گؤره‌سن قۏدۏ صاباح گله‌جَک؟ / آیدان ناغې‌یئوا (أدبی مقاله‌)

گؤره‌سن قۏدۏ صاباح گله‌جَک؟ / آیدان ناغې‌یئوا (أدبی مقاله‌)

کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې

(ایرلند یازېچې‌سې نۏبئل مۆکافاتې قازانان ساموئل بئکئت‌ین “قۏدۏنو گؤزلرکن” اۏیقوسونو “پیئس‌ینی” اۏخویارکن)

یاشام گؤزله‌نیلَنی گؤز‌له‌مک’له‌ کئچیر. گؤزله‌یرکن سېخېلماماق اۆچۆن إتدیک‌لریمیز ایسه‌ یاشاماق دېر. گؤزله‌نیله‌نین گؤز‌له‌مه‌ڲه‌ دَڲیب-دَڲمه‌دیڲینی ایسه‌ یا اۏ گلنده‌، یا دا بیز اؤلنده‌ آنلایېرېق. آنجاق هر ایکی حالدا دا گؤز‌له‌مه‌ڲه‌ داوام إدیریک. 

أصلینده‌، اینسان‌لېق بَلیرمیش آنلامدا محض إله‌ بو أثرده‌کی اۏبرازلاردان عیبارت دیر. یان-یؤوره‌میزده‌کې اینسان‌لارېن هر بیری و بیز إستراقۏن، ولادیمیر، پۏتزۏ، لاکی و ساده‌جه‌ خبر گتیرَن اۏغلان‌لاردان بیری‌ییک. هره‌ اؤز قۏدۏسونون آختارېشېندا دېر. أثری اۏخویارکن وایلد-ېن “یاشام صنعتی داها چۏخ تقلید إدیر، نه‌اینکی صنعت یاشامې” سؤزۆ یادېما دۆشدۆ و بو آن دۆشۆندۆم کی، إله‌ بیز اؤزۆمۆز ده‌ آبسورد بیر تئاترېن ایچینده‌ یاشایېرېق. بَلیرسیز بیر یاشامدا بیز ساده‌جه‌ اؤز قۏدۏموزون گؤزلَنتی‌سینده‌ییک و هر شئیین یاخشې، یا دا داها پیس اۏلاجاغېنا اینانېرېق.  

بس آبسورد نه‌دیر؟ بونو إله‌ أثری اۏخویارکن آنلاماق اۏ‌لار. بئکئت أثرین أساس اۏبرازې اۏلاراق بو ایکی یازېغې سئچیر و بئله‌جه‌ آبسوردلوق باشلایېر. بئکئتین اؤزۆنۆ بشرییَّت آدلاندېران ایکی اۏبرازې ولادیمیر و إستراقۏنون اؤز‌لری آبسوردلوغون ثوبوتو دېر. ولادیمیر، أساسن، دۆشۆنۆر. إستراقۏن ولادیمیر قَدَر دۆشۆنمۆر. اۏ، ولادیمیرین دۆشۆندۆک‌لرینی یئرینه‌ یئتیریر. ولادیمیر دۆشۆنجه‌نی، إستراقۏن ایسه‌ حرکتی تمثیل إدیر. بیز بونو ولادیمیرین سۆرکلی بؤرکۆندن، إستراقۏنون ایسه‌ سۆرکلی باشماغېندان اینجیکلی اۏلماسېندان آنلایا بیله‌ریک. ولادیمیر هر شئیی سۏرغولایېر و قۏدۏنون گلیشینی اومود’لا گؤزله‌ییر. إستراقۏن ایسه‌ سانکی ولادیمیرین زۏرو’یلا‌ قۏدۏنو گؤزله‌ییر، یانې دۏغال کی، قۏدۏ گلسه‌ یاخشې اۏ‌لار، آما اۏنون ولادیمیر قَدَر اومودو یۏخ دېر، چۆنکۆ اۏ، ایندیکی زامان’لا‌ یاشایېر. راحات بیر یاشامې اۏلان پۏتزۏ أثره‌ قاتېلاندا، فیزیکی راحات‌لېغې تَمَل سایان إستراقۏن اۏنون قۏدۏ اۏلا بیله‌جه‌ڲینی دۆشۆنۆر، چۆنکۆ اۏنا تای‌لار اۆچۆن قۏدۏ دینج بیر یاشامېن آچارې ایدی. منجه‌، أثرین ساواش‌لارېن اۏلدوغو دؤورده‌ یازېلماسې ولادیمیر و إستراقۏنو ایکی قۆطب اۏلاراق قارشېمېزا قۏیور. ولادیمیر ساواشېن بیته‌جه‌ڲینه‌ و اۏندان سۏنراکې یاخشې یاشاما اینانان‌لارې-قۏدۏنو گؤزله‌یَن‌لری، إستراقۏن ایسه‌ ایندیکی دؤورۆ دۆشۆنۆب، ساده‌جه‌، باشقالارېنا-سئویب دَڲر وئردیک‌لرینه‌ دستک اۏلاراق اومودسوز شکیلده‌ یاشایان‌لارې-قۏدۏنو گؤزله‌یَن ایکینجی اینام‌سېز طبقه‌نی سیموۏلیزه إدیر.

منی أن چۏخ ماراقلاندېران پۏتزۏ و لاکی جۆتلۆڲۆ ایدی. پۏتزۏ یوخارې زۆمره‌نی، داها دۏغروسو محض إله‌ پۏتزۏ کیمی هر شئیی باشقالارېنې أزه‌رَک ألده‌ إدَن اینسان‌لارې تمثیل إدیر. نه‌ حرکت وار، نه‌ ده‌ دۆشۆنجه‌. لاکی کیمی‌لر ایسه‌ أن بدبخت‌لری دیر، چۆنکۆ اۏنلار هر شئی‌دن محروم إدیلمیشلر دیر، ایپ‌لری باشقا‌سې‌نېن ألی‌نین آلتېندا اۏلان‌لار دېر. أثر بو اۏبراز‌لارېن اۆزه‌رینده‌ کیچیک مقام‌لار’لا‌ اؤنملی قۏنولارې بیزه‌ چاتدېرېر. منجه‌، پۏتزۏ سۏندا کۏر اۏلماسې‌نېن أصلینده‌ اۏنون کیمی‌لرین کاراکتئری ایله‌ باغلې دېر. پۏتزۏ کیمی‌لر هئچ نه‌یی گؤرمَک ایسته‌میر‌لر، چۆنکۆ گؤرسه‌لر دۆشۆنَر‌لر و دۆشۆنمک اۏنلارا گؤره‌ بیر شئی دَڲیل. اۏنلار ساده‌جه‌ دانېشاراق أمر وئریرلـر و “باش اۆسته‌” سؤز‌لرینی إشیدیرلر. لاکی‌نین کار و لال اۏلماسې دا بو آنلاما اویقون دېر. لاکی کیمی‌لر هر شئیی گؤرۆرلر، بۆتۆن أذيّتی چکیر‌لر و بَلیرمیش قَدَر دۆشۆنۆرلر ده‌، آما هر شئیه‌ قولاق‌لارېنې و آغېزلارېنې باغلایېر‌لار. بو جۆتلۆک منه‌ سۆرَکلی اۆچ مئیمونو خاطېرلادېر. هئچ نه‌یی گؤرمَزدن، إشیتمَزدن و دانېشمازدان یاشایېرلار ساده‌جه‌. باشقا بیر یؤندن بو جۆتلۆڲه باخماغا چالېشساق، اۏنلارېن قارشېمېزا چېخدېغې ایلک گۆن بو گۆنۆ، ایکینجی گۆن ایسه‌ اۏنلار اۆچۆن گله‌جه‌ڲی سیموۏلیزه إدیر. آشاغې یوخارېدان آسېلې اۏلارکن زامان دؤنگۆسۆ سۏنوجوندا یوخارې‌نېن آشاغېدان آسېلې اۏلماسې بوردا وئریلیر. منجه‌، بو قۏنونون أن ماراقلې‌ اؤرنَک‌لریندن بیری وئلز’ین “زامان ماشېنې” کیتابېندا اۏلان إلۏییلی‌لر و مۏرلۏک‌لار اۆزه‌ریندن‌ آنلادېلېب. گله‌جه‌ڲی بیزه‌ گؤرسه‌دن کیتابدا بیر زامان‌لار آشاغې اۏلان مۏرلۏک‌لار ایندی ده‌ آشاغېدا‌ دېر، آما داها یوخارې‌لاردان آسېلې دَڲیل‌لر، ساده‌جه‌ اینستینکت فۏرماسېندا هله‌ ده‌ یوخارېیا قوللوق إدیرلر. بو غریبه‌لیک لاکی و پۏتزۏ اؤرنه‌ڲینده ده‌ وار. کۏر پۏتزۏ گؤره‌ بیلن لاکی‌دن آسېلې دېر، آما لاکی ایل‌لرین گتیردیڲی آلېشقان‌لېق ایله‌ هله‌ ده‌ اۏنا قوللوق إدیر. اۏنلار قۏدۏنو تانېمېرلار، اۏنون گلمه‌سینی ده‌ گؤزله‌میر‌لر، عۆمومییَّت’له‌، اۏنون گلیب-گلمه‌یه‌جه‌ڲی اۏنلارې ماراقلاندېرمېر دا. 

قۏدۏ أثرده‌ کیمی‌لری اۆچۆن تانرې، کیمی‌لری اۆچۆن خۏشبخت‌لیک، کیمی‌لر اۆچۆن ایسه‌ مَقصَد دیر.  قۏدۏ هامې اۆچۆن فرقلی دیر، آما سۆرَکلی گؤزله‌نیلَن دیر، بَلیرسیزلیک‌لر ایچینده‌ اومود إدیلن دیر. أن تَمَلی چۏخ‌لارې اۆچۆن سۆرَکلی دَڲیشَن دیر، چۆنکۆ اینسان‌لار دَڲیشکن دیر‌، چۆنکۆ بیلینمه‌ین یاشام و آلېن یازې‌سې دَڲیشکن دیر‌. بیر چۏخوموزون بیر نئچه‌ ایل اؤنجه‌کی قۏدۏسو ایله‌ ایندیکی قۏدۏسو فرقلی دیر. بشرییَّت ساده‌جه‌ اۏرتاق اۏلاراق اۏنون گؤزلَنتی‌سینده دیر. بیر گۆنۆن داها سۏنو. گئجه‌یارې‌سې اۏتاقدا یازېمې بیتیرَرکن قاران‌لېغېن گتیردیڲی آغېر‌لېق ایله‌  بیر دۆشۆنجه‌ عاغلېمدا گزیر. گؤره‌سن… قۏدۏ صاباح گله‌جَک؟