سارې گؤڲرچین‌لر / آیخان آیواز (حیکایه)
اوشاق واختې اۏنا إله گلیردی کی، بۆتۆن طَيّاره‌‌لرین ایچینده آتا‌سې وار. هر گۆن تپه‌نین اۆستۆنه چېخېب ألینی آلنېندا گۆنلۆک إله‌ییر، اوزون-اوزادې گؤڲ اۆزۆنه باخېردې. لال-ترپنمَز بولود‌لار همیشه‌کی یئرینده دوروب اوشاغا گۆلۆمسۆنۆردۆ. اۏنون گؤز‌لری ایسه أت اومان پیشیک‌لرین گؤز‌لری کیمی اومود’لا گؤڲ اۆزۆنه توشلانېردې.
– گؤڲرچین. – گؤرَن کیمی سئوینجک دیللَنیر و دابانا تۆپۆرۆب آرخاسېنجا یۆیۆرۆردۆ. إله بو واخت نامرد داش‌لاردان بیرینه آیاغې ایلیشیر، اۆزۆ اۆسته یئره دَ‌ڲیردی. بورنوندا تۏرپاغېن اییی تأسّۆف’له گؤڲ اۆزۆنده‌کی نازیک تۆستۆیه باخېردې…
ایش یئرینه گئدنده ده یۏل‌بۏیو گؤڲده طَيّاره آختارماق عادتینی ایتیرمه‌میشدی. ایندی گؤڲرچینین آرخاسېنجا قاچان اوشاق دَڲیلدی، بؤیۆمۆشدۆ، بۏیو ایکی مئتر اۏلموشدو. قۏل‌لارې طَيّاره قاناد‌لارې کیمی اوزانمېشدې. گؤڲ اۆزۆ إله بیل داها یاخېنا گلمیشدی. آشاغېدان باخاندا گؤڲ اۆزۆنۆ چیڲنینده داشېیان آداما بنزه‌دردینیز اۏنو. باشې‌نېن اۆستۆنده بولود‌لار، اوچان قوش‌لار.
اۏنون دانېشدېغې بیرجه لطیفه واردې، اۏ دا طَيّاره’یله باغلې’یدې:
“ایکی نفر گئدیرلر هاوا لیمانېنا. بیری دئییر کی، آ کیشی، بو تئررۏریست‌لر بو بۏیدا طَيّاره‌نی نئجه قاچېردېر‌لار. اۏ بیریسی ده دئییر، سنده هئچ عاغېل یۏخموش، طَيّاره گؤڲده باپ-بالاجا اۏلاندان سۏنرا اۏغورلا‌یېرلار”.
ایش یۏلداش‌لارې لطیفه‌یه یالاندان هېرېلدایېردېلار. بئزسه‌لر ده، گۆلمه‌لی’یدیلر. مېسمېرېق‌لارېنې ساللایان و یالاندان اۆزۆنه تَبَسّۆم قۏندوران ایش یۏلداش‌لارې حیسّ إدیردیلر کی، بو لطیفه اۏنو آیاقدا ساخلایېر.
– من داها طَيّاره‌یه مینه بیلمه‌رَم. – کئچن ایل بو سؤز‌لری رهبره گۆج-بَلا دئمیشدی. – حکیم دئییب کی، بیر ده طَيّاره‌یه مینسن اؤله‌جکسن.
رهبرین قالېن قاش‌لارې بیر دېرناق بۏیو قالخمېشدې:
– أساس ساغ‌لېق دېر. سیز گؤزَل ژورنالیست‌سینیز. حئیف. سیزین کیمی خاریجدن رئپۏرتاژ حاضېرلایاجاق ژورنالیستی تاپماق چتین اۏلاجاق.
اۏ گۆندن گؤڲ‌لرده کئچن ایش یاشامې یئره إنمیشدی. ایندی سئویملی طَيّاره‌‌لرینه آنجاق آشاغېدان یوخارې باخا بیلیردی. عئینَن اوشاق‌لېقداکې کیمی.
ایلک هفته سککیز، من دۏققوز سیاحَت‌لرده اۏلور، طَيّاره‌دن آشاغېیا باخاندا ألینی گۆنلۆک إله‌ییب گؤڲه باخان اوشاق’لا قارشېلاشېردې. اوشاق ایکی ألینی ده قالدېرېب بایراق تک یئلله‌ییر، تئز ده یۏخا چېخېردې. تپه قالېردې گؤزۆنۆن قاباغېندا، بیر ده کۏنسئرو قوطوسونو سیلله‌له‌یَن کۆلَک‌لر…
“آتا! گؤزله منی!” – تزه‌دن تاپېلېردې اوشاق.
سۏنرا اۏ تپه إوه چئوریلیردی، اۏ اوشاق آناسې‌نېن قوجاغېندا مېزېلدانېردې:
“آتام باشېمېن اۆستۆند‌ن کئچدی، گؤرمه‌دی منی”.
هر دفعه ده آنا‌سې اۏنون بو سؤز‌لرینه اوغونوب گئدیر، سۏنرا دا گؤزلرینی تاوانا زیلله‌ییب سوسوردو.
“آتام گله‌جَک، هه، آنا؟”
“گله‌جَک… سن یات…”
-گؤڲرچینه باخ. – ایش یۏلداشېنا گؤرسه‌دیب گۆلۆمسۆندۆ.
– یامان سۆرعت’له گئدیر إ…
– کئچن ایل اۏنون ایچینده ایدیم.
– حکیم‌لره چۏخ اینانما. اۏنلار هر شئیی بؤیۆدۆرلر. بلکه قۏرخوسو یۏخ دېر…
سوسدو. حکیم بهانه’یدی. اۏنون طَيّاره‌یه مینمه‌ڲه اۆره‌ڲی گلمیردی آرتېق.
غملی گؤڲده سۆزَن طَيّاره بۏش ورَقه قۏیولموش نؤقطه‌یه بنزه‌ییردی. اۏ نؤقطه یاواش-یاواش ایره‌لی گلیردی و یاخېنلاشدېقجا اۏنو هَیَجانلاندېرېردې. قولاغېنا سَس گلیردی: “آتا، بوردایام، دۆش آشاغې دا”. داها یاخشې گؤرمه‌سی اۆچۆن گؤزلرینی قېیېردې. آما طَيّاره گؤزۆنده هئچ جۆر بؤیۆمۆردۆ، اوشاق واختېنداکې کیمی باپ-بالاجا قالېردې. اوزاقدان باخاندا اینانا بیلمیردی کی، آتا‌سې اۏرا یئرلَشَر. اۏرا هئچ سیقار قوطوسو دا یئرلَشمزدی.
– آتام یئکه‌دی، یا گؤڲرچین؟
– آتان. – آنا‌سې گۆله-گۆله جاواب وئریردی.
– إئئ، اۏندا گؤڲرچینه نئجه مینه‌جک؟
– قانادېندا گله‌جَک… یات بالا…
گؤزۆنه یوخو گئدنده طَيّاره‌نین قانادې‌نېن اۆستۆنده باغداش قوروب بولود‌لارېن آرا‌سې ایله گئدیردی. اۏ بیری قانادېن اۆستۆنده ده آتا‌سې گؤرۆنۆردۆ. سۏنرا طَيّاره نؤوبَتی بؤیۆک بولودون ایچینده یۏخا چېخېردې…
“اۏغلوم، – آناسې‌نېن سَسی گلیردی بولود‌لارېن آراسېندان، – قۏرخما، یوخودو. اؤزۆنه گل”.
گؤزۆنۆ آچماغې ایله قاران‌لېق دا یۏخا چېخېردې، قاران‌لېقداکې طَيّاره ده، ایشېق دا، بولود‌لار دا… بیرجه آنا‌سې اۏلوردو قاباغېندا.
“آتام نه واخت گله‌جَک، آنا؟”
“گله‌جَک، دارېخما. ایشله‌مه‌ڲه گئدیب.”
“منه گؤڲرچین آلاجاق گلنده؟”
“هه، آلاجاق.”
یوخو‌لارېنا گیرَن طَيّاره‌‌لر هر زامان قضایا اوغرایېردې. قېرېق-سؤکۆک گؤڲرچینین ایچینده آناسېنې تاپېردې. سئوینجک یئرینده توللانېر، آردېنجا طَيّاره سایاق قۏل‌لارېنې آچېب آناسې‌نېن اۆستۆنه گئدیردی. اوزاقدان آتا‌سې أل إله‌ییردی، اۏنا طرف یۆڲۆرمک ایسته‌یَنده آیاق‌لارې یئره یاپېشېردې…
– آتام بیزنن نییه گلمه‌دی؟ – آنا‌سې سَس-کۆیه اؤزۆنۆ یئتیرنده سۏرغو گۆلـله کیمی آچېلېردې.
– گله‌جَک. ایشی چېخدې. گله‌جَک…
گۆن‌لر اوزانېردې، آتاسې‌نېن شکلینه باخا-باخا بؤیۆیۆردۆ. هردن اۏ فۏتۏداکې آداما بېغ قۏیوردو، ساچېنې آغاردېردې. آتاسې‌نېن بۏش قالمېش یئرینه اؤزۆنۆ چکیردی. ایسته‌ییردی شکیلده آتاسې‌نېن ألیندن توتسون، آما اۏ فۏتۏداکې آدامېن أل‌لری جیبینده اۏلوردو.
– من بؤیۆیَنده چۏخلو گؤڲرچینیم اۏلاجاق هه؟
– هه، گؤزَل بالام، هه.
– آتام دا اۏر‌دا اۏلاجاق؟
– گؤڲرچین‌لرین بیرینده اۏلاجاق. آتان سننن گیزدَلن پالانج اۏینایېر. تاپا بیله‌جک‌سن اۏنو؟
– هانسې گؤڲرچینده دیر بس؟
– سارې گؤڲرچینده.
ایشده بۏش واخت تاپان کیمی یئنی کشفی‌نین حظّینی یاشایېردې. یئنی کشف نه اۏلاسې دېر؟ اینتئرنئتدن دۆنیا‌نېن اۆستۆنده اوچان طَيّاره‌‌لری تاپمېشدې. طَيّاره‌‌لر ساپ-سارې ایدی، دۆنیا دا یاشېل.
– باخ بو رۏمایا گئدیر… – ایش یۏلداشېندان بیرینه گؤرسه‌دیردی. – اۏ بیریسی مۏسکۏیا.
– باکې’یا گلَن وار؟
– باخاق بیر… بیری گلیر. دئ ها…
– قضا اۏلاندا دا بیلیر‌سن؟
– شوم دانېشما!
باشقا گۆنکۆ دیالۏق:
– گل بورا… بو طَيّاره‌یه باخ، نیویۏرکا اوچور. بو رئیسدن گئتمیشدیم من.
– نئچه ساعاتا چاتماق اۏلور؟
– باخېر دا، بیر خئیلَک چکیر. سیقار دا قۏیمورلار چکمه‌ڲه.
نؤوبَتی دفعه:
– ایندی آزدېلار. بیر آزدان چۏخالاجاق. بونا باخ، تۆرکیه‌یه گئدن چۏخدو.
– سوریه‌یه باخ!
– هئچ طَيّاره یۏخدو.
– بیز طرف بس؟
– گلَن یۏخدو.
دانېشدېغې آدام اۆره‌ڲینجه اۏلمایاندا باشېندان إله‌ییردی، تکرار گؤزۆنۆ إکرانا زیلله‌ییردی. قېزېل رنگینده طَيّاره‌‌لر چۏخالا-چۏخالا إکراندا اوچوردو‌لار. اۏتورقایا یایخانېر، أل‌لرینی باشېندا چارپازلایېب گۆلۆمسه‌یه‌رَک دۆنیا‌نېن چئشیدلی یؤن‌لرینه گئدن طَيّاره‌‌لرینه باخېب اؤزۆنۆ اۏنلارېن ایچینده حیسّ إدیردی. قهوه‌سینی اودوملایاراق پنجره‌دن آشاغې، نؤقطه بۏیدا دۆنیایا تاماشا إتدیڲینی خاطېرلایېب ممنون-ممنون گۆلۆمسه‌ییردی. یاشام نه گؤزَل ایدی اۏندا! بیرجه اۏ اوشاق… أل‌لری قاش‌لارې‌نېن اۆستۆنده گؤڲ اۆزۆنه باخان اۏ اوشاق… بیرجه اۏ اوشاق گؤزۆنه گؤرۆننده اۆره‌ڲی بولانېردې.
“آلا، باخ آتان گؤڲرچین گؤندَ‌ریب”. – آد گۆنۆنده آنا‌سې کئیکین شام‌لارېنې پیله‌یَندن سۏنرا ماسانېن اۆستۆنه قۏیوب تَبَسّۆم’له اۏغلونا باخدې.
بؤیۆک “گؤڲرچین” ایدی، قېرمېزې قاناد‌لارې واردې. اۏ طَيّاره یاشامېندا آلدېغې أن گؤزَل هديه اۏلموشدو. بۆتۆن گۆنۆنۆ اۏنون’لا کئچیردیردی. تپه‌نین باشېنا چېخېب اوچوردوردو، گئجه‌لر اۏنو قوجاقلایېب یاتېردې.
طَيّاره‌‌لرین اوچوشونا باخا-باخا اؤز خیال‌لارې‌نېن آرخاسېنجا طَيّاره گؤندَریردی. اۏ طَيّاره گئدیب بیر یئرده ایلیشیردی، دومانا بۆرۆنۆردۆ، یان-یؤوره‌ده گؤز-گؤزۆ گؤرمۆردۆ.
ایش یۏلداش‌لارې اۏنون حئیران‌لېق’لا باخدېغېنې گؤرَنده اوغونوب گئدیر، آرادا هنَک‌لریندن ده قالمېردېلار:
“آرخاسېنجا سو آت”
“تَیَر‌لرینه دن سَپ”
اۏنون هئچ وئجینه دَڲیلدی. هَنَک إله‌ییرلر إله‌سینلر. بیرجه اۏنو گؤڲرچین‌لریندن آیرې سالماسېنلار.
– طَيّاره‌نی نییه بو قَدَر سئویرسن؟ – ایشدن چېخمېشدېلار، دۏستو ایله مئترۏیا دۆشۆردۆلر.
– نه بیلیم…
– دوغرودان ماراقلې دېر منه.
– آتامې گؤرۆرَم اۏر‌دا.
– خلبان اۏلوب آتان؟
– یۏخ.
– بس نه؟
– إله بیلیردیم کی، آتام آنجاق طَيّاره’یله قایېداجاق.
سۆکوت چؤکدۆ.
– حکیم نه دئییر؟
– نه حکیم؟
– طَيّاره‌یه مینه بیلمَز‌سن دئمیشدی إ…
– أششی، اؤزۆم اویدورموشام.
– نئجه کی؟
– بۏش وئر.
گؤڲ اۆزۆ بایرام خۏنچاسې کیمی قېپ-قېرمېزې’یدې. اۆره‌ڲیندن کئچدی کی، طَيّاره‌نین ایچینده اۏلسون، ألینی پنجره‌دن چېخاردېب اۏ قېرمېزې گؤڲه تۏخانسېن.
Ayxan Eyvaz bəyə bizdən salamlar. Bu günlər oxuduğum ən gözəl hikayələrdən biri idi. Vaxt ayırıb bu gözəl hikayəyə də bir analiz yazmalıyam.