صۆلح – برابر‌لیک، یۏخ’سا سوسدورماق اۆچۆن کۏد آدې؟ / مهدیه آهنی (مقاله)
“…من ایسته‌ییردیم (قاراباغېن ایشغالدان آزاد اۏلماسې) صۆلح یۏلو ایله اۏلسون. دؤولت‌لر یېغېلسېن بیر یئره، بو ایکی جمهوری صۆلح یۏلو’یلا قورولسون، صۆلح یۏلو’یلا تۏرپاغېمېز آلېنسېن… آللاه یئر کۆره‌سینی جانلې اۆچۆن یارادېب. سرحَد قۏیمایېب آللاه تعالا کی، بوردان مسیحی کئچه‌جک، اۏردان مۆسلمان کئچه‌جک. بئله شئی یۏخ دېر. قورآندا دا یۏخ دېر. یاخشې اۏلاردې، صۆلح یۏلو’یلا حَلّ اۏلاردې. مثَلَن، من “یوتیوب”دا ساده إرمنی‌لرین اؤولاد‌لارېنې عسگر یۏلا سالاندا آغلادېغېنې گؤرمۆشَم. بیزیمکی‌لر ده عئینی آغلایېر‌لار. هامې عئینی آغلایېر. هامې عئینی دۆشۆنجه‌ده دیر کی، بالام گئدیر اؤلۆمه. صۆلح یۏلو’یلا اۏلسایدې، قېرقېن اۏلمازدې…” بو سؤز‌لری مجبوری کؤچکۆن نیگار حَسَن‌اۏوا مۆصاحیبه‌سینده دئییر.
بیر سۆرَج اؤنجه یۏلداشېم’لا ایراندا هئژئمۏنی‌یـه ما‌لیک اۏلان إتنیک’له باسقې‌یـا معروض قالا‌ن إتنیکین ایلیشگی‌لرینی دانېشېردېق، دۏستوم بئله دئدی کی، بیز هئژئمۏنی‌یـه ما‌لیک اۏلان إتنیکی باشا سالماق اۆچۆن نییه باسقې‌یـا معروض قالا‌ن إتنیکین دورومونو آچېقلامېرېق؟
سانېرام کی، بو دا آیرې‌سئچکی‌لیک قۏنوسونو آراشدېرماق اۆچۆن یاناشما طرزی دیر. آذربایجانلې قادېن‌لارېن حیسّییاتېنې، دویقو‌لارېنې قاراباغ ساواشې فۏنوندا دانېشسام، نیگار عسگراۏوانې قصدَن بو فضانېن نۆماینده‌سی کیمی نظرده توتارام، ساواش حاققېندا أن قادېن‌یانا باخېشا صاحاب اۏلان نۆماینده. بو سؤزلر صۆلح حاققېندا دا کئچر‌لی دیر. گؤره‌سن، نیگارېن دۆنیاسېندا صۆلح نئجه تعریف‌لَنیر و یاخود نه‌دیر؟ یانې ساواشا قارشې بو قادېن‌لارېن باخېشې ایله ساواش ایسته‌یَن‌لرین و یا ایشغالچې‌لېق’لا راضېلاشان‌لارېن آراسېندا هانسې فرق‌لر وار – هئچ بیر پارالئل‌لیک، یا دا یاخېن‌لېق اۏلمازدان. ساواش سَسی‌نین بو قَدَر یۆکسک اۏلدوغونا باخمایاراق نییه هله ده نیگار’لا دیل‌بیر اۏلورام، نیگارېن یانېندا دورورام؟ بوندان داها باشلېجاسې، ایراندا مرکزیییتچی إتنیکین (فارس) صۆلح آنلایېشې’یلا نیگارېن صۆلح آنلایېشې آراسېندا هانسې فرق‌لر وار کی، اۏنلارېن باخېشې ایراندا یاشایان آذربایجانلې‌لارې اینجیدیر؟ اۏنلار صۆلحه باشقا یؤندن باخېر‌لارمې؟
منه إله گلیر کی، صۆلح سؤزۆ چۏخ مۆرَکَّب تئرمین دیر. چۏخ ضیدیيَّتلی دیر. آتابَڲ سیاسَت دۆنیاسې ساواشدان بئله بیر آنلایېش اۏرتایا قۏیور کی، تجاوۆزکارېن ألینی وطندن ناموسدان قېرېر. دئمه‌لی ساواشې بئله آچېقلایېر. صۆلحه گلنده ایسه مسأله‌نی بۆتؤولۆکده حَلّ إتمک عَوَضینه قارشې طرفین اؤز حاق‌لارېندان واز کئچمه‌ڲی، همچینین طلب‌لرینی اؤرت-باسدېر إله‌مه‌ڲی کیمی قاورایېر. صۆلح سؤزۆ – سوسدورماق هابئله أل چکمک، اودوزماق ایله اۆست-اۆسته دۆشۆر. بو إله ایرا‌نېن مرکزیییتچی دۆشۆنجه مۆحیطی‌نین آنلایېشې دېر. ایران آذربایجانلې‌لارېنا بئله بیر سؤزۆ آشېلاماق ایسته‌ییر کی، إرمنیستا‌نېن ایشغالچې‌لېغېنا لاقئید قالېن! آزاد اۏلموش تۏرپاق‌لارېن آزادلېغې اۆچۆن سئوینمه‌یین! بسدیرین! یئرینیزده اۏتورون! إی، ایران تۆرک‌لری!
دئمه‌لی، صۆلح أزیلمیش إتنیک‌لرین طلب‌لرینی سوسدورماق اۆچۆن کۏد آدې دېر. بیر چئشید اۆستۆن توتولان إتنیکین جهالتی دیر. غئیری فارس و حاق‌لارېنې طلب إدَن إتنیک‌لر اۆچۆن تَکَبّۆرلۆ میللی تهلۆکه‌سیزلیک و بیر‌لیک سؤزۆنۆن وئردیڲی عئینی تانېش بیلدیری دیر. تهلۆکه‌سیزلیڲی و برابر‌سیز‌لیڲی أزیلمیش إتنیک‌لر طرفیندن تهلۆکه آلتېنا آلېندېقدا، هئژئمۏنیک إتنیکدن أزیلمیش إتنیکه بیر‌لیک، تهلۆکه‌سیزلیک و صۆلح چاغېرېشې خئییرخواه‌لېقدان داها چۏخ عدالت‌سیز‌لیک’له عئینی‌لَشیر. آذربایجانلې‌لار دا مرکزین صۆلح سؤزۆنه یاناشماسېندا عئینی حاق‌سېز‌لېغې قاورایېر و بو نه‌دَندَن حیرص و کۆسگۆنلۆکدن أذيّت چکیر.
فارس هئژئمۏنلوغو ایمتیازېنا ما‌لیک اۏلان مرکزین دۆشۆنجه جۏغرافیاسېنا منصوب اۏلان ایرانلې‌لار، اۏ تایلې یاخود بو تایلې آذربایجانلې‌لارېن إرمنیستان حؤکۆمتی‌نین تجاوۆز و تخریباتېندان یارانان غضبینه قارشې اۆچ یاناشما چئشیدی گؤرسَتدیلر. اۏنلارېن یاناشما‌لارېندان بیری سَس‌سیزلیک ایدی. ویرچوال صفحه‌لر بو سَس‌سیزلیڲین نه‌دن‌لری ایله دۏلدو؛ بو قارشې‌دورما‌نېن ایرانلې‌لار’لا هئچ بیر ایلگی‌سی اۏلمادېغېنې وورغولایېردې و گۆنئیده‌کی آذربایجانلې‌لارېن هر هانسې بیر دستک و یا قېناما‌نېن، داها ساده دیل’له دئسک، آرازېن بو طرفینده‌کی تۆرک‌لری‌نین غضبی و یا خۏشبخت‌لیڲینه نه‌دن اۏلوردو’سا، مرکزیییتچی دۆشۆنجه “اۏنون سیزه دَخلی‌سیز اۏلدوغو”نو وورغولایېردې. ایران آذربایجانلې‌لارې‌نېن ایسه بو دؤزۆمسۆز آتمۏسفئره تپکی‌سې، سایبئرمکانې تئز بیر زاماندا دۏلدوران قېسا بیر جۆمله‌لری اۏلدو: ترجۆمه‌سی “بیز آذربایجانېن اؤزۆیۆک” هشتگی اۏلور.
سرحَدّین اۏ تایېندا یاشایان خالق’لا بو طرفده‌کی خالقېن ایلگی‌سی صېرف لینقویستیک بیر ایلگی دَڲیل. بعضن إرمنیستا‌نېن ایشغالېندان آزاد اۏلان بعضی کند‌لرین آدېنا باخدېغېمېزدا گؤرۆرۆک کی، بو طرفده ده عئینی آد‌لې کند‌لر وار. بو خالقېن سۏسیال-مدَنی قارشې‌لېقلې ایلگی‌سی تاریخَن دانېلماز دېر. ایقتیدار‌لار تۏرپاق‌لارې سرحَد’له آیېرسا بئله، اۆرَک‌لرینه و کؤنۆل‌لرینه مفتیل سرحَد قۏیا بیلمیر. بیر طرفدن ایسه، اینسان‌لارېن قۏنشو‌لار’لا إمپاتییاسېنې تنقید إتمک یئرسیز دیر، یا دا سئچمه‌ڲه و آیېرد إتمه‌ڲه گَرَک یۏخ دېر. إمپاتییا باشقا‌سې‌نېن مسأله‌لرینی رسمی تانېماقدان یارانېر. ایرانداکې فارس مرکزییتی إتنیک‌لرین دردینی اۏرتاق درد گؤرمَزدن اۏنو شخصی آرئنایا ایته‌له‌ییب گؤرمَزدن یاناشماق ایسته‌ییر. فئمینیست‌لر ایلک اۏلاراق شخصی ساحه‌ده کئچن باسقې و إوده یارانان قادېنا قارشې زۏراکې‌لېق‌لاردان دانېشاندا، آتابَڲ‌سل کۆلتۆرۆن طرفیندن بئله بیر تپکی یارانېر کی، شخصی آرئنا‌لاردا کئچن قۏنولارې عۆمومی اۏرتاما گتیرمک اۏلماز! بونا قارشې “شخصی ساحه سیاسی دیر” شوعارې فئمینیست‌لر طرفیندن یاراندې. بو اۏ دئمک دیر کی، تۏتالیتار سیستئم خۏشلامادېغې قۏنولارې اؤزل آد آلتېندا آرخا پلانا ایته‌له‌مک ایسته‌یَر. آتابَڲ‌لیک سیستئمین بو مَنطیقی فئمینیست‌لره چۏخ تانېش دېر، بو اۆزدن ده إتنیک ساحه‌ده یاراناندا دا اۏنو تانېیا بیلیر. قادېن قۏنوسو منجه إتنیک’له عئینی دیر. اۏ اۆزدن ایراندا بئله “إتنیک ساحه‌سی سیاسی دیر” دئیه بیله‌ریک.
ایکینجی یاناشما: BMT-نین قطعنامه‌لرینه محل قۏیمایان و إرمنیستانې دستکله‌ین اؤلکه‌ده‌کی و خاریجده‌کی مشهور‌لارېن آرتما‌سې ایله اۆست-اۆسته دۆشدۆ. نه‌دن بو ایدی کی، اؤلکه‌ده اؤلکه‌داش اۏلان إرمنی‌لر وار و اۏنلارېن شَرَفینه گؤره إرمنیستانا رغبت بسله‌ییریک. اؤلکه‌نین رسمی قزئت‌لری آنتی-آذربایجان مانشئت‌لری حاضېرلادې و ایسلام جمهوری‌سی‌نین رسمی سفیری‌نین و آذربایجان جمهوری‌سینده‌کی بیر نئچه رسمی ایرانلې وظیفه‌لی‌نین گئج و تَرَدّۆدلۆ دسته‌ڲینه باخمایاراق، رسمی و غئیری-رسمی مئدیا‌نېن ایجتیماعی أتمۏسفئری ایران تۆرک‌لریندن فرقلی بیر فیکیر اۏرتایا قۏیدو. أها‌لی‌نین یانېندا إرمنی‌لر’له یئرلی‌لیڲی تبلیغ إتمک و آذربایجان تۆرک‌لری‌نین ایرانا سَپه‌لَنمه‌سی کیمی فاکت‌لار دا، إرمنیستا‌نېن ایشغالچې سیاسَتینی تصدیقله‌مک اۆچۆن غریبه بیر بهانه‌دن باشقا هئچ نه دَڲیلدی.
اۆچۆنجۆ مۆباحیثه‌لی یاناشما ایسه صۆلح آختاران و إله‌بیل ساواشا قارشې سؤیلَم ایدی. ایکی اؤلکه‌نین بایراق‌لارېنې ویرچوال اۆرَک‌لر’له بیر آرایا گتیرَن و توئیت‌لرده یازېلان بو یاناشما، قۏنودان دانېشماق و مسأله‌ده دایانماق ایسته‌میردی. بو یاناشما اۆچۆن قارشې‌دورما‌نېن نه‌دنی، کؤچکۆن‌لرین دورومو و حقیقتن ده ایشغال و تجاوۆز مسأله‌سی اؤنم‌سیز ایدی. بو جۆر آغ‌ساققال‌یانا اۆزلَشمه کؤچکۆن‌لرین حاق‌لارېنې باسدېرماغا چاغېردې و بونو دا طرف‌سیز‌لیک آدلاندېرېردې. مرکزین، حاققېنې ایسته‌یَن إتنیک‌لرین آرخاسېنې بۏشالتماسې و اۏنو تک بوراخماسې اۆچۆن طرف‌سیز‌لیک کۏد آدې اۏلموشدور. بئله‌لیک’له، مرکزین آغزېندان بارېشېن سؤیلَنمه‌سی، یوخارې‌داکې‌نېن مؤوقئعینه تهلۆکه یاراندېقدا هر زامان سَسله‌نَن سؤزۆن بدنام فۏرماسې دېر؛ عیناد و چاره‌سیز‌لیکدن آسېلې تجاوۆزکارلار ایله پارالئل و بیرمعنالې مؤوقئع دیر.
بو، طرف‌لر اۆچۆن صۆلح دَڲیل؛ ایشغالچې‌نېن منافئعینی قۏروماغېن جَهدی دیر. إرته‌سی گۆن آذربایجانېن گنجه شهَرینه (ایکی دؤولت آراسېندا‌کې ساواش سرحَد‌لری‌نین خاریجینده اۏلان) إرمنیستا‌نېن راکئت هۆجوموندا اؤلدۆرۆلن آیسونون اۏبرازې اینتئرنئتده یایېملاندېغېندا، گلشیفته فراهانی، آد‌لې ایرانلې آکتۏر إرمنیستانې دستکله‌ین بیر فئستیوالدا ایشتیراک إتدی. فراهانی‌نین قاتېلدېغې فئستیوالېن آدېنداکې صۆلح سؤزۆ عئینی رئزۏنانسا نه‌دن اۏلدو: “Artists for artsakh (A CONCERT FOR PEACE)”
قاراباغدان باشقا بیر مجبوری کؤچکۆن قادېن، نۆبار هۆمبت‌اۏوا، إله هَمَن مۆصاحیبه‌ده دئییر:
“…منیم قۏنشو‌لارېم إرمنیدی. بئله فیکیرلَشیرَم کی، یاشاماق اۏ‌لار. نه تَهَر؟ أوّل وظیفه‌لی‌لرین هامې‌سې إرمنی‌لر ایدی. آذربایجانلې‌لار وظیفه‌لرده آز ایدی. مثَلَن، مکتبین دایرئکتۏرو، نه‌لر-نه‌لر هامې‌سې إرمنی ایدی. آما ایندی ده بیزیم اۏلاندان سۏنرا، هر یئرده بیزیم باشچې‌لار اۏلاندان سۏنرا اۏنلار کیمدی؟ یاشایارېق. نییه یاشامېرېق؟!”
ساده دیل’له دئسک، بو جۆمله‌لر گۆج و برابرلیڲین پایلانماسېنې طلب إدیر. بو قادېن‌لار برابرلیڲین کؤلگه‌سینده صۆلح ایسته‌ییر‌لر، عکس تقدیرده حاق‌لارې تاپداق آلتدا قالمېش جمعيّتین صۆلحۆ فایداسېز بیر سؤز دیر. بو عادی قادېن‌لار صاف ویجدانلې اۏلدوق‌لارې اۆچۆن صۆلحۆن برابرلیڲین محصولو اۏلدوغونو بیلیر‌لر. آنجاق صۆلح سؤزۆ ایرانلې‌لارېن یانېندا نییه بو قَدَر قارېشېق، غلیظ و مۆرَکَّب دیر؟
نۏام چامسکی ده قاراباغ قۏنوسونا قارېشماق’لا دۆنیا‌نېن أن گؤرکَملی آکادئمیک خادیم‌لری‌نین یایېملادېغې “داغ‌لېق قاراباغا صۆلح چاغېرېشې”نا جاواب اۏلاراق بیر قوروپ ایران آذربایجانلې‌سې فئمینیست‌لری بَیانات وئردیلر. جاوابدا قارشې طرف‌لرین صۆلح سؤزۆنه، ایشغالچې‌لېغا و ساواش قاچقېن‌لارې‌نېن قایغې‌سېنې چکمه‌مه‌ڲی، ایشغالې قېناماماغې، کؤچکۆن‌لر’له إمپاتییا إتمَزدن صۆلحه قۏووشماق و BMT قطعنامه‌لرینه اؤنم وئرمه‌مه‌ڲی وورغولایېردېلار. آذربایجانلې فئمینیست‌لرین جاوابېندا وورغولانېردې کی، صۆلح ظۆلمۆ گؤرمَزدن گلمک دَڲیل. و أن دۏغروسو ساواش و تسلیمین ساختا ایکیلی‌لیڲی آراسېندا BMT قرار‌لارېنا ایستیناد إدیلمک دیر.
فئمینیست‌لر بیلیر‌لر کی، جینسی اۆستۆنلۆک‌لرینی گؤرمه‌مزلیکدن گلَن جینسی هئژئمۏنلوق آیرې-سئچکی‌لیک’له مۆباریزه یۏلونا صادیق اۏلا بیلمَز. بیلیر‌لر کی، کیشی‌لر بیر آتابَڲ‌سل جمعيّتین فایدالانان‌لارې اۏلاراق، برابرلیڲه ناییل اۏلماق اۆچۆن قادېن‌لارېن و باشقا جینس‌لرین نفعینه اؤز ایشغال إتدیک‌لری فضا‌لاردان گئری چکیلمه‌لی دیرلـر. کسیشمه‌لی فئمینیست‌لر باسقې‌نېن ایچ-ایچه اۏلدوغونو، هئژئمۏنی‌یـه ما‌لیک اۏلان بیر إتنیکین خئییرخواه بیر إتنیک قوروپو اۏلمایاجاغېنې غئیری-برابر و یۆکسک مؤوقئع‌دن صۆلحه دستک اۏلا بیلمه‌یه‌جه‌ڲینی بیلیر‌لر. عکس تقدیرده، بو دعوت خئییرخواه‌لېقدان دَڲیل. دۆشۆنۆرَم کی، مرکزین چاغېرېشې و آذربایجانلې‌لارې اۏنا گؤره حیدَّت‌لَندیریر کی، بو، إمپاتییا و برابر‌لیکدن محروم بیر چئشید تَکَبّۆرلۆ صۆلح آنلایېشې دېر. بو چاغېرېشېن بارېشېن أصل آنلامې ایله هئچ بیر ایلگی‌سی یۏخ دېر. تَکَبّۆرلۆ اۆستۆنلۆڲۆن، ایمتیازلې برابرسیزلیڲین، هابئله ایمتیاز‌لارېنې گؤرمَزدن گلَنین دیلی ایله صۆلح ألده إدیله بیلمَز.
باشقا طرفدن، أزیلمیش‌لرین اومودسوز‌لوق، تسلیم و ممنونیت، مؤوجود اۏلان أزیک مؤوقئعینه راضېلاشماغېنې، ساده‌لؤوحلۆک’له، یوخارې مؤوقئعده اۏلان’لا اۏرتاق اۏلماق دېر. آتابَڲ بارېشې تسلیم اۏلماق و یا، لاقئید اۏلماق کیمی باشا دۆشۆر.
باسقې‌نېن دۏلاشېق‌لېغېندان خبردار اۏلان آذربایجانلې فئمینیست‌لر بونو یاخشې آنلامدا آنلامالې، ایشغال اۏلونموش مفهوم‌لارې یئنی‌دن قورولماسې‌نېن، تۏتالیتاریست‌لرین گئییندیڲی سؤز‌لری ماسکادان چېخاردېلماسې‌نېن، صۆلحۆن قورتولوش گۆجۆنۆن گؤرسه‌دیلمه‌سی‌نین لازېم اۏلدوغونو دۆشۆنۆرَم. صۆلح سیاسی بیر تئرمین اۏلاراق، حۆقوق طلبی’یله اۏرتاق مرکزلی دیر، آشاغې مؤوقئع اۏلان‌لارېن گۆجسۆز‌لیڲی و یا اۆستۆن ایمتیازلې اۏلانېن تَکَبّۆرۆ ایله بارېشمایان بیر آنلایېش دېر.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
اوشاقلار اۆچۆن دؤزۆم حاققېندا ماراقلې حیکایه
تپهگؤز (سیکلوپ) / شاهین مرادی (مقاله)
شعر و سایکۏتراپی / ایلقار موذنزاده (مقاله)
"قۏرقود"، "قۏرقوت" یۏخ'سا ...؟ / آراز أحمداۏغلو (مقاله)
اومسوق رۏمانېنا بیر باخېش / بهزاد صادقیانفرد (مقاله)
تۏپلومون سئچیم حاققې / دۏکتۏر آراز أحمداۏغلو (مقاله)
ایکیدیللیلیک و اۏنون'لا ایلگیلی قۏنولار / آیهان…
گؤره‌سن قۏدۏ صاباح گلهجَک؟ / آیدان ناغېیئوا (أدبی مقاله)
قاراچوخا ایله بیلقارلېق سَوییهلرینده / لاله أشکیه (مقاله)
Bu məqaləni çox ləzzət’lə oxudum. Birinci baxış “Sülh” anlamına olan düşüncə burada “Hüquq”, ya “Barabar insan haqları” eyni durmuda olduğunu vurqulamaq dır. Qərb dünyası üstün və təkəbbürlü baxış’la üçüncü dünyaya baxır. Onların baxışında gəlişmiş ölkələrin insan haqlarını təmin edən qanunlar onların qulluğunda olmalı dır və bu qanunlar yolu ilə onlar aşağı gördükləri insanları istədikləri vaxtda əzə bilir. Eyni baxış İran-da da hakim dir. İran-dakı mərkəzçi farsdillilər İran-da yaşayan başqa millətlərə eyni göz’lə yanaşır. Elə ona görə də nə İran-da nə də dünyada gərçək “Sülh” əldə ediləsi dəyil. Onların daima vurquladığı kimi “Sülh üçün savaşmaq gərək”. Bu durumu Azərbaycan ordusu bütün dünyaya görsətdi.
İkinci sevindirici durum bu məqalənin içində getmiş Azərbaycan feminist baxış’yla batı dünyasında gedən feministi baxışın çox geniş fərqi dir. Buradakı feminist baxış daha praqmatik və daha işləv bir baxış dır. Batıdakı feministi hərəkət hələ ki istədikləri amacdan çox uzaqlarda yürüməkdə dir. Baxmayaraq oradaki bəzi sərbəstliklər batı dünyasındakı qadınların əlçatmaz arzusu kimi görünə bilər. Ancaq bu məqalədəki feminist düşüncənin insanlarında orientallıq ruhu və özünə bir hərəkət kimi görünür. Başqa söz’lə, özlərini feminist hərəkəti adamı kimi görən qadınların ən azı çoxu bu düşüncədə olsalar, bizim toplumda çox aydın bir gələcək qurmağın güclü çıxarı görünür. Bu da çox sevindirici dir.
Bu məqaləni çox ləzzət’lə oxudum. Birinci baxış “Sülh” anlamına olan düşüncə burada “Hüquq”, ya “Barabar insan haqları” eyni durmuda olduğunu vurqulamaq dır. Qərb dünyası üstün və təkəbbürlü baxış’la üçüncü dünyaya baxır. Onların baxışında gəlişmiş ölkələrin insan haqlarını təmin edən qanunlar onların qulluğunda olmalı dır və bu qanunlar yolu ilə onlar aşağı gördükləri insanları istədikləri vaxtda əzə bilir. Eyni baxış İran-da da hakim dir. İran-dakı mərkəzçi farsdillilər İran-da yaşayan başqa millətlərə eyni göz’lə yanaşır. Elə ona görə də nə İran-da nə də dünyada gərçək “Sülh” əldə ediləsi dəyil. Onların daima vurquladığı kimi “Sülh üçün savaşmaq gərək”. Bu durumu Azərbaycan ordusu bütün dünyaya görsətdi.
İkinci sevindirici durum bu məqalənin içində getmiş Azərbaycan feminist baxış’yla batı dünyasında gedən feministi baxışın çox geniş fərqi dir. Buradakı feminist baxış daha praqmatik və daha işləv bir baxış dır. Batıdakı feministi hərəkət hələ ki istədikləri amacdan çox uzaqlarda yürüməkdə dir. Baxmayaraq oradaki bəzi sərbəstliklər şərq dünyasındakı qadınların əlçatmaz arzusu kimi görünə bilər. Ancaq bu məqalədəki feminist düşüncənin insanlarında orientallıq ruhu və özünə bir hərəkət kimi görünür. Başqa söz’lə, özlərini feminist hərəkətin adamı kimi görən qadınların ən azı çoxu bu düşüncədə olsalar, bizim toplumda çox aydın bir gələcək qurmağın güclü çıxarı görünür. Bu da çox sevindirici dir.