یازېچې / آنتۏن پاولۏویچ چئخۏف (حیکایه)

یازېچې / آنتۏن پاولۏویچ چئخۏف (حیکایه)

تاجیر یئرشاکۏوون چای دۆکا‌نېنا بیتیشیک اۏلان اۏتاقدا، هۆندۆر یازې ماساسې‌نېن آرخاسېندا إله‌ یئرشاکۏوون اؤزۆ أڲلَشمیشدی. اۏ، جاوان، دَب’له‌، لاکین أزیک-اۆزۆک گئیینمیش و اؤز دؤورۆنده‌ خئیلَک جۏشقون، گۆرۆلتۆلۆ عؤمۆر یاشامېشدې. سلیقه‌سیز خطی، غئیری-عادی ساچ کسیمی اۏنون اوروپا مدنیيَّتینه‌ تانېش اۏلمادېغېندان خبر وئریردی. لاکین دۆکاندان اۏرا گیرن اۏغلانېن معلوماتېندان سۏنرا اۏنون ایچ مدنیيَّتی داها چۏخ اۆزه‌ ووردو.
– یازېچې گلدی!
– آا!.. چاغېر اۏنو بورا. دئ کی، قالېش‌لارېنې دۆکاندا قۏیوب گلسین. بیر دقیقه‌دن سۏنرا اۏتاغا ساکیتجه‌ کؤهنه‌ نارېنجې رنگلی پالتۏ‌دا، قېرمېزې، دۏن وورموش، گۆجسۆز و اؤزۆنه‌ اینام‌سېز بَنیزی اۏلان سئیرَک آغ ساچلې قۏجا ایچه‌ری کئچدی. بو جۆر آدام‌لار عادَتَن آز دا اۏلسا، هر گۆن ایچکی ایچن آدام‌لاردېلار.
– بویورون… – یئرشاکۏو هئچ بو آدامېن اۆزۆنه‌ باخما‌زدان سؤیله‌دی: – جناب حئینیم، تزه‌ نه‌ خبر وار؟
– سیفاریشینیزی گتیرمیشَم، – حئینیم جاواب وئردی. – حاضېر دېر آرتېق…
– بئله‌ تئز؟
– زاخار سئمیۏنېچ، اۆچ گۆنه‌ نه‌ اینکی رئکلام، حتتا رۏمان دا یازماق اۏ‌لار. رئکلام اۆچۆن بیر ساعات دا یئترلی دیر.
– هه‌… آما قیمَت دانېشاندا سانکی بیر ایل‌لیک ایش گؤتۆرۆرسنمیش کیمی دانېشېرسان. گؤرسه‌دین گؤرۆم نه‌ یازمېسېز.

حئینیم جیبیندن‌ بیر نئچه‌ أزیک، قلم’له‌ یازېب دۏلدورولموش وَرَق چېخاردېب یازې مازاسېنا یاخېنلاشدې.
– من سیزین اۆچۆن اۏخویوم. سیز دیققت’له‌ دینله‌یین، مغزینه‌ فیکیر وئرین.
سهو توتساز دئیین. سهو إتمک بیلگه‌لیک دَڲیل، زاخار سئمیۏنېچ…
سیز اینانېرسېز؟ اۆچ دۆکانا بیردن رئکلام یازمېشام. شئکسپیر ده‌ اۏلسا باشې گیجلله‌نَردی. حئینیم گؤزلۆڲۆنۆ تاخدې، قاش‌لارېنې یوخارې قالدېراراق کَدَر‌لی و بیر آز دا تنتنه‌لی سَس’له‌ اۏخوماغا باشلادې:

“86-1885″-نجې ایل مؤوسۆمۆ. اوروپا روسیه‌سې و آسیا روسیه‌سې‌نېن بۆتۆن شَهَر‌لرینه‌ چین چای‌لارې’یلا‌ تجهیز إدَن ز.س.یئرشاکۏو. فیرما 1804-نجۆ ایلدن چالېشما گؤرسه‌دیر”. بو گیریش اۏرنامئنت‌لر، باشا دۆشدۆڲۆنۆز کیمی آرم‌لارېن اۏرتاسېندا اۏلاجاق. من بیر تاجیر اۆچۆن رئکلام یازمېشدېم اۏ، رئکلام اۆچۆن آیرې-آیرې ایکی شَهَرین آرمېنې گؤتۆرمۆشدۆ. سیز ده‌ بئله‌ إده‌ بیلر‌سیز. من سیزین اۆچۆن بو جۆر اۏرنامئنت فیکیرلَشمیشَم: آغزېندا لیرا اۏلان شیر. هه‌، سۏنرا: “آلېجې‌لارېمېزا ایکی کلمه‌: حؤرمَتلی‌ جناب‌لار! نه‌ سۏن دؤورلرین سیاسی اۏلای‌لارې، نه‌ لاقئیدسیز‌لیک، نه‌ ده‌ سۏن گۆن‌لره‌ قَدَر أن یاخشې مطبوعات نۆماینده‌لری‌نین ده‌ ایشېقلاندېردېغې وۏلقا‌نېن دایازلاشماغې خبری بیزی چکیندیرمیر. فیرمامېزېن اوزون ایل‌لر چالېشما گؤرسَتمه‌سی و بیزیم قازاندېغېمېز رغبت بیزه‌ أساس وئریر کی، بیز اؤز یئریمیزده‌ مؤحکَم اۏلاق، چای تارلالارې‌نېن صاحاب‌لارې’یلا ایشیمیزده‌ صادیق قالدېغېمېز کیمی، سیفاریش‌لرین ده‌ ویجدان’لا، واختېندا یئرینه‌ یئتیریلمه‌سی ده‌ قورولموش سیستئمه‌ خلف چېخمازدان إدَک. بیزیم سۏلقانېمېز چۏخ مشهور دېر. اۏ، آز لاکین چۏخ درین آنلامې اۏلان سؤز‌لر’له‌ ایفاده‌ اۏلونوب: ویجدانلې، اوجوز و تئز!!!”
– یاخشې! لاپ یاخشې! – یئرشاکۏو اۏتورقادا یئللنه‌رَک یازېچې‌نېن سؤزۆنۆ کَسدی.

 – دۆزۆ، بو قَدَر یاخشې یازاجاغېنېزې گؤزله‌میردیم. عزیز یۏلداشېم، بیلیر‌سیز، گَرَک بوردا نه‌سه‌ بیر کؤلگه‌ یاراتماق، نه‌سه‌ بیر فۏکوس إتمک لازېمدې. إعلان إدیریک کی، فیرما 1885-نجی ایلین ایلک یېغېم، تزه‌ یاز چایې ألده‌ إدیب…إله‌می؟ لسکین بونون’لا یاناشې بیز بیلیدرمه‌‌لی‌ییک کی، بو ایندیجه‌ ألده‌ إتدیڲیمیز چای آرتېق اۆچ ایل دیر کی، بیزیم آنبارېمېزدا دېر و إله‌بیل کی، بیز اۏنو چین‌دَن هله‌ اؤتن هفته‌ آلمېشېق.
– باشا دۆشدۆم… جماعت هئچ سؤز‌لرین بیر-بیرینه‌ ضیدّ اۏلدوغونو آنلامایاجاق دا… إعلانېن أوّلینده‌ بیز یازاجاغېق کی، چای ایندیجه‌ آلېنېب، سۏنوندا ایسه‌ بئله‌ دئیه‌جه‌ییک: “اؤده‌نیشی اؤنجه‌کی رۆسوم’لا‌ اۏلان بؤیۆک حجمده‌ إحتیاط چایېمېز وار. بیز اؤز منافئعیمیزه زیان‌لېق إتمَزدن مال‌لارې کؤهنه‌ قیمَت سییاهی‌سېنا اویقون ساتا بیله‌ریک… و س. ” اۏ بیری صفحه‌ده‌ ایسه‌ مال‌لارېن قییمَت سییاهی‌سې اۏلاجاق. بوردا یئنه‌ ده‌ آرم و اۏرنامئنت‌لر اؤز عکسینی تاپاجاق… اۏنون آلتېندا ایسه‌ بؤیۆک شریف‌لیک‌لر’له یازېلاجاق: “سئچمه‌، ایلک یېغېم، یئنی‌جه‌ ألده‌ إدیلمیش تارلالاردان آلېنمېش یاز چای‌لارېندان عطیر‌لی، فوچان، کیاختین، مخمری کیمی چئشیدلرین قییمَت سییاهی‌سې”… سۏنرا: “أصل هَوَسکار‌لارېن دیققتینه‌ لیانسین چای‌لارېنې یئتیریریک. گۆل چای‌لارېندان قییمَتی 2 روبل اۏلان “بۏقدیخان قېزېل‌گۆلۆ”نۆ و یا 1،80 روبل اۏلان “چینلی قېزېن گؤز‌لری”نی مصلحَت گؤرۆرۆک. آردېنجا قییمَت إندیره‌ڲی و مۆکافات باره‌سینده‌ یازېرېق: “بیزیم بیر چۏخ رقیب‌لریمیز اؤز‌لرینه‌ مۆشتری جلب إتمک اۆچۆن یالاندان مۆکافات سؤز وئریرلر. هر کیم بیزدن 50 روبللوق محصول آلسا، بو بئش أشیادان بیرینی هديه‌ آلا بیلَر: بریتانییا مئتالېندان حاضېرلانمېش چایدان، یۆز ویزیت کارتې، مۏسکۏ شَهَری‌نین پلانې، چینلی قېز فۏرماسېندا اۏلان چای‌تؤکن و “بَڲ تعجّۆب‌لَنیب و یا تکنه‌ آلتېندا گلین” کیتابې”.
اۏخویوب بیتیردیکدن سۏنرا حئینیم رئکلامې سلیقه‌لی بیر کاغېذا کؤشۆرۆب یئرشاکۏوا وئردی. بوندان سۏنرا ساکیت‌لیک چؤکدۆ… سانکی هر ایکی‌سی ده‌ بیر پیس ایش توتموش کیمی اؤزۆنۆ ناراحات حیسّ إله‌دی.
– ایشیمین عَوَضینده‌ پولومو ایندی آلماغېما أمر وئره‌جک‌سینیز، یۏخ’سا سۏنرایا قالسېن؟ – گئینیم قطعیَّت‌سیز شکیلده‌ سۏرغو إتدی.
– نه‌ واخت ایسته‌سه‌نیز، لاپ ایسته‌سَز ایندی… – یئرشاکۏو سایمازیانا جاواب وئردی. -گئت دۆکاندان 5 أللی قپیک‌لیک دَڲَرینده‌ نه‌ ایسته‌سن گؤتۆر.
– زاخار سئمیۏنېچ، منه‌ اؤده‌نیشی پول’لا‌ إتسه‌نیز یاخشې اۏ‌لار.
– منده‌ پول’لا‌ اؤدنیش إتمک دَبی یۏخ دېر. هامېیا اؤده‌نیشی یا چای’لا، یا دا شکر‌’له إدیرم: سیزه‌ ده‌، باشچې‌لارې اۏلدوغوم اۏخویان‌لارا دا، سۆپۆرگه‌چی‌لره ده‌. آز ایچمک لازېمدې.
– زاخار سئمیۏنېچ، مَڲَر منیم ایشیم کۆچه‌ سۆپۆرَن‌لر، اۏخویان‌لار‌’لا عئینی دیر؟ منیم ایشیم عقلی زحمت دیر.
– نه‌ زحمت! اۏتوروب یازمېسان، والسّلام. یازې ایشینی یئمک اۏلمور، ایچمک اۏلمور… اؤنم‌سیز بیر ایش دیر! بیر روبلا‌ دا دَڲمیر!
– هم… سیز یازې باره‌سینده‌ نئجه‌ ده‌ پیس دۆشۆنۆرسۆنۆز… – حئینیم اینجیدی.

– یئمزسن، ایچمزسن سیزی آنلامېر‌سېنېز کی، بونو یازاندا منیم روحوم عذاب چکیب. یازېرسان و آنلایېرسان کی، بۆتۆن روسیه‌نې آلدادېرسان. پول وئرین، زاخار سئمیۏنېچ!
– آی قارداش، زهله‌می تؤکدۆن. آدام بو جۆر یاغېشماق، أل چکمه‌مک یاخشې ایش دَڲیل.
– یاخشې، اۏلسون. اۏندا من پولومون عَوَضینی شکر تۏزو ایله‌ گؤتۆره‌جه‌ڲم.
إله‌ سیزین قۏچاق‌لار اۏنو مندن بیر فونتونو سککیز قپیکدن آلاجاقلار. بو ایشده‌ اوزاق باشې قپیک اودوزارام. نئینک. باشقا علاجېم یۏخ دېر. سلامت قالېن!
حئینیم قاپې‌دان چېخارکن دؤنۆب آه‌ چَکدی و غۆصّه‌لی بیر سَس’له‌ دئدی:
-روسیه‌نې آلدادېرام! بۆتۆن روسیه‌نې! آنا وطنیمی بیر پارچا چؤرکدن اؤترۆ آلدادېرام! إح! چېخدې اۏتاقدان. یئرشاکۏو هاواننا چَکدی. و اۏتاغې داها چۏخ مدنیيَّت عطری بۆرۆدۆ.