سۏلموش گۆل یارپاق‌لارې / آیدا شهباززاده (حیکایه)
گۆنَش دۏغماق اۆزه‌رینده دیر. پایېزېن اینتیهارې آرتېق اۆفوقدان اۆزه‌رینه پرچیمله‌نَن باخېش‌لارېنې تام 30 ایل‌لیک تاماملایېردې.
اۏنون گؤزله‌یَن یاندېران صاباح‌لار: بس اۏ نییه هله دَڲیل؟
پارچالانېب، اۏوولوب تؤکۆلمۆشۆک. اۏ قادېن هر پایېز کیمی تزه‌دن سئوسه…
دۆز اۏتوز ایل سۏنرا دۆشۆنۆر کاش تکجه گئتمه‌ڲی یۏخ، قایېتماغا دا تَلَسردی.
کۆله‌ڲین اۏرا-بورا قۏودوغو جان‌سېز یارپاق‌لار عئینَن اۏنون یاشامادېغې، یئله وئردیڲی عؤمرۆنۆن گۆن‌لری کیمی’یدی، بۏشونا، آنلام‌سېز…
اۏ یئره إنَن یارپاق‌لاردان بیرینی هاواداجا توتوب اۏوجونون ایچینه آلدې. یارپاغېن اۆستۆنده‌کی یایېلمېش خط‌لری، اۏنون آرېقلامېش أل‌لری‌نین ایچینده‌کی قارما-قارېشېق خط‌لر نئجه ده بنزَری واردی…
اؤزۆ’یله پېچېلدادې بیر زامان‌لار یام-یاشېل اۏلان، ایندی ایسه سارالمېش بو یارپاق‌لارې اۆشۆیۆرمۆش کیمی تیتره‌ییردی… عئینَن قادېنېن پایېز عؤمرۆنۆن یالقېزلېغې کیمی…
ایندی اۏنون اۆچۆن خاطیره‌لری دومانلې هاوا‌دا اولایېر.
سۏن اومودومو دا اؤلدۆردۆلر، قۏپاردېب آتدېلار اۆره‌ڲیمدن.
اېچیم، سیقار کۆل‌قابېسې کیمی تۆستۆلَییر. بیلمیر اؤز دردینه یانسېن یا بیزه… سۏلموش گۆل یارپاق‌لارېمېزې قۏرویوب ساخلایا بیلمه‌دیک .
توتقون کَدَر‌لی دومان ایچینده، تۏرپاق رنگلی یارپاق‌لار ایله اؤرتۆلمۆشدۆ، سانکی گؤزَل پارېلدایان بیر خالچا اۆزه‌رینده گزیردی.
گؤڲ اۆزۆنده‌کی قارا بولود‌لار قارا فېرچا ایله گئتدیکجه چۏخالېردې.
سارې-قېزېلې یارپاق‌لار سارالان تؤکۆلن بیر لازېم‌سېز خزل پارچاسېنا دؤنۆشۆردۆ.
بیر آزدان کۆلَک اؤز یئرینی نارېن یاغېشا وئریر،
حیسّ اۏلونوردو کی، گۆجلۆ یاغېش یاغاجاق. بئله ده اۏلدو. نارېن یاغېش یاغماغا باشلادې.یاغېشېن آردېندان بایېران یئر اۆزۆ سانکی گۆناه‌لاردان، آجې‌لاردان یویولاراق اۏنون’لا تمیزلَنمه‌ڲه چالېشېردې.
بو گۆنه‌جن من بیر داراجېق یئرده –قاران‌لېغېنا ساده‌جه سېزېلتېلې سَس‌لر قارشې‌لېق وئرَن، لازېم‌سېز ایدیم. بونلارې منه إشیتدیرن یاشلې بیر قادېنې ایدی. اۏ، آرتېق 30 ایل ایدی کی، یاشام دردلرینه دؤزه بیلمه‌ڲن ساده‌جه بیر یارې‌قاران‌لېق اۏتاغېنداکې پنجره آرخاسېندان ایزله‌ییردی. بو گۆن ده اۏ همیشه‌کی کیمی قارا پالتارلارېنا بۆرۆنمۆشدۆ. بیردن-بیره گؤز‌لری کؤز کیمی اۏنو یاندېرېب قارسادې اۏ دۏلو یاشلې گؤز‌لر’له هؤنکۆردۆ، هؤنکۆردۆ، اۆره‌ڲینی بۏشالدېب دئدی: “30 ایل اؤنجه…” اۏ، بو سؤز‌لری دئییب منی کیتاب‌لارېن آراسېنا آتدې و یئنه ده منی قاران‌لېغا حَبس إتدی.
کئچیرتدیڲی دقیقه‌لر یادېنا دۆشدۆکجه وۆجودونو ملعون بیر إحتیراص بۆیۆردۆ. أصلینده من 30 ایل قاران‌لېق‌لار’لا دۏلو بیر عؤمۆر سۆرسم ده هر گۆن گؤڲلۆم بو ساعات‌لار’لا یارېشماقدادې، بیر گۆن آیدېنلاناجاغېمې ایشېقلې یاشام گله‌جه‌ڲیمه اومود إدَردیم. ایندی بیلیردیم کی، بو قاران‌لېق آرتېق 30 ایل سۆرمه‌یه‌جک. بئله ده اۏلدو.
قادېن منی کیتابېن آراسېندا‌کی سۏلموش گۆل یارپاق‌لارې’یلا چېخارداجاق اۏ آرتېق بیر مزار داشې‌نېن اؤنۆنده دایاندې. اۏنون اۆزَن سۏلقون وۆجودونون آجې گؤز یاش‌لارېنې اۆزه‌ریمه دۆشدۆ. اۏ آن سانکې سۏیوقلوقدان چۏخ اۆشۆدۆم، سۏیوق تر بۆتۆن بَدَنیمی ایسلاتمېشدې، بَدَنیم تیر-تیر أسدی، اینانا بیلمیردیم اؤزۆم-اؤزۆمه..
سانکې أجل ساعاتې‌نېن یئتیشدیڲی ألینه چاتمېشدې. اۏنون، بو گؤز یاش‌لارې‌نېن ایچینده اۏلان آجې‌لارېن، نیسگیل‌لرین إتکی‌سی ایدی. من اؤزلۆڲۆمده بو آن‌دان یانماغا باشلادېم. اۏ منی تۏرپاغا سانجدې و دئدی: “یادېندامې؟ بو شامې 30 ایل اؤنجه تانېش‌لېغېمېزېن بیرینجی ایلینده سن’له برابر آلمېشدېق…. دئدین کی، تانېش‌لېغېمېزېن 30-نجو ایل دؤنۆمۆنده بو شامې تۏرت اۆزه‌رینده یاندېرارېق. آنجاق، تانرې إله همین گۆن بیزی آیېردې. 30 ایل دیر کی، آیرې‌یېق. آرتېق سن‌سیز‌لیڲی پایلاشدېغېم تک مکان منیم قاران‌لېق اۏتاغېم دېر.
زامان کئچدیکجه هر کَسدن تک-تک اوزاقلاشدېم. گؤز یاش‌لارېمې ایچیمه آخېتدېم.
بو گۆن سن’له هم برابرلیڲیمیزین، هم ده آیرې‌لېغېمېزېن 30 ایلی دیر. بو شامې‌سا تۏرت اۆزه‌رینده یۏخ سَنین مزارېن اۆزه‌رینده یاندېرېرام.
هر شئیی تک باشېنا یاشادېم.
یالنېز، سنی سن‌سیز یاشایا بیلمیرَم. اینان داها بو حیسّ‌لری تک اۆرَکده داشېیا بیلمیرَم.
” و اۏ منی بیر کیبریت دَنه‌سی ایله یاندېردې. من آغلایاراق یانېب أریییردیم. اۏنا گؤره یۏخ کی، یانېردېم… آرتېق آیاق‌لارې بَدَنینی داشېیاجاق قَدَر قۆوّتلی دَڲیلدی.
اومودسوز خسته‌لیڲه، اؤلچۆلرین’له، سۏنرا سۏیوق داش‌لارا اۆز قۏیوب آلېن سؤیکه‌ییب.
أن آزېندان اؤز ایچیمده بو جۆر اومودلار’لا 30 ایل گؤزله‌میشدیم، تک بونون’لا اؤزۆمه تَسَلّی وئرمیشدیم.
بس ایندی نئجه اۏلاجاقدې؟ منیم’له برابر اومودلارېم دا یانېردې…
قۏرویوب ساخلایا بیلمه‌دیک سئوگیمیزی..
اۏدومداسا یانان واردې، إله اۏ قادېن… اۏ، بیر قَدَر آغلادېقدان سۏنرا بو مزارې ترک إتدی. منسه یئنه ده تک قالدېم. آنجاق بو دفعه ظۆلمت‌لر ایچه‌ری‌سینده یۏخ، ایشېقلې دۆنیادا اؤز آلۏووم و گؤز یاشېملا تک باشېنا….
بو آن منیم عؤمرۆمۆن أن کَدَر‌لی چاغې ایدی، ظریف قلبیمین کۏبود دۆنیاسېنې ألینده سانکی اوشاق اۏیونجاغېنا چئوریلدیڲینی حئساب إدیردیم.
نه اۏلاردې یئریمیزه کۆلَک دانېشاردې، آیرې‌لېغېن، اوزاق‌لېغېن مارشې کیمی.
آرتېق ایندی گۆنَش باتماق اۆزه‌رینده دیر، باخ اۏنون دا طالئعی بئله اۏلدو. عؤمرۆنۆن پایېزېندا تک باشېنا قۏیدو. آلنېنداکې قېرېش‌لارې آرتدې، بئلی بۆکۆلدۆ، اۏنون یاشایاجاغېنې دۆشۆنَن عؤمرۆمۆن بو جۆر تک باشېنا، قاران‌لېق‌لار ایچه‌ری‌سینده، سۏنودا ایسه آجې گؤز یاش‌لارې’یلا بیر مزار تۏرپاغېنا قارېشماسېندا گۆناهکار کیم ایدی.
گؤره‌سن، طالئعی، یۏخ’سا بو قادېن؟ بلکه ده من اؤزۆم….
سۏلموش گۆل یارپاق‌لارې’یلا اۏنو گؤزَل بیر اؤلۆمه اونوتدوردو، حَسرَتی یاشادېغې آجې‌لارې سۏنسوزلوغا باسدېردې…
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
گئج قالان کئشکهلر / آیدا شهباززاده (حیکایه)
سئوگینین اؤزگۆرلۆڲۆ / آیدا شهباززاده (حیکایه)
کئشکه بو یوخودان تئز اۏیانام! / آیدا شهباززاده (حیکایه)
من آداملارې گؤزلریندن تانېیېرام / گۆلآی طاهیرلی (شعر)
نیلآی'ېن یئنی دۆنیاسې / اوشاق ناغېللارې
قادېن جۏرابلارې / جلیل جاوانشیر (بیرینجی بؤلۆم)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)- بوز / اومان میانالې (حیکایه)
Bu hikayə yazıçının ikinci əsəri dir. Oxucular bu iki əsərin haradan haraya gəldiyi yolun gözəlliklərini özləri görüb yazıçının da bu görüntülər’lə birlikdə dəyişdiyini aydıncasına görə bilir. Əslində bu bizə böyük bir dərs ola bilər. İnsan hər zaman dəyişə bilər. Ancaq bu dəyişmənin açarı yenə də insanın öz istəyindən asılı dır. Bu istək göyün yeddinci qatında qalmayıb. Elə o istək insanın öz içində dir. Yalnız bu istəyin günəşini tapmaq üçün öz varlığımızın qaranlıqlarını dərin və diqqətli axtarmalı və o qaranlığın içindən o günəşi özümüz tampmalıyıq.
Bu hikayə ana təbiətin özünə tutulmuş qadın baxışı dır. Obrazlar bir ağac, bir şam, iki qadından ibarət dir. O iki qadın bir varlıq da ola bilər. Bu obrazlar psikoloji bir monoloq ilə bir bir ilə ilişki qurur. Eləcə də oxucu bu monoloq içində olayların necə irəli getdiyini görə bilir. Ömrün qocalıq çağını simgələyən payız əlbəttə romantik baxışların arzuladığı gözəlliklər və rənglər ilə anımsanır.
Bədii baxımdan yazıçı yeni istiarələr ilə özünə (məxsus) bir baxış yarada bilib. İmgələr yazıçının çıxarını sərgiləyir. Bu o demək dir ki yazıçının təcrübəsi çoxaldıca biz ondan daha gözəl və daha oxumalı əsərlər görə biləcəyik.
Yazının dil baxımından bəzi axsaqlaıqları var. Bu axsaqlıqlar hamımızda var. Ama biz daha ciddi çalışıb daha çox oxumaq’la bu sorunu aradan qaldırmalıyıq. Örnək olaraq bu cümlələrdəki iradları demək yararlı olar:
1. “اۏنون گؤزله‌یَن یاندېران صاباح‌لار: بس اۏ نییه هله دَڲیل؟” cümləsi bəlkə də belə yazılmalı idı: “Onu gözləyən, yandıran …”
2. “دۆز اۏتوز ایل سۏنرا دۆشۆنۆر کاش تکجه گئتمه‌ڲی یۏخ، قایېتماغا دا تَلَسردی.” cümləsində ” … təkcə getməyə yox, qayıtmağa da tələsərdi.” yazmalı idı.
3. “بیر آزدان کۆلَک اؤز یئرینی نارېن یاغېشا وئریر،” Bu cümlədən qabaqkı cümlələrin felinə dayanaraq, bunun da feli belə olmalı idı: “… yağışa verəcək idi.”
4. “ئچیرتدیڲی دقیقه‌لر یادېنا دۆشدۆکجه وۆجودونو ملعون بیر إحتیراص بۆیۆردۆ” və bu cümlədə fel “bürüyürdü” olmalı dır.
Bu hikayə hər evdə ən azı bir yalnız qadının qoca yaşlarında tək başına dustaq olub pəncərəsindən kimlər və ya nələrin yolunu gözlədiyi qocalıq günlərini canlandırır. Yazıçı mehriban ürəyi ilə böyüklərimizi unutmayaq deyir.