ایکی داش / آراز احمداۏغلو (شعر)
آد‌سېز سان‌سېز سایې‌سېز قارداش‌لاردېق،
سېلدېرېم قایا باشېندان
قالدېرمېش دیم-دیک باشېنې
چنلی گؤڲه قارشې باخان،
تاریخ بۏیو یاندېرېلېب گاهدان یاخان، 5
بز قالا‌سې أته‌ڲینده
آرخا آرخایا سؤیکَنیب
یۆز ایل‌لردن بری
مین-بیر دۆشۆنجه ایله،
یالنېز اۏتوروب مۆرگۆلۆ گؤزلر ایله 10
حئیران‌لېق’لا دالمامېشدېق
بو جَنّتین،
بو یئتیم-یئسیر جَنّتین،
بو یییه‌سیز بوراخېلمېش گؤزَل‌لیڲین
تاماشاسېنا، سئیرینه! 15
دفعه‌لر’له ایسلانېبان
عسگسر‌لرین آخېتدېغې قان تر ایله،
أل‌لریندن آخان قان’لا،
قالا‌یا چېخاردېلمېشدېق،
اۏردان ایسه توللانمېشدېق 20
هارېنلامېش قودوز‌لارېن،
اؤزگه‌‌لرین وار-یۏخوندا
گؤزۆ قالمېش دۏنوز‌لارېن
تپه‌سینه.
****
اۏر‌دا یالنېز لاله‌لر’له، 25
اۏر‌دا یالنېز چېچک‌لر’له،
مین-بیر بۏیا چا‌لار گؤزَل بؤجک‌لر’له
بۏیون بۏیونا سؤیکَنیب
گئجه‌نی گۆندۆزه،
گۆندۆزۆسه گئجه‌سینه قاتېب 30
ککلیک‌لرین شاققېلتې‌سې،
بۆلبۆل‌لرین جَح-جَحینه
گؤز یوموبان آغېز آچېب
گئتمه‌میشدیک اؤزۆمۆزدن،
دؤنمه‌میشدیک سؤزۆمۆزدن! 35
چۏخ عسگرلر دینجَلتمیشدیک
سؤیکَنه‌رَک تر‌لی یۏرقون کۆره‌ڲینه.
چۏخ واخت قولاق یاتېرتمېشدېق،
چۏخلو جان‌لار قورتارمېشدېق.
چۏخ قۏناق‌لار أزدیرمیشدیک 40
اۏتورداراق دیزلریمیز اۆزه‌رینده.
چۏخ اۏزانا، چۏخ آشېغا
قولاق آسېب دینله‌میشدیک،
“قۏجا قارتال”ـې سَسلرکن،
داغ-داشا قوربان اۏلارکن، 45
سارېلمېشدېق آیاق‌لارې‌نېن آلتېنا
“جان!” دئیه‌رَک لاپ اۆرَکدن؛
“جانېم اۏزان، گؤزۆم اۏزان!”
قېشقېرېرکن باغېرېرکن.
حتتا چیرکین یوخو‌لار’لا یاتېب دوران، 50
اؤز دۏغما قارداشېنې آرخادان ووران،
بلکه ده یالنېز بیر دسته کاوارچۆن ،
داغ-داشې، مئشه‌نی، اۏرمانې قېران
خایین‌لرین اۏجاغېنا داش اۏلموشدوق!
****
چۏخ سئوینمیشدیک دویارکن 55
یۏرقون آت‌لارېن نفسین اۏتلایارکن،
قایادان سرت قهرمانېن
قاش-قاباقلې گؤرکَمینی گۆلۆمسَرکن.
صاباحاجان یاتمامېشدېق
اۏبالارېن آرخاسېندا 60
گیزلَنه‌رَک ایش چئویریب
قورغو قوران خیانتین
اۏ آلچاق سَسین دویارکن.
قارداشېنې قودوز‌لارا اوجوز ساتان،
إل-اۏبا، ناموسون ساتان، 65
أ‌لی گۆناه‌سېزلارېن قانېنا باتان،
اۏ آلچاغېن قارا باسمېش گؤزلرینده
شارلاتان‌لېغې اۏخویوب دۆشۆنَرکن.
بیر گۆن ده یاسا باتمېشدېق،
‘بو کافېرېن ساغ ألینی، 70
بو کافېرېن سۏل ألینی،
سۏنرا دا ساغ آیاغېنې،
سۏنرا دا سۏل آیاغېنې،’
قاران‌لېق‌لار خلیفه‌سی‌نین أمری’یله،
تاریخ بۏیو دیم-دیک دوران، 75
اۏ أڲیلمز، آلنې آچېق،
اۏ شرافت بایراغېنا دؤنن باشې
‘کسین، سۆنگۆ‌لره تاخېن،
قاپې-قاپې دۏلاندېرېن،
شَهَر-شَهَر، دییار-دییار، 80
قۏی گؤرۆب عیبرت آلسېنلار!’
خبرینی إشیدَ‌رکن.
داغ‌لار آشدې باشېمېزدان،
دره‌لر یارېلدې بیزیم باغرېمېزدان،
باغرېمېز اۏلدو تیلیت قان! 85
اۏ خبری إشیدَ‌رکن.
****
چۏخ واخت اۏلوب دینله‌میشدیک
“چنلی بئل”دن
سینه‌د‌ن سینه‌یه کئچن 90
چاخناشان “میصری قېلېنج”ـېن
چارپېشماسېن پاشا‌لار’لا،
قېلېنجدان کسگین قۏپوزون
“جَنگی”سی’یله قالخانلا‌شېب
“شئشنگی”’یله شئش پرلشیب 95
اۏ تۆکنمز سۏن بیلمه‌ڲن
خیانتین، مۆخَنَّتین –
“کئچل همزه” – دن “قېر آت”ـېن
قورتارېلما “مۆخَمَّس”ـین!
ایل‌لر بۏیو گؤز اۏلموشدوق، 100
دارېخمېشدېق یۏرولموشدوق،
پېچېلداشېب دورولموشدوق،
یان-یؤوره‌میزدکی‌لر’له،
مین-بیر یاشېل‌لېقدا چالان بیتگی‌لر’له،
أتک‌لرده یووارلانان بولود‌لار’لا، 105
گؤڲ کؤکسۆندن آسېلېبان
گؤزَل‌لیڲه مین قات آرتان ترلان‌لار’لا،
شېدېرقې شېغېیېب شاخان قارتال‌لار’لا.
بیز ده بۏیون اوزاتمېشدېق،
گؤزله‌ییب یۏلا باخمېشدېق 110
کرتن‌کله‌‌لر’له،
اۏغلان‌یۏلداشې’یلا،
ایلان‌آغ‌وئرن’له،
اۏوون یاناشماسېن.
گۆنه‌ورله‌نرکن اوزون ساعات‌لار’لا 115
دینله‌میشدیک چئوره‌میزین
مئلۏدیک هارمۏنی‌سین،
چیچک‌لر’له بؤجک‌لرین
بالئتی ایله اۏپئرسېن.
بو چیچکدن اۏ چیچه‌ڲه سۆزۆلرکن 120
کپه‌نک‌لر’له کۆله‌ڲین سمفۏنی‌سین.
گؤزله‌میشدیک، دایانمېشدېق
زمانه‌نین قامچې‌سېنا،
اۏلوب مین‌لر جان وئرمیشدیک
تۏرپاغېن بیر اۏووجونا. 125
اۏلوب داغېن اۏ اوجوندان بو اوجونا
آخان قانا یاتاق اۏلوب سوسموشدوق دا.
اؤز غئیرتیمیزه ویجدانېمېزا
مات قالېبان نه‌ایسه چاشمېشدېق دا.
آما هئچ واخت سارسېلېبان 130
اومودسوز‌لوغا دیز چؤکۆب
یۆز ایل‌لردن بری
یۏل‌لارېنې گؤزله‌دیڲیمیز،
اۏ قهرمان خالقېن
اۏ ایڲید خالقېن 135
میلیۏن‌لار’لا چېخېشېنې،
هر إلدن، هر اۏبادان یېغېشېنې،
قاران‌لېغېن قارا باسمېش اۏباسېنا
ایلدېرېم‌لار شیمشک‌لر یاغېشېنې
اۏلا بیلمَز بیر خیال سانمامېشدېق، 140
اویدورسونلار! بیز‌سه اینانمامېشدېق.
****
ایکی اۏزان بیزدن اۆسته، اۏ آخشام،
بیر هۆندۆر قایا اۆستۆنه چېخدېلار.
“گؤزۆن آیدېن، آ داغ‌لار!
قۏناق گلیب إل‌لرینیز بو آخشام.” 145
“دیوانی”’یله باشلادېلار آشېق‌لار
“گنج‌لر باجېمېز، یاشلې‌لار آنامېز،
بیر إو‌لی‌ییک بیز هامېمېز بو آخشام.”
تایې توشو گؤرۆنمه‌میش
تاریخ‌لرده یازېلمامېش 150
ظالېم‌لار هئچ بَڲنمه‌ڲن
ایزی تۏزو سیلینمه‌ڲن
ظۆلومه نیفرت بسله‌یَن
بیر اولوسون حق ایسته‌یَن
عرشه یۆکسه‌لن سَسی’یدی، 155
“کۏر‌اۏغلو”نون نعره‌سی’یدی.
بیر یاندا شاعیرلر شعر اۏخویور،
بیر یاندا “تار” “موغام” دئییر اۏخویور.
بیر یاندا تئاتر اۏینایېر أرَن‌لر،
بیر یاندا تاریخدن دئییر ایڲید‌لر. 160
بیر یاندان سَس گلیر: “اؤلسۆن فاشیست‌لر!”
بیر یاندان ایسه: “اؤلسۆن شۏوینیست‌لر!”
بیر یاندانسا: “یا آزاد‌لېق یا اؤلۆم!”
بیر یاندانسا: “یا قاراباغ یا اؤلۆم!”
ایلدېرېم گۆرۆلتۆسۆ’یله: 165
“آذربایجان بیر اۏلسون …”
داها گۆرۆلتۆلۆ سَس’له:
“تۆرک دیلینده مدرسه،
اۏلمالې دېر هر کسه.”
گئجه بۏغولموشدو، گئجه باتمېشدې، 170
گئجه یۏرقانېنې چکیب یاتمېشدې؛
شافاقدان اؤنجه یوخودان دیکسینیب
“تو دابانا” دئییب اۏردان قاچمېشدې.
یاشېل‌لېقدان باشقا، گۆن چېخدې باخدې،
ماوی’یله قېرمېزې دالغالانېردې. 175
بو بۆتؤو بۏیا‌لار دَنیزی قالخېر،
قالخدېقجا دا قالا‌یا دۏغرو سۏن.
دَنیزده دالغا‌لار چۏخ چئشیتلی دیر:
موغام، ماهنې، قۏپوز، شعر دالغاسې،
ایڲید‌لرین “جَنگی” ایله یاللې‌سې. 180
بو دا نامرده چۏخ أل‌وئریشلی دیر!
بونلار بوردا قالسېن سیزه، عزیز‌لر،
جانېم دئسین قارې دۆشمن نه إیلر:
هر نه قارنې آچېق، دابانې جېرېق،
هار‌دا بیر کۆت قاپان، قولاغې یارېق 185
وار’سا آختارېب تاپېب
دورمازدان یۆکله‌ییب بورا داشېیېب.
باشقا طرفدن’سه ایکی اۏتوبوس
دۏداغې قېرمېزې مئیمون گتیریب
قالا‌یا یاخېن یئرده إندیردیلر. 190
إنَر إنمَز گۆزگۆ ألده،
رۏژ دۏداقدا،
سۆرۆشدۆ‌لر اۏ دَنیزین ایچینه،
أن زَهَر‌لی،
اوزاقدان گؤزَل گؤرۆنن ایلان‌لار. 195
آما قۏپوزون سئحری’یله،
گؤڲده گزیشن قارتال‌لار،
اۏ ایڲید‌لر، اۏ آصلان‌لار،
ایلان نه‌دیر؟ چایان نه‌دیر؟
أژدهاسېنې سایمازلار! 200
****
دَنیز چاغلایېب آخارکن یوخارې،
نه ماراقلې ایدی اۏنون باخارې!
بۆتۆن داغ-داش آیاقلانېب
قانادلانمېش گؤڲه سارې.
بیز ده بو دَنیزه قارېشماق ایسته‌دیک، 205
بیز ده قالا‌یا یۏللانماق ایسته‌دیک.
أن اولو قایا‌لاردان أن ایری‌سی:
’قارداش‌لار! بیز‌ده بئله بیر مثل وار:
داش دۆشدۆڲۆ یئرده – بیل – آغېر اۏ‌لار.
بیز بو داغ‌لاردا اۏلان گۆندن بری 210
بئله آنلامېشېق خئیر ایله شَرّی:
بیزیم خالقېن نه چۏخ ایمیش أرَن‌لری أرلری،
آنجاق آز دا دَڲیلمیش ایچیندن اۏلان شر‌لری! ’
بو آرادا شور توتموش
اۏکتاودان چېخمېش 215
بیر گنج اۏغلان بۆدره‌یه‌رَک
آخناشدېردې قارداشېمې بیلمه‌یه‌رَک
قوش اۆره‌ڲی تیتره‌یه‌رَک؛
دیلی توتولوب بۏغازې قۏووشدو.
بیر باشقا‌سې سَسلَندی: 220
‘آی-هارای … قاچېن داش گلیری!’
آلدې آخناشان قارداش،
گؤرَک بیر نه سؤیله‌دی:
‘دویدوم کۆره‌ڲیمده اۏنون
پئشمان‌لېق چَکَن دویقوسون. 225
دره‌یه دۏغرو اوچارکن
دئدیم سنی کۏر پئشمان
قۏیمارام قالا‌سان اینان.’
وار گۆجۆ’یله چېرپدې اؤزۆن
دره‌ده‌کی سرت قایایا، 230
اۏوولدو تۏرپاغا دؤندۆ،
اۏنون دا اولدوزو سؤندۆ.
قانېم قارالېب قاینارکن
چېخدې اۏرتایا دَنیزدن،
لزگی اۏینایان بیری‌سی، 235
حئیران قۏیموشدو هر کسی،
بو اونودولماز إپۏسو
آیېدېردې، یارادېردې بیر اولوسو!
اۏخویوردو اۏزان سَسی
قاران‌لېغېن فاتحه‌سین. 240
قاران‌لېق ایشه دۆشمه‌سین،
بس نئیله‌سین؟
خیانتین تانېش سَسین
هئچ ده یاد اۏلمایان،
موردار نفسین، 245
دامارېم’لا آلدېم،
قانېم’لا دویدوم.
دالماسایدېم قارداشېما،
نه یازېق، یوباندېم داها؛
بیر نئچه آرشېن آرخادا 250
خایین، داغې چېخمادا،
اۆزۆنده‌کی خیانت گۆلۆشۆ’یله،
تۏرپاغې موردارلایان یۆرۆشۆ’یله.
من اۏلدوم دۆشمن ألینده تۏپ‌خانا،
اؤنجه ووردوم یئره بۏیلو بیر آنا! 255
سۏنرا دا قېیدېم رقص إدَن جاوانا!
آهېم ناله‌م قالخدې دۆز آسیمانا.
سېغېندېم سۏنوندا گَوَن کۏلونا،
یالواردېم تانرېیا سؤز وئردیم اۏنا:
دؤشه‌نه‌جه‌ڲم ایڲید‌لر یۏلونا، 260
آسېلاجاغام بیری‌نین قۏلونا؛
چېخاجاغام قالا‌مېزېن یانېنا،
قالا دووارېندا ایشلَنمه‌سم ده،
دۆنیا وارکن گؤزله‌مه‌لی اۏلسام دا،
جَهنَّمین اۏد‌لارېنا یانسام دا، 265
قاداسېنې آلدېغېم …
قهرمان‌لارېن یۏلو’یلا
چېخاجاغام قالا‌نېن دووارېنا،
ایچیمد‌ن پۆسگۆرَن اۏد’لا آلۏو’لا،
چاخاجاغام قاران‌لېغېن وارېنا! 270
14 نۏوامبر، 2010،
خۏی.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
"قۏرقود"، "قۏرقوت" یۏخ'سا ...؟ / آراز أحمداۏغلو (مقاله)
ایکی اؤلۆ / زیبا غیور (حیکایه)
چۆرۆک آغاج / دۏکتۏر آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
تۏپلومون سئچیم حاققې / دۏکتۏر آراز أحمداۏغلو (مقاله)
ایکیدیللیلیک و اۏنون'لا ایلگیلی قۏنولار / آیهان…
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
