یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
یئنی قاپې آرتېق دؤرد یاشېندا!
دؤرد ایل چتینلی-شیرینلی بیر یاشام کئچیرتدیک. بیز نئچه ایگید ایدیک و باشلادېق!
أدبیاتدا یئنی سؤزلری دئمه‌ڲه گلمیشدیک؛ یئنی قاپې‌لارې آچماغا!
یۏلداش‌لارېن یۏرولوب یئنی قاپې’دان آیرېلان‌لارې دا اۏلدو، بیزه یئنی قاتېلان‌لارېمېزېن سایېسې دا چۏخ اۏلدو.
سؤزۆن دۏغروسو، چتین بیر یۏلون گؤوده‌سینده، آددېم آتماغا باشلامېشدېق. یئنی دۆشۆنجه‌لرین گؤزه‌گؤرۆنمَزلیڲینده، اؤز ایمضامېزې آتماغا چتین یۏلون یۏلاق‌لارېنا راست گلیردیک، آما سارسېلمازدان ایناندېغېمېز یۏلدا، آددېم‌لارېمېز گۆنۆ-گۆندن گۆجلو، دۆشۆنجه‌میز ایسه گۆنجللَشمکده’یدی.
دانېلدېق، سانسۏر اۏلدوق، چۏخلو أدبیاتچې یۏلداش‌لارېمېزېن وَریندن گؤرۆلمه‌مَزلیک دردینه راستلاشدېق؛ آما یۏرولمایېب یئنی‌لیڲه جان آتاراق، سۏنوندا خالقېمېز ایچینده اؤز ایمضامېزې آتدېق. بو دؤرد ایلین چۏخ گۆن‌لرینی یالقېزجا چالېشېب، یوخو اۆزۆنه حسرت قالان گئجه‌لریم ده آز اۏلمادې.
یۆزیئتمیش‌دۏققوز بؤلۆمده (دامین، ساب دامین، یارپاق‌لار، بۏلۏم‌لر) بئش‌مین کیتاب‌لېق، بئش‌یۆزمین صفحه‌یه یاخېن یازقې پایلاشدېق.
پایلاشېم‌لارېمېزېن هامېسې دۆزَنلَنیب، یئنی قاپېنېن یئنی اۏرتۏقرافیسی’یله یایېملاندې.
یۏرولدوم، یۏرولدوق آما آیاقدان دۆشمه‌دیک.
کیتاب نشرینه باشلادېق. بیر ایلین ایچینده، یۆز کیتابا یاخېن، چئشیدلی قۏنولاردا کیتاب حاضېرلایېب، چاپ ایذنینی آلماق اۆچۆن مۆجوویزه گؤندردیک. اۏن‌دۏققوز کیتابېمېزا مۆجوویز وئریب، قالانېنې دایاندېردېلار. بو دایانماغېن نه‌دَنینی کیمسه بیزه آچېقلامادې. ایکی‌یۆزه یاخېن حاضېرلادېغېمېز کیتاب‌لارا کیمسه صاحاب دورمادې(بو سؤز هارای-هارای من تۆرکم دئین‌لره عایید دیر!). نشر ایشیندن ألیمیزی سۏیوتدولار، بیز ایسه یئنه نئت پایلاشېم‌لارېنا قایېتدېق.
بو دؤرد ایلین ایچینده، بارماق سایېسې أدبیاتچې‌لاردان بیزی دستکله‌دیلر؛باشقالارې‌نېن أل‌لریندن گلدیکجه بیزی دانېب، توتدوغوموز یۏلون بایېرسانماغېنا بئل باغلادېلار. آما بیز اۏنلارې سئودیک، سئویریک، یئنه ده سئوه‌جه‌ییک؛ نه‌دن کی یۏلوموزون سۏنو آنادېلیمیزین تاپدالانمېش حاق‌لارېنې گئری آلماق دېر.
بو یۏلدا چۏخ دَڲرلی یۏلداش‌لارېم اۏلدو و اۏنلارېن یاردېمېنې اونودا بیلمَم. ایلک باشدا سایېن إلمان موغانلې، سایېن قاسېم پناهی، سایېن إلتاش صالیحی ایله بیرگه آددېم آتدېق؛ داها دۏغروسو بیز دؤرد کیشی’یدیک! دؤرد ایناملې، دؤرد یئنیمسه‌مه‌یَن، دؤرد یۏرولماز یۏلداش!
سۏنرالار عزیز یۏلداش‌لارېم بیر سۆرۆ اؤزل نه‌دن‌لره گؤره یئنی قاپې’دان آیرېلدېلار و یۏلون آردېندا، سوئد دۏغوملو میانا کؤکَنلی سایېن سئودا عالمی خانېم بیزه قاتېلدې. سئودا خانېمېن أمک‌لری اونودولماز دېر. یۏلون آردېندا سایېن پېنا شاکر خانېم بیزیم’له یۏل‌بیرلیک إدیب چۏخ یارارلې أثرلر یئنی قاپېنېن اۏخوجولارېنا پای وئردیلر. سۏنرالار سایېن نفیس خانېم سینافر إل‌بیلیمی ساحه‌سینده بیزیم’له یۏل‌بیر اۏلوب، بؤیۆک أمک‌لری’یله یئنی قاپېنېن آچېشقالارېنې زنگینلَشدیردیلر. دَڲرلی قارداشېم سایېن محمد حسن‌نژاد جناب‌لارې بیزه قوشولوب یارارلې ایش‌لری’یله بۏیاق‌لارېمېزا اؤزل بیر بۏیاق قاتدېلار. یۏلون آردېندان سایېن آیناز خانېم بزرگان بیزه قۏشولوب، گئجه-گۆندۆز چالېشمالارې’یلا، یئنی قاپېنېن وارلېغېنا داها زنگین بیر بۏیاق قاتدېلار. خانېم بزرگان اۏن مین صفحه‌‌لیک یازې‌لارېمېزدان دۆزنله‌ییب، سایتېمېزېن کۆچه‌لرینی آیدېنلاتدېلار. بو سۏن آنلاردا، دَڲرلی بیلگین یازارېمېز سایېن آراز أحمد اۏغلو یئنی قاپې’یلا ایش‌بیرلیک إدیب بو چتین یۏلدا، ألیمیزی توتدولار.
یۏلون ایلک باشدا اۏلانې بؤیۆک دیل دانیشمندیمیز سایېن ناصر منظوری جناب‌لارې’یدېلار؛ و یئنی قاپېنېن اؤزۆنه عایید اۏلان اوصلوب‌لارې‌نېن قاینارجاسې، بو بؤیۆک اوستادېن دۆشۆنجه‌لری‌نین ایزینگه‌سی دیر.
سؤزۆن لاپ دۏغروسو، من یازېرام “یئنی قاپې”، سیز اۏخویون سایېن “ناصر منظوری”!
بو چتین یۏلدا سایېن مۆهندیس علیرضا فرشی جناب‌لارې‌نېن بیزیم’له گؤزل و بؤیۆک یۏل‌بیرلیڲی اۏلاراق، یۏلوموزون بیر چۏخ قاران‌لېق نؤقطه‌لرینه، درین بیلگی‌لرینه سؤیکه‌نه‌رَک ایشېق ساچدېلار.
بو یۏلدا دَڲرلی یازارېمېز سایېن محمد رحمانی‌فر جناب‌لارې دا، یئترینجه ألیمزدن توتوب، یۏلوموزون قېسېرقالېغېندا، یئنی قاپې‌یا یاردېم إتدیلر.
عزیز یازارېمېز سایېن فرانک خانېم فرید ده بیزه قۏشولوب، دَڲرلی یازېلارې’یلا یئنی قاپېنېن یارپاقلارېنې قېزېل رنگینه بۏیادېلار.
بو اوزون یۏلون سۏنوجونو، دۏرد ایل‌لیک أمه‌ڲیمیزین یۏرقونلوغونو جانېمېزدان چېخاردان چۏخ اۏلای‌لار اۏلدو، اۏنلارېن أن اؤنملی‌سی اۏخوجولارېمېزېن وَریندن 40.453.000 دفعه ایزلَنیلمه‌میز اۏلدو. بونا گؤره إلیمیزه-دیلیمیزه چالېشدېغېمېز اۆچۆن غرورلاناراق، بو یۏلون آردېندا، آنا دیلیمیزه قوللوق إتمه‌ڲه جان آتېب، اۏنا فخر إدیریک.
بیر سېرا آدلار هر زامان زئیینیمیزده قالاجاق. اۏ آدلارېن بیر نئچه‌سینی آشاغېدا گتیریرَم:
سایېن بَڲ‌لردن: أرشد نظری، دومان بختیاری، کریم گۆل‌أندام، حسن راشدی، رحمت یاشار، سخاوت عزتی، صیاد زیادپور، حمید أحمدزاده، آتابای تیکان‌تپه‌لی، واهاب حاجې‌زاده، إلیار پۏلاد، سعید موغانلې، مسعود هارای، بهمن آراز، ایسا دۏغانلې، بهروز صدیقی، صالح سجادی، مهرداد کسانی و…
سایېن خانېم‌لاردان: رضوان حاجی‌قاسملو، سحر خیاوی، نیگار خیاوی، ذکیه ذولفقاری، سوسن نواده‌رضی، زیبا تازه‌سرشت، حکیمه باباکیشی‌زاده، تانسو خیاوی و…
بؤیۆک تۆرک خالقېنا سؤیکه‌نه‌رَک، بئشینجی ایله آددېم آتېرېق. بو ایل، خالقېمېزا پای وئرمک اۆچۆن، یئنی ایش‌لریمیز اۏلاجاق. اۏلسون کی إلیمیزه-دیلیمیزه قوللوق إده بیلک.
بو بئشینجی ایلده، دونیایا بارېش، حاکیم‌لره ایسه عدالت، دیل‌لرین دوستاق‌لاردان قورتولوش‌لارې، آردېندان دا اؤزگۆرجه‌سینه یاشاماق‌لارېنې دیله‌ییریک.
آیهان میانالې / کرج
20.05.2020 اۏد گۆنۆ
NEÇƏ YÜZ İLLİK DƏYƏRİNDƏKİ DÖRD İL
Ana dilimiz Uca Allah’ın bizə verdiyi ən böyük neməti dir. Bu nemətin qədrini bilib dəyər verənlər əslində öz kimlik, öz varlıq, öz insanlıqlarına dəyər verənlər dir. Bu yolda çalışan insanlar başqa insanlara dünya ləzzətləri adlanan bütün naz-nemətdən keçib öz dəyərli vaxtlarını bu yolda qoyurlar. Əlbəttə bunun heç kimə minnəti yox dır. Onlar bu işi heç kimdən heç nə gözləmədən görür. Onlar bu işi sevdikləri üçün görür. Onlar öz sevgiləri uğrunda çalışır. Bu hər insanın doğal haqqı dır.
Ana dilimizdə bu gün bugün nəsə yazıb oxuya bilirksə, bunu ana dilimiz, doğal haqlarımız, ulusumuzun quruluşu üzərində əməyi olan keçmiş dədə-babalarımıza borcluyuq. Allah onların hamısına bolun-solun rəhmət eləsin! Onların böyük əməyi olmasaydı, bugün Türkçə adlı bir dil və Türk ulusunun yaratdığı mədəniyyətlər yox idı. O durumda dünya nə gündə olardı, onu düşünmək belə çətin dir. Bugün ayaq üstə durmağı başarırıqsa, bunu o rəhmətlik dədə-babalarımızın çiyinlərinə borcluyuq. Baxmayaraq keçmiş mətlərimizi oxumaq bugün başqa dilləri ana dillərində daha asan oxumağa alışmış nəslin meylinə damağına dadıxması çətin gəlsə də, biz onlara borclu olduğumuza unuda bilmərik. Onları çəkdiyi işkəncələr, ağır yaşam durumu, bitmək bilməyən qanlı savaşlar, zülmlər, qaranatları nəzərdə alsaq bəlkə də bugünkü etdiklərimiz bizi onların qarşısında toza çevirə bilər. Elə ona görə də onların dəyərli əməyi qarşısında baş əymək borcumuz dır.
Ama dil canlı varlıq dır. Bu dil yaradıb yenilənmək’lə yaşaya bilər. Həm dil-düşünc həm osrtoqrafi baxımından biz dilimizin təməllərini qoruyaraq yeniliklərə də açıq olmalıyıq. Orta çağda yazılmış klasik ədəbiyyatımızın əlyazmalarını oxumaq bugün bizə çətin gəlirsə bu dədələrimizin bağışlanmaz günahı kimi gözükməməlidir. Onlar o yaradıcılıqları’la öz yaşadığı ayamın yeniliyi sayılırdı. Onların yaradıcılığını çağdaşlaşdırmq bugün bizim borcumuz dır. Biz hər zaman keçmişin qalın-qəyim binövrəsinin üstündə şəst’lə durub irəliyə başıucalıq ilə baxan kişilərin törəmələriyik. Onlar o yeniliyi dönələrcə yarada biliblərsə, bizlər niyə yarada bilməyək. Bu yeniliyi bugün dilimizin ortoqrafisində tam cırasıllıq’la və tam məntiqi bir biçimdə yarada bilən dostumuz Ayhan Miyanalı bəy dir. Bu qələmi tanıyan dostlar bilir, onun bütün yaradıcılığı və yazmaları Latin qrafikasında yazılır. Bunun nədəni keçmiş mətnlərin dilimizin fonetiki ilə uyqun gəlməməsi və dilimizdə çoxlu yanlış oxunuşlara, sözcüklərimizin itib-batmasına nədən olması dır. Ama bugün yeniqapi.com saytında çıxan mətnlərdə ana dilimizi dədə-baba əlifbamız ilə yazıb hər sözü öz yerində düzgün oxuya bilmək imkanı yaranıb. Bu imkanlar dilimizdə yaxın gələckdə böyük dirçəlişlər yaratması gün kimi ortada dır. Bu üzdən şəxsən belə imkanları yaradan dostumuz, qardaşımız Ayhan Miyanalı bəyə dərin təşəkkürlərimizi bildirib Ulu Tanrı’dan ona can sağlığı, uğurlar arzulayaraq YENİ QAPI’nın dördüncü ili dönümünü təbrik edirik.