کرۏنا ویروس و اۏنا باغلې بیلگیلر عائلهلر اۆچۆن (گۆندَم)
آنا-آتالار اۆچۆن کۏوید-19 ألۏولانماسې سۆرهجینده داورانېش’لا باغلې اؤنهریلر
آنا-آتایا و قيّوملارا دۆنیاداکې أن واجیب ایشی گؤرمکده کؤمَک إتمک اۆچۆن ایدهلر.
کۏرۏناویروس خستهلیڲی (کۏوید-19) توتومساللېغې دۆنیانېن بیر چۏخ یئرلرینده عائلهلرین یاشامېنې تامامی’یله دَڲیشیب. مدرسهلرین باغلانماسې، إودن ایشلهمک، فیزیکی مَسافه ساخلاماق – بونلارې هضم إتمک هر کسه، اؤزللیک’له ده آنا-آتالار اۆچۆن چتین دیر. بیز آنا-آتالارېن بو یئنی (ایندیلیک) یاشام طرزینی ایداره إتمهلرینه کؤمَک اۆچۆن بیر قوروپ فایدالې اؤنهریلر حاضېرلاماق مآماجې’یلا “یاشام بۏیو ساغلاملېق آدېنا آنا-آتالېق” تَشَبّۆثۆ ایله بیر آرایا گلدیک.
آنا-آتالار اۆچۆن مصلحَتلره نظر سالېن
1-تک به تک واخت
2-پۏزیتیولیڲی قۏروماق
3-پلانلاشدېرماق
4-پیس داورانېش
5-ساکیتلیڲی قۏروماق و استرئسی ایداره إتمک
6-کۏوید-19 بارهده دانېشماق
1-تک به تک واخت
ایشه گئده بیلمیرسینیز؟ مکتبلر باغلانېب؟ پول بارهده ناراحاتسېنېز؟ استرئسلی و گرگین حیسّ إتمهڲینیز نۏرمال دېر.
مدرسهلرین باغلانماسې هم ده آزیاشلې و یئنییئتمه اوشاقلارېمېز’لا داها یاخشې مۆناسیبتلر قورماغا ایمکان وئریر. تک به تک واخت آزاد و أڲلنجهلی دیر. بو، اوشاقلارېن سئویلدیکلرینی حیسّ إتمهلرینه کؤمَک إدیر و اۏنلارا اؤنملی اۏلدوقلارېنې گؤرسهدیر.
هر بیر اوشاق اۆچۆن واخت آیېرېن
تۏپلوسو 20 دقیقه و یا داها اوزون اۏلا بیلَر – اؤزۆمۆزدن آسېلې دېر. بونو هر گۆن عئینی واختا تعیین إتمک اۏلار کی، اوشاقلارېن و یئنییئتمهلر همن واختې صبیرسیزلیک’له گؤزلهسینلر.
اوشاغېنېزدان نه إتمک ایستهدیڲینی سۏروشون
سئچیم ایمکانې اۏنلارېن اؤزۆنهاینامېنې آرتېرېر. اۏنلارېن إتمک ایستهدیڲی شئی فیزیکی مَسافه ساخلاماق باخېمېندان مَقصَده اویقون دَڲیل’سه، بو، اۏنلار’لا بو بارهده دانېشماق اۆچۆن فۆرصَت دیر.
کؤرپهنیز’له واخت کئچیرتمک اۆچۆن ایدهلر
-اۏنلارېن اۆز ایفادهلرینی و سَسلرینی یامسېلایېن.
-ماهنېلار اۏخویون، قازان و قاشېقلار’لا موسیقی دۆزۆب-قۏشون.
-فینجانلارې و یا کوبیکلری اۆست-اۆسته یېغېن.
-ناغېل دانېشېن، کیتاب اۏخویون و یا بیرلیکده شکیللره باخېن.
آزیاشلې اوشاغېنېز’لا واخت کئچیرتمک اۆچۆن ایدهلر
-کیتاب اۏخویون و یا شکیللره باخېن.
-چؤلده و یا إوین یان-یؤورهسینده گزینتییه چېخېن.
-رقص إدین و یا ماهنېلار اۏخویون!
-إو ایشلرینی بیرلیکده گؤرۆن – تمیزلیک و یئمک پیشیرمهڲی اۏیونا چئویرین!
-إو تاپشېرېقلارېندا کؤمَک إدین.
یئنییئتمه اوشاقلارېنېز’لا واخت کئچیرتمک اۆچۆن ایدهلر
-خۏشلادېغې بیر شئی حاققېندا دانېشېن: ایدمان، موسیقی، مشهورلار، دۏستلار.
-چؤلده و یا إوین یان-یؤورهسینده گزینتییه چېخېن.
-اۏنلارېن سئودیڲی موسیقینین مۆشاییعَتی ایله بیرلیکده ایدمان إدین.
تئلئویزیۏنو و تئلئفۏنو سؤندۆرۆن. اۏنلارا قولاق آسېن، اۏنلارا باخېن. بۆتۆن دیققتینیزی اۏنلارا کؤکلهیین. أڲلهنین!
2-پۏزیتیولیڲی قۏروماق
اوشاقلارېمېز و یا یئنییئتمه بالالارېمېز بیزی دلیلیک حدّینه چاتدېراندا پۏزیتیولیڲی قۏروماق چتین دیر. بیز چۏخ زامان دؤزمهییب “بس دیر، قورتار بونو!” دئییریک. لاکین اوشاقلار اۏ زامان بیزیم دئدیکلریمیزی یئرینه یئتیرمهڲه داها چۏخ مئیللی اۏلور کی، بیز اۏنلارا پۏزیتیو اؤرگهتیملر وئریب، دۆزگۆن إتدیکلری شئیه گؤره تعریفلهییریک.
نه جۆر داورانېش گؤرمَک ایستهدیڲینیزی بیلدیرین
اوشاغېنېزا نه’یسه إتمهڲی دئیَنده پۏزیتیو سؤزلردن ایشلهدین؛ اؤرنک: “زحمت اۏلماسا، پالتارلارېنې یېغېشدېر” (“هر طرفی داغېتما” یئرینه).
هر شئی چاتدېرما طرزیندن آسېلې دېر
اوشاغېن اۆستۆنه قېشقېرماق سیزین و اۏنلارېن استرئسینی و عصَبینی داها دا داغېداجاق. اوشاغېن دیققتینی چکمک اۆچۆن آدې ایله چاغېرېن. یاواش تۏن’لا دانېشېن.
اوشاغېنېز اؤزۆنۆ یاخشې آپاراندا تعریفلهیین
آزیاشلې و یا یئنییئتمه اوشاغېنېز نه’یسه یاخشې إدَنده، بونا گؤره اۏنو تعریفلهمهڲه چالېشېن. اۏنلار بونو گؤرسَتمهڲه بیلَر، لاکین سیز همین یاخشې شئیی یئنیدن إدهجهڲینی گؤرهجکسینیز. بو، اۏنلارې سیزین اۏنا فیکیر وئردیڲینیزه و دیققت یئتیردیڲینیزه أمین إدهجک.
رئالیست اۏلون
اوشاق سیزین اۏندان دیلهدیڲینیز شئیی حقیقتن إده بیلرمی؟ اوشاق اۆچۆن بۆتۆن گۆن إوین ایچینده ساکیت دایانماق چتین دیر. آما اۏلا بیلَر کی، سیز تئلئفۏن’لا دانېشارکن 15 دقیقه ساکیت قالا بیلسینلر.
اوشاغېنېزېن باشقالارې ایله ایلگیده قالماسېنا یاردېم إدین
یئنییئتمهلرین دۏستلارې ایله اۆنسیيّتده اۏلماق إحتیاجې اؤزللیک’له یۆکسک دیر. یئنییئتمه اوشاغېنېزېن سۏسیال مئدیا و باشقا تهلۆکهسیز مَسافهلی واسیطهلر’له ایلگیده اۏلماسېنا یاردېم إدین. بو دا سیزین بیرلیکده إده بیلهجهڲینیز بیر شئی دیر!
3-پلانلاشدېرماق
کۏوید-19 بیزیم گۆندهلیک ایش، إو و مدرسه رئژیملریمیزی ألیمیزدن آلېب. بو، هم اوشاقلار، هم یئنییئتمهلر، هم ده سیزین اۆچۆن چتین دیر. یئنی رئژیملر یاراتماق کؤمهڲینیزه گله بیلَر.
اویقونلاشدېرېلا بیلن، لاکین استابیل گۆندهلیک رئژیم یارادېن
-اؤزۆنۆز و اوشاقلارېنېز اۆچۆن قرافیک حاضېرلایېن. بو قرافیکده هم پلانلاشدېرېلمېش چالېشمالار، هم ده دینج واخت اۏلمالې دېر. بو، اوشاقلارېن اؤزلرینی إعتیبارلې أللرده حیسّ إتمهسینه و داها یاخشې داورانماسېنا کؤمَک إده بیلَر.
-اوشاقلار و یئنییئتمهلر گۆندهلیک رئژیمی پلانلاشدېرماغا یاردېم إده بیلَر – اؤرنک: دَرس جدوَلینین حاضېرلانماسېندا. اوشاقلار قرافیکین حاضېرلانماسېنا کؤمَک إتسهلر، اۏنا داها یاخشې عمل إدهجکلر.
-هر گۆن اۆچۆن ایدمان مشغلهسی آیارلایېن – بو، استرئسی آزالتماغا و إوده إنئرژی دۏلو اوشاقلار’لا باش-باشا اۏلماغا یاردېم إدیر.
اوشاغېنېزا تهلۆکهسیز مَسافهنین ساخلانماسېنې اؤرگهدین
-اؤلکهنیزده و یا شَهَرینیزده یاساقلېق یۏخ دېر’سا، اوشاقلارې چؤله چېخاردېن.
-سیز همچینین آداملار’لا بؤلۆشمک اۆچۆن مکتوبلار یازا و شکیللر چکه بیلرسیز. باشقالارېنېن گؤرمهسی اۆچۆن اۏنلارې إوین چؤلۆندن آسېن.
-اوشاغېنېزې ساکیتلَشدیرمک اۆچۆن تهلۆکهسیزلیڲی نئجه تأمین إتدیڲینیز بارهده دانېشېن.
-اۏنلارېن تکلیفلرینه قولاق آسېن و اۏنلارې جیدّییه آلېن.
أل یوماغې و ساغلاملېق قوراللارې أڲلنجهیه چئویرین
-أللری یوماق’لا باغلې 20 ثانییهلیک ماهنې دۆزۆب-قۏشون. حرکتلر علاوه إدین!
-اوشاقلارېنېزا سۆرَکلی أل یودوقلارېنا گؤره آلقېشجا و اؤدَک وئریب، اۏنلارې تعریفلهیین.
-اۆزۆمۆزه أن آز تۏخانماق’لا اۏیون یارادېن و أن آز سایدا تۏخانان اۆچۆن مۆکافات تعیین إدین (بیر-بیرینیزی سایا بیلرسیز).
اوشاق اؤز داورانېشېندا سیزدن اؤرنَک گؤتۆرۆر
سیز اؤزۆنۆز تهلۆکهسیز مَسافه و بهداشت قایدالارېنا عمل إتسهنیز و باشقالارېنا، اؤزللیک’له خسته و یا گۆجسۆز اۏلانلارا اۆرَکبیرلیک’له یاناشسانېز، اوشاقلارېنېز و یئنییئتمهلرینیز ده بونو سیزدن اؤرگنهجکلر.
هر گۆنۆن سۏنوندا گۆنۆن نئجه کئچدیڲی بارهده دانېشماق اۆچۆن واخت آیېرېن. اوشاغېنېزا بو گۆن اۏنلارېن إتدیڲی بیر مۆثبَت و یا أڲلنجهلی شئیی دئیین. اؤزۆنۆزۆ ده إتدیڲینیز یاخشې بیر شئیه گؤره تعریفلهیین. سیزه آفَرین!
4-پیس داورانېش
بۆتۆن اوشاقلارېن یاخشې داورانمادېغې چاغلار اۏلور. اوشاقلارېن یۏرولماسې، آجماسې، قۏرخماسې و یا مۆستقیللیڲی اؤرگنمهسی نۏرمال دېر. إوده قالدېغېمېز سۆرَجده اۏنلارېن إتدیکلری بیزی دلیلیک سېنېرېنا چاتدېرا بیلَر.
دیققتی یایېندېرېن
-پیس داورانېشې إرکن بَللی إدین و اوشاقلارېنېزېن دیققتینی پیس داورانېشدان یاخشې داورانېشا یؤنلَندیرین.
-باشلامامېش دایاندېرا بیلرسیز. اۏنلار اینجیکلی داورانماغا باشلایاندا، سیز ماراقلې و یا أڲلنجهلی بیر شئیلر دیققتینی یایېندېرا بیلرسیز: “گل، گئدک چؤلده گزَک!”
دوراقسانېن!
قېشقېرماغېنېز گلیر؟ اؤزۆنۆزه 10 ثانییهلیک دوراقسانما وئرین. بئش دفعه نفس آلېب-وئرین. داها سۏنرا ساکیت بیر شکیلده جاواب وئرمهڲه چالېشېن. میلیۏنلار’لا آنا-آتا دئییر کی، بو، چۏخ یاردېم إدیر!
یانېت تدبیرلریندن ایشلهدین
اوشاقلارېن إتدیڲی شئیلره گؤره یانېت تدبیری اۏنلارا إتدیکلری شئیه گؤره گؤرَولی اۏلماغې اؤرگهدیر. اۏنلار همچینین گؤز آلتېندا قایدالې تدبیرینه ایذین وئریر. بو، وورماقدان و یا چېغېرماقدان داها یارارلې دېر.
-اوشاغېنېزا یانېت تدبیری توتوشدورمازدان قاباق، اۏنلارا دئدیڲینیزه عمل إتمک سئچیمی وئرین.
-یانېت تدبیرینی گؤرَرکن، ساکیت قالماغا چالېشېن.
-یانېت تدبیرینی قېساچاغلې إتمهڲه چالېشېن. اؤرنَک: اوشاغې بیر هفتهلیک تئلئفۏندان محروم إتمک چتین دیر. لاکین تئلئفۏنو بیر ساعاتلېق آلماق داها رئال دېر.
-جاواب تدبیری بیتَندن سۏنرا، اوشاغېنېزا یاخشې بیر شئی إتمک ایمکانې وئرین و بونا گؤره اۏنو تعریفلهیین.
تک به تک واخت، یاخشې داورانېشا گؤره تعریفلهمک، استابیل رئژیملر پیس داورانېشې آزالدېر. آزیاشلې و یئنییئتمه اوشاقلارېنېزا ساده ایشلر تاپشېرېن. اۏنلارا إده بیلهجکلری بیر شئی تاپشېرېن و بونو إدَنده اۏنلارې تعریفلهیین!
5-ساکیتلیڲی قۏروماق و ایسترئسی ایداره إتمک
استرئسلی واختلار دېر. اؤزۆنۆزۆن قئیدینه قالېن کی، اوشاقلارېنېزا کؤمَک إده بیلهسینیز.
سیز تک دَڲیلسینیز
میلیۏنلار’لا اینسان بیزیم کیمی عئینی قۏرخولارا مالیک دیر. نهلر حیسّ إتدیڲینیز بارهده دانېشا بیلهجهڲینیز بیرینی تاپېن. اۏنلارا قولاق آسېن. سیزی قۏرخویا سالان سۏسیال شبکهلردن اوزاق قالېن.
فاصیله وئرین
بیزیم هامېمېز بعضن فاصیلهیه إحتیاج دویوروق. اوشاقلارېنېز یاتاندا اؤزۆنۆز اۆچۆن أڲلنجهلی و ثابیتلَشدیریجی بیر شئی إدین. إتمهڲی خۏشلادېغېنېز ساغلام چالېشمالارېن سییاهیسېنې توتون. سیز بونا لاییقسینیز!
اوشاقلارېنېزا قولاق آسېن
اوشاقلارېنېز’لا آچېق دانېشېن و اۏنلارا قولاق آسېن. اوشاقلارېنېز سیزدن اۏنلارا دستک گؤرسَتمهڲینیزی و اۏنلارې ساکیتلَشدیرمهڲینیزی گؤزلهیهجک. اوشاقلارېنېز نئجه حیسّ إتدیکلرینی بؤلۆشنده اۏنلارې دینلهیین. اۏنلارېن نئجه حیسّ إتدیکلرینی قبول إدین و تَسَلّی وئرین.
دوراقسانېن!
اؤزۆنۆزۆ استرئسلی و اینجیکلی حیسّ إدَرکن إده بیلهجهڲینیز بیر دقیقهلیک ساکیتلَشدیریجی چالېشماسې:
1-نجی آددېم: حاضېرلاشېن
-راحات اۏتورون، آیاقلارېنېزې دؤشهمهنین اۆستۆنده دۆز اوزادېن، ألینیزی دیزینیزین اۆستۆنه قۏیون.
-راحاتسېنېزسا، گؤزلرینیزی یومون.
2-نجی آددېم: دۆشۆنۆن، بَدَنینیزی حیسّ إدین
-اؤزۆنۆزدن سۏروشون: “ایندی نه دۆشۆنۆرَم؟”
-دۆشۆنجهلرینیزه فیکیر وئرین. اۏنلارېن مۆثبَت، یۏخ’سا منفی اۏلدوغونا فیکیر وئرین.
-هانسې دویقولارې حیسّ إتدیڲینیزه فیکیر وئرین. حیسّلرینیزین خۏشبخت اۏلوب-اۏلمادېغېنا فیکیر وئرین.
-بَدَنینیزین نئجه حیسّ إتدیڲینه فیکیر وئرین. اینجیدَن و یا گرگین اۏلان هر هانسې بیر شئیه فیکیر وئرین.
3-نجۆ آددېم: نَفَسینیزه کؤکلهنین
-نفس آلېب-وئردیکجه، نَفَسینیزه قولاق آسېن.
-ألینیزی قارنېنېزا قۏیوب، هر دفعه نفس آلېب-وئرَنده، اۏنون قابارېب-چکیلمهسینی حیسّ إدین.
-اؤزۆنۆزه دئیه بیلرسیز: “هر شئی یاخشې دېر. نه اۏلور-اۏلسون، من یاخشېیام.”
-سۏنرا سادهجه بیر مۆدّت نَفَسینیزه قولاق آسېن.
4-نجۆ آددېم: قایېدېن
-بۆتۆن بَدَن دویوملارېنا فیکیر وئرین.
-اۏتاقداکې سَسلری دینلهیین
5-نجۆ آددېم: رئفلئکس
-دۆشۆنۆن: “عۆمومییَّت’له، بایاقکېندان فرقلی حیسّ إدیرم؟”
-حاضېر اۏلاندا، گؤزلرینیزی آچېن. اوشاقلارېنېز’لا آچېق دانېشېن و اۏنلارا قولاق آسېن. اوشاقلارېنېز سیزدن اۏنلارا دستک گؤرسَتمهڲینیزی و اۏنلارې ساکیتلَشدیرمهڲینیزی گؤزلهیهجک. اوشاقلارېنېز نئجه حیسّ إتدیکلرینی بؤلۆشنده اۏنلارې دینلهیین. اۏنلارېن نئجه حیسّ إتدیکلرینی قبول إدین و تَسَلّی وئرین.
اوشاغېنېز سیزی عصبلَشدیردیکده و یا نهسه سهو بیر شئی إدَنده ده دوراقسانماق فایدالې اۏلا بیلَر. بو، سیزه ساکیتلَشمک ایمکانې وئریر. حتتا بیر نئچه دفعه درین نفس آلماق و آلتېنېزداکې دؤشهمه حیسّینی خاطېرلاماق فرق یارادا بیلَر. اوشاقلارېنېز’لا بیرگه ده دوراقسانا بیلرسیز!
6-کۏوید-19 بارهده دانېشماق
دانېشماغا مئیللی اۏلون. اۏنلار آرتېق بعضی شئیلری إشیتمیش اۏلاجاقلار. سَسسیزلیک و سیرلر اوشاغېنېزې قۏرومور. آما دۏغرولوق و آچېقلېق قۏرویور. اۏنلارېن دانېشاجاقلارېنېزېن نه قَدَرینی باشا دۆشهجهڲی بارهده دۆشۆنۆن. اۏنلارې أن یاخشې سیز تانېیېرسېنېز.
آچېق دانېشېن و دینلهیین
اوشاغېنېزېن آزاد دانېشماسېنا ایمکان وئرین. اۏنلارا آچېق سواللار وئرین و آرتېق نه قَدَر بیلدیکلرینی اؤرگهنین.
دۏغرو اۏلون
اۏنلارېن سۏرغولارېنا هر زامان دۏغرو جاواب وئرین. اوشاغېنېزېن نئچه یاشېندا اۏلدوغونو و نه قَدَر باشا دۆشدۆڲۆ بارهده دۆشۆنۆن.
دستَک لۏلماغا ماراقلې اۏلون
اوشاغېنېز قۏرخا و یا فیکیرلری قارېشمېش اۏلا بیلَر. اؤزلرینی نئجه حیسّ إتدیکلرینی بؤلۆشمهلرینه ایمکان یارادېن و اۏنلارېن یانېندا اۏلدوغونوزو بیلدیرین.
یانېتلارې بیلمهمک ده نۏرمال دېر
دئیه بیلرسیز کی، “بیز بونو بیلمیریک، لاکین اۆزهرینده ایشلهییریک؛ و یا بیز بونو بیلمیریک، لاکین دۆشۆنۆرۆک.” بو فۆرصَتی قوللاناراق، اوشاغېنېز’لا بیرلیکده یئنی بیر شئی اؤرگهنین!
بولینگ تؤرهدنلر یۏخ، قهرمانلار
باشا سالېن کی، کۏوید-19 اینسان گؤرۆنۆشۆ، هارادان گلمهسی، یاخود هانسې دیلده دانېشماسې ایله هئچ بیر فۏرمادا ایلگیلی دَڲیل. اوشاغېنېزا دئیین کی، اۏنلار خسته اۏلان و اۏنلارا قایغې گؤرسهدنلره مرحمَت حیسّ إده بیلهریک. ألۏولانمانېن دایاندېرېلماسې اۆچۆن چالېشان و خسته اینسانلارا قوللوق إدَن اینسانلارېن حیکایهلری بارهده بیلگیلر ألده إدین.
یان-یؤورهده چۏخلو حیکایهلر باش وئریر
بعضیلری دۏغرو اۏلمایا بیلَر. یۆنیسئف و بۏتۏندۆنیا ساغلېق قوروملارېنېن سایتلارې کیمی إعتیبارلې سایتلاردان یارارلانېن.
یاخشې آچېقلاما ایله بیتیرین
اوشاغېنېزېن یاخشې اۏلوب-اۏلمادېغېنې یۏخلایېن. اۏنلارا خاطېرلادېن کی، اۏنلارېن قئیدینه قالېرسېنېز و اۏنلار ایستهنیلن چاغ، سیزین’له دانېشا بیلرلر. داها سۏنرا أڲلنجهلی نهسه إدین!
آنا-آتالار اۆچۆن بو اؤنهریلر “یاشام بۏیو ساغلاملېق آدېنا آنا-آتالېق” تَشَبّۆثۆ چرچیوهسینده حاضېرلانېب.
قایناق: یونیسئف
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې