بۏیوم دۆنیا اؤلچۆسۆنه…/ آیناز بزرگان (حیکایه)
سن بو دۆنیایا گؤره دَڲیلدین، یا دا بو دۆنیا سنین اۆچۆن دَڲیلدی، دئدیڲیمی اونود، بو دۆنیا هئچ کیمه گؤره دَڲیلدی، بو دۆنیا هئچ کیمین اؤلچۆسۆنه بیچیلمه‌میشدی، اینسان‌لارېن بو دۆنیادا أن بؤیۆک بئجه‌ری‌سی بۏی‌لارېنې بو اؤلچۆیه چېخارتماق یا أن آزېندان اۏنا یاخېنلاتماق ایدی.
هامې سنی تانېیېردې، اؤزۆوۆ گؤرمه‌سه‌لر بئله سسین هامېیا تانېش ایدی، چۏخ زامان‌لار إوینیزین یانېندان کئچن آدام‌لار سسیوی إشیدنده، قاپېنېزدا بیرآن دایانېب باش‌لارېنې تۏولایېب، “یئنه باشلایېب” دئییب کئچردیلر؛ آما سن بو اۏلای‌لارېن نه‌دنینی آنلایا بیلمه‌ییردین!! آژیر سسینی إشیدنده اؤزۆوۆ أله آلا بیلمه‌ییردین، “وضعیت قېرمېز” اوجالان و دۆنیانې بۆرۆین بو سس، سنی بو دۆنیادان چېخاردېب داها هئچ بیر سس-سؤز سنی بو دۆنیایا باغلایا بیلمه‌ییردی، آژیر سسی’له بیرلیکده، سنین ده آغلېن اوچوب گئدیردی، نه‌آناوېن هر درده درمان ایستی قوجاغې، نه‌آتاوېن گۆجلۆ قۏل‌لارې، سنی دیندیره بیلمه‌ییردی، هامې سنین سسیندن اوسانېردې؛ باجېن، قارداشېن، هله قۏنشولار، هامې سنین ساعات‌لارجا اوسانمایېب آغلاماق سسیندن یۏرولوردولار، بیر تک سن یۏرولمایېردېن، بلکه ده یۏرولوردون آما داها اۆره‌ڲین گۆوه‌نین بو دۆنیادان ایتیریردی و هئچ بیرشئی اۏنو دینجَلده بیلمه‌ییردی.
“وضعیت قېرمېز” زامان‌لار إوده هئچ کیم یئریندن ترپه‌نه بیلمزدی، قارداشېن اۏ بیری اوشاق‌لارا تای، طیّاره‌لر گؤگده اوچاندا، سئوردی چېخېب دامدان اۏنلارا باخسېن، آما سنه گؤره اۆره‌ڲینده قالېب حسرت’له إشیکدن گلن قۏنشونون اۏغلان‌لارې‌نېن سسینه قولاق آساردې، إوده هرکیم ایسته‌سه یئریندن ترپه‌نه سنین قېشقېرتېوېن قۏرخوسوندان، یاپېشېب دوردوغو یئرده، مېخلانېب قالاردې؛ هله بیر سئری باجېن إوده قارداشېوېنان اۏینایاندا بالېشې گؤڲدن یئره سالېب، اوجا سس چېخارتمېشدې، سن بۏمب یئره دۆشۆب دئیه، قۏرخوب آغلاماغا باشلامېشدېن. آتان باجېوا حیرص‌لَنیب بۆتۆن گۆنۆ اۏندان کۆسۆب دانېشمامېشدې، اۏ گۆن سنی اۏوودماق، ساعات‌لارجا چکمیشدی، قارداشېن آناوا دئمیشدی: -“من بۏمبدان چۏخ باجېمېن آغلاماسېندان قۏرخورام”. سنین بو هیستیریک دورومون آتاوې حساسلاشدېرېب هرنه سن دئسَن اۏ اۏلاردې، ساعات‌لارجا سنی قوجاغېندا داشېیېب سنین باشېوې قاتماق اۆچۆن، هرنـه کی إله‌یه بیلر تئز-تئز تعریفله‌یردی، هله اۏ هیجان’لا تعریفله‌دیڲی بعضن سسینی اوجالدېب بعضن سسینی پېچېلتې کیمی آلچاتماسې ایندی ده قولاغېندا سس‌لَنیر.
باجېن’لا قارداشېن مدرسه‌یه گئدنده، بیر سن قالاردېن إوده بیر ده آنان، دارېخېب ساعات‌لارجا گؤزۆن قاپېدا قالاردې، اۏنلارېن إوه قایېتماسېنې گؤزله‌یردین، هله قایېدانا یاخېن، تئز-تئز قاپېنې آچېب گلیرلر دئیه، کۆچه باشېنا باخېب، باجېوې یا دا قارداشېوې گؤردۆڲۆن زامان، قاپېنې آچېق قۏیوب قوش اۏلوب اۏنلارېن قوجاغېنا اوچاردېن، قوجاقلایېب، “منه مدرسه‌دن نه‌گتیریبسن؟” سۏروشاردېن، اۏندا باجېن یا قارداشېن مدرسه‌دن آناوېن پنیر بلله‌سیندن بئزیب یئمه‌میش چؤره‌ڲی سئوینجک چېخاردېب وئرردیلر؛
-باخ سنه نه‌گتیرمیشم؟!، مدرسه بلله‌سی!!
سن ده تله‌سیک بلله‌نی آلېب سانکې دۆنیانېن أن دادلې یئمه‌ڲی دیر دئیه یئمه‌ڲه باشلایاردېن…
مدرسه‌یه گئتمه‌ڲی، هرشئی‌دن چۏخ سئوردین، هرگۆن آناندان سۏروشاردېن:
-منیم آدېمې مدرسه‌یه یازدېرماغا نئچه گۆن قالدې؟
بو گۆن‌لر مدرسه‌لره آد یازدېرما چاغې گلېب یئتیشمیشدی، کۆچه‌ده هامې اوشاق‌لارېنې یېغېب آپارېب مدرسه‌یه یازدېرېردې، آناوې بو سۏرقودان لاپ بئزدیرمیشدین، آنان سنه دئمیشدی:
-بو گۆن‌لرین بیرینده آپاراجاغام سنین ده آدېوې مدرسه‌یه یازدېرام.
هرگۆن باجېوېن وئردیڲی کیتاب‌لارې قاباغېوا آچېب بارماغېوې کلمه‌لرین اۆستۆنه چکیب یالاندان اۏخوماغا باشلایاردېن، بیلیردین چۏخ آز قالېب اۏخویا بیلمه‌دیڲین کلمه‌لرین، سئحری چؤزۆلۆب، کلمه‌لر گؤزۆنده جانلانېب آنلام تاپسېن. بو گۆن‌لرده، سئوینجدن اۆزۆنده گۆل‌لر آچېب إوده-حَیَطده آتېلېب دۆشۆردۆن؛ بو بۏمباردومان گۆن‌لرینده، مدرسه‌یه گئتمک، أن بؤیۆک آرزېن اۏلسا دا، گرچک‌لَشمه‌سینه چۏخ آز قالېردې، گئجه‌لر ساعات‌لارجا دۆشۆنۆردۆن باجېوېن کیتاب‌لارې کیمی، سنین ده کیتاب‌لارېن اۏلاجاق، هله بونلارا دۆشۆنمک کی، ساعات‌لارجا سئیر إله‌ییب اۏخویا بیلمه‌دیڲین کیتاب‌لارېن سؤزجۆک‌لرینی، بوندان سۏنرا اؤرگه‌نیب اۏخویا بیله‌جکسن دئیه، سنه اۏقدر سئوینج’له هیجان وئریردی کی هرشئیی حتتا آژیر سسینی ده سنه اونوتدوروردو…
مدرسه‌یه یازېلان گۆن، سحر چاغې گؤزلریوی آچاندا، دۆنیا سنه بام-باشقایدې، سئوینجک حیطده آتېلېب ناققېشدې گئده-گئده کاشې‌لارېن اۆستۆنده آتېلېردېن، قاپې‌نېن دؤڲۆلتۆسۆنۆ إشیتدیکده، إله ناققېشدې گئده-گئده قاپېنې آچدېن. قۏنشولارېن بیر-ایکی‌سی، بیر ده عمیوین‌یۏلداشې حیطه گیریب إوه کئچدیلر، إودن بیر-بیرینه قارېشان گاه اوجالان گاه آلچالان سس‌لری، حَیَطه‌جَن گلیردی. مدرسه کلمه‌سی سؤزلری‌نین ایچینده گزیب قولاغېوا دَڲنده، سنی ماراقلاندېردې، ایچه‌ری‌یـه کئچیب نه‌دانېشېرلار دئیه قولاغېوې قۏناق اۏتاغېنا دایادېن. آدېن دیل‌لرینده’یدی تئز-تئز سنین آدېوې دئییب بیر شئی‌لر دانېشېردېلار، نه‌دنسه اۆره‌ڲین چېرپېنماغا باشلادې، عمیوین یۏلداشې یاواشجا بیر سؤزلر دئییب سۏنرا اوجا سس’له سنی چاغېردې:
-قېزېم گل ایچه‌ری سن’له ایشیم وار!!
بیر آز دایانېب سۏنرا قاپېنې آچېب اۏتاغا گیردین؛ پنجره‌لرین اؤنۆنه چکیلن یاشېل رنگده کیرکیره‌لرین آراسېندان گۆن ایشېغې، آغ تۏز ایمیش کیمی قالې‌لارېن اۆستۆنه سپیلیب، اۏتاغې ایشېقلاندېرېردې. قادېن‌لار سېرا ایله اۆستۆ آغ اؤرتۆکلۆ قېرمېزې رنگده، مۆخَدده‌لره سؤیکه‌نیب اۏتورموشدولار. آنان کی اۏنلارېن قاباغېندا باغداشېنې قوروب اۏتورموشدو، سنی یانېنا چاغېردې:
-گل بورا یانېمدا اۏتور.
گئتمه‌دین، إله‌جه قۏناق اۏتاغې‌نېن قاپې‌سېنا دایانېب أل‌لریوی بیر-بیرینه داراقلایېب باشېوې آشاغې‌یـا سالدېن. عمیوین یۏلداشې دوروب گلدی أل‌لریندن یاپېشېب گتیردی قادېن‌لارېن ایچینده اۏتورتدو، اؤزۆ ده اۏتوروب یانېندا ألینی باشېوا چکیب، سۏنرا باشلادې بیر باجارېقلې دانېشمان کیمی دانېشماغا:
-بیر بو اوشاغېن اۆزۆنه باخېن، ساپ-سارې سارالېبدې، بو اوشاق اؤز گۆنۆنه اؤلۆر؛ هربۏمب یئره دۆشَنده حئیوان اوشاق دلی اۏلور؛ گۆنۆ-گۆندن سۏزالېر. سن بو اوشاغې هانسې اۆزۆنن آپارېسان مدرسه‌یه یازدېراسان؟ بو درس اۏخویا بیلرمی؟! آخې نه‌درسی نه‌مدرسه‌سی، یازدېرما قۏی قالسېن إوده جنگ قورتولاندان سۏنرا، آپارېب یازدېراسان…
سنین گؤزلرین داها بیرشئی گؤرمه‌دی. قادېن‌لارېن سسی بیر-بیرینه قارېشدې، هره‌سی سنه بیرحؤکم کسدیریردیلر، آناوا، اۏنون گؤزلرینه باخېب اۏردان قاچماغا بیرشئی آختاردېن، آما آنان إله قادېن‌لارېن دئدیک‌لرینه اویموشدو کی، آنلادېن اۏنلارېن أل‌لریندن قاچماغا بیر یۏل یوخدو، گؤزلریوی تیکدین یئرده‌کی قېرمېزې رنگلی قالې‌نېن رنگ به رنگ گۆل‌لرینه، قېرمېزې رنگلی قالې‌نېن ایچینده، سانکې گؤزل آل-ألوان بیر جنّت یاشایېرمېش. اۏردا اۏتوروب ساعات‌لارجا دارېخمازدان قالې‌نېن رنگ به رنگ نقش‌لرینده یاشایا بیلردین، یقین بو نقش‌لری تۏخویان‌لار دۆنیانېن أن گؤزل یئرلرینده یاشایېب إولرینده دارېخماسېنلار دئیه، یاشادېق‌لارې جنّتین نقش‌لرینی تۏخویوب بو دۆنیادا، رسم‌لرینی سۏنسوزلاشدېرمېشدېلار؛ سن ده اۏنون اۏرتادا اۏلان أن بؤیۆک گۆلۆنۆن ایچینه گیریب گیزله‌نردین. اۏردان قۏل-قاناد آتېب بورولان گؤزل گۆل‌لری‌نین آراسېندا، گزیب آرالارېندان گؤرۆنَن گؤزل جئیران‌لارېنان اۏینایېب، قالې‌نېن بیر باشېندان قاچېب اۏ بیری باشېندان إشیڲه چېخاردېن. هله قاپې‌نېن قاباغېنا سالېنان کیچیک خالچا، سنین أن سئودیڲین خالچا ایدی، خانالارې بیر-بیرینه یئکه گۆل‌لر’له یاپېشمېش خالچانېن، بئش خاناسې وار ایدی، قېشدا سۏیوق اۏلوب إشیکده آیاق-جېزېق اۏینایا بیلمه‌دیڲینده، بو خالچانېن اۆستۆنده ناققېشدې گئدیب اۏینایاردېن، خانالارې‌نېن بیریندن آتېلېب اۏبیری‌سینه دۆشردین، خالچانېن ایچینده اۏینایا-اۏینایا بیردن آتاوې گؤردۆن، بیر آز گرگین ایدی، قالېن قارا قاش‌لارېنې بیر-بیرینه چاتېب آچېق قهوه رنگلی گؤزلری، ایچینده ایتمیشدی. قاپې‌نېن قاباغېندا دوروب قادېن‌لارا باخېردې، سۏنرا بیر سؤز دئمزدن گلیب یاپېشدې سنین قۏلوندان قۏوزادې، غضبلی آناوا سس‌لَندی:
-گئت قېزېمېن سیجیللی‌سینی گتیر!
قادېن‌لار بیر آن سوسدولار، اۆلکۆمۆش باخېش‌لارېنې بیر-بیریندن اۏیان-بویانا قاچېرتدېرېردېلار…
آتاوېن أل‌لری چۏخ یئکه’یدی، یۏخسا سنین أل‌لرین چۏخ کیچیک ایدی؟! هر نه‌سه یۏل بۏیو، سنین أل‌لریوی اۏ بؤیۆک و ایستی أل‌لرینده مؤحکم توتموشدو، سن آتاوا اینانېردېن آتان سنه اینانېردې، سن ایسه دۆنیایا اینانېب، قورخولارېوېن تۆستۆ اۏلوب باشېندان چېخماغېنې گؤزلریوینَن گؤرۆردۆن…
Podcast: Play in new window | Download
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یانېت‌سېز سۏرغولار / فائضه بزرگان (حیکایه)
ناغېللارداکې اؤزلَم / فائضه بزرگان (حیکایه)
شاعیر ایله دۆنیا / حسین رزمی (شعر)
دیل و اۏنون ایچیندهکی دیبسیز دۆنیا / آیهان میانالې
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
