یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
قایناق‌سېز قایناق‌لار / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
“آدام، آدَم، Adam” سؤزجۆڲۆنۆن کؤکۆ تۆرکی‌جـه دیر و بونو ایثباتلاماق دا چۏخ چتین بیر ایش دَڲیل. تأسّۆف’له بیزدن اؤنجه نه یازېلېبسا، قایناق سانېلېب بیلگی و عئلم آدېنا، خالقا اؤنه‌ریلیر و بو ایش ایچدن بۏشالېب باغلانج بیر کۆتله اۏلماغېن لاپ اؤزۆ حئسابلانېر. بوگۆنکۆ إده‌نک‌لر بونا بنزه‌ییر کی، کسروی‌نین یازېلې کیتاب‌لارېنې قایناق سانېب، بوگۆنکۆ یاشادېغېمېز گرچک‌لری، إله هَمَن قایناغېن کؤلگه‌سینده بۏغاق! عیبرانی و عَرَب دیل‌لری 456 و 794 بۏیوتلو بیر لینکاست’دا یئرلَشیر‌لر، اۏ اۆزدن اؤنجه بو لینکاست‌لارې آنلاماق گَرَکیر. لینکاستې بیلمک اۆچۆن ریاضیات’لا ایلگیلی بیر چۏخ بیلگی‌لری اؤرگنمه‌‌لی‌ییک. هر فاتئح اؤلکه‌نین پول ایله قېلېنجې‌نېن قۏرخوسونا یازان یازارېن یازدېغېنې قایناق سانماق، و گؤزۆ باغلې اۏنلارې قبول إتمک، اؤزگۆون‌سیزلیکدن قایناقلانېر. هر دیلین ایچینده بیر أل دَڲمز و دَڲیشدیریلمز “قارا قوطو” وار! اۏنو بیلمک اۆچۆن “سؤزجۆک‌لرین شیفره‌دن چېخارتماغې” بیلیمینی اؤرگنمک گَره‌کیر. بو بیلیم ریاضیاتدا 2×2=4 دؤرد کیمی بیر قۏنو دېر، و هئچ گۆجۆن یازدېردېغې ساختا قایناق‌لار’لا بونو اینکار إتمک اۏلماز. بوگۆنکۆ بیلیم دۆنیاسېندا بیلیملی اینسان‌لارېن پولو اۏلمازکن، هئچ بیر إعتیبار‌لې ژۏرنال’دا، دَرگی’ده اۏنلارېن یازدېق‌لارېنې اۏنایلایېب پایلاشمازلار، نه‌دن کی پول ایله مقاله‌لر ثبت اۏلونور، بعضن ده پالان-دۏلانلانېب اؤدۆل قازانېر‌لار، حال‌بوکی کئچمیشده ده قېلېنجېن گۆجۆ ایله بونلار یازېلېب دېر. ایندی منیم اۆزۆلدۆڲۆم نؤکته‌لردن بیری‌سی إله بو سایېلېر. پول ایله قېلېنجېن گۆجۆ’یله یازېلان‌لارې قایناق سانېب، اۏنلارا أن‌گرچک بیلیم کیمی ایستیناد إدَن‌لردَنی ده “اوستاد”، “دۏکتۏر” و س. آدلاندېرېب، قارشې‌سېندا دا، اۏنلارې أساسدان سهو بیلن‌لری “بیلگی‌سیز‌لیک” و “ساوادسېزلېغا” مۆتَّهَم إدیرلر!
بوگۆنکۆ گۆلۆنج اۏلان قۏنو، بیلگی‌لری اؤزگه و اؤزگه‌لَشمیش مئدیا‌لاردان ألده إتمک دیر. بو دایاز قایناق‌لارې گۆوَنجه‌لی قایناق سانېب، 2×2=4 إدَرلری ده دانماق، “اؤز‌ضییالې” بیلن‌لرین باش إده‌نک‌لری دیر.
ایکی-اۆچ کیتاب اۏخویوب اۏنلارې قایناق اۏلاراق اؤنه چکیب، اؤزۆندن هئچ بیر اینکیشافې اۏلمایان‌لارېن سایې‌سې چۏخ دېر، بونلاردان آد آپارسام ایلک باشدا سایېن حَسَن اوموداۏغلو جناب‌لارې‌نېن آدېنا راست گلیریک. قایناق‌لارېن هئچ بیر دیبه‌ده ساغلام‌لېغېنې اۏنایلامایان بیر دورومدا، اینتئرنئته-ساختا اؤنه‌ریلمیش یازې‌لارا ایستیناد إدیب، اؤرگه‌تیم مئتۏد‌لارېنې یایېنلایېرلار. حال‌بوکی بیر جیدّی دانېشېق‌لاردا أن‌گرچک‌لری، دیبی-اوجو-دۏغرولوغو بللی اۏلمایان قایناق‌لارېن اؤنۆنده قوربان وئریرلـر.
ایکینجی ساحه‌سیندن اېراق چالېشېب دیل قۏنوسوندا، دایاز قایناق‌لارېن آرخاسېندا گیزله‌نَن‌لردن آد آپار‌ساق، سایېن إیواز طاها جناب‌لارې‌نېن آدېنې دیله گتیرمه‌‌لی‌ییک. سایېن طاها جناب‌لارې دیل باخېمېندان چۏخ یېخېق بیر دورومدا دېر‌لار، بو اۆزدن أثرلریندن اؤرنک گتیرمه‌ڲه نئچه کیتاب یازماق گَره‌کیر. سایېن طاها جناب‌لارې بیر یاندان قوزئی آذربایجان نحوینه قارشې دوروب، اۏ بیری یاندان لاپ اۏنلارېن اؤن‌سرگی‌سی دیر‌لر. تأسّۆف’له باشاردېق‌لارې قَدَر، دیلیمیزی کؤکۆندن آیېرېب، گرگین‌لیک‌لر یارادېرلار.
“اۆچۆنجۆ، دؤردۆنجۆ و داها آرتېق اؤرنک‌لریمیز وار، آما تأسّۆف’له بونلارېن هامې‌سېندان بیر کؤشه یازې’دا آد آپارماق ایمکان‌سېز، یا دا یئرسیز دیر. اومودوم بو دېر، بورادا آد آپاردېغېم سایېن دیلیمیزی سئون اینسان‌لار دا، مندن اینجیمه‌ییب، سؤزۆن تَمَل قۏنوسونا دیققت إده‌‌لر!”
بوگۆنه‌جن ایچیمیزده گرگین‌لیک یارانماسېن دئیه بونلارا گؤز یوموب هئچ بیر سؤز دانېشمامېشدېم، آما نه ایسه بیز‌لر سوسدوقجا، دیلیمیز أڲری بیر یۏلدا گئدیب، یانلېش‌لارا گۆنۆ-گۆندن داها آرتېق مئیدان وئریریک.
بیزیم دیلیمیزی لاپ باغلې و کؤله بیر دوروما گتیریب، اؤزۆمۆزدن باشقا کیمسه‌لرین “قاتېق قارا دېر” دئدیک‌لرینی بیلیم و اۏنلارې قبوللانان‌لارې بیلیم صاحابې سانېب، اؤزلۆڲۆ منیمسه‌یَن‌لری ده بیلگی‌سیز و قایناق‌سېز بۏش سؤز دانېشان‌لار حئسابلایېرلار.
“قایناق‌لارې من یازېرام، سن یازېرسان، اۏ یازېر، قایناق‌لارې بیز یازېرېق، یاشادېق‌لارېمېز’لا، اینکیشاف إدیب ألده إتدیک‌لریمیز’له!”
بیر سېرا‌لارېمېز اؤزگه‌لری‌نین “قاتېق قارا دېر”لارېنې منیمسه‌ییب آردېندان گئدیرلـر، بیر سېرا‌لارېمېز دا اۏخشارېق‌لارېن دوستاغېندا چؤلَن اۏلوب، اؤز‌لرینی ضییالې حئسابلایېرلار.
اؤزۆمۆزه گلیب، اؤزلۆڲۆمۆزۆ ألده إده بیلمه‌سَک، هر زامان کؤله کیمی یاشایاجایېق.
بو یازېنې بورادا بیتیرمه‌ییب، تنقیدچی‌لر اۆچۆن مۆباحیثه‌نین قاپې‌سېنې آچېق قۏیورام.
آشاغېدا‌کې اؤرنک‌لره بیر داها دۆشۆنۆب، ایکینجی یازې’دا، اۏنلارېن حاققېندا دانېشاجاغېق:
آد+ا+م
آت+ا+م
آن+ا+م
آیهان میانالې 2021/04/10
ساعات: 13:48 کرج
Yazını bu əlifbada oxuyun: TÜRKCƏ
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
آزادلېغېن دوروشوغو / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
یارالې بوراخېلمېش اینسان‌لار / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
ایبلیس - حۆسئین جاوید / نرمین ریضا (کؤشه یازې-تحلیل)
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
دیل و اۏنون ایچیندهکی دیبسیز دۆنیا / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا (2) / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا / آیهان میانالې
اۏیاندېقجا چۏخالېرېق، چۏخالدېقجا اوجالېرېق! / آیهان میانالې
یازارلار و اینتیحار - إرنئست هئمینگوئی / آیهان میانالې
Şükürlər olsun, sonunda Ayhan Miyanalının “Qaynaqsız Qaynaqlar” adlı köşə yazısını oxumağa girəvə düşdü. Bu yazıdakı düşüncə ana dilimizdə Nasır Mənzuri cənablarının yaratdığı dilçilik məktəbin gəlişmiş və bağımsız davamı dır. Belə ki, burada yalnız dilçilik və dil bilgisindən söz getmir. Burada dil, fəlsəfə, metafizik və riyaziyyat biliklərinə dayanmış bir düşüncə araya gəlmək’lə dilçilik biliyində tam yeni bir meydan yaradır.
Ana dilimizdə, hətta bir qısa savı belə öz dilimizdə yazan hər bir kimsəyə bu qələmin sayqısı sonsuz dır. Ancaq burada adları gedən Həsən Umudoğlu və Eyvaz Taha cənabları kimi əziz insanlar tənqid olunursa, bu onlara olan düşmənlik ya acıqdan irəli gəlmir. Bu bilik dünyasında doğal bir durum dır. Ayhan Miyanalı adı gedən əzizlərin yazdıqlarına dayanaraq onları tənqid edir. Onların da əlbəttə bu tənqidə yanıt verməkləri ana sütü kimi halal haqları dır. Bu dartışmalardan meydana gələn fərqli düşüncələr, rəsmi olaraq yazılırsa, gələcəyin dilçilik-fəlsəfi biliyinin təməllərini sağlam yola yönəltmək gücündə ola bilər.