یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
بو حیکایه‌نین آجې ایزنه‌لرینی، إلیمین-یوردومون بۆتۆن کیلاس‌سېز-مدرسه‌سیز اؤرگتمَن‌لرینه سونورام.
آیهان میانالې – کرج – 01/05/2020 – آینی گۆن
اؤرگتمن‌لر گۆنۆ / آیهان میانالې (یاشانمېش حیکایه)
ساعات اۏن‌بیری بئش دقیقه کئچمیشدی. کرج شَهَری‌نین خارابا قالمېش بیر خیابانېندا، ماشېنې پارکینگه قۏیوب، طالیقانی آدلې خیابانېنداکې بیر مارکئتین اوجا پیلله‌سینده اۏتوروب یۏلداشېمې گؤزله‌ییردیم. یانېمدا دئیینگن بیر یاشلې کیشی، ساچ‌لارې آغارجانمېش دَڲیرمانچېیا بَنزرلیڲه هَن دئیَن کیمسه کیمی، کرۏنا خسته‌لیڲیندن قۏرخمایا-قۏرخمایا، اۆزۆنۆ منه سارې توتوب دانېشېردې.
-اۏتوز ایل چۏبان کیمی باشېمېزې آشاغې سالېب، بیر سۆرۆ مال-حئیوان بئجَرتدیک! بۆتۆن گنج‌لیڲیمی بو خالقېن، بو نانکۏر دؤولَتین یۏلوندا سامان کیمی سۏووردوم. ایندی ده، سۏنوم دیلنچی‌دن ده پیس اۏلماسا، یاخشې دا دَڲیل… یئییب-ایچمک خرجینده بیله قالمېشام. آرواد-اوشاغېن قاباغېندا هر زامانکې کیمی، باشې آشاغې‌یام!
بیر باشا باشلامېشدې وور-وور دئیینمه‌ڲه. گؤزلری دردلری‌نین ألینده قان چاناغېنا اۏخشایېردې. سَرسَم وارلېغېنې ألده إتمه‌میش، سۏنونجو ساعات‌لارا چاتان بیر دؤڲۆشچۆیه اۏخشارلېغې وار ایدی.
اۏتوردوغوم پیلله‌نین دَمیر اۏلدوغونا گؤره، یئریمده وورنوخوردوم، گاه بویانا، گاه اۏیانا مۏبارک اۏتورناغېمې ترپه‌دیردیم. هاوا دا بیزیم بختیمیز کیمی سَفئحله‌میشدی. یازېن گۆلر آیېندا، قېشېن شاختانمېش سۏیوغونو دادېرساندېرېردې. آلتان‌لېقدان بیله ایچیمده بو هئیی گؤرمۆردۆم کی دوروب گئدیب ماشېندان قالېن پالتارېمې گؤتۆرۆب گئیَم؛ بو یاندان دا، تیر-تیر تیتره‌ین جانېمې ایکی قۏل‌لارېمېن آراسېندا، بَرکجه‌سینه، بیر-بیرلرینه سارېشدېرمېشدېم.
سۏیوق هاوانېن أسینتی سېزاناغېنې پۏزان، نه وئج‌سیز کۆتله‌نین قالېنچا گئدیش‌لری ایدی، نه ده منیم لۆم-لۆت سارېنقا قۏل‌لارېمېن اۆستۆنده‌کی سارې-سئیرک تۆکجۆن‌لری؛ قولاق‌لارېمېن تک پۏزورقانې، قۏجا أمکلی اؤرگتمَنین دئیین‌سَنمه‌ڲی’یدی!
اؤرگتمَن‌لرین گۆنۆ اۏلدوغونا گؤره، بو قۏجانېن دردلری آغېز آچېب، سېزلاماقدایدې.
-نه اؤرگتمن گۆنۆ. بیزی یازېق إدیب، قۏجا یاش‌لارېمېزدا، چؤل‌لره سالېبلار. یازېق ننه‌سی اؤلمۆش آروادېمېن داواسېنې نه بیمه‌دن تاپا بیلیرم، نه ده خاریجی داوالارې ساتان داواخانالاردان. هر بیرینه باش وورورام دئییرلر تحریم اۏلدوغوموزدان دۏلایې بو داوا آرتېق بازاردا تاپېلمېر. (هئچ تاپېلسا دا، اۏنو آلماغا، آیدا ایکی میلیۏن زَهَره قالمېش پولونان هئچ بیر …ۏخ یئیه بیلمَم.)
یازېق ننه‌سی اؤلمۆش، نه گۆناهېن صاحابې’یدې کی بیر بدبخت اؤرگتمَنین آروادې اۏلا!!!
کئچن آی ساغ دؤشۆنۆ کسدیلر. بئله گئتسه بو ننه‌سی ألده قالمېش سرطان، بختی قارالمېش آروادېمې، سېخېب سویونو چېخاردېب، داملا-داملا سېزادار.
آللاهېن ایشینه باخ، بو پولسوزلوقدا سۏنوموزو گؤر هارا چاتدېردې. بیر سۆرۆلری جیب‌لرینی-قارېن‌لارېنې هر یۏلدان یاخشې باجاردېلار دۏلدورالار، بیر سۆرۆلری دؤولت آدامې اۏلاراق، خالقېن وارلېغېنې سۏیوب-سۏووروب آپاردېلار؛ قالانې دا قالان قارا گۆن‌لر، اۏلدو بختی قارا بیز کیمی کۆتله‌نین پایې…..
قۏجا اؤرگتمَنین سسی، یازېن شاختایا اۏخشار سېزېنتې‌سې’یلا، قولاق‌لارېما دۏلموشدو. دردلریمین ایچینگه‌سی سېزلاماغا باشلامېشدې. ایشیمی نئجه ألیمدن آلدېق‌لارېنا، هر یۏلا آیاق باسدېغېمدا، اۏ یۏلو منه دۆڲۆنسَنمیش یۏلاق إتدیک‌لرینه، دؤنه-دؤنه یاشامېمېن آجېنسانمېش کؤچه‌لرینی، یاسا بۆرۆنسه‌دیک‌لرینه و بو یاشدا نئجه قۏجالساماغېما بئل باغلادېق‌لارېنا دۆشۆنۆب، آغلار-گۆلر هاواسې کیمی گؤزلریم باشلادې یاغماغا…
قۏجا اؤرگتمَنه اۆز توتوب، دانېشماغا باشلادېم.
-سیزین یاشام، دۏغرو کی آجېناجاقلې اۏلوب؛ دۏغرو کی حاققېنېز اۏلمادېغې سۏنوجا، وارېنېبسېنېز؛ بونلارېن هامې‌سې دۏغرو، آما بیزیم دردلر سیزلرین داشلانمېش وارېنتالارېنېزدان دا آغېردې!
-سنین باشېنا نه گلیب اۏغلوم؟ -قۏجا دئدی.
ایچیمده‌کی دردلر آلۏولانماغا باش گؤتۆرۆب، گؤڲۆن باغرېنې دَلینسه‌مه‌ڲه باشلارکن، گؤز یاش‌لارېم هاوانېن سېزېنتې‌سېنا قارېشېب، یاناق‌لارېم’لا تانېشساندېلار.
بۏغازېمې ایکی اودقانتې‌دا دورونسادېب دئدیم:
-سیزین دیل یاشادې، سیزه آز اۏلسا دا، أمک اؤده‌دیلر. بیز ایسه، سیزین دیلی نه‌دن‌سیز اؤرگنمه‌ڲه باشلادېق، هامې سیزین بۏیاغا بۏیاندېلار. سیز دئدینیز، بیز ایسه إشیتدیک. بیزی سیز کیمی إتمه‌ڲه بیزدن پول آلدېلار، وارلېغېمېزې چالدېلار؛ سۏنوندا دا هر شئییمیزی ألیمیزدن آلدېلار.
نفسیم قېرېق-قېرېق اینجارېمې قېسېرسایېردې. تۏنقارلارېن اوچوشونو ایزله‌یَن اینقارلارېن باخېشېندا آسېلان کیمی، آصلان‌لارېن آسېرقاسېنې سېرقالایېب سؤزۆمۆ داوام إتدیم.
-ایل‌لر سۏنرا، چتین‌لیک’له دیلیمیزی دیلَنگه‌جیل إدیب اؤرگندیک. یاساقسانمېش سئودانېن یۏلوندا، بۆتۆن یۏلاق‌لارېن ساواشېنا چېخدېق. گاه بیزی توتوقلادېلار، گاه دوستاقلادېلار، سئچکی‌لر چاغېندا، بۏیاقلې سؤزلر’له بیرآز پالانلادېلار. بیزلر بئله-بئله باشلادېق بو یاساق هاوانېن چالقې‌سېنا. گیزینگه‌لرین اؤرتۆڲۆنده بیز ده اؤرگتمَن اۏلدوق. نه بیل‌یوردلاردان ایذینگه وارېمېز ایدی، نه ده اۏنلارا قارشې کَسَرلی إدینگه‌میز!
بیزلر ده اؤرگتمن اۏلدوق، قۏرخا-قۏرخا أسه-أسه، ایچیمیزدن بۏیلانان دویلانمېش سئوگیمیزه، قویلوجا سؤیکَندیک.
بیز إشیکده ایشله‌دیک، دیلیمیزه خرجله‌دیک، ألیمیزدن ایشیمیزی آلدېلار، سېخېنتېیا سالدېلار؛ بعضن ده توتوقلایېب دوستاقلادېلار.
قۏجا اؤرگتمَنین گؤزلرینده مین کیتابېن آنېشقاسېنې گؤرمک هئچ چتین ایش دَڲیلدی.
پیلله‌نین سۏیوق دمیرلرینی چکینسه‌مه‌ڲن دورومدا، آیاغا قالخاراق، أل‌لرینی بولودسانلې هاوایا قالدېرېب دئدی:
-منه باخ کیمه دردیمی دئییردیم؛ بو دۆنیادا، بیزلردن ده بختی قاراسې دا وار ایمیش سانکی.
قۏجا اؤرگتمَن، مندن آیرېلېب طالیقانی دؤردیۏلونا سارې یۏلا دۆشدۆ.
تئلئفۏنومو جیبیمدن چېخاردېب یۏلداشېما زنگ إتدیم.
-حمید به سن هارداسان؟ مؤچۆڲۆم قورودو اۏغلان. تئز اۏل گؤرَک!
یاخېندایېم دئییب، تئلئفۏنو قاپاتدې.
آیاغا قالخېب، قوروموش بئلیمی اۏ یانا، بو یانا چئویریب، دینجیمی تارلاندېم.
مدنیت‌دن یالنېز جېر-جېندېر شالوارلارې جېرېق گؤبک‌لری آچېق اۏلان قادېن-کیشی‌لری، بو خیاباندا بۏللوجا گؤرمک اۏلاردې.
آج‌لېقدان قارېن-قورساغېم دؤڲۆشمه‌ڲه باشلامېشدېلار. قۏجانېن سؤزلرینه دۆشۆنَرکن، گؤزلریم حمیدی آختاراراق، بیر ألین ایستی‌سینی چیڲنیمده حیس إتدیم.
اۏ حمید’دی دئیه، حیرص’له اۏنا سارې چؤنۆب آغزېمې آچېب باشلادېم یامان دئمه‌ڲه.
حمیدین یئرینه، قۏجا اؤرگتمَنی گؤرۆب، بیرآن اؤزۆمدن اوتاندېم.
اوتانجېمدان هاوانېن سۏیوغونا قارېشان قېزارمېش اۆزۆمۆن اؤزۆنه بیر عالمې اۏلموشدو.
قۏجانېن ألینده قېرمېزی بیر چیچک وار ایدی.
چیچه‌ڲی منه سارې اوزالدېب دئدی:
-أمک‌سیز اؤرگتمَن، گۆنۆن موبارک اۏلسون.
سۏنرا منه سارېلېب اۆزۆمدن اؤپه‌رَک دئدی:
-سیزلر اؤرگتمَن دَڲیل، دیلینیز-وطنینیز یۏلوندا، آدسېز شهیدلرسینیز. باغېشلایېن بیزلری، نه‌دن کی بئش قیران پول اۆچۆن، چئشیدلی کۆتله‌نی، چئشیدلی دیل‌لردن اۏلان اینسان‌لارې، ویجدان‌سېزجاسېنا، اؤز دیلیمیزده اۏخوتدوردوق. باغېشلارسېنېز، باغېشلار…
قۏجانېن آغزې آرتېق سؤز توتموردو. أل‌لریمی مَحَبّت دۏلوسو سېخېب مندن اوزاقلاشدې.
حمید خیابانېن اۏرتاسېندا منی چاغېرېردې، من ایسه إشیتمیردیم اۏنو. بیرآن قوش‌لارېن گؤڲ‌لرده اوچدوق‌لارې کیمی، یۆنگۆلجه‌سینه، روحومو قانادلاندېردېم. یاشامېمېن ایلک اؤرگتمَن‌لر گۆنۆنۆن هدیه‌سینی آلمېشدېم. من نه خۏشبخت ایدیم، من…..
Podcast: Play in new window | Download
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
بولود قاراچۏرلونون دۏغوم گۆنۆ، آذربایجانېمېزېن…
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
دیل و اۏنون ایچینده‌کی دیب‌سیز دۆنیا / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا (2) / آیهان میانالې
آزادلېغېن دوروشوغو / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
اۏیاندېقجا چۏخالېرېق، چۏخالدېقجا اوجالېرېق! / آیهان میانالې
یازارلار و اینتیحار - إرنئست هئمینگوئی / آیهان میانالې
یارالې بوراخېلمېش اینسانلار / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
Dünya Örgətmənlər Günü hər il Oktobr 5 günü dünya xalqlarının arasında çox dəyərli bir gün kimi dəbdəbəli tutulur. Ancaq İranda Oktobr 5 yox, May 2 örgətmənlər üçün nəzərdə tutulub.
Örgətmənlər Günü kimi anımsanmaqda olan bu günü biz də dilimizin sayqıdəyər ustadı, Nasır Mənzuri, Ayhan Miyanalı, və Əlirza Fərşi cənablarına təbrik deyirik.
Realisti qələm yaşamın üzünə tutulmuş güzgü dir. Ayhan Miyanalı bu güzgüsü’lə iki bağımsız varlığın ayrı ayrı yaşadığı dərdləri, təcrübələri və gərçək olayları olduğu kimi gözümüz önündə sərgiləyir. Burada iki ayrı mədəniyyətin elçiligini təmsil edən iki örgətmən aşadıqları toplumun ağır və acşnaqlı dərdlərini paylaşırlar. Bu paylaşma şıdırqı yağışın altındakı daş ilə kəssəyin hikayəsi dir. Daş yağışdan nə qədər gileylənsə də kəssəyin gününə düşməyəcək. O selləmə yağışın altında əriyib yoxa çıxmağa məhkum olan ap-aydın kəssək dir.
Varlığının bayrağı olan dili və mədəiyyəti özgələşdirmək siyasətlərinin tapdağı altında yoxa çıxardılıb əriməsini bənzər durumda olan qoca örgətmənə açıqlamağa çalışan gənc örgətmən öz məntiqli çıxışı’la uğur qazanır. Bu uğurun canlı şahidi dərdlər içində boğulmuş o qoca örgətmən dir.
Qulağı, eləcə də ürəyi məntiqə açıq olan o qoca örgətmənlərin və onları məntiqli düşünməyə çağıran bu gənc örgətmənlərin sayı çoxaldıqca toplumda ədalətin gün üzü görməsi çox da idealisti bir düş kimi görünməyəcək. Bəşər yaşadığı qanlı tarix boyu hər bir addım Haqqavə Ədalətə doğru irəli gedibsə belə örgətmənlərin varlığı, qeyrəti və çabasına borclu dır.
Bu qələmin sahabı elə örgətmənlərin əlindən öpməyi özünə borc bilir.
Dünya Örgətmənlər Günü hər il Oktobr 5 günü dünya xalqlarının arasında çox dəyərli bir gün kimi dəbdəbəli tutulur. Ancaq İranda Oktobr 5 yox, May 2 örgətmənlər üçün nəzərdə tutulub.
Örgətmənlər Günü kimi anımsanmaqda olan bu günü biz də dilimizin sayqıdəyər ustadı, Nasır Mənzuri, Ayhan Miyanalı, və Əlirza Fərşi cənablarına təbrik deyirik.
Realisti qələm yaşamın üzünə tutulmuş güzgü dir. Ayhan Miyanalı bu güzgüsü’lə iki bağımsız varlığın ayrı ayrı yaşadığı dərdləri, təcrübələri və gərçək olayları olduğu kimi gözümüz önündə sərgiləyir. Burada iki ayrı mədəniyyətin elçiligini təmsil edən iki örgətmən yaşadıqları toplumun ağır və acınaqlı dərdlərini paylaşırlar. Bu paylaşma şıdırqı yağışın altındakı daş ilə kəssəyin hikayəsi dir. Daş yağışdan nə qədər gileylənsə də kəssəyin gününə düşməyəcək. O selləmə yağışın altında əriyib yoxa çıxmağa məhkum olan ap-aydın kəssək dir. Bu üzdən yağış yağanda daşın hayına qalan kəssəklər ən azı bir iynə ucuca öz haylarına da qalsalar daha məntiqi görünərlər.!
Ayhan Miyanalı’nın yazdığı hər bir hikayə ya elmi bir məqlə dilimizi örgənmək üçün can atan yeni nəslimizə barabarsız bir məktəb dir. Ayhan bəy ustad Mənzuri cənabları kimi dilimizin kök sözlərini bir dilçi bilgə olaraq yaxşı bilir. O üzdən onların yazdığı hər br mətləb ana dilimizin sözlük dağarcığını böyüklədib dil-düşüncümüzün zəngiləşməsində böyük rol oynamaqdaddır. bu zənginliyin etgisini yaxın gələckdə görəcəyik.Bu dərin etginin sayəsində bizim fikir, düşüncə və fəlsəfi anlayışımız da genişlənib dərinlənəcək. O gözəl gələcəyi görmək üçün sayqıdəyər oxucular bu ustadların yazdığı mətləbləri daha artıq hövsələ və həvəs’lə oxumalıdır. Onda dilimizdə yazıya alınan yeni sözcüklərlə də daha arıq tanş olaub onları mənimsədikcə dil-düşünc meydanları və dünya görüşləri dərinlənib genişlənəcəkdir.
Varlığının bayrağı olan dili və mədəiyyəti özgələşdirmək siyasətlərinin tapdağı altında yoxa çıxardılıb əriməsini bənzər durumda olan qoca örgətmənə açıqlamağa çalışan gənc örgətmən öz məntiqli çıxışı’la uğur qazanır. Bu uğurun canlı şahidi dərdlər içində boğulmuş o qoca örgətmən dir.
Qulağı, eləcə də ürəyi məntiqə açıq olan o qoca örgətmənlərin və onları məntiqli düşünməyə çağıran bu gənc örgətmənlərin sayı çoxaldıqca toplumda ədalətin gün üzü görməsi çox da idealisti bir düş kimi görünməyəcək. Bəşər yaşadığı qanlı tarix boyu hər bir addım Haqqavə Ədalətə doğru irəli gedibsə belə örgətmənlərin varlığı, qeyrəti və çabasına borclu dır.
Bu qələmin sahabı elə örgətmənlərin əlindən öpməyi özünə borc bilir.