اۏیون أکبر / محمدمهدی عیوضی (حیکایه)
کۆبرا ننه ده اۏ بیری‌سی ننه‌لر کیمی مینی‌بوس‌لارېن قاباغېناجان اۏغلونا گؤره گلمیشدی. بیر ألی’له گؤزلۆڲۆنۆ اۆسته وئریب گؤز یاش‌لارېنې سیلیردی بیر ألی’له ده أکبرین ألیندن توتموشدو. هر آن أکبرین ألین لاپ برک سېخېردې. قارا چادرانې دیشی‌نین آراسېندان بۏشلایېب اۆزۆنۆ فرهادا چئویردی:
– فرهاد قادالارووو آلېم، سن ده منیم اۏغلوم یئرینده‌سَن بو أکبرین چۏخ دا هوشو باشېندا دَڲیل سن بوننان موغایات اۏل هااا.
فرهاد أکبری گؤردۆ کی سینه‌سینی قاباغا وئریب، شیشدی. دیلی’له دیشی‌نین آراسېندا دئدی: “نئجه ده قۏدوقلانېر”، باشېنې آشاغې سالېب گۆلۆمسه‌دی.
– گؤزۆم اۆسته کۆبرا خالا، سیز دای قایېدېز إوه، هاوا ایستی‌دی إله رحمت‌لیک ننه‌م عؤمرۆنۆ سیزه وئرندن سیز منه ننه کیمی‌سیز. دئییرلر ننه‌نین دوعاسې تئز قبول اۏلار، دوعا إله‌یین اینشاللاه شهادت بیزه ده نصیب اۏلسون.
کۆبرا ننه دۏداغېنې دیشله‌ییب ألی‌نین اۆستۆنه بیر خېردا سیلله ووروب دئدی:
– ووی گئده دیلین قارنووا، سن نییه شهید اۏلورسان اینشاللاه إله اۏ ساغېر صدام شهید اۏلار.
فرهاد’لا أکبری گۆلمک توتدو.
– أکبر ایندی مینی‌بوس گئدر ها تئز اۏل.
أکبر أڲیلیب ننه‌سی‌نین باشېندان اؤپۆب، گۆلۆمسه‌یه-گۆلۆمسه‌یه کۆبرا خالادان اوزاقلاشدې. قورآن آلتېندان کئچیب مینی‌بوسا میندیلر.
أکبر باشېنې مینی‌بوسون شۆشه‌سیندن چېخاردېب آناسېنا اؤپۆجۆک آتېب، أل یئلله‌ییب، گۆلۆردۆ.
کۆبرا خالا دا قېرېشلې اۆزۆندن گؤز یاشېنې سیلیب أل یئلله‌ییردی أکبره.
أکبر ایکی ألین لۆله‌لَییب آغزې‌نېن قاباغېنا توتدو کی سسی نؤوحه سسی‌نین آراسېندان آناسېنا یئتیشه؛
– آنا کریم باققالا اۆز وئرمه‌ها وساییل‌لریوی ده آلاهې دۆکاندان آلارسان.
فرهاد گۆلۆب أکبرین پئیسَرینه بیر سیلله یاتېردېب دئدی:
– أده بسدی، خالانې اوتاندېرما.
مینی‌بوس حرکت إله‌دی. مینی‌بوس مئیداندان چؤله چېخدېقدا، آدام باشې بیر آلېن باغې گتیریب وئردیلر. أکبر قېرمېزې آلېن باغېنې ألینه آلاندان سۏنرا گؤردۆ کی اۆستۆنده شهادت یازېب آغزې‌نېن سویون اوتقونوب گؤزۆ فرهادېن آلېن باغېنا دۆشدۆ کی یا زهرا یازېلمېشدې. تئز فرهادېن آلنېنا باغېنې آلېب اؤزۆنۆنکۆنۆ توللادې اۆستۆنه:
– أح بوندا دا کی یازېب یازهرا ، کئشکه یازېلایدې یاگۆلناز.
فرهاد گۆلۆب دئدی: “آخې آی قۏدوق سن کی اؤلۆمدن بئله قۏرخوسان نه‌اۆچۆن جنگه گئدیرسن آخې”.
– بابا! آخې دای ناغایېرېم، عابباسېن اۏغلو کرامت ده گۆلنازې ایسته‌ییر، من ده. اۏ گئدیب جبهه‌یه من ده گلدیم اۏنون یانېندا کم گتیرمه‌یَم دنه.
فرهاد برکدن گۆلۆب، بیر آلا چئویریب، کۆل باشووا دئدی. نئچه ساعات یۏلدان سۏنرا مینی‌بوس یئتیشدی.
هاوا بتر ایستی ایدی.
– آللاه اۏۏۏی، های فرهاد سوووزلوغومدان اؤلۆرم.
– أده شربت اۏردادې دَنه کۏلمَنین ایچینده، گئت ایچ.
– یۏخ آللاه کؤمه‌ڲین اۏلسون آلتېندا یازېب شهادت شربتی. منیم معده‌م اۏنلارې هضم إله‌یه بیلمز.
فرهاد گۆلۆب ألینی باشېنا چېرپدې…
بیردن گؤڲدن صۏت سسی گلدی، خۏمپاره ایدی.
فارس‌لارېن بیری قېشقېردې: “سنگر بگیریییین”!
هره بیر یئره تپیلدی. أکبر ده ألینی بئلینه ووروب تۆرک لهجه‌سی’له دئدی: “داداش برا من بربری بگیر، ساغ اۏل”.
فرهاد اوزاندېغې یئردن دوروب تئز أکبری چکیب یېخدې سنگَره. دؤرد-بئش خۏمپاره‌دن سۏنرا دای دوروم آراملاشدې. خۏمپاره‌نین نئچه‌سی چۏخلو رزمنده‌لری یارالامېشدې. هامې سنگردن چؤله چېخېب یارالې‌لارا کؤمک إدیردیلر. آما فرهاد خۏف إله‌میشدی یئرییه-یئرییه بیر به بیر رزمنده‌لره باخېب اۆره‌ڲی اۆزۆلۆردۆ، بۏغازې قوروموشدو.
بیردن أکبری گؤرۆر، اۏ رزمنده‌لر کی جان وئریر اۏنلارېن باشې‌نېن اۆستۆنده أیله‌شیب اۏنلارا جۏک تعریفله‌ییر.
– حاجې دای سن کی شهید اۏلورسان قۏی بیر جۏک تعریف‌لَییم گۆله-گۆله اؤل دَنه: بیر گۆن صدام گئدیر غئیرت کیلاسېنا. آروادې چؤله چېخاندا قېشقېرېر هارا گئدیرسن، آروادې دئییر أصغر’له قرارېم وار. صدام دئییر أصغر’له گئدیب أصغر’له ده گله‌جکسن هاااا!
یارالې رزمنده گۆلۆب گؤزلرینی یومور. أکبر دوردو اۏ بیری‌سی یارالې‌نېن اۆستۆنه. فرهاد مات قالمېشدې.
ألینی قۏوزایېب گؤڲه دئدی: آی آللاه بو کیمدی یارادېبسان، حیکمتیوه قوربان. أکبره طرف گئدیب بیر ألی’له أکبرین یاخاسېندان توتوب اۆسته چکدی:
– بوردا اۏیون وئرینجه دور گئدک کؤمک‌لیڲه.
فرهاد فرمانده-ین اۆستۆنه گئدیب دئدی کی بیز نه‌کؤمه‌ڲی إله‌یه بیله‌ریک.
فرمانده هؤوۆل-هؤوۆل نئچه دَنه کَفَنه اۏخشار موشامبا وئریب، دئدی : “اۏنلار کی شهید اۏلوبلار بو موشامبالارېن ایچینه قۏیون”.
أکبر’له فرهاد موشامبانې آلېب یارالې‌لارېن طرفینه گئتدیلر، أکبر بیر رزمنده‌نی ایسته‌ییردی موشامبایا سالا کی رزمنده قانلې دۏداغېنې گۆج’له ترپه‌دیب دئدی : “من زنده‌م.”
أکبر ایکی ثانییه دایانېب، دئدی: “برادر سن اؤلۆبسَن، بدنت داغه، اۏنا گؤره فک میکنی زنده‌ای، گل گئت ایچه‌ری گؤرَک”.
بدنی‌نین یارې‌سېنې موشامبایا سالمېشدې، بؤیرۆنده‌کی یارالې دئدی: “قارداش بو هله دیری دیر سالما موشامبایا”.
أکبر أل ساخلایېب، بیرآز اۏنا چپ-چپ باخېب، إعتیناسېز ایشینه داوام إتدی.
ایکی نفر گلدیلر کی اۏ یارالېنې برانکارد’لا آپارالار. یارالې بیرألی قېرېلمېش قېچې‌نېن اۆستۆنده ایدی، بیر ألی’له ده أکبرگیله ایشاره إله‌ییب دئدی: “اۏ دیری دیر، اۏ دیری دیر”!.
أکبری دالا ایته‌له‌ییب، بۏش موشامبالارې ألیندن آلېب رزمنده‌نی قاچېرتدېلار سنگَره.
أکبر قایېدېب یارالې‌یـا چپ-چپ باخېب اؤز قېچېنا بیر سیلله ووروب دئدی: “آند اۏلا آللاها موشامبام اۏلایدې سنی ده موشامبایا سالاردېم”. ألینی جیبینه قۏیوب دۏداغې‌نېن آلتېندا آهنگ زمزَمه إله‌یه-إله‌یه یئریییردی:
“یه دختر دارم تا نداره”.
بیردن بیری‌سینی گؤردۆ کی بیر قېرمېزې کراس مۏتۏرو، سۆره-سۆره گلیب سنگرین قاباغېندا ساخلادې. أکبرین گؤزلری ایشېلدادې. اؤز اۆره‌ڲینده دئدی: “سن اؤل کندیمیزده مۏتۏر سۆرسه’یدیم ننه‌م منی گؤڲدن آساردې. آما أبلفضلی بوردا بو مۏتۏر’لا دۆنیانې سۆره‌جه‌یَم”. یان-یؤوره‌سینه باخېب گؤردۆکی قیامتدی، هره بیر یئره قاچېر، مۏتۏرا یاخېنلاشېب گؤردۆ سوویچ مۏتۏرون اۆستۆنده‌دی. مۏتۏرو یاواشجا بیرآز ایته‌له‌ییب، سنگَرین دالېنا آپارېب، آلېشدېرېب سۆردۆ.
دۆنیا کارېندا دَڲیلدی کی هارا گئدیرم-گئتمیرم، یالنېز قاز وئریردی. سۏنونجو دفعه مۏتۏر سۆردۆڲۆ، بئش ایل قاباق ۱۳ یاشېندا ایکن کندلرینده عمی اۏغلونون مۏتۏرونو سۆرمۆشدۆ.
بیردن ایکی دَنه جیپ ماشېن أکبرین قاباغېنې کسدی، أکبر مۏتۏرون سۆرعَتینی آزالدېب یاواش-یاواش ساخلادې.
– أح دده وای بیردنه مۏتۏر گؤتۆرمۆشۆک یارېم ساعات سۆرَک اۏنو دا سیز قۏیمازسېز.
جیپدن بیردَنه سرباز دوروب أسلَحه‌نی أکبره سارې توتدو. عرب دیلینده نه‌سه قېرېلداتدې. أکبر کی بیلدی عیراقلې دېرلار رنگی دؤنۆب آغ-آپپاق اۏلدو.
مۏتۏردان دۆشۆب، ألینی باشېنا چېرپېپ یا خانېم سجاد دئدی.
– بو مۏتۏرا بئنزین تؤکه‌نین بئلی سېنسېن. گۆلناز سنین اۏ چۏلاق دَده‌وه لعنت، باخ أسیر اۏلدوم.
سربازلارېن ایکی-اۆچۆ تۆفنگی أکبره سارې توتا-توتا أکبره یاخېنلاشېب أکبری توتدولار.
ماشېنېن شایېرد طرفیندن بیر یاشلې کیشی دۆشۆب أکبره سارې گئتدی. بؤیرۆنده ده بیر اۏغلان گلیردی.
کیشی‌نین درجه‌سی‌نین بؤیۆک اولدوزلارېندان بللی ایدی فرمانده‌دی.
فرمانده اۏ بؤیرۆنده‌کی اۏغلانا نه‌سه دئییب اۏغلان قایېدېب أکبره دئدی: آدېن نه‌دیر؟! هانسې قوروهاندانسان؟ أکبر اۏنون تۆرکی دانېشماغېندان تعجۆبلَندی. أکبر ایسته‌دی کَلَک گلیب، اؤز آدېنې دئمه‌یه.
دئدی: منیم آدېم عابباسدې. قوروهانېن دا آدې عابباس۱۲دی، کۆبرا ۱۱ قوروهانېندان اۏرا گلمیشم.
– هانسې طرفدن گلدین بورا؟!
– دشت عابباسدان.
– اؤزۆن هارالې‌سان؟
– بندرعابباس‌لې.
– آتاوېن آدې نه‌دیر؟
– عؤمرۆنۆ جانېمدان عزیز صداما وئریب حاج عابباس‌قولو دئییردیلر.
درجه‌دار کی بیلدی بونا یالان دئییر قېچېنا بیر مؤحکم تپیک ووروب، قېشقېردې یالان دئییرسن!.
أکبر اوفولدایېب دئدی: حضرت عابباسا آند اۏلسون دۆز دئییرم.
بیردن سربازلارېن بیری بیسیمی یوخارې توتوب عربیجه قېشقېرېب دئدی: بونو مۏتۏرون اۆستۆنده‌کی خورجوندان تاپدېم. سرهنگین گؤزۆ ایشېلدایېب قاچدې بیسیمی آلدې. بیسیمی بیرآز أل‌لَشدیریب أکبره طرف توتوب اۏ اۏغلان دئدی بیسیم ووراجاقسان، نیرولارېنېزېن ایکی‌سینی بورا چکه‌جکسن. أکبر بیسیمی آلېب دۆڲمه‌سینی باسېب دئدی: “ألو عابباسام فرهادېن یۏلداشې، قادالارو آلېم بوردا یئددی-سکگیز دَنه أسیر توتموشام گلین بورا”.
ایرانلې‌لار کی بو ساده و رمزسیز دانېشماقدان تعجۆب إتمیشدیلر دئدیلر: “نئینک أسیرلری گتیر بورا سارې”.
أکبر دئدی: “منی قۏیمورلار کی گلَم، سیز گلین!.”
أکبرین باشېنا بیر سیلله ووروب ماشېنا میندیردیلر.
سربازلارېن دا بیری مۏتۏرا مینیب آپاردېلار.
إله کی ایسته‌ییردیلر یۏلا دۆشه‌لر خۏمپاره‌نی خۏمپاره‌یه توتدولار. هره بیر دره‌یه قاچدې. أکبر چاغې قوللانېب سۏل طرفه قاچدې. اۏ طرفه هئچ خۏمپاره آتمېردېلار. خۏمپاره عیراقلې‌لارېن طرفینه بئله دال با دال دۆشۆردۆ کی هئچ أکبر یاددان چېخمېشدې.
فرهادگیل نئچه خاکریز قاباغا گلمیشدیلر.
أکبر فرهادگیلی گؤرجه‌یین گؤزلری ایشېلدایېب قېشقېرېب فرهادې چاغېرېب اۏنلارا طرف قاچدې.
فرمانده‌گیل قېشقېرېشېردېلار: “دایان یئرینده، دایان یئرینده!.”
آما أکبر قولاق آسان دَڲیلدی.
بووووم
بو سس قېشقېرېق‌لارېن هامې‌سېنا سۏن قۏیدو. فرهاد مات قالمېشدې. اۆچ ثانییه مکثیندن سۏنرا آغلایا-آغلایا أکبر-أکبر دئییب مین مئیدانېنا طرف قاچدې.
تله‌سیک دیزی اۆسته أڲله‌شیب أکبرین باشېنې قۏیدو دیزی اۆستۆنه، گؤزلری‌نین یاشېنې أکبرین آلنېنا دامېزدېرا-دامېزدېرا أکبری سسله‌ییردی.
أکبر قورو دۏداغېنې ترپه‌دیب دئدی من‌کی جان وئریرم سنه بیر جۏک دئییم سۏنرا اؤلۆم دا.
همیشه ایسته‌ییردیم… دالې گلمه‌دی. أکبرین گؤزلری یومولدو…
أکبر گؤزۆنۆ آچار-آچماز دۏداغېنې گۆجله ترپه‌دیب دئدی: هههه فرهاد ایسته‌ییرم همیشه فامیل‌لره دئیَم من سلام یئتیرمیرم آنام اؤز باشېندان دئییر أکبر ده سلام یئتیریر.
أکبر بیرآز اؤزۆنه گلندن سۏنرا بیر آغ گئییملی خانېمې باشې‌نېن اۆستۆنده گؤردۆ.
– ووووی من اؤلمۆشم؟، سن حوری‌سن؟
پرستار گۆلۆب دئدی: هه من حوری‌یَم.
– إله إله‌دیڲیم ثاواب‌لارا بوندان آرتېق حوری وئرمزلر کی…
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
بۏش كۏمۏد / حسن ثمودی قلعهلر (حیکایه)
قبیرقازان / ماکسیم قۏرکی (حیکایه)
