دیر… یۏل‌لارېن کانارېندا بیتگی‌لر ده اۏلور. اۏنلار گؤر نئجه گؤزل یاشایېرلار. چۏخ واخت‌لار اۏنلارېن یاشایېشېنا پاخېل‌لېغېم گلیر. یۏل‌لارې گئدیرسن، گئدیرسن إی… اوجو یۏخ، بوجاغې یۏخ… یۏل قېراغې طبیعتی، گۆل-چیچک‌لری، قۏیون–قوزولارې، چۏبان‌لارې گؤرۆرسن… حتتا یان–یؤره‌نه دۆشن کؤلگه‌لری ده گؤرۆرسن،کؤلگه‌لر کیچیلیر، اوزانېر، آدامېن اۏ اۆز بو اۆزۆنه کئچیر، چۏخ آدام‌لارې قۏرخودور، چاشدېرېر… إی… نه بیلیم  بلکه ده إله حایات بیر-بیرینه اۏخشار کؤلگه‌لر دیر، اینسانې چاشدېرماق اۆچۆن یارانېب…)

بیردن اؤزۆمه گلدیم، فیکیرلریمین اوجو قېرېلدې. بو دا منی کد‌رلندیردی. آخی بیلیرسیز بیر ده بو خیال‌لارېن اوجونو توتماق اۏلمور. اینسانېن همصحبتی اۏلمایان یئرده، اۏنون اۆچۆن أن گؤزل همصحبت إله اۏنون اؤزۆ دیر، خیالې ‌دېر.

اۏتاغېمېن بیر گوشه‌سینده بیر نئچه کیتاب واردېر. گاهدان اۏنلاردان بیرینی اۏخوماق اۆچۆن گؤتۆرۆرم، آنجاق حوصله‌م دارېخېر،کیتابې اؤز یئرینه قۏیورام.

گؤزلریمی اۏتاغېما گزدیردیم، اۏنون چۏخ یئرینه آیرې- أسکیک گچ وورولوب، تکجه کیچیک پنجره‌نین دؤرد- دؤوره‌سینه گچ چکیلمه‌مه‌سینه گؤره قېرمېزې کرپیچ‌لری آداما گؤز بَرَلدیر. یۏرقان اۆستۆمده، یاسدېغېمې دیک قۏیوب سؤیکنمیشم. گؤزلریمی پنجره‌یه سۆزۆرم. قاران‌لېق‌ دېر. گئجه‌نین یارېسې، گؤڲده بیر اولدوز دا بئله گؤرۆنمۆر. هردن، بیر ایت هۆرۆر، گؤرۆرسن بیر آیرېسې اۏنا جاواب اۏلاراق باشقا یئردن هۆرمک سسی گلیر.

یوخوم گلمیردی. آیاغا قالخدېم. شاپ-شاپ شاپېلدایان ساماورې سؤندۆردۆم، بیر چای دمله‌دیم. ایستیکان-نلبکی‌لری گتیریب، بیر چای سۆزدۆم.

إویمیزین کانارېندان آز سویو اۏلان کیچیک بیر آرخ، آخېر. اۏندان کئچمک اۆچۆن کؤرپۆ ده بئله لازېم دَڲیل. آرخېن اوزونلوغوندا بیر نئچه سؤیۆد آغاجې سېرا ایله بیتمیشدی. سؤیۆدۆن بعضی‌لری بؤیۆک، بعضی‌لری ایسه چۏخ کیچیک دیر. بؤیۆک سؤیۆدلرین هامېسې بیر ایلده بؤیۆمۆشدۆر. چۏخلو خۏل-بوداق آچمېشدېر. آرخېن سویونون چۏخونو دا إله بو قارېنپا سؤیۆدلر ایچیردی. بونا گؤره‌ ده بیر ایلده بئش دفعه اۏ کیچیک سؤیۆدلردن یئکه اۏلموشدولار.

هر گئجه قۏل-قانادلې بیر بایقوش اۏ کیچیک سؤیۆد آغاج‌لارې‌نېن بیری‌نین اۆستۆنه قۏنوب بانلایېردې. آخې آنام همیشه اۏنون دوز-چؤره‌ڲینی، خۏره‌ڲینی کیچیک آغاج‌لارېن اۆستۆنه قۏیوردو. بونا گؤره ده بایقوش، اؤز خۏره‌ڲی‌نین یئرینی بیلیرمیش کیمی، هئچ واخت بؤیۆک آغاج‌لارېن اۆستۆنه قۏنمازدې.

همیشه‌کی کیمی بوگئجه ده بایقوش اؤز یئرینه قۏنوب بانلایېردې. آنامدان إشیتمیشدیم بایقوش چۏخ شوم اۏلور. دئییلن‌لره گؤره اۏ بانلایان چاغدا گرک دوز-چؤره‌ڲینی وئره‌سن. منیم 17 یاشېم وار ایدی. بو ناغېل‌لارا اینانماق منیم اۆچۆن چتین ایدی.

(نئجه اۏلار دوز-چؤرَک قالمایا، داشېیېب بایقوشا یئدیرده‌سن؟)- دئییردیم.

ألیمده ‌کی چایېم سۏیموشدو. داها ایچمه‌دیم. بایقوش ایسه بانلادې… بانلادې… آخېردا یۏرولوب گئتدی. من ده اۆستۆمه یۏرقانې چکیب ألیمده کیتاب اوزاندېم.

(اؤز-اؤزۆمه شعرلری اوجادان اۏخویوردوم. بعضی میصراع‌لارې یادېمدا قالماق اۆچۆن تکرار اۏخویوردوم. بیردن گؤزۆم پنجره‌میزه ساتاشدې. پنجره‌نین قاباغېندا، گچ چکمه‌دیڲیمیز قېرمېزی کرپیچ‌لرین اۆستۆنده بارماق‌لارې قارا تۆک’له دۏلو بیر أل گؤردۆم. یانې بئله حیس إتدیم کی اۏ أل، آدام ألینه بنزَر بیر أل دیر. آیاغا قالخدېم، پنجره‌یه یاخېنلاشدېم. دۏغوردان دا بیرآدام ایدی. اۏ ألینی پنجره‌نین قاباغېندان چکدی. آنجاق من باخېش‌لارېمې پنجره‌یه دیکمیشدیم. اۏنو نئچه دفعه گؤردۆم‌کی پنجره‌نین قاباغېندان اۏ اۆز بو اۆزه گئدیردی. ایندی ده یادېمدا دېر. گؤزلری چۏخ قۏرخولو، بایقوشون گؤزلرینه اۏخشایېردې. آنجاق بایقوش دَڲیلدی. چۆنکی اۏ أل، اۏ هئیکل آدام هئیکل ایدی. اۏ اوزون گئییملی پالتارلار گئیمیشدی. کیتاب‌لاردا اۏخودوغوم درویش‌لرین گئییمینه اۏخشار پالتارلارې آیاغې‌نېن اوجوناجان دۆشمۆشدو. هله باشېندا کې بؤرکۆندن، آیرې-آیرې دَ‌بَریشیک‌لریندن، قۏرخونج هئیکلیندن، یالان اۏلماسېن کۏراۏغلو دا اۏلسایدې قۏرخاردې.

اؤزۆمۆ ایتیرمیشدیم. هئچ بیلمیردیم ألیمی هارایا آتېم. قۏرخومدان یۏرقانې باشېما چکدیم. آنجاق اۏ، پنجره‌نی دؤڲدۆ. چېغېرېردېم، آنجاق سسیم چېخمېردې، هله اۆسته‌لیک لاپ یاواشدان سۏروشدوم: -سیز…کیم…سیز؟ … نه…ایستیر…سیز؟

حتتا ظن إله‌دیم کی یاواشدان سۏروشدوغوم بو سۏرغو اۆچۆن سسیم چېخمامېشدې. آنجاق اۏ باشېنې پنجره‌دن ایچه‌ری سۏخاراق دئدی:

-من کیمَم؟ ها… ها… ها… ایندی گؤرسه‌ده‌رم سنه. دور آیاغا گؤرۆم، دور! تئز اۏل ! وئیسَل- وئیسل دانېشما گؤرۆم! دور آیاغا گیر بو تابېتېن ایچینه. سنه گؤرسه‌دیم کی من کیمم؟

قۏرخو بۆتۆن سۆموۆک‌لریمه یئریدی. إله‌بیل مچید قاباغېندا اۏنون’لا گؤرۆشمۆشدۆم. تابېتېنې مچیدین قاباغېندا چارپایې‌نېن اۆستۆنه قۏیموشدو. تابېتېن بیر طرفی د‌رین، اۏ بیری طرفی ایسه کیچیک و دایاز ایدی. قۏرخا- قۏرخا سۏروشدوم:

-عز… را… ئیل… سیز مَڲَر؟

-نه عزرائیل! عزرائیل کیمدی منیم یانېمدا؟ اۏنو من إله آلدادارام ها.- دئیه‌رک حیرصیندن ساغ ألینی یومروق‌ توتاراق‌ سۏل ‌ألی‌نین ‌ایچینه ‌ووردو. اوزون پالتارلې، ناغېل‌لاردا اۏخودوغوموز، إشیتدیڲیمیز ایبلیسه اۏخشایان، بایقوشا اۏخشار بئله بیر آدام عؤمرۆمده هئچ گؤرمه‌میشدیم، آنجاق نه‌دن’سه سیر-صیفتی إله‌بیل کی دئییردی بونو من هارداسا گؤرمۆشم. قۏرخومدان زاغ- زاغ أسیردیم، و بیر ده اۏنون حربه-زۏرباسېنا گؤره باشقا بیر یۏلوم اۏلمازدان تابېتا اوزاندېم. داها بیلمه‌دیم منی هارایا آپاردې. تابېتېن قېراغی یوموشاق ایدی. ایچینده ایسه، هئچ بیر یوموشاق‌لېق ایزی گؤرۆنمۆردۆ.

ایندی داها تابېتېن آغزېنې آچېب، منی ده همان مچیدین قاباغېنا گتیرمیشدی.اۏنون آغزېنې آچدېقدا دؤرد گؤز‌ل گئییملی و آغ اۆزلۆ جاوان قېز گؤردۆم. اۏنلار أل‌لرینده شام توتوب، گۆله-گۆله کئچدیلر. اۏ، مچیدین ایچینه کئچیب ألینده آغ کفن ایله گلدی.

ألیمده اۏخودوغوم کیتاب ألیمدن زۆویه‌رک یئره دۆشدۆ.

موغان

قېش – 1375