یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې
قادېن جۏراب‌لارې / جلیل جاوانشیر (بیرینجی بؤلۆم)
“قادېن جۏراب‌لارې” مؤللیف هئژئمۏنلوغونون سۏنا قَدَر داوام إتدیڲی رۏمان دېر. یازار رئال اۏلای‌لارې ایرۏنیک شرح‌لر’له اۏخوجویا چاتدېرېر.
جمعيّتده‌کی خاۏس و نیظام‌سېز‌لېق، دَڲرلر سیستئمی‌نین چؤکۆشۆ یازارېن باخېش آچې‌سېندان تقدیم اۏلونور. یازار اۏخوجویا دَرس کئچمیر.
اۏخوجو بو رۏماندان ایسته‌دیڲی سۏنوجو چېخارتماقدا آزاد دیر.
یازار متنده‌کی وولقار ایفاده‌‌لره، إرۏتیک صحنه‌لره و باشدان‌خاراب اۏبرازلارا گؤره مسئولییت داشېمېر!
پرۏلۏق
“اۆچ حالدا دۏستونون حاققېنې یئرینه یئتیرمه‌ڲینه دۏست دئمک اۏلماز:
چاره‌سیز‌لیک حالېندا، غئیبتی اۏلونان زامان و اؤلۆمۆندن سۏنرا.”
ایمام (علی)
“یاشام بؤیۆک بیر فیلم شیرکتی کیمیدی. اینسان‌لار ایسه بو شیرکت’له بَلیرمیش سۆره‌جه مۆقاویله باغلامېش چاره‌سیز آکتۏر‌لار… یاشام ایسته‌دیڲی رۏلو وئریر اینسانا… منسه اۏینادېغېم بۆتۆن فیلم‌لرین ایکینجی دَرَجه‌لی آکتۏرویام. یالنېز بیر نئچه دفعه فیلمین قهرمانې اۏلماغې باجارمېشام. داها چۏخ منفی اۏبرازې، قاپېنې چېرپېب گئدن، سرت باخېشلې، لاقئیید و سۏیوق‌قانلې تیپی جانلاندېرمېشام… بعضن ده بیر بار کؤشه‌سینده سیقار چکه-چکه دالقېن باخېش‌لارېنې بۏشلوغا زیلله‌میش آوارا تیپ…
هر شئی چۏخ سۆرعت’له دَڲیشیب یاشامېمدا… بیر واخت‌لار دَلی کیمی سئودیڲین، سَنین اۆچۆن فداکار‌لېق إدَنین دَڲیشمه‌سی، سېرادان بیری اۏلماسې، سنین’له ده سېرادان بیری کیمی داورانماسې چۏخ اۆزۆجۆ دېر. کَدَر‌لی آکتۏر اۏلماق دا آسان دَڲیل ها… دئییم، بیله‌سیز…
دراماتیک رۏل‌لارېن ماهیر ایفا‌چې‌سې اۏلماق، کۏمیک آکتۏر اۏلماقدان قات-قات چتین دیر یا دا عکسینه… عۆمومییَّت’له نه دَخلی وار؟ آکتۏر اۏلماق چتیندی، والسّلام!
آما نه إتمه‌لی، وئریلن رۏل بو دېر و اۏیناماق زۏروندایام… اینسان دَڲیشکن دیر و بۆتۆن بؤیۆک سئوگی‌لر بیر گۆن تۆکه‌نیر. تانېدېغېم بۆتۆن قادېن‌لار ترک إتمه‌ڲی أن آزې بیر دفعه ده اۏلسون عاغلېندان کئچیردیب. فیزیکی جَهَتدن ترک إتمه‌ڲی باجارمایان‌لار ایسه بیر واخت سئودیک‌لرینی روحَن چۏخدان ترک إدیبلر… بیر سئودایا توتولاندا هارا قَدَر گئده‌جه‌ڲینی دۆشۆنمۆر اینسان، یۏخ، أصلینده دۆشۆنه بیلمیر. اونودولماق، عادیلشمک ایسته‌مه‌سَک ده بو باش وئریر. های-کۆی’له، هیجان’لا، دَلی بیر سئوگی’یله یاشامېمېزا گیرَن قادېن‌لار، گۆنۆن بیرینده ده ساکیتجه، درین بیر ایز بوراخاراق چکیلیب گئدیر و یادلاشېر. بیتمه‌مه‌ڲینی ایسته‌دیڲیمیز گؤزَل بیر فیلم کیمی بۆتۆن سئوگی‌لر ده بیر گۆن سۏنا چاتېر.
أبَدی سئوگی‌نین وار‌لېغېنا اینامېمې چۏخدان ایتیرمیشَم… ایسته‌دیم کی، هر گۆن سئودالانېم، هر گۆن سئومک ایسته‌دیڲیم بیری اۏلسون. بیر آز چتین، بیر آز ایمکانسېز، بیر آز دا أل‌چاتماز… ایمکانسېز دئیَنده عاغلېنېزا ایلک گلَن “کاسېب” اۏلدو، بیلیرم.
آما جانېمۆچۆن من “ایمکانسېز” دئمک ایسته‌ییردیم.
خیاللارېمدا اۏلمایان سئوگینی گؤڲۆن یئددینجی قاتېنا قالدېردېم. خۏشبخت اۏلماق اۆچۆن آغېنا-بۏزونا باخما‌زدان، بعضن ده کۏر-کۏرانه مۆباریزه آپاردېم. بعضن بیر تَبَسّۆم بئله منی یۏلومدان آزدېر(آز دېر)دې. خۏشبخت اۏلماق اۆچۆن ایمکانسېز سئودالارېن آرخاسېنجا دۆشدۆم. باشقا‌سې‌نېن سعادتینه أل اوزاتدېم، سئوگی‌سینی، اومودونو اۏغورلادېم. فیلم دادېندا بیر سئوگی أسیب کئچدی یاشامېمدان…
سسئناریسینی کیمین یازدېغېنې بیلمه‌دیڲیم کَدَر‌لی بیر فیلمده سېنادېم اؤزۆمۆ.
أصلینده فرقینه وارمازدان یاشامېن وئردیڲی رۏلو اۏینادېم.
گۆن‌لرین بیر گۆنۆ باشقا‌سې‌نېن سعادتیمه گؤز دیکه‌جه‌ڲینی، اومودومو اۏغورلایاجاغېنې بۆتۆن روحوم’لا حیسّ إده-إده خیانتدن بحث إدَن سئوگی فیلمینده باش رۏل ایفاچېسې‌نېن طرف-مۆقابیلی اۏلدوم…
و بیر گۆن اؤز کَدَر‌لی طالئعیم’له بارېشماق زۏروندا قالدېم. اومودسوز، چاره‌سیز، دارماداغېن بیر حالدا… وئریلن رۏلو اۏیناماقدان باشقا نه إده بیلَردیم کی؟
باشقا بیر فیلمده آتېلمېش سئوگیلینی ده اۏیناماق وارمېش قیسمتده… من هر زامان یالقېزیام، یالقېزام. کَدَر‌لییم هر گۆن. ایچیمده غریبه تلاطۆم، آنلاشېلماز فېرتېنا‌لار اۏلور. بعضن کَدَر‌لی اۏوقاتېم اۆزۆند‌ن تک‌لیڲه مَحکوم اۏلدوغومو دا آنلایېرام. باشقا بیر فیلمده هَنَکجېل، شن و دئییب-گۆلن اۏغلانې اۏینایاجام. تک‌لیڲین و ترک إدَن‌لرین آجېغېنا… أڲر یاشام بو رۏلو منه إعتیبار إتسه…”
پسیخیاتر اۏرخان شاعیر نجات آصلانېن سۏن یازې‌سېنې اۏخویا-اۏخویا اۏتاقدا وار-گل إدیردی. یازې‌لارې‌نېن هانسېندا’سا نجاتېن اؤلۆم نه‌دن‌لرینه ایشاره اۏلاجاغېندان أمین ایدی. باشا دۆشۆردۆ کی، بۆتۆن یاشامېنې یازېیا باغلایان نجاتېن اؤلۆمۆنۆن نه‌دن‌لرینی یازدېق‌لارېندا و یاشادېق‌لارېندا آختارماق لازېم دېر. دۏکتۏر نجاتېن اؤلۆمۆنۆن عادی بیر اینتیهار اۏلایې اۏلمادېغېنې حیسّ إدیردی. اۏرخاندان فرقلی اۏلاراق پرۏکورۏرلوق نجاتېن اؤلۆمۆنۆ اینتیهار حئساب إتمیشدی. بونون اۆچۆن نه‌دن‌لری ده واردې نجاتېن، یاشام طرزی، ایچکی‌یـه آلوده اۏلماسې، دفعه‌لر’له اۏنو گۆلۆنج دوروما سالان اوغورسوز اینتیهار جهد‌لری… هله اۏرتا‌لېقدا آغاجدان آسېلمېش و اۆزه‌رینده هئچ بیر زۏراکې‌لېق علامتی اۏلمایان جسد ده واردې. اۆسته‌لیک نجات اینتیهار جهد‌لری حاققېندا کیچیک یازې‌لار یازېب، أدبیات سایت‌لارې‌نېن بیرینده چاپ إتدیرمیشدی. بونلار جینایت ایشینه ده علاوه إدیلمیشدی. نجاتېن کیرایه قالدېغې إودن تاپېلان مکتوب، آغاجدان آسېلمېش جسد بۆتۆن شۆبهه‌لری آیدېنلېغا چېخاردېردې. اینتیهار!
مکتوب دئیَنده کی… نجاتېن اینتیهاردان أوّل یازدېغې مکتوبدا قان’لا جمعی بیر نئچه سؤز یازېلېب:
“اؤلۆم مۆکممل سۏندور. مۆکمملی سئچیرَم.”
بۆتۆن بونلارا باخمایاراق نجاتېن اینتیهارېنداکې غریبه دئتال‌لارېن چۏخلوغو اۏرخاندا شۆبهه‌لر یارادېردې. اینتیهار یئری و واختې، دامارېنې کسیب قان’لا یازدېغې مکتوب اۏرخانې شۆبهه‌لندیریردی. نییه بئله حقّه‌باز‌لېق’لا اؤلمه‌لی ایدی نجات؟ اۏرخان نجاتېن هم دۏستو، هم ده حکیمی ایدی. نجاتې یاخشې تانېیېردې. اۏنون کئچمیش خسته‌سی اینتیهارا مئییللی، یاشامدان کۆسگۆن اۏلسا دا، اؤزۆنۆ اؤلدۆره بیلمَزدی. بونا جسارَتی چاتمازدې. نجاتېن أن دئپرئسسیو، بئزگین آن‌لارېندا اۏرخان أمین‌لیک’له اؤز-اؤزۆنه پېچېلدایېردې: “سن بو خسته وۆجودوندا، یۏرقون بئینینده اۏ قَدَر یاشام عئشقی داشېیېرسان کی، هئچ واخت اؤزۆنۆ اؤلدۆره بیلمَز‌سن”.
… اۏرخان گنج اۏلسا دا پاسییئنت‌لری‌نین سایې چۏخ ایدی. سۏن واخت‌لار أدبی-معده‌نی(مدَنی) چئوره‌ده تانېنماسې یارادېجې‌لېق’لا مشغول اۏلان خسته‌لرینین سایېنا خئیلَک إتکی إتمیشدی. پاسییئنت‌لری آراسېندا یازېچې، شاعیر، رسّام، آکتۏر، رئژیسسۏر و حتتا اۏخوماقدان ایمتیناع إتمیش ایستئعدادلې اۏپئرا اۏخویانې و آرتېق پئشه‌سیندن ذؤوق آلا بیلمه‌ڲن ساکسافۏن ایفا‌چې‌سې دا واردې. اۏرخان حلیم سَسی، ساکیت‌لَشدیریجی باخېش‌لارې، پاسییئنتی‌نین ایچی دۆنیاسېنا یۏل تاپان مئهریبان‌لېغې و یارادېجې آدام‌لاردان پول آلماماسې’یلا چۏخ‌لارېنې مگنئت کیمی اؤزۆنه چکیردی.
یئری گلمیش‌کن شخصَن من أمینم کی، آلدېغې بئش-اۏن مانات قۏنۏرارې آراغا وئریب طولوغونو دۏلدوران یارادېجې آدام‌لارېن اۏرخانېن یانېنا قاچماسې‌نېن أساس نه‌دنی پولسوز مۆعایینه ایدی. یاشادېق‌لارې مۆحیط اۏ قَدَر ایرگنج دیر کی، دۆشۆنَن، یازان، یارادان هر کس ناراحات‌لېق کئچیردیر.
پسیخیاتر اۏرخان بو دوروم’لا باغلې تئز-تئز بئله دئییردی: “اؤلکه‌ده‌کی ایرگنج سیاسی حاکیمییَت، طایفاباز رئژیم کۆتله‌وی پسیخۏزا مۆنبیت شراییط یارادېب”. هر دفعه بو فیکری دئیَندن سۏنرا اؤز تثبیتینه، پئشه‌سینی بیر کنارا قۏیوب آغېر سیاسی شرح‌لر وئرمه‌سینه اؤزۆ ده گۆلۆردۆ.
اینتیهارلارېن سایې سۆرعت’له آرتېردې. هر گۆن قزئت‌لرین کریمینال صفحه‌سینی اینتیهار خبر‌لری بزه‌ییردی. یۏخ، نجات کۆتله‌وی پسیخۏزون قوربان‌لارېندان سایېلا بیلمَزدی. آخې اۏ اؤزۆ وار گۆجۆ ایله کۆتله‌وی پسیخۏز’لا مۆباریزه آپارېردې. یازېردې، دانېشېردې. اینسان‌لارا چېخېش یۏلو گؤرسَتمه‌ڲه چالېشېردې.
اۏ دۏلانېشېق، پول قازانماق دردینده دَڲیلدی. پیس قازانمېردې. چۏخ دا قازانمېردې. آما مسأله بو دېر کی، آج قاسا دا، اینتیهار إتمَزدی نجات.
“گؤرۆنۆر نجاتېن اؤلۆمۆنده هامې‌نېن گؤزۆندن قاچان خېر‌دا دئتال‌لار وار. بیزیم جینایت-آختارېش سیستئمی بئله دئتال‌لارا دیققت یئتیرمیر. کئف‌لری بئله ایسته‌ییر. بیزیمکی‌لر ساده‌جه جینایت ایشینی باغلاماقدا پئشه‌کارلاشېبلار. نجاتېن بلۏق یازې‌لارېندا و شعر‌لرینده حاکیمییَتی سؤیمه‌سی، تحقیر إله‌مه‌سی حاکیم داییره‌لرین اۏنون اؤلۆمۆنه سئوینمه‌سینه أساس وئریر. لازېم‌سېز سۏرونون بیری ده اؤز-اؤزۆنه حَلّ اۏلونوب. نئجه اۏلسا “یاراماز”اېن بیری ده آزالېب. مۆستَنطیق عادَتَن بئله اۏلای‌لار حاققېندا اوزون-اوزادې آراشدېرما آپارمېر. جینایت ایشینی باغلاماق داها صرفه‌لی دیر. تحقیقات آپارماق، اؤلۆمۆن أصل نه‌دن‌لرینی تاپماق واخت آپاران مسأله‌لر دیر. پۏلیسین ایسه داها جیدّی ایش‌لری وار. اؤلکه‌ده آز قالا هر گۆن عۆصیان اۏجاق‌لارې یارانېر. پۏلیسین ایشی و وظیفه‌سی بو عۆصیان‌لارې آمان‌سېز‌جاسېنا یاتېرماقدېر. بیز‌ده پۏلیس میتینقیچی‌لری دؤڲمک، سۆرۆمک، آیاقلاماق، اۏنلارا رئزین گۆلـله، قاز قومباراسې آتماق اۆچۆن یئتیشدیریلیب. حۆقوقو پول’لا اۏخویان آدام جینایتی نئجه آچا بیلَر؟
بیل‌یوردو “پاپا شۏتونا”(آللاه حاقّې، یاخشې اۏغلان اۆچۆن بو چۏخ آغېر صؤحبَتدی) بیتیرن مۆستَنطیق اۏلسا-اۏلسا هانسې’سا دله‌اۏغروو دۏلاشدېرېب اۏندان پول قۏپاردار، یا دا هانسې’سا مۆخالیفتچی گنجین جیبینه بیر بۆکۆم نشه آتېب اۆزۆنه دورار. دای بئله بئناوا، بی‌اینصاف، بیمۆروت مۆستَنطیق چتین آچېلان جینایت ایش‌لرینه باش سېندېرا بیلمَز کی…”
دۏکتۏر اۏرخان اۏتاقدا وار-گل إله‌ییب بۆتۆن بو اۏلای‌لارې چؤزمک اۆچۆن ایپ‌اوجو آختارېردې. اۏ، خفيّه دَڲیلدی و محض بو آندا دئتئکتیو رۏمانېن قهرمانې کیمی گؤرۆنمک هئچ اۆره‌ڲیندن دَڲیلدی. هَنَک دَڲیل، اؤلکه‌نین تانېنمېش، آد‌لې-سانلې یازارلارې اۏنون پاسییئنتیدی و صاباح اۏنلارېن لاغ هَدَفینه چئوریلمک ایسته‌میردی. محض بو باخېمدان رۏمانېن مؤللیفی ایله گیز‌لی راضې‌لېغې واردې: “باخ، سنه آز-چۏخ حؤرمَتیم وار. آما أصلا و أصلا دئتئکتیو بیر رۏمانېن پئرسۏناژې اۏلماق ایسته‌میرم. أڲر دئتئکتیو بیر رۏمان یازاجاقسانسا، من بونو ایلک اؤنجه‌دن بیلیم. آنلام‌سېز أذيّت چکمک ایسته‌میرم. اؤزۆمۆ قطعیَّن دئتئکتیو پیسکۏلۏژ اۏبرازېندا گؤره بیلمیرَم. قلَمینه قوربان، منی دئتئکتیو قهرمان إله‌مکدن’سه، سۏمالییه أرزاق آپاران دئپوتات إله”.
رۏمانېن مؤللیفی ایسه گۆلۆب، چنه‌سینده‌کی بیر چنگه ساققا‌لې قاشېیېب هېرېلدامېشدې: “أششی نیگاران اۏلما، اۆرَکسن، اۆرَک! من نه آقاتا کریستییم، نه ده دئتئکتیو پئرسۏناژ‌لار آراسېندا باشېنې ایتیرَن کۏنان دۏیل. نيَّتیم جیدّی رۏمان یازماق و سنی ده اۏنون جیدّی پئرسۏناژ‌لارېندان بیرینه چئویرمک دیر. بیر سؤز’له، جیدّی صؤحبَت دیر. سن ده جیدّی اۏل، أثرین أساس قهرمانې کیمی، اؤز وظیفه‌نی یئرینه یئتیر. رۏمانېن یازېلېشېندا ایشتیراک إده‌جکسن، هم ده رۏمانېن قهرمانې اۏلاجاقسان. واللاه، بیللاه تاریخی ایمکاندېر! منجه بو شانسې قاچېرما!”
اۏرخان حیسّ إله‌دی کی، دۏستو کئچیله‌ری قاچېردېب. “جیدّی” سؤزۆندن جیدّی-جیدّی ایستیفاده إتمه‌ڲیندن باشا دۆشدۆ کی، بو صؤحبَتده جیدّی هئچ زاد اۏلا بیلمَز.
دۏستونو خاطېرلایاندا اۆزۆنه تَبَسّۆم یایېلدې. سئویندی کی، غفلَتَن دئتئکتیو رۏمانېن ایچه‌ری‌سینه – چؤزۆلمه‌ڲن و آغلاباتماز جینایت اۏلای‌لارې‌نېن مرکزینه دۆشمه‌ییب. اوزاق‌باشې اینتیهارېنا اینانمادېغې أساس قهرمانېن، بۆتۆن گنج‌لیڲینی ایچمه‌ڲه، یازماغا و قادېن‌لارا خرجله‌میش پاسییئنتی نجات آصلانېن اؤلۆمۆنۆن گؤرۆنمه‌ڲن طرف‌لرینی آچماقدا یازېچېیا کؤمَک إده‌جک. ألینه فۆرصَت دۆشمۆشکن زېرراما‌نېن بیرینی کاغېذ اۆزه‌رینده اؤلدۆرۆب-دیریلده‌جَک. بۆتۆن عهده‌لیڲی بوندان عیبارتدی. إله رۏمانېن مؤللیفی ایله سۏن گؤرۆشده نجاتېن بۆتۆن یازې‌لارې‌نېن تۏپلاندېغې سند‌لری و شاعیرین گؤرۆشدۆیۆ قادېن‌لارېن، بیرلیکده یئییب-ایچدیڲی آدام‌لارېن تئلئفۏن نؤمره‌لرینی و عۆنوانېنې، تئز-تئز گئتدیڲی پوب-لارېن، کلوب‌لارېن آد‌لارې یازېلان دفترچه‌نی گؤتۆرمۆش، یازېچېیا بو مسأله‌ده پیسکۏلۏژ کیمی کؤمَک إده‌جه‌ڲینه سؤز وئرمیشدی.
…بو یئرده، ضروری بیر مۆداخیله یئرینه دۆشَر. اۏرخانې نئجه لازېمدې حریف’له‌میشَم. چۆنکی اۏرخانېن گیریشدییی ایشی، نۏرمال اؤلکه‌لرده دئتئکتیو’له‌ر و إکسپئرت‌لر یاشاما کئچیردیر. دئمه‌دی، دئمه‌ڲین. اۏرخان اؤزۆنۆ زیبیله سالېب…
بو اؤلۆم اۏلایېنده اۏرخان مۆطلَق ایپ اوجو تاپما‌لې ایدی. إله بیر ایپ‌اوجو تاپما‌لې ایدی کی، بو دئتال نجاتېن اؤلۆمۆنۆن اینتیهار یۏخ، قتل اۏلایې اۏلدوغونو ثوبوتا یئتیرسین. گنج دۏکتۏر اۏتاقدا وار-گل إدیر و دۆشۆنۆردۆ. نجاتېن اؤلۆمۆ اۏنو آغرېدېردې. دۏستونون اینتیهار إده‌جه‌ڲینه اینانمېردې. اۏلایېن أصلینده نئجه باش وئردیڲینی مۆطلَق اؤرگنمه‌لی’یدی. أن آزې دۏست کیمی، بعضی شئی‌لری بیلمه‌لی، ایجتیماعیلشدیرمه‌لی’یدی.
نجاتېن یازې‌لارې‌نېن ایچه‌ری‌سیندن تصادۆفَن گؤتۆردۆڲۆ و “کَدَردن” آدامېن بئلینی بۆکن یازېنې اۏخویاندان سۏنرا دۏکتۏر عصبی شکیلده وَرَقی اۏتاغېن بیر بوجاغېنا توللادې: “آ‌ده، سن اؤل، بونلارېن هامېسې باشدان خارابدېر. بو سانتیمانتال و آغلامالې یازې‌لارېن ایچیندن ایپ‌اوجو تاپماق اۏ‌لار؟”
***
دۏکتۏر ایلک اؤنجه اؤزۆ اۆچۆن اؤلۆمۆن جینایت، یۏخ’سا اینتیهار اۏلدوغونو آیدېنلاشدېرما‌لې ایدی. مؤللیف بونون واجیب اۏلدوغونو بیلدیڲی اۆچۆن هله یازماغا باشلامادېغې رۏمانېن أن مسئولییتلی ایشینی دۏکتۏرون بۏینونا آتېب آرادان چېخمېشدې. اۏرخان بونو خاطېرلایاندا سۏنسوز نزاکتینه یاراشمایان طرزده اؤزۆندن چېخېب ألینی ماسایا چېرپدې:
– آی سنی، آواراگۏر اۏغراش. لاپ شئیینه سارېمېسان جماعتی. إله‌بیل رۏمان یازېرسان دا… بۆتۆن ایشی آتمېسان اۆستۆمه، بۆتۆن گۆنۆ ایچیرسن. تۆپۆرۆم سن یازان رۏمانا دا، سنه ده!
عصبی اۏلسا دا، اؤزۆنۆ بیرتَهَر تۏپارلادې. ماسانېن سیییرمه‌سینی چکیب ساکیت‌لَشدیریجی حب‌لردن ایکی‌سینی بیردن آغزېنا آتدې و قازسېز مینئرال سویو باشېنا چَکدی. قفیلدن گؤزۆ بیلگی‌سایارینده‌کی آچېق فۏتۏ‌لارا ساتاشدې. جینایت یئرینده چکیلمیش فۏتۏ‌لار و نجاتېن اؤزۆنۆ آسدېغې کندیر یادېنا دۆشدۆ. جۏراب! کاپرۏن جۏراب‌لاردان حاضېرلانمېش کندیر اینتیهار اۆچۆن قطعیَّن ایده‌آل واسیطه دَڲیلدی. اۆسته‌لیک بو “کندیرین” گؤرۆنۆشۆنه باخسان، اینتیهار واسیطه‌سی اۏلا بیله‌جه‌ڲی قطعیَّن آغلا گلمیردی. غئیری-ایرادی اۏنو گیج گۆلمک توتدو. گنج یازارلاردان بیری‌نین
“اینتیهار هؤرۆڲۆ” رۏمانېنې خاطېرلادې… آ‌یه، بونلارېن هامېسې دَلی ایمیش کی….
قفیلدن گۆلمه‌ڲینی کسیب، فیکرینی جمعله‌دی.
ایپ‌اوجو! بَلی، ایپ‌اوجو! اوجو! بَلی، محض اینتیهار “کندیری”نین نجاتېن بۏغازېنا باغلانمېش اوج حیصّه‌سی قطعیَّن ایناندېرېجې دَڲیلدی. اۏرخان بیلگی‌سایارینده‌کی شکیل‌لری بیر داها دیققت’له نظردن کئچیردی(کئچیرتدی). جسدین بۏغاز ناحییه‌سینه دۆڲۆن‌لَنمیش کندیری دفعه‌لر’له بؤیۆدۆب دیققت’له اینجه‌له‌دی و قفیلدن چېغېردې:
– دَڲیل! واللاه دَڲیل! بیللاه دَڲیل! بو، اینتیهار اۏلا بیلمَز. بو “کندیر”دن اؤزۆنۆ آسما‌سې مۆمکۆن دَڲیل! بئله “کندیر”له آدامې آسماق اۏ‌لار، آدام اؤزۆنۆ آ‌سا بیلمَز! آما هئچ بیر خیارېن عاغلېنا بو جۆر اینتیهار اوصولو گله بیلمَز. نجات اینتیهارې بو قَدَر “فئتیش”لشدیره بیلمَز!
***
شۆبهه‌لندییی بو دئتا‌لې رۏمانېن مؤللیفی ایله بؤلۆشمک اۆچۆن ألینی تئلئفۏنا آتدې. پنجره‌نین قارشې‌سېنا کئچیب یارېتیکیلی گؤڲ‌دَ‌لَنه باخماغا باشلادې. بینا آفیسین قارشې‌سېنې تامامی’یله کسمیشدی. بو شراییطده اۏتاغا گۆنَش شۆعاع‌لارې‌نېن دۆشمه‌سی غئیری-مۆمکۆن ایدی. دۏکتۏر اۏرخان اۆره‌ڲینده شَهَرین آرخیتئکتوراسېنا جاواب‌وئرَن اۏلان بۆتۆن مأمور‌لارېن دۆنیادان کؤچَن‌لرینی یاد إتدیکدن سۏنرا تئلئفۏنوندا رۏمان مؤللیفینین نؤمره‌سینی آختاردې.
هر زامان اۏلدوغو کیمی گنج و پئرسپئکتیولی رۏمانچېیا زنگ چاتمېردې. “بؤیۆک إحتیمال’لا بو خیار ایچیب و تئلئفۏنو سؤندۆرۆب یاتېب. بو عاغېل’لا، بو مسئولییت‌سیز‌لیک’له رۏمانې نئجه یازېر گؤره‌سن؟”
1
“پۏلیس اۏلماق اۆچۆن، اؤنجه ویجدانېنېزدان خیلاص اۏلون!”
(اونودولموش داهی)
جینایت-آختارېش شؤعبه‌سی‌نین أمکداش‌لارې یاواش-یاواش، ایکی بیر، اۆچ بیر قاپېدا گؤرۆنۆر، سلاملاشېب سَحَر یۏخلا‌ماسېنا حاضېرلاشېردېلار. نؤوبَتچی ضابیط یوخوسوزلوقدان گؤز‌لری شیشمیش حالدا کئی-کئی دایانېب، گلیب گئدن‌لری مۆشاهیده إدیردی. گئجه هئچ بیر اۏلای باش وئرمه‌دیڲی اۆچۆن چۏخ راحات ایدی. یۏرقونلوق و یوخوسوزلوق وئجینه دَڲیلدی. ایل‌لر عرضینده بۆتۆن بو چتین‌لیک‌لره آلېشمېشدې و یاشامېنې بونلاردان کنار‌دا تَصَوّۆر إتمیردی. اۏنون اۆچۆن أن گؤزَل ایستیراحَت نؤوبَتچی اۏتاغېنداکې دیواندا اوزانېب مۆرگۆ‌له‌مکدی. گئجه ساعات ایکیده تئرمۏسدان سۆزۆب ایچدیڲی چایېن لَذَّتینی، إوده آروادې‌نېن دمله‌دیڲی لنکران چایېندان آلا بیلمیردی. آرتېق بونون’لا بارېشمېشدې. اۏنون دا یاشامې بو جۆر ساده حقیقت‌لردن عیبارت ایدی. گئت ایشه، گل إوه، نؤوبه، عَمَلیّات و بو کیمی باشقا واجیب، یاخود واجیب اۏلمایان ایش‌لر. هئچ واخت ایستیراحَت إله‌مک باره‌ده دۆشۆنمه‌میشدی. اۏنا إله گلیردی کی، ایستیراحَت آنجاق جیدّی بیزنئسمئن‌لر و داها ایمکانلې مأمورلار اۆچۆندۆ. اۏنون أن جیدّی ایستیراحَتی عائله‌سینی بیر نئچه ساعات‌لېق بولوارا چېخاردېب گزدیرمک، اۏرتاباب کافه‌لرده دۏست‌لار’لا ایچگی وورماق و دعوت اۏلوندوغو تۏی‌لاردا یئییب-ایچیب أڲلنمکدن عیبارتدی، باشقا هئچ نه!
آروادې ایسه اۏنون تام عکسی ایدی. ایستیراحَتیندن قالمېردې. هر یای اوشاق‌لارې رایۏنا، آناسې‌نېن یانېنا گؤندَ‌ریر، دوبایدان ووروب تۆرکییه‌ده‌ن چېخېردې. هانسې’سا بیر گیژدېللاغ و ایده‌آلیست پۏلیس ایشچی‌سینه گؤره جاوان یاشامېنې چۆرۆده‌سی دَڲیلدی کی؟ اۏنون إحتیراصلې بَدَنی آنتالیا گۆنَشینده یانماق، ظریف چیڲین‌لری دوبای هۏتئل‌لری‌نین لیۆکس نؤمره‌‌لرینده آغ ملَفه‌نین اۆزه‌رینه تۏخانماق اۆچۆن یارادېلمېشدې. هر تعطیل اۏنون اۆچۆن یئنی بدن‌لرین کشفییدی. اینسان کۏلئکسیۏنسې چۏخ زنگین ایدی. أری‌نین میتینقلرده دؤڲدۆیۆ “مۆخالیفتچی گده”لرین سایې قَدَر کیشی’یله کئف چکمیشدی. یئری گلمیش‌کن، مۆخالیفتچی‌لر’له ده یاتمېشدې. ساده‌جه بو صؤحبَتی آچېب-آغارتماغېن یئری یۏخدو.
یازېق پۏلیس! هردن گؤزلرینی یوموب گؤرمه‌دیڲی یئرلری خیالېندا جانلاندېرېردې. خیال‌لارېندا مالدیو آدا‌لارېندا، آنتالیادا و حتتا آریزۏنادا اۏلموشدو. سۏنونجو دفعه ایسه گؤزلرینی یوموب دۏیونجا طیفلیسده گزمیشدی. یازېق اؤز دۏغما آدېنې دا اونوتموشدو. کۆچه‌دن کئچن ده، مئترۏ‌دا قارشې‌سېنا چېخان دا، قۏنشولار دا اۏنو ساده‌جه “پۏلیس” دئیه چاغېرېردې. پۏلیس! بو دقیقه اؤلکه‌ده بوندان اۏغراش ایش تَصَوّۆر إتمک چتین اۏلسا دا قهرمانېمې بو آد’لا چاغېراجام: پۏلیسۏو پۏلیس پۏلیس اۏغلو. بو، قهرمانېمېزېن بۆتۆن کاراکتئرینه ایشېق توتاجاق قَدَر اوغورلو تاپېنتېدې.
…نئجه؟ چۏخ تواضؤع‌کارام؟ گۆلدۆرمه‌یین، سیز آللاه. ساده‌لیک، گؤزَل‌لیک دیر. نئجه؟ ألبتّه ساده‌یم! سیز هله منیم فیلسوف همکار‌لارېمې تانېمېرسېز!
…بؤلمه‌نین أمکداش‌لارې اۏنون’لا سلاملاشېب، ایچه‌ری کئچدیکجه نؤوبه‌سینین خطا-بَلاسېز سۏووشماغېنا اۆرَکدن سئوینیردی. رئیسین ماشېنې اوزاقدان گؤرۆننده ایسه جانېنا خۏش بیر راحات‌لېق یایېلدې. اۆره‌ڲینده رئیسین قۏهوم-أقرَباسېنې یئددی-مرتبه سؤیۆش‌لر’له یاد إدیب، آیاغا قالخېب یالمانماغا تَلَسدی. رئیس ماشېندان دۆشَر-دۆشمز قارشې‌سېنا یۆیۆرۆب معروضه إله‌دی، نؤوبه‌ده اۏلدوغو واخت هئچ بیر اۏلای باش وئر‌مه‌دیڲینی بیلدیردی. رئیس “آزاد” تیمسېنې وئردیکدن سۏنرا ایداره‌نین قارشې‌سېندا جرگه ایله دۆزۆلمۆش پۏلیس أمکداش‌لارېنا طرف یؤنَلدی.
نؤوبه‌نی تحویل وئرمه‌ڲه حاضېرلاشدېغې آن اۏنون یاشامېندا أن خۏشبخت آن‌لاردان بیری حئساب اۏلونوردو. دۆنیادا أن بؤیۆک خۏشبخت‌لیک، اۏلای باش وئرمَزدن نؤوبه‌نی تحویل وئریب إوه یۏللانماقدې.
بو گۆن ایچینده غریبه ناراحات‌لېق واردې. پۏلیس ایت کیمی ایی بیلیردی، جینایَتین اییینی.
أوّل‌لر إوه چاتان کیمی یاتاغا گیرسه ده، سۏن واخت‌لار نؤوبه‌ده‌ن سۏنرا یاتا بیلمیردی. إوه چاتان کیمی قایغې‌لار، سۏرون‌لار اۆستۆنه هۆجوم چکیردی.
– یئنه یاتېرسان، آی اۏغراش؟ سۏن واخت‌لار هئچ اۆزۆمه ده باخمېرسان. یۏخ’سا گئجه بازلېغا گئتمیشدین، هه؟ نییه اؤلمۆرسَن آی ایمپۏتئنت!- بو، آروادې‌نېن یاتاق اۏتاغېنداکې یارېم ساعات‌لېق سئکسوال ایستک‌لر حاققېندا مَنطیق‌سیز مۆحاضیره‌سیندن بیر پارچادې. پۏلیس یاتاغېندان قالخېب قۏناق اۏتاغېنا کئچن کیمی معیشت قایغې‌لارې دا اۆستۆنه آخېشېردې: “ایشېق پولونو اؤده”، “إوه بازار‌لېق إله”، “زیبیل‌لری آت”. بیر سۆرۆ بیتیب-تۆکنمه‌ین قایغې‌لار… یازېق پۏلیسین گۆنۆ گۆن دَڲیلدی! اۆسته‌لیک آروادې‌نېن بونون باجې‌سې حاققېندا اویدوردوغو عاغېلاسېغماز سؤز-صؤحبَت، دئدی-قۏدو. بئز‌میشدی پۏلیس…
بو گۆن گؤره‌جه‌ڲی ایش‌لری آرتېق ایکی-اۆچ گۆن أوّلدن پلانلا‌شدېرمېشدې. إوه چاتان کیمی یئمه‌ڲینی یئییب بازارا گئده‌جکدی. بازاردان گلیب اۏغلونا کرئدیت’له بیلگی‌سایار آلماق اۆچۆن ماغازایا یۏللاناجاق، سۏنرا بانکا اۏلان باشقا بیر کرئدیتی اؤده‌یه‌جک، إوه قایېدېب دینجَله‌جکدی. بئینینده گؤره‌جه‌ڲی ایش‌لری دۆشۆنه-دۆشۆنه “نؤوبَتچی حیصّه” یازېلمېش اۏتاغا دۏغرو آد-دېملادې. 10-15 دقیقه سۏنرا نؤوبه‌نی تحویل وئرمه‌لی’یدی. یاخشې کی، بو گۆن میتینق، پیکئت یۏخدو. نؤوبه‌ده‌ن سۏنرا میتینگه چې-خېب “آزاد‌لېق”، “ایستئعفا”، “آزاد سئچکی” قېشقېران باشې‌پۏزوق دسته‌نی دؤڲمک، داغېتماق اۏنا سۏن واخت‌لار هئچ لَذَّت إله‌میر-دی. أصلینده اۏنون چالېشدېغې شؤعبه میتینق’له، پیکئت’له مشغول اۏلموردو. آما مۆخالیفتین مۆتَشَکّیل دسته‌لری ایله باجارماق اۆچۆن، بۆتۆن شؤعبه‌لر سفربَر اۏلوندوغوندان، اۏ دا “آدام دؤڲمه‌ڲه” چېخېردې. أوّل‌لر رئزین دَڲه‌نه‌ڲی ألینه آلان کیمی شیره دؤنۆردۆ. قارشې‌سېنا کئچَنی آغېنا-بۏزونا، قادېنېنا-کیشی‌سینه باخما‌زدان بودایېردې. آما سۏن زامان‌لار یامان کؤورک اۏلموشدو. هم ده جماعت دا اؤنجه‌کی لال-دینمز دؤ-یۆلن جماعت دَڲیلدی. هانسې’سا قادېنا یۆنگۆلواری بیر ضربه ووران کیمی، إشیتدیڲی کلمه‌لر ایچینی آجې دېر (آجېدېر)دې: “نییه وورورسان، آی باجې‌سېندان خبرسیز اۏغراش!” بو “باجې صؤحبَتی” اۏنون یارا‌لې یئری’یدی…
یۏخ، یۏخ، بیرجه میتینق اۏلماسېن!
اۏتورقادا یئرینی تزه‌جه راحاتلامېشدې کی، تئلئفۏنون سَسی اۏنو عمللی-باشلې دیکسیندیردی. عصبدن أل‌لری أسدی:
– تفوو. جمعی 10 دقیقه دؤزه بیلمَزدین؟
ایلک اؤنجه ایسته‌دی تئلئفۏنو خطدن آیېرسېن، آما رئیسین دؤنۆب نؤوبَتچی حیصّه‌یه سۏرغو دۏلو گؤز‌لر’له باخدېغېنې گؤرۆب جلد تئلئفۏنو گؤتۆردۆ:
– جینایت شؤعبه‌سی بؤلمه‌سی، بویورون.
– رئیس، سلام. بوردا ایزمیر گؤرۆنتۆنۆندن بیر گیژدېللاغ، إئئ عۆذر ایسته‌ییرم وطنداش اؤزۆنۆ آسېب. وانېن یانېنداکې آغاج‌لېقدا آغاجدان ساللانېب.
– نه لۏخه‌بر آدام‌لار وار. موندار کؤپکوشاغې! اۏلای یئرینه اؤزۆنۆزۆ سۏخمایېن. سیز‌لیک هئچ نه یۏخدو اۏر‌دا. اۏرا‌لارې تاپداق-تاپداق إله‌مه‌ڲین، سۏنرا کریمینالیست‌لر اۆچۆن ایزی تاپماق چتینلشه‌جَک. بیر آزدان اۏر‌دایېق.
– اۏلدو رئیس! رئیسس…
– نه‌دی؟
– ترپنمیر إئئ…
– ردّ اۏل، ایت اۏغلو ایت!
دؤزمه‌ییب اۆره‌ڲینده ده زنگ إدَن ولدۆزینا‌نېن اؤلۆب-دیریسینه چۏخ‌مرتبه‌لی، لیفتسیز سؤیۆش‌لر یاغدېردې: “سَنین…”
– تئلئفۏنو یئره قۏیوب رئیسه معروضه إتمه‌ڲه قاچدې.
– جناب رئیس، ایزمیر پرۏسپئکتی، بینا 7ا‌نېن یانېنداکې آغاج‌لېقدا اینتیهار إتمیش کیشی مئییتی آشکارلانېب.
آی سَنین خبرینی، معروضه‌نی، معلوماتېنې… ! صاباح-صاباح لازېم ایدی منه؟ نه بدخبر آدامسان أده… یاخشې، سۆرۆش بوردان. معلومات وئر، حاضېرلاشسېنلار. درحال عَمَلیّات قوروپو یۏلا چېخسېن!
– اۏلدو!
– سیکدیر!
– باش اۆسته!
گئری دؤنۆب “نؤوبَتچی حیصّه”یه گیردی. قانې بَرک قارالمېشدې. پېچاق وورسان قانې چېخمازدې. بۆتۆن پلان‌لارې آلت-اۆست اۏلدوغو اۆچۆن عصبی شکیلده بیر سیقار یاندېردې. آغزې زَهَر تامې وئریردی… ”دېندېغ گئده، اؤزۆنۆ آسماغا واخت تاپدې. سیکیم سَنین گیژدېللاغ آغزېنې”. سۏنرا بئینیندن کئچیرتدیڲی سؤیۆش‌لره گؤره اؤزۆنۆ قېنادې. اۆشَندی. “هئچ اؤلۆنۆ ده سؤیه‌ر‌لر؟”
2
“اینسان‌لارېن چۏخو یاشامې‌نېن سۏنوندا گئرییه دؤنۆب باخدېق‌لارې زامان فاصیله‌لر’له یاشادېق‌لارېنې گؤرۆرلر. تقدیر إتمَزدن و ذؤوق آلمادان کئچیب گئدن شئیین أصلینده یاشام‌لارې اۏلدوغونو گؤردۆک‌لرینده تعجّۆب‌لنیرلـر. بئله‌جه، اومودلار’لا آلدادېلان اینسان اؤلۆمۆن قوجاغېنا قاچار.”
آرتور.شۏپئنهاوئر
جینایت-آختارېش بؤلمه‌سی‌نین أمکداش‌لارې و پرۏکورۏرلوغون تحقیقات قوروپو جینایت باش وئرَن تۏرپاقیه چاتاندا آرتېق آغاجېن یان-یؤوره‌سینده خئیلَک آدام یېغېشمېشدې. کۆکنارېن یارپاق‌لارې آراسېندان سېزان گۆنَش شۆعاع‌لارې جسدین گؤیرمیش اۆزۆنۆن، شیشیب چنه‌سینه قَدَر ساللانمېش دیلی‌نین آیدېن گؤرۆنمه‌ڲینه مانع اۏلسا دا یان-یؤوره‌ده تۏپلاشان‌لار بو غریبه آدامې تانېمېشدې. جسدی ایلک دفعه گؤرَن یاخېن‌لېقداکې تیجارت مرکزی‌نین کئشیکچیسی ایدی. دئیه‌سن اۏ زنگ إدیب معلومات وئرمیشدی. مۆستَنطیق کئشیکچی‌نی یانېنا چاغېردې:
– جسدی نه واخت گؤرمۆسن؟
– سَحَر ساعات 7-ده. نؤوبه‌نی تحویل وئرمه‌میشدن قاباق مارکئته سیقار آلماغا گئتمیشدیم. گئری قایېداندا یۏلومو اوزاتماق اۆچۆن بینانېن بو طرفیندن فېرلاندېم. دایانېب سیقار یاندېراندا بونو گؤردۆم. – کئشیکچی باشې ایله جسدی گؤرسَتدی. درحال پۏستا قایېدېب سیزه زنگ إله‌دیم.
– همم…گئجه شۆبهه‌لی بیر شئی گؤرمه‌میسَن کی بو طرف‌لرده؟
– یۏخ گؤرمه‌میشم. منیم پۏستومدان بورا گؤرۆنمۆر.
– آیدېن دېر. بو جماعت کیم دیر؟
– محله جماعتیدې. ایشه گئدن‌لردی چۏخوسو. تۏرپاقیه یاخېن’لاشماسالار دا دایانېب باخېر‌لار. بیلیر‌سن ده، رئیس، جماعت بئله شئی‌لره باخماغې خۏشلایېر. کئچن دفعه یۏلون اۏ تایېندا ناظیر مۆعاوینی عابید اؤرگتمنین ویلا‌سې یاناندا دا یېغېشېب “بۏلئت” إدیردیلر، شکلین-زادېن چکیردیلر. هله اۏ تۆستۆ-دوما‌نېن ایچینده یانقې‌نېن قاباغېندا دایانېب شکیل چکدیرن‌لر ده اۏلدو.
– أ نه وحشی میللتیک إئئ. هانسې’سا گیژدېللاغ اؤزۆنۆ آسېر، بیر دسته باشدان خاراب دا یېغېشېب تاماشایا باخېر. داغېلېشېن گؤ-رۆم. – رئیس قېشقېردې.
– رئیس، من ده گئده بیله‌رَم؟ –کئشیکچی دیللَندی.
– یۏخ. سن ایفاده وئرَندن سۏنرا گئد‌رسن. بیر ده بونون هارا‌دا یاشادېغېنې بیلن وار؟
– وار. یاشلې بیر قادېن قاباغا چېخدې. بیرینجی بلۏک، اېې مرتبه، إو 6. باخ، اۏ جۏراب آسېلان پنجره. ناییله‌نین کیرایه‌چیسیدیر. بیر-ایکی دفعه بلۏکدا گؤرمۆشَم.
مۆستَنطیق یان-یؤوره‌ده دۏلاشان پۏلیس نفر’له‌رینه گؤرسه‌دیش وئردی:
– هه…قۏنشو‌لاردان کیم وار’سا آپارېن ایفاده‌سینی آلېن. إوین یییه‌سینی چاغېرېن، إوه باخېش کئچیرین.
إکسپئرتیزا‌نېن نۆماینده‌لری جسدی آغاجدان دۆشۆرۆب، جسد تۏرباسې‌نېن ایچه‌ری‌سینه قۏیدولار. جسدده‌ن ایسپیرت اییی گلیردی. پرۏسئدورا اویقون اۏلاراق اۏلای یئرینه باخېش کئچیریلدی، شاهید و قۏنشولار ایفاده وئرمک اۆچۆن پۏلیس ایداره‌سینه آپارېلدې.
پۏلیس‌لر گلدیک‌لری کیمی ده سَس-کۆی’له داغېلېشماغا باشلادېلار. جسدی پۏلیس ماشېنېنا “یۆکله‌دیلر”. چئشیدلی خبر بایې‌لېق‌لارېنین أمکداش‌لارې جانفیشان‌لېق’لا فۏتۏ‌لار چکیر، پۏلیس و إکسپئرتیزا أمکداش‌لارېندان اۏلای ایله باغلې آچېقلاما آلېردې.
پۏلیس‌لر داغېلېشاندان یارېم ساعات سۏنرا محله‌ده یاشام آخارېنا دۆشدۆ. سانکی بو محله‌ده اینتیهار اۏلایې اۏلمامېشدې.
پۏلیس تئزلیک’له اینتیهار إدَن کیمسه‌نین کیم‌لیڲینی آچېقلادې: “اینتیهار إدَن شخص دؤوری مطبوعاتدا نجات آصلان ایمضاسې ایله تانېنان گنج یازار، 1983-جۆ ایل تَوَلّۆدلۆ حاجېبیلی نجات آصلان اۏغلو دېر. ایل‌لر اؤنجه بؤیۆک اومودلار’لا عیالتدن پایتاختا کؤچن گنج یازار بَلیرسیز نه‌دن‌لردن اینتیهار إدیب. فاکتا باغلې جینایت مجلَّه‌سی‌نین 125-جی (اؤزۆنۆ اؤلدۆرمه حدّینه چاتدېرما) مادّه‌سی ایله جینایت ایشی باشلانېب، مۆوافیق إکسپئرتیزالار، اۏ جۆمله‌دن محکَمه-طیبّی و کۏمپلئکس محکَمه-طیبّی-بیۏلۏژی و طیبّی-کریمینالیستیک إکسپئرتیزالارې تعیین إدیلیب.”
مرحومون دۏست‌لارېندان یالنېز گنج پسیخاتر اۏرخان اؤزۆنۆ اۏلای یئرینه یئتیرمیشدی. سَحَر إرکندن نجات’لا گؤرۆشۆب، ماشتاغایا گئتمه‌لی’یدی‌لر. نجات یازدېغې حیکایه‌لردن بیرینده دَلی اۏبرازې یاراتماغا چالېشېردې و ماشتاغاداکې روحی-عصب دیسپانسئرینه بیرلیکده باش چکه‌جکدی‌لر. نجات تئلئفۏنا جاواب وئرمه‌دیڲینه گؤره اۏرخان اۏنو إودن گؤتۆرمک اۆچۆن ماشېنې بیرباشا إوین قارشې‌سېنا سۆرمۆش و بو سارساق مَنظَره ایله راستلاشمېشدې.
پۏلیس‌لر گله‌نه قَدَر جسه‌ده یاخېن’لاشماسا دا، آغاجدا یئلله‌نن دۏستونون فۏتۏ‌لارېنې چکمه‌ڲی باجارمېشدې. أصلینده آغاجدان آسېلان جسدی چۏخ‌لارې تئلئفۏن’لا چکدیڲی اۆچۆن اۏرخانېن فۏتۏ چکمه‌ڲی هئچ کسین دیققتینی جلب إتمه‌دی.
ایندی سیز حاقلې یئره سۏرغو وئره بیلر‌سیز کی، اۏرخان دۏستونو آغاجدان آچېب یئره دۆشۆره بیلمَزدی؟ من ده دئییرَم کی، یۏخ. سؤزۆن آچېغې ایسته‌سَم اۏرخان نجاتې آغاجدان دۆشۆرۆب جسدی قوجاقلا‌یار، هله بیر خئیلَک هؤنکۆر-هؤنکۆر آغلایار دا. آما إحتیاج یۏخ دېر. بو با‌سا-باسدا گؤز یاشې ایله فیکرینیزی یایېندېرا بیلمه‌رَم. صؤحبَت‌لر وار إئ، بو اؤلسۆن!
مؤللیف بو یئرده أل ساخلایېب ساغ أ‌لی ایله ساغ اۆزۆنه یۆنگۆلجه سیلله چکیر.
اۏ بَرک سارسېلسا دا، پۏلیس‌لر گلدیکدن سۏنرا اۏلای یئرینده دایانماغېن آنلام‌سېز اۏلدوغونو باشا دۆشۆب مرحومون دۏست‌لارېنا و یاخېن‌لارېنا خبر وئرمه‌ڲه تلسمیشدی.
اۏرخان مؤللیفین اینتیهارې تصویر إتدیڲی صحنه‌نی اۏلدوقجا بَڲندی. ألینده‌کی قارا قلَمین پۏزانلې اوجونو آغزېنا سالېب، اۏتاقدا گزیشمه‌ڲه باشلادې. دئیه‌سن صؤحبَت پیس گئتمیردی. قۏنویا بو جۆر گیریش دئتئکتیو رۏمان‌لارېن أوّلینی خاطېرلادېردې. دۏستونون رۏمان’لا باغلې صؤحبَت‌لرینی، یازې پرۏسئسینده کئچیرتدیڲی ایسترئسی یادېنا سالېب، گۆلۆمسه‌دی. اۏرخان رۏمانېن قارما-قارېشېق و آنلاشېلماز سوژه خطینی دۆشۆنه-دۆشۆنه فیکره گئتدی. اۏتاغېن اۏرتاسېندا لۏم کیمی دایانېب، پنجره‌دن چؤلده‌کی بَلیرسیز نؤقطه‌یه باخا-باخا حیسّ إله‌دی کی، قلَمین باشېنداکې بالاجا پۏزانې دیشله‌ییب، ایشتاها’یلا چئڲنه‌ییر. یازېچې دۏستونو “خۏش سؤز‌لر’له” یاد إدیب، اۏنون نؤوبَتی حقّه‌لرې حاققېندا دۆشۆنمه‌ڲه باشلادې. دۏستونون یاراتدېغې اۏبرازې
اؤزۆنه بنزده‌جه‌ڲینی ایلک اؤنجه‌دن حیسّ إدیردی…
3
“یاشام ماهنې دېر. نه‌قارتی – اؤلۆم”
ویکتۏر هۏقۏ
نجاتې دۏغولدوغو کندده دَفن إده‌جکدی‌لر. بؤیۆک قافقازېن گۆنئی یاماج‌لارېندا یئرله‌شن بو کندده نجاتې اۏ قَدَر ده یاخشې تانېمېردې‌لار. هردن قزئت‌لرده چېخان یازې‌لارېنې ایسه مکتب دایرئکتۏروندان و کندین ایجرا نۆماینده‌سیندن باشقا هئچ کس اۏخوموردو. اینتئرنئت هله بو کنده آیاق آچمامېشدې.
اۏنا گؤره ده اینتیهار’لا باغلې هره‌نین بیر حیکایه اویدورماسې نۏرمال سایېلا بیلَردی.
نجاتېن والیدئیین‌لَرینی یاخېندان تانېیان‌لار حَیَطده قورولموش یاس چادېرېنا تۏپلاشمېشدې. گلن‌لرین أکثریيَّتی قۏهوم-قۏنشویدو. باکې’دان جمعی 7-8 آدام گلمیشدی. نجاتېن یاخېن دۏست‌لارې چادېرېن قاباغېندا تۏپلاشېب ساکیت-ساکیت سیقار تۆستۆله‌دیردی. دانېشماق چتین ایدی. 30 یاشې یئنی‌جه تامام اۏلموش گنج دۏست‌لارې‌نېن اینتیهار إتمه‌سی هامې‌سېنې یاندېرېردې.
…بورادا دۏست‌لارېن آلدېغې مَعنوی یانېق دَرَجه‌سی‌نین آغېرلېغېنې تعیین إتمک چتین اۏلسا دا، إحتیمال إتمک اۏ‌لار کی، آغېر دَرَجه‌لی مَعنوی یانېق خسارتی دَڲیل…
ایستی، گۆنَشلی بیر گۆن ایدی. کؤنۆل ایسته‌ردی کی، دَنیز کنارېنا یۏللا(یۏل’لا)نسېن، دالغا‌لار’لا دانېشسېن، قومسال‌لېغېن اۆستۆنده سۆفره آچېب قېرمېزې شرابېنې، پئندیر-چؤره‌ڲینی چېخاردېب سۆفره‌یه دۆزسۆن، سۏنرا دئیه-گۆله یئییب-ایچسین، گؤزلرینی سمایا دیکسین، کَدَر‌لی دۆشۆنجه‌لری بولود‌لار’لا چکیلیب گئتسین. یاس ساخلا‌نېلاجاق، دۏست دَفن إده‌جک گۆن دَڲیلدی.
یاسا گلن‌لر ماغارېن قارشې‌سېندا گؤرۆشۆب سلاملا‌شېر، بیر-بیرینی تانېمایان‌لار أل توتوب تانېش اۏلوردولار. غریبه کند ایدی. اۏ قَدَر بؤیۆک ایدی کی، شَهَرده‌کی کیمی هله ده بیر-بیرینی تانېمایان آدام‌لار واردې. هامې اۆزۆنتۆلۆ ایدی. تَسَلّی‌لر قورو و ایستاندارد، دانېشېلان خاطیره‌لر جان‌سېزدې.
هامې نه‌دن آختارېشېندا اۏلسا دا، نجاتې تانېیان‌لار چاره‌سیز‌لیک و ناراحات‌لېق’لا سوسوردو. نجاتېن دۏستو، قالېن گؤزلۆڲۆندن یاشامېنې اۏخوماغا، یازماغا و باشقا بونا بنزَر دارېخدېرېجې ایش‌لره حصر إتدیڲی آنلاشېلان فیلسوف رامال، نجاتېن آتا‌سې آصلان کیشینی کنارا چَکدی:
– آصلان اؤرگتمَن، سیز مۏللا چاغېرمې‌سېنېز، آما نجات آتئیست ایدی.
آصلان اؤرگتمنین قېپ-قېرمېزې قېزارمېش گؤزلرینده سانکی شیمشک چاخدې:
– إله‌دیڲی حرکتدن معلوم دېر نئجه آللاه‌سېز و کافیر اۏلماغې. نئچه دفعه دئدیم آللاها، دینه آسی‌لیک إله‌مه، قولاق آسمادې. آنجاق آللاه‌دان، دیندن اۆز چئویرن، والیدئیین‌لَرینی، اؤولادېنې سئومه‌ڲن اینسان بو آددېمې آتا بیلَر…
آصلان اؤرگتمَن سؤزۆنۆ بیتیریب دۏلوخسوندو.
– بیلیر‌سن اۏغلوم، بیزیم کندین اؤز عادت‌لری، اؤز قایدالارې وار. ایندییه قَدَر بیزیم کندیمیزده یالنېز بیر نفر مۏللاسېز، قورانسېز باسدېرېلېب. اۏنو دا اؤز دۏغما اۏغلان‌لارې اۏغراش‌لېغېنا گؤره اؤلدۆرۆب توالئت قویوسونا آتمېشدې. اییدن مئییته یاخېن دۆشمک مۆمکۆن دَڲیلدی.
یانقېن-سؤندۆرَن ماشېن چاغېردېلار مئییتی یوماغا. هر حالدا نجات بو قَدَر آبرې‌سېز‌چې دورومدا دَڲیل.
منی جماعتین دیلینه سالمایېن. بو بۏیدا کندین دیلینه دۆشمک ایسته‌میرم. آخې منیم اۏغلومون جسدی موردار دَڲیل کی، مۏللاسېز دَفن اۏلونسون!
–اسلان اؤرگتمَن، یَقین کی، اۏنون اؤزۆ ده مۏللا ایسته‌مَزدی-، رامال فیکیر‌لی-فیکیر‌لی دیللَندی– هم ده، ایسلام دینینه گؤره اینتیهار إتمیش شخص اۆچۆن جنازه نامازې قېلېنمېر، قوران اۏخونمور. اؤزۆنۆزۆ بۏش یئره یۏرمایېن. ایمکان وئرَک، نجاتېن ناراحات روحو بیر بالاجا راحات‌لېق تاپسېن…
– باخ رامال، من اۏنون روحونون راحات‌لېق تاپماسې اۆچۆن هر شئیه حاضېرام. آما بونو باجارمارام. من چاغېرمامېش دایې‌لارې، قارداش‌لارې آرتېق مۏللانې گتیریبلر. جنازه نامازې دا قېلېنجاق، مۆسلمان کیمی دَفن اۏلوناجاق. یۏخ، أڲر مۏللا اۏلماز دئسه، سیز دئیَن اۏلسون. اوشاق‌لارا دا دئ، آرتېق حرکت اۏلماسېن. بورا إعتیراض، ناراضې‌لېق یئری دَڲیل. إل-اۏبا، جماعت نئجه، سیز ده إله. اؤزۆنۆزۆ جماعتدن آیېرمایېن، یاخشې گؤرۆنمز کناردان.
…دۆشۆنَنده کی، قبول إتمه‌دیڲیم دینین قایدالارې ایله دَفن اۏلوناجام، عصبی‌لَشیرم. منه لازېمدې مۏللا؟ قارداش‌لارېمې بیلمیرَم، آما دایې‌لارېم یۆز فاییض بئله حرکت إده بیلَر. کیشی‌لر قۏجالدېقجا خریفلییرلـر. إله بیل عالی مکتبده عئلمی آتئیزمدن “أعلاء” قیمَت آلان بونلار اۏلمایېب. نه ایسه، یئرسیز مۆداخیله إتمه‌ڲیم. قایېدېرېق دَفن مراسیمینه…
رامال باشېنې بولایېب چادېرېن آرخاسېنا کئچدی. سیقار یاندېرېب آجې تۆستۆنۆ آج‌گؤزلۆک’له جیڲر‌لرینه چَکدی. رنگی قاپ-قارا قارالدې. آیاق اۆسته دورماق اۆچۆن طاقتی قالمامېشدې. آشاغې چؤکۆب هؤنکۆردۆ. اۏنون چادېرېن آرخاسېنا کئچدیڲینی گؤرَن دۏست‌لار دا اۏنون باشېنا یېغېشدې. رامالېن آغلادېغېنې گؤرۆب بایاقدان سیقارې-سیقارا جالایان بعضی دۏست‌لار اوشاق کیمی هؤنکۆرمه‌ڲه باشلادې.
نجاتېن اؤزۆندن یاشجا بؤیۆک، ساچ‌لارې آزاجېق سئیره‌لمیش، گؤزلۆڲۆ بورنونون اۆستۆنه دۆشمۆش، ایضطیرابدان سیماسې قاپ-قارا قارالمېش دۏستو ایلهام آغلامېردې. اۏ عۆمومییَّت’له آغلاماغې سئومیردی. داها دۏغروسو باجارمېردې. حتتا آنا‌سې دۆنیادان کؤچنده بئله اۏنون گؤزۆنده یاش گؤرَن اۏلمامېشدې. دۏست‌لارې اؤز آرالارېندا بو سرت آدامې قېناسالار دا، اۏنون آغلادېغېنې، اۏپتیمیزمینی ایتیردیڲینی کیمسه گؤرمه‌میشدی. هر زامان اۏلدوغو کیمی باخېش‌لارېنې اوزاق بیر نؤقطه‌یه زیلله‌ییب، بیلگه‌جه‌سینه سوسوردو…
***
دۏست‌لار آغلایېب ساکیت‌لَشمیشدی‌لر، کنار‌دا صؤحبَت‌لَشیردیلـر. دۏکتۏر اۏرخان، نجاتېن جسدینین فۏتۏ‌لارېنې دۏست‌لارا گؤرسه‌دیر، یاواش سَسله اۏنون اؤلۆم نه‌دن‌لرینی مۆذاکیره إدیردیلر. مرحومون دۏستو شاهین اۏلدوقجا اۆزگۆن گؤرۆنۆردۆ. قفیل إشیتدیڲی بو خبر سانکی اۏنون بئلینی بۆکمۆشدۆ. اۏنون أدبیاتا، یازې-پۏزو آدام‌لارېنا دَخلی اۏلماسا دا، ساغ‌لېغېندا نجاتېن أن یاخېن دۏستو ایدی. نجات هئچ کس’له بؤلۆشمه‌دیڲی سیرّینی، سۏرونونو اۏنون’لا بؤلۆشۆردۆ. نجاتېن مۆعالیجه‌سی اۆچۆن ألیندن گله‌نی إتمیشدی. بو جۆر اؤلۆمۆ نجاتا یاراشدېرمېردې. ایلهام’لا صؤحبَتلشیر، سیقارې-سیقارا جالایېردې. دۏستونون اؤلۆمۆنۆ آسان‌لېق’لا قبول إده بیلمیردی. بیر نه‌دن، هامې‌نېن بیلدیڲی بیر نه‌دن اۏلمالې’یدې. بۆتۆن بهانه‌لر سهو ایدی، چۆنکی نجاتېن اینتیهارې دا أن بؤیۆک سهو ایدی. اۏ اؤزۆنۆ اؤلدۆرمه‌مه‌لی، کیچیک قېزېنې یئتیم، آتاسېنې، دۏست‌لارېنې، قارداش‌لارېنې بۏینو-بۆکۆک قۏیماما‌لې’یدې. اینسان یاخېن یان-یؤوره‌سیندن بئزنده مۆحیطینی دَڲیشَر، سئوگیدن یۏرولاندا آیرېلار. اینتیهار ایسه خلوتجه آرادان چېخماق دېر. دۏست‌لارې، قۏهوم‌لارې، اؤولادې گۆناه‌کار‌لېق دویقوسو ایله باش-باشا بوراخماقدې.
…دۆزۆنۆ دئییم کی، من ده بئله فیکیرلَشیرَم. ایندیکی عاغلېم اۏلسا اینتیهارا جهد إتمه‌رَم. تَصَوّۆر إدین کی، یاخېن-اوزاق دۏست‌لارېن هامېسې یېغېشېب چادېرا، سیقار چکیب آغلاشېر. قارداش‌لار بیر طرفده، دایې‌لار بیر طرفده، آتا بیر طرفده پژ-مۆرده و درد‌لی دایانېب. قۏنشو آرواد‌لار آنایا دستک مق-سعدی ایله جیککه چکیب، آغې دئییر. عمللی-باشلې کَدَر‌لی صحنه دیر. آدام اؤز أجلی’یله اؤلنده داها اورواتلې اۏلور، واللاه. اۏنا گؤره ده اینتیهار صؤحبَتینی اۏرتایا آتماق لازېم دَڲیلدی. قهرما-نېن باشېنا باشقا اۏیون آچماق دا اۏلاردې. مثَلَن، ماشېن قه-زاسې. نه ایسه، اؤزۆم ده خئیلَک تأثیر’له‌ندیم بو اؤلۆم صحنه‌سین-دن…
نجاتېن دَفنی سَس-کۆیسۆز، طَمطَراق‌سېز کئچدی. مۏللا اینتیهار إدَن شخص اۆچۆن جنازه نامازې قېلماقدان ایمتیناع إتدی. جنازه‌نین اۆستۆنده قوران دا اۏخونمادې. مۏللا نه‌دن’له-ری آصلان اؤرگتمَن(اؤرگتمَنه) ایضاح إدیب، عۆذرخاه‌لېغېنې بیلدیردی. نئجه ده اۏلسا، کندین أن سایېلېب-سئچیلن کیشی‌لریندن ایدی نجاتېن آتا‌سې. اۏنا دینین بو باره‌ده هؤکۆم‌لرینی بیر-بیر، صبیر’له ایضاح إتدی.
جسدی قبیره قارداش‌لارې دۆشۆردۆ. مۏللا ایسه کنار‌دا نجاتېن گۆناهکار روحو اۆچۆن دوعا إدیردی. تکجه نجاتېن دۏست-لارې مراسیمین بو جۆر کئچیردیلمه‌سیندن راضې ایدی. ایلک اؤنجه فیلۏ-سۏف رامال، سۏنرا ایلهام دانېشدې. باشقا دۏست‌لار دا بیر-ایکی کل-مه ایله نجاتې خاطېرلادې و سۏندا دۏکتۏر اۏرخان عصبی چېخېش إله-دی. حاکیمییَتی، حاکیمییَتین اؤلکه‌ده یاراتدېغې قۏرخو مۆحی-تینی تۏپ آتشینه توتدو. اۏنون سرت چېخېشېندان سۏنرا جماعت دا-غېلېشماغا باشلامېشدې…
فیلسوف رامال دا نجاتېن اینتیهارېنې قبول إده بیلمیر-دی. اۆره‌ڲینده سۏسیالیزمه کؤنۆل وئرمیش، قېپ-قېرمېزې بیر اؤلکه قورماق آرزې‌سې ایله آلېشېب یانان نجات آصلانې قېنایېردې. أڲر یاشامېن دستکلیه بیلدیڲی بؤیۆک بیر مۆجادی’له وار’سا، بو بورژوا‌لارا خاص کیچیک آخماق‌لېق‌‌لار اۆزۆند‌ن هئچه سایېلا بیل-مزدی.
شۆبهه‌سیز کی، نجات دۏغرو حئساب إتدیڲی شئیین آرخاسېنجا گئدن، فیکرینی سرت و آچېق دئمکدن چکینمه‌ڲن بیری ایدی. آما، یئنه ده بو جۆر خلوت آرادان چېخماق اۏلمازدې.
…بیزیم طرف‌لرده بونا “آرادان جېرماق” دا دئییرلر…
***
… دَفن مراسیمیندن سۏنرا نجاتېن دۏست‌لارې گئرییه – باکې’یا قایېتدېلار. عادَتَن بئله گۆن‌لرده راحاتلانماق، ساکیت‌لَشمک اۆچۆن ایچردیلر. بو دفعه نه‌دن‌سه ایسپیرتلی ایچکی‌یـه قطعی هَوَس یۏخ ایدی. یا دا آیېن اۏرتاسې اۏلدوغونا گؤره کاسېبچې‌لېقدې. یۏلدا بیر نئچه یئرده دایانېب چای ایچسه‌لر ده، هئچ کس پیوه و یاخود ایچگی وورماق ایسته‌مه‌دی. واللاه، دقیق پولسوزلوق ایمیش. هر دفعه اۏتوراندا نجاتېن اینتیهار نه‌دنی مۆذاکیره اۏلونوردو. دۏست‌لارې اۏنون قفیل اینتیهارېنې هله ده قبول إده بیلمیردیلر.
سوال‌لار، سوال‌لار، سوال‌لار…
4
“کیم اونودوب منی یۏل آیرېجېندا-گلسین قوجاقلا‌سېن، گلسین آپارسېن…”
زردۆشت شفی
اینتیهاردان درحال سۏنرا اۏنون حاققېندا اینتئرنئت سایت‌لارېندا و قزئت‌لرده دۏست‌لارې‌نېن کَدَر‌لی نئکرۏلۏق‌لارې گؤرۆنمه‌ڲه باشلادې. تَخمینَن بیر آی چَکَن بو پرۏسئسدن سۏنرا آرتېق هر کس اؤز ایشینده ایدی. اینتیهار اۏلایېندن دؤرد آی کئچمیشدی. گنج قلم آدام‌لارې اؤنجه‌کی کیمی تۏپلاشېر، ایچکی مجلیس‌لری قوروردولار. یئنه ده باکې‌نېن کۆچه‌لرینده تېخاجدې. اولوس‌لار آراسې تشکیلات‌لارېن اؤلکه ایله باغلې وئریدیڲی حئسابات‌لاردا هئچ نه دَڲیشمه‌میشدی.
بیر سؤز’له گۆنَش اؤنجه‌کی کیمی دۏغودان دۏغور، باتېدا باتېردې. هردن دۏست‌لارې نجاتې ایچکی ماساسې یان-یؤوره‌سینده خاطېرلایېر و کؤورلیردیلـر. نجاتېن دفنیندن سۏنرا تکجه شاهین اۏنون قبرینی زییارَته گئتمیشدی. یازې-پۏزو آدامېندا اۏ اوزونلوقدا یۏلو گئتمه‌ڲه پول هاردادې؟ هئچ کسه خبر إتمَزدن ماشېنې دۆز قبریستان‌لېغا سۆرمۆش، باکې’دان آلېب گتیردیڲی بیر قوجاق قرنفیلی اۏنون یالقېز مزارې‌نېن اۆستۆنه دۆزمۆش، داشېن اۆستۆنده اۏتوروب نجات’لا کئچیرتدیڲی ماراقلې گۆن‌لری، ایچکیلی-شعرلی-قادېنلې مجلیس‌لری خاطېرلامېشدې.
سۏنرا ماشېنېن یۆک یئریندن شراب شۆشۆه‌سینی چېخاردېب آچمېش، ایکی سیقار یاندېرمېشدې. سیقارېن بیرینی نجاتېن قبری‌نین باش طرفینه قۏیموشدو، بیرینی اؤزۆ سۆمۆرمۆشدۆ. ایکی پلاستیک ایستیکانا شراب سۆزۆب، بیرینی سینه داشې‌نېن اۆستۆنه قۏیوب، اؤز ایستیکانېنې باشېنا چکمیشدی. آغلامېشدې…
شاهین دۏغوردان دا بونو إده بیلَر. کئچن دفعه دئییرَم:
– قارداش، من اؤلسَم نئینییَرسَن؟
دئییر قارداش، واللاه سن رۏماندا یازدېغېن کیمی، بیر شۆشه چاخېردان، ویسکی‌دن آلېب گله‌رَم قبری‌نین اۆستۆنه، سیقاردان چکیب، ایچکی‌دن ایچیب آغلایارام…
بَلی، محض غریبه اۏلدوغو اۆچۆن، یان-یؤوره‌سینده‌کی ایستاندارد آدام‌لاردان فرق’له‌ندیڲی اۆچۆن دۏستلوق‌لارې آلېنېردې.
شاهین نجات’لا باغلې آغرېلې خاطیره‌لری چؤزه‌له‌ییر، اینتیهار اۏلایېندن سۏنرا باش وئرَن‌لری بئینینده صاف-چۆرۆک إدیردی. نجات حاققېندا یازېلان بۆتۆن یازې‌لارې تۏپلایېب، اؤز حئسابېنا کیتاب چېخارتماغې دۆشۆنۆردۆ. بو فیکرینی بیر نئچه نفره بیلدیر‌میشدی. نجاتېن دۏست‌لارې دستک وئره‌جک‌لرینی دئسه‌لر ده، اۏرتا‌لېقدا رئال ایش یۏخ ایدی. هه… دئیه‌سن یازېچې دۏست‌لارېندان بیری اۏنون حاققېندا رۏمان یازماغا حاضېرلاشېردې. – نه ایدی اۏنون آدې؟ – شاهین خاطېرلاماغا چالېشدې – هه نجات، إلخان داشدمیر. شاهین غئیری-ایرادی طرزده قبیر’له صؤحبَت‌لشمه‌ڲه باشلادې…شاهین اینانجېندا ثابیت‌قَدَم اۏلسا دا، دۏستو’یلا ویداع‌لاشماغېن، صؤحبَتلشمه‌ڲین یۏلونو تاپمېشدې.
مؤوهوماتېن قاتې دومانې آراسېندا گؤرۆنمز اۏلان بو داغ کندینده، قبرین باشېندا اۏتوروب سیقار چکه-چکه، قېرمېزې شراب ایچه-ایچه خیالا دالدې…
***
… نجاتېن دفنیندن دؤننده، یۏلدا سیقارې سیقارا جالایان إلخان داشدمیر اینتیهار’لا باغلې چئشیدلی وئرژئن‌لار ایره‌لی سۆرۆردۆ. اۏنون فیکرینجه نجات اینتیهار إتمه‌میشدی. اۏنو اؤلدۆرمۆشدۆلر. إلخا‌نېن فیکرینجه نجاتې اؤز یاخېن یان-یؤوره‌سیندن کیمسه اؤلدۆره بیلَردی. بونون’لا باغلې گۆلمه‌لی و غریبه وئرژئن‌لار ایره‌لی سۆرۆردۆ. اۏرخانېن ماشېنېندا یئرینی راحاتلایېب دیل-بۏغازا قۏیموردو:
– کیتابې‌نېن مۆذاکیره‌سی چۏخ گرگین کئچمیشدی. ایکی جبهه یارانمېشدې. هم پئشه‌کار تنقیدچی‌لر، هم ده بلۏققئر‌لر رۏمان حاققېندا یازېردې. جیدّی مۆذاکیره‌لر گئتدی. یاخېن دۏست‌لارې ایسه نه‌اینکی اۏنو تک قۏیموشدو، حتتا اۏر‌دا-بوردا آرخاسېنجا دانېشېردې. بۆتۆن بونلار اۏنون عصب‌لرینی کۏر’لامېشدې. اۆسته‌لیک شعردن رۏمانا کئچمه‌سینی چۏخ‌لارې‌نېن گؤزۆ گؤتۆرمۆردۆ. حتتا بیری یازمېشدې کی، قلم آدامې یا شعر یازار، یا دا رۏمان. هر ایکی‌سینی یازماق غئیری-پئشه‌کار‌لېقدېر.
اۏرخان اؤزۆندن چېخدې:
– نه گیجلییرسَن؟ دئییرسن تنقیدچی‌لر و یا بلۏققئر‌لر اؤلدۆرۆب اۏرخانې؟ بلکه ژورنالیست‌لر؟
– یاخشې، قېشقېرما. إله دئمه‌دیم. بو ساده‌جه بیر وئرژئندېر. آخې نجات حَسّاس آدام ایدی. بۆتۆن بونلارا دؤزمه‌ییب اینتیهار إدیب’سه…
– هه، بۆتۆن بونلارا دؤزمه‌ییب اینتیهار إدیب’سه گۆناهکار أدبی مۆحیطده‌کی دۏست‌لاردېر، إله‌می؟ – اۏرخان گنج یازارېن فیکیر‌لرینی تاماملادې.
– دئدیم آخې، بو ساده‌جه بیر وئرژئندېر.
– باشقا نه دۆشۆنۆرسَن؟ یاخشې‌سې بو دېر بۆتۆن بونلارې مطبوعاتا چېخارتمازدان، منیم’له فیکیر‌لرینی بؤلۆش. هر حالدا من نجاتېن حکیمی اۏلموشام و اۏنون اؤلۆمۆ باره‌ده وئرژئن‌لارېنې آنالیز إده بیله‌رَم.
– قادېن مسأله‌سی اۏلا بیلرمی؟
– قادېن مسأله‌سی؟ – اۏرخان سوالا، سوال’لا جاواب وئردی.
– ألبتّه. گؤر نئچه قادېن’لا مۆناسیبتی وار ایدی. گؤرۆشدۆیۆ قادېن‌لارېن آراسېندا إو‌لیسی ده واردې، نیشانلې‌سې دا. بلکه اۏنو ناموس اۆستۆنده، قیصاص مَقصَدی ایله اؤلدۆرۆبلر؟ یا دا إتدیڲی حرکت‌لردن اوتاندېغې اۆچۆن، اؤزۆ اینتیهار إدیب.
– ایناندېرېجې دَڲیل. آخې اۏ هئچ کسی یۏلدان چېخارتمایېب. اۆسته‌لیک، سۏن واخت‌لار بۆتۆن قادېن‌لار’لا ایلگی‌لرینی کسمیشدی. بو وئرژئنن ایناندېرېجې دَڲیل. اۆسته‌لیک من اۏنون بئله کیچیک نه‌دن‌لردن اینتیهار إتدیڲینه و یا سَنین دئدیڲین کیمی، اؤلدۆرۆلدۆڲۆنه اینانمېرام.
– اۏرخان، سن یاخشې اینسانسان، یاخشې حکیمسن. آما یازېچېنې، اؤزل‌لیک’له اینتیهار إتمیش بیر یازېچېنې آنلاماق اۏ قَدَر ده آسان دَڲیل. اۏنون تبَدّۆلات‌لارېنې من چۏخ مۆشاهیده إله‌میشم. اۆسته‌لیک سۏنونجو دفعه اینتیهارا جهد إدَنده قاپېنې سېندېرېب، اۏنو خیلاص إله‌میشم.
– بونو بیلمیردیم. نه واخت اۏلوب بو اۏلای؟
– ایکی-اۆچ ایل بوندان أوّل. منیم قۏنشولوغومدا إو کیرایه‌له‌میشدی. بیر آخشام ایچیب هم قازې آچېق قۏیموشدو، هم ده دامار‌لارېنې کسمیشدی.
– سۏنرا؟
– باخ بو سوالېن جاوابېنې دئیَندن سۏنرا اؤزۆن ده أمین اۏلاجاقسان کی، اۏ اینتیهار إده بیلمَزدی. اؤلمک ایسته‌میردی. چۆنکی دامار‌لارېنې کسَن کیمی منه سمس یازمېشدې، ویداع سمس-ای. اۏلای‌دان 10 دقیقه سۏنرا اؤزۆمۆ یئتیردیم و قاپېنې سېندېردېم. قۏهوم-قارداش، دۏست-تانېش یېغېشدې و نجاتې خیلاص إتدیک.
– حاقلې‌سان، اۏ اؤزۆنۆ اؤلدۆره بیلمَزدی. چۆنکی اۏنون بۆتۆن اینتیهار جهد‌لری گؤز قاباغېندا اۏلوب و اۏنو خیلاص إدیبلر. اؤلمک ایسته‌سه هئچ کسین أ‌لی چاتمایان بیر یئر سئچَردی. سؤزۆن دۆزۆ اینتیهار إتمک اۆچۆن أوّل‌لر سئچدیڲی بۆتۆن اوصول‌لا‌ر اوغورسوز ایدی. منه إله گلیر کی، اۏ هانسې’سا اۏلایا إعتیراضېنې بو اوغورسوز جهد‌لر’له إدیردی. اۆسته‌لیک ساغ قالا‌جاغېنې دا ایلک اؤنجه‌دن حئسابلایېرمېش.
– من شخصَن نجاتېن اینتیهار إتمه‌ڲینه اینانا بیلمیرَم.
– آما اۏنون آغاجدان ساللانېب یئلله‌نن جسدینی گؤز‌لریم’له گؤرمۆشَم. فۏتۏ‌لارې دا کندده هامېنېزا گؤرسَتدیم. اۆسته‌لیک محکَمه-طیبّی، کۏمپلئکس محکَمه-طیبّی-بیۏلۏژی و طیبّیکریمینالیستیک إکسپئرتیزالارېن رأیی ده معلوم دېر. جسدین اۆزه‌رینده هئچ بیر زۏراکې‌لېق علامتی یۏخ ایدی. ساده‌جه حدّیندن آرتېق سرخۏش ایمیش اینتیهار آنېندا. عئینی زاماندا چۏخلو نارکۏتیک قبول إدیبمیش.
– سن بو قَدَر تئرمین‌لری نئجه یاد‌دا ساخلایېرسان، دۏکتۏر؟
– ایستئعدادلې آدامام…
– إکسپئرتیزا نه رأی وئریر، وئرسین من اینانمېرام. اۏنون اؤلۆمۆ اینتیهار دَڲیل، قتلدیر. یۆکسک دۏزادا ایچکی و نارکۏتیک سنه هئچ نه دئمیر؟
– آز اؤنجه وئرژئن ایره‌لی سۆرۆردۆن، ایندی ایسه أمین‌لیک’له دانېشېرسان. دئییرسن اۏنو ایچیردیب، سۏنرا دا یۆکسک دۏزادا نارکۏتیک قبول إتدیریب‌لر؟
– هئچ بیر فاکتېم یۏخ دېر. ساده‌جه هیپۏتئز‌لری ایره‌لی سۆردۆم و منده أمین‌لیک یاراندې کی، نجاتې اؤلدۆرۆبلر.
– ایندی بئله چېخېر کی، من مؤللیف’له أل‌بیر اۏلوب بیر رۏمانېن ایچینده بو سفری، اینتیهار و دَفن صؤحبَت‌لرینی اویدورموشام؟
– هر شئی اۏلا بیلَر. دئمه‌دین کی، ایستئعدادلې آدامام؟
– غلط إله‌دیم…
***
… یاشام اؤز آخارېندا داوام إدیردی. نه دۆنیا‌نېن بیر طرفی بۏشالمېشدې، نه ده نجاتسېز‌لېق حیسّ اۏلونوردو. هره اؤز ایشینده ایدی. هامې بیر تیکه چؤره‌ڲی‌نین، روزی‌سینین آرخاسېنجا دۆشمۆشدۆ. اینتیهار حاققېندا آرتېق چۏخ نادیر حال‌لاردا دانېشېلېردې. اۏرخان گنج و پئریسپئکتیولی یازار’لا آراسېندا‌کې صؤحبَت‌لری آز قالا اونوتموشدو. حکیم‌لیک آغېر پئشه‌دیر. دۏکتۏر بۆتۆن گۆنۆ قاچا-قاچدا ایدی. نجاتېن اینتیهار صؤحبَتی، یازېلان رۏمان اۆچۆن آپاردېغې آراشدېرما، بو با‌سا-باسدا إلخا‌نېن دا رۏمان یازماق ایسته‌ڲینی تامام اونوتموشدو. ایش‌لرین گرگین واختې إلخان زنگ إله‌دی:
– دۏکتۏر، نجات حاققېندا رۏمان یازاجاغام و اۏنون اؤلدۆرۆلدۆڲۆنۆ ثوبوت إده‌جه‌ڲم.
– رۏماندا؟ – اۏرخان مزه‌له‌ندی.
– ألبتّه رۏماندا. إله تعجّۆب‌لنیرسن کی، إله‌بیل بئله ایش‌لرده بارماغېن یۏخ دېر؟ ایندیکی رئژیم اینسان طالئعینه اۏ قَدَر اؤزگه دیر کی، نجاتېن اؤلۆمۆنۆن اینتیهار یۏخ، قتل اۏلدوغونو مطبوعاتدا ایثبات إتسَم منی ده نجاتېن یانېنا گؤندَره‌جک.
–یۏخ أششی؟ اؤزۆنۆ عمللی-باشلې جیدّی آدام حئساب إدیرسن ها..
– مزه‌لنمه. سۏن گۆن‌لر اۏنون’لا باغلې رۏمان یازماغا قرار وئرمیشَم. أمینم کی، بیلدیک‌لریم و سیزین آنالیتیک قابیلییَّتینیز کؤلگه‌سینده اوغور قازاناجاغام.
اۏرخان بیر آن‌لېق فیکره گئتدی. فیکیرلَشدی کی، عادی یاشامدان فرقلی اۏلاراق رۏمانېن ایچینده ایناندېرېجې داورانمالېدېر. بیر حالدا کی، رۏمان یازېلېر، نجاتېن اؤلۆمۆ باره‌ده صؤحبَت گئدیر، هر شئی ایناندېرېجې اۏلمالې دېر. بۆتۆن بونلارې دۆشۆنۆب إلخان’لا جیدّی صؤحبَته گیریشدی:
– نه اۏلسون؟ بونون’لا نجاتې گئری قایتارماق، گۆناه‌کار‌لارې جزالاندېرماق مۆمکۆن اۏلاجاق‌مې؟
– یۏخ، مۆمکۆن اۏلمایاجاق. ایچی راحات‌لېق تاپماق ایسته‌ییرم. بیر هفته‌دی یوخوما گیریر و عئینی سؤز‌لری پېچېلدایېر: “من اؤلمک ایسته‌میردیم”.
– یوخو‌لارا اینانېرسان؟
– فرۏیدو اۏخوموسان؟ – إلخان سوالا، سوال’لا جاواب وئردی.
– یاخشې، آرتیست‌لیک إله‌مه. دور گل یانېما. اۏفیسیمی تانېیېرسان، “جاسپیان پلازا”، 4-جۆ مرتبه. زنگ إله قارشېلایېم.
5
“قادېن‌لار اؤز‌لرینی گۆجسۆز اۏلان‌لارا ایده‌آل کیمی، گۆجلۆ اۏلان‌لارا بیر أشیا کیمی تقدیم إدَرلر”.
سئزار پاوئز
اۏرخان یازېچې‌نېن هیپۏتئز‌لرینی، وئرژئن‌لارېنې دینله‌دیکدن سۏنرا قرارا گلدی کی، اینتیهار فاکتېنې پسیخیاتر کیمی آراشدېرسېن. سؤزۆن آچېغې دۆنیا‌نېن هئچ بیر یئرینده یازېچې پسیخیاتر’لا أل‌بیر اۏلوب رۏمان یازمېر. بو ایلک اۏلاجاقدې. هم ده اۏرخانېن اؤزۆنه ده بئله اۏیونباز‌لېقدا ایشتیراک إتمک ماراقلې ایدی.
ایلک اؤنجه إلخانا هر شئیی دانېشماق، اۏنون بو رۏمانا ته‌سادۆ-فن دۆشدۆڲۆنۆ ایضاح إتمک ایسته‌دی. سۏنرا اوزون-اوزادې فیکیر’له-شیب، فیکریندن داشېندې. بیلدی کی، إلخانا بئله صؤحبَت‌لری إتمه‌ڲین فایداسې یۏخدو. قارشې‌سېنا رۏمان یازماق مقصدینی قۏیوبسا، یازاجاق. اۆسته‌لیک اۏنا باشا سالماق چۏخ چتین ایدی کی، یازېلماقدا اۏلان بیر رۏمانېن پئرسۏناژېسان. اۏ حتتا رۏمان پئرسۏناژې کیمی ده، رۏمان یازماغا ایدّیعا‌لې ایدی. إلخان داش-دَمیری قطعیَّن گۆلَشچی اۏبرازېنا راضې سالماق اۏلمازدې. نئینیرسن إله، اۏ یازېچې کیمی اؤزۆنۆ بو رۏماندا دا گؤرسَتمک ایسته‌یه‌جکدی.
اۏرخان ویجدانلې بیر همّۆللیف کیمی، یازېچې دۏستونون خطرینه إلخانا دا سؤز وئرمیشدی کی، شۆبهه‌لرینی و ألده إتدیڲی سۏنوج‌لارې اۏنون’لا بؤلۆشه‌جَک. عئینی زاماندا بو رۏمانېن مؤللیفی اۆچۆن ده اۏنون فیکیر‌لری اؤنملی ایدی. اۏرخان ایندی هر ایکی طرفه اۏینایېردې. هم إلخان، هم ده رۏمانېن مؤللیفی اۆچۆن ایشله‌ییردی. عئینی زاماندا اۏنون اؤزۆنه ده بعضی شئی‌لری آراشدېرماق واجیب ایدی. داها دۏغروسو یازېچې دۏستو ایله یازدېغې رۏمانېن ایچینده یازېچې إلخان داش-دَمیردن یاخاسېنې قورتارا بیلمیردی.
هر حالدا اؤلن (و یا اؤلدۆردۆڲۆ) اۏنون دۏستو و سئویملی شاعیری ایدی. بو ایشه اؤز ایسته‌ڲی ایله راضې‌لېق وئرمیشدی. نجاتېن مۆناسیبتده اۏلدوغو قادېن‌لارېن چۏخوسونو تانېیېردې. چئشیدلی مجلیس‌لرده نجات اؤزۆ اۏنلارې حکیمی ایله تانېش إتمیشدی. بیر چۏخو ایله فئیسبوکدا دۏست ایدی. یاخېن چئوره‌سی اۏنسوز دا پاسییئنت‌لری’یدی. بیر سؤز’له إلخا‌نېن تکلیفی آنلام‌سېز گؤرۆنسه ده، اۏرخان اۆچۆن ماراقلې مشغولییت اۏلا بیلَردی. عئینی زاماندا دۏست‌لارې دا، رۏمانېن مؤللیفی ده، إلخان دا بۆتۆن شۆبهه‌لرینی اۏنون’لا بؤلۆشمۆش، اۏرخاندا بَلیرمیش قناعَت حاصیل اۏلموشدو. هر حالدا جهد إتمکده بیر سۏرون گؤرمۆردۆ.
بو یئرده باشېنې ایتیرَن اۏخوجومدان دفعه‌لر’له عۆذر ایسته‌ییرم. باشا دۆشۆرَم کی، کیمین اوسب-سینین کیمین بیلگی‌سایارین-ده اۏلدوغو آیدېن دَڲیل. جیدّی شکیلده عصبی‌لَشَن اۏخوجو، رۏمانې بو یئرده یارېمچېق ساخلایېب اؤز نۏرمال و ساکیت یاشامېنا گئری دؤنه بیلَر.
ایلک اۏلاراق نجاتېن اۆنسیيّتده اۏلدوغو قادېن‌لار’لا گؤرۆشمک، اۏنلار’لا یان-یؤوره‌لی صؤحبَت إتمه‌لی ایدی. بلکه نه‌یه‌سه ناییل اۏلدو. “هر حالدا جهد إده‌جه‌ڲم” – دئیه اۏرخان پېچېلدادې. ایلک اۏلاراق نَرمین و نرگیز باجې‌لارېنا فئیسبوکدا مئساژ یازدې. سۏنرا إسمیرا‌نېن صفحه‌سینه گیریب اۏنون تئلئفۏن نؤمره‌سینی قئید وَرَقینه یازېب مانیتۏرون کنارېنا یاپېشدېردې. بیر آن‌لېق ساچ‌لارېنې أ‌لی ایله داراقلایېب، خیالا دالدې. نجات’لا سۏنونجو گؤرۆش‌لرینی، نجاتېن کیرایه إوینده‌کی مجلیسی خاطېرلادې. “کؤنۆل… هه… کؤنۆل ایدی اۏ قادېنېن آدې. کؤک و یاراشېقلې بیر قادېندې. فئیسبوکدا منه دۏستلوق تکلیفی گؤندَره‌جکدی. أریندن یئنی‌جه بۏشانمېشدې. نجات اۏنون اۆچۆن دَلی-دیوانه ایدی. “تۏپپوشوم” دئییب عزیزلَییردی. اۏرخان فئیسبوکدا کؤنۆلۆن صفحه‌سینی تاپدې و اۏنون نجاتېن اؤلۆمۆندن سۏنرا یازدېغې ایستاتوس‌لارې دیققت’له اۏخوماغا باشلادې.
نجات اؤلۆمۆندن جمعی بیر آی أوّل کؤنۆلدن آیرېلمېشدې. نه‌دَنینی ایسه دۏست‌لاردان هئچ کس بیلمیردی. یۏخ، دئیه‌سن شاهینین صؤحبَتدن خبری واردې. اۏرخان دقیق بیلیردی کی، نجات بو آیرې‌لېقدان بَرک سارسېلېب و ایچکینی ایکی‌قات آرتېرېب. “بلکه، کؤنۆله گؤره اینتیهار إدیب؟” – اۏرخان فیکیر‌لرینی بیر یئره تۏپلاماغا چالېشدې. باشقا قادېن‌لارېن اۏرخانېن یاشامېندا جیدّی رۏل اۏینامادېغېنې یاخشې بیلیردی. کؤنۆل ایسه بیر ایل ایدی کی، نجاتېن یاشامېندا ایدی و دۏستو اۏنو دَلی کیمی سئویردی. داها دۏغروسو، اۏرخان اۏنون کؤنۆلۆ سئودیڲینه اینانېردې. چۆنکی اۏنون بۆتۆن خېر‌دا قوصور‌لارېنې، قباحَت‌لرینی باغېشلایېر، ایکی-اۆچ گۆن گؤرمه‌یَنده دئپرئسییایا دۆشۆردۆ. دئپرئسییا دئمیش‌کن، نجات عۆمومییَّت’له نادیر حال‌لاردا دئپرئسییادان چېخېردې.
اۏرخان لاپ باشېنې ایتیر‌میشدی. آغاجدان آسېلمېش جسد، پوب-لار، رئستۏران‌لار، نجاتېن ایچَندَن سۏنرا جېر سَسله شعر دئمه‌ڲی، کۆچه‌ده آشا-آشا یئریییب دَلی کیمی چېغېرماغې، هردن دیزلرینی یئره قۏیوب اۆزۆنۆ ایشېق گلَن پنجره‌لره توتوب اولاماغې و بیر ده یازدېغې رۏماندا اینصاف‌سېزجاسېنا اؤز اؤلۆمۆ ایله مزه‌لنمک ایسته‌ڲی یادېنا دۆشدۆ.
بو اینتیهار دۏغوردان دا گؤزلَنیلمز ایدی. ایکینجی رۏمانېنې یازماق اۆچۆن گۆرجۆستانا گئتمه‌ڲه حاضېرلاشېردې. دئیه‌سن پۏپولیار دئتئکتیو و سئوگی رۏمان‌لارېنې أله سالاجاق ایرۏنیک بیر رۏمان یازاجاقدې. اوزون سۆرَج ایدی کی، اؤلکه‌دن چېخماق ایسته‌سه ده، سۏرون‌لار اۏنون بو ایسته‌ڲینه مانع اۏلوردو. نهایت دۏست‌لارېنا دا بیلدیر‌میشدی کی، بیر نئچه هفته‌لیک گۆرجۆستانا گئده‌جک. أدبی مۆحیطده اۏلان گنج‌لرین بعضی‌سی گۆرجۆستان-آذربایجان آراسېندا‌کې یۏلو سو یۏلونا دؤندرمیشدی. چۏخوسو آیېن 10-15 گۆنۆنۆ گۆرجۆستاندا کئچیردیردی. نجاتېن ایسه أوّل‌لر پولو، سۏنرا ایسه واختې اۏلمامېشدې گۆرجۆستاندا گئتمه‌ڲه. گرگین ایش رئژیمی، اۆسته‌لیک نازلې-غمزه‌لی کؤنۆل… اۏرخان بیلیردی کی، نجات گؤڲۆلسۆز هئچ یانا گئتمک ایسته‌میر.
اۏرخان بیر داها نجات’لا کؤنۆلۆن مۆناسیبت‌لرینی یا‌دا سالېب، دئتال‌لارې خیالېندا جانلاندېرماغا چالېشدې. کؤنۆل نجاتا اؤزگه دَڲیلدی. اۏنون قایغې‌سېنا قالېر، حتتا یئمک یئینده، اوتوبوسدا، مئترۏ‌دا یۏل گئدنده ده ألینی بوراخمېردې. کؤنۆل’له مۆناسیبت‌لری باشلایاندان سۏنرا نجات قېزې اۆچۆن اۏ قَدَر ده دارېخمېردې. داها دۏغروسو چالېشېردې کی، دارېخدېغېنې کؤنۆله حیسّ إتدیرمه‌سین. کؤنۆل اۏنو اۏووندورور، دارېخماغا قۏیموردو. بو قادېندان سۏنرا اۏنون یاشامېندا یئنی بیر سېرا باشلامېشدې. اۏرخان نجاتې بؤیۆک اومودسوز‌لوق’لا مۆعالیجه‌یه باشلا‌سا دا، کؤنۆلدن سۏنرا پرۏسئس اۏلدوقجا سۆرعت’له گئدیردی. اۏرخان نجاتېن 7-8 آیا ساغالاجاغېنې دۆشۆنۆردۆ، آما اۏ، ایکی آیېن ایچینده اینانېلماز درَجه‌ده دَڲیشمیشدی. فۏبییا‌لارې دئمک اۏ‌لار کی، یۏخا چېخمېشدې. هه، آز قالا اونوداجاقدېم. اۏرخان نجاتېن نئورۏتیک علامت‌لرینی حیسّ إتدیڲی اۆچۆن مۆعایینه إتمیش و اوزون سۆرَجلی مۆعالیجه یازمېشدې.
کؤنۆلۆ تاپما‌لې، اۏنون’لا حؤکمن دانېشما‌لې ایدی.
کؤنۆلۆن أملاک بۆرۏ‌لارې‌نېن بیرینده چالېشدېغېنې بیلیردی. آما ایش یئری‌نین عۆنوانېنې، تئلئفۏن نؤمره‌سینی دقیق بیلمیردی. “یاخشې کی، فئیسبوک وار” – اۏرخان گۆلۆمسۆندۆ. فئیبوکدا کؤنۆله گئنیش و یان-یؤوره‌لی بیر مکتوب یازدې. ایسته‌مَزدَن بیر رۏمانېن قهرمانېنا، داها دۏغروسو همّۆللیفینه و قهرمانېنا چئوریلدیڲینی، اؤزۆنۆن ده بعضی شئی‌لر’له ماراقلاندېغېنې یان-یؤوره‌لی شکیلده ایضاح إتدی.
أمین ایدی کی، کؤنۆل جاواب یازاجاق. هر حالدا صؤحبَت کؤنۆلۆن اینتیهار إتمیش سئوگیلی‌سیندن گئدیر. یَقین کؤنۆل هئچ نه‌یه باخمایاراق بیلدیک‌لرینی اۏنون’لا بؤلۆشه‌جَکدی.
اۏرخان کؤنۆله مئساژ یازدېقدان سۏنرا إلخا‌نېن وئرژئن‌لارې اۆزه‌رینده دۆشۆنمه‌ڲه باشلادې. یانلېش‌لېغې ثوبوت اۏلونماسا بئله إحتیمال’لار، وئرژئن‌لار، سوال‌لار، تئزیس‌لر بیر گۆن تاریخه قارېشېر، اۏنلارې مۆدافیعه إدَن‌لردن تۏپلومدان اوزاقلاشېر، آخماقجاسېنا مۆدافیعه إدَن‌لردن ایسه گۆلۆنج دوروما دۆشۆرلر. هر حالدا اۏنون وئرژئن‌لارې و سوال‌لارې بیر گۆن تاریخ اۏلاجاق. آما اۏرخان نه تۏپلومدان اوزاقلاشماق، نه ده گۆلۆنج دوروما دۆشمک ایسته‌ییردی. ساده‌جه دۏستو قارشې‌سېندا سۏن وظیفه‌سینی یئرینه یئتیریب اۏنون اؤلۆمۆ ایله باغلې ایره‌لی سۆرۆلن وئرژئن‌لارې آیدېنلاشدېرما‌لېیدې.
آخشام إوه گئتمه‌ڲه حاضېرلاشاندا کؤنۆلدن مئساژ گلدی. کؤنۆل بعضی سۏرون‌لارې اۏلدوغو اۆچۆن صاباح اۏنون’لا حؤکمن گؤرۆشمک ایسته‌دیڲینی یازمېشدې. داها سۏنرا سپینۏزادان آغېر، قارما-قارېشېق بیر فیکیر علاوه إله‌میشدی: “نه’یسه بیلمک اۆچۆن من بیلمه‌لی‌یم کی، اۏنو نئجه بیله‌جم و نه‌یه گؤره بیلمه‌لی‌یم، نه‌یه گؤره بیلمه‌لی‌یمی بیلمک اۆچۆن’سه من بیلمه‌لی‌یم کی، نه‌یی بیله‌جم و بئله… سۏنسوزلوغاجان”.
اۏرخان کؤنۆلۆن یازدېق‌لارېندان هئچ نه آنلاماسا دا، صاباح ایسته‌دیڲی واخت زنگ إدیب، اۏفیسه گله بیله‌جه‌ڲینی و تئلئفۏن نؤمره‌سینی یازدې.
6
سئکس، اینسانېن سئوگی تاپا بیلمه‌دیڲینده، ألینده اۏلان یئگانه تَسَلّی‌سیدیر.
(ق.ق. مارکئز)
– آلا-قاران‌لېق اۏتاغېن واهیمه‌سی جانېما اۆشۆتمه سالسا دا، ایشېغې یاندېرمازدان أل هاواسېنا یاتاغېنې تاپېب یاتاغا اوزاندېم. نجاتېن اینتیهارېندان خئیلَک کئچسه ده، اۏنو اونودا بیلمیرَم. دئیه‌سن، بو گۆناه‌کار‌لېق حیسّیدیر. اۏ اؤزۆنۆ آساندان سۏنرا هر گۆن اؤزۆمۆ اۏنون اؤلۆمۆنده گۆناهکار بیلیر، قېنایېرام. آغلامادېغېم گۆن اۏلمور. اۏنون حلیم سَسی، اوشاق گؤزلرینه بنزَر معصوم و گۆناه‌سېز گؤز‌لری گؤزۆمۆن اؤنۆندن گئتمیر. دَلی-دۏلو، رۏمانتیک، لازېم اۏلدوغوندان داها آرتېق دویقوسال نجاتې اونوتماق جهنَّم عذابېندان بئتَردی.
چانتامې إشه‌له‌ییب سیقار چېخاردېم. آلېشقانېن ایشېغېندا کۆل‌قابېنې یاتاغې‌نېن آلتېندان گؤتۆرۆب اۏتورقانېن اۆستۆنه قۏیدوم. إودن و یاتاغېمدان دَهشَتلی سیقار اییی گلیردی.
نجاتېن اؤلۆمۆنه قَدَر آرا-سېرا، نیکۏتینی آز اۏلان سیقار’لار چکسه‌م ده، اۏ دۆنیاسېنې دَڲیشَن گۆندن بو یانا هر گۆن اۏنون چکدیڲی آغېر سیقاردان، اۏنون چکدیڲی قَدَر چکیردیم.
ایشله‌دیڲیم باردا منی رفیقه‌لریم “کۆلقابې” چاغېرماغا باشلامېشدېلار.
– نئجه، سن باردا ایشله‌ییرسن؟ – اۏرخانېن حئیرَتدن آغزې آچېق قالدې.
…ئینی زاماندا رۏمانېن مؤللیفی بو مقامدا خئیلَک تعجّۆب‌لنیر. أڲر ایمکانې اۏلسایدې بوردا کَدَر‌لی شعر گوپپولداداردې.
ساده‌جه سوسماق و کَدَرلَنمک، بیر آز دا بیلگه گؤرۆنمک خاطیرینه حئیرَتینی بۏغور…
کؤنۆل هؤنکۆرۆب أل‌لری ایله اۆزۆنۆ توتدو. اۏرخان اۏنو ساکیت‌لَشدیرمک اۆچۆن ایستیکانا سو سۆزۆب اۏنا اوزاتدې. کؤنۆل اوشاق کیمی چیڲین‌لری آتېلا-آتېلا هؤنکۆرۆردۆ. تَخمینَن 6-8 دقیقه‌دن سۏنرا کؤنۆل أل‌لرینی اۆزۆند‌ن چکیب، ساکیت‌لَشدی. گؤزلری‌نین داها جانلې گؤرۆنمه‌سی اۆچۆن چکدیڲی کۏسمئتیکا یاناق‌لارېنا یایېلمېشدې. اۏرخان ایندی فیکیر وئردی کی، اۏنو ایلک گؤردۆڲۆ گۆندن بو یانا دَهشَتلی درَجه‌ده دَڲیشیب. کؤنۆل قفیلدن آغلاماغا باشلادېغې کیمی، قفیلدن ده سوسدو. چانتاسېنې آچېب گۆزگۆسۆنۆ چېخارتدې و یاش دستمال’لا اۆز-گؤزۆنۆن کۏسمئتیکاسېنې، دۏداق‌لارې‌نېن بۏیاسېنې سیلدی. اۏرخان ساکیتجه اۏنو مۆشاهیده إدیردی. أصلینده کؤنۆلۆن هار‌دا ایشله‌مه‌سی‌نین اۏنون اۆچۆن اؤنَمی یۏخ ایدی. ساده‌جه آی‌لار اؤنجه تانېنمېش بیر یازارېن سئوگیلی‌سی اۏلان، أملاک بۆرۏسوندا چالېشان، نۏرمال قازانا بیلن قادېنېن ایندی باردا ایشله‌مه‌سی اۏنو تعجّۆب‌لندیرمیشدی. کؤنۆل چانتاسېنې باغلایېب، دیک-دیک اۏرخانېن اۆزۆنه باخدې:
– بَلی، باردا فاحیشه‌‌لیک إدیرم.(فاحیشه‌‌لیک قدیم و جیدّی پئشه دیر.) ناراحات اۏلما، بورالاردا منی تانېیان مۆشتریم یۏخ دېر.
– آخې بو نئجه اۏلا بیلَر؟ – اۏرخان سۏرغو وئرمکدن اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌دی.
– بو اوزون حیکایه دیر. سنه اۏنسوز دا هر شئیی دانېشاجاغام. آما ایندی سۏرونوم وار و بو سۏرون منه چۏخ أذيّت وئریر. کؤمه‌ڲینه إحتیاجېم وار.
– یاخشې کؤنۆل، بو باره‌ده سۏنرا دانېشارېق. سن صؤحبَتینه داوام إله.
– هه دۏکتۏر، من نجاتېن ایچدیڲی قَدَر ایچیر، اۏنون چکدیڲی قَدَر چکیرم کی، راحات اۏلوم. اۏنا اۏلان بۏرجومو بو یۏللا(یۏل’لا) اؤده‌مه‌ڲه چالېشېرام. نجاتېن مندن أوّل سئودیڲی یازار قادېن، اۏنون بیلگی‌سایارینی إکسپئرتیزادان گؤتۆرۆب، یارېمچېق قالمېش أثرلرینی تاماملاماغا چالېشېر. کیمسه حاققېندا نئکرۏلۏق یازدې، مزارې اۆستۆنده آغلادې. رۏمان یازماق ایسته‌یَن ده وار، آراشدېرما آپاران دا. من ده بئله ساچما یۏل سئچمیشَم. نجاتېن شاعیر‌لیڲینی ذرّه قَدَر ده اؤنَمسه‌مه‌دیڲیم اۆچۆن، آنجاق آلېشقان‌لېق‌لارېنې داوام إتدیرمه‌ڲی باجارېرام. بلکه ده نجات اؤلمه‌سه، منی بو پیس آلېشقان‌لېق‌لاردن چکیندیره‌ردی… ساغ‌لېغېندا هر گۆن منی دانلایېردې. نه ایچمه‌ڲیمه، نه ده چکمه‌ڲیمه راضې اۏلوردو. غریبه آدامدې. اؤزۆ ایچیردی، چکیردی، نشه‌لنیردی، آما بونلارې باشقا‌لارېنا روا گؤرمۆردۆ.
بو یئرده اۏرخان یئنی‌دن کؤنۆلۆن سؤزۆنۆ کسیب، سۏرغو وئرمه‌لی اۏلدو:
– یاخشې گؤرَک… سن نجاتې لاپ پئیغمبر إله‌دین ها. أصلینده هامې بئله‌دی. نجاتېن سَندَن أوّل سئودیڲی قادېنې تانېیېرسان؟
– هه، بیر نئچه دفعه شَهَرده راستلاشمېشدېم اۏنون’لا. اۆزۆمه چۏخ قانلې-قانلې باخېردې. فئیسبوکدا ایزله‌ییردیم و باشا دۆشۆردۆم کی، نجاتېن اۏندان آیرېلما‌سېندان بَرک سارسېلېب. نجاتېن جسدینی مۏرقدان گؤتۆرَنده راستلاشدېق. دۏستجاسېنا ألینی چیڲنیمه قۏیوب، منه تَسَلّی وئردی. اؤزۆمۆ ساخلایا بیلمه‌ییب اۏنو قوجاقلایېب آغلادېم. اۏ غالیب ایدی. سارسېلسا دا، اؤزۆنۆ سېندېرمېردې.
– سنه عصبی‌لَشمه‌دی؟
– داها عصبی‌لَشمه‌ک اۆچۆن نه‌دنی یۏخ ایدی. بؤلۆشه بیلمه‌دیڲیمیز ساده‌جه نجات ایدی و اۏنو دا هر ایکیمیز اؤلۆمۆندن اؤنجه ایتیر‌میشدیک. آما اۏنون اؤلۆمۆنده بۆتۆن دۏست‌لارې کیمی، اۏ دا منی گۆناهکار بیلیر.
– أصلینده من ده بونو آیدېنلاشدېرماق ایسته‌ییرم. سَنین نه گۆناهېن اۏلا بیلَر آخې؟ یَقین کی، بو سوالېن جاوابېنې بیرلیکده آیدېنلاشدېراجاغېق. نجاتې من ده یاخشې تانېیېردېم. سۏن واخت‌لار عصب‌لری تامام پۏزولموشدو. قېزې ایله گؤرۆشه بیلمیردی، ایشدن چېخمېشدې. اؤزۆنه قاپانمېشدې…
–یۏخ، سن بیلمه‌دیڲین شئی‌لر وار. بۆتۆن سادالادېغېن شئی‌لرین گۆناه‌کارې منم. من بیر نئچه دفعه اۏنا خیانت إتمیشدیم.
آلداتمېشدېم اۏنو. إو کیرایه‌سینی، کرئدیت بۏرج‌لارېنې اؤده‌یه بیلمه‌دیڲیم اۆچۆن بونا مجبور ایدیم. أصلینده بونو شعورلو شکیلده إتمیردیم. باشېمې ایتیر‌میشدیم. بیر طرفدن ده ذؤوقلۆ و باها‌لې گئییم‌لره اۏلان آلېشقان‌لېغېما گؤره چۏخلو پول لازېم اۏلوردو. نجات ایسه قازاندېغېنېن بؤیۆک حیصّه‌سینی قېزېنا گؤندَ‌ریر، منه چۏخ نادیر حال‌لاردا کؤمَک إدیردی. هئچ اؤزۆم ده راضې دَڲیلدیم منه کؤمَک إتمه‌ڲینه. اۏنو تمَنّاسېز سئویردیم. آما یاشاماق اۆچۆن منه پول لازېم ایدی. بۆتۆن بونلارا گؤره اؤزۆنۆ قېنایېردې، ناراحات اۏلوردو. منه دَلی کیمی باغلانمېشدې. هم ده چۏخ قېسقانېردې. ایلک دفعه خیانت إتدیڲیمی بیلَنده دَلییه دؤنمۆشدۆ.
–یاخشې کؤنۆل، بونلارې سۏنرا دانېشارېق. بیلیرم کی، ایندی سنی ناراحات إدَن باشقا مسأله دیر.
– أصلینده نئجه دانېشاجاغېمې بیلمیرَم، دۏکتۏر. هم اوتانېرام، هم ده یادېما دۆشدۆکجه واهیمه‌لنیرَم.
– دانېشماسان، من سنه یاردېم إده بیلمه‌رَم. نجات دا سَنین کیمی عینادکار ایدی. یاشادېق‌لارېنې دانېشماقدان اوتانېردې. یازدېغېم رئسئپتی ایسه قاپې‌دان چېخان کیمی جېرېب آتېردې. هئچ اۏلماسا سن دانېش. اۏنو قۏرویا بیلمه‌دیم، دانېش، بلکه سنه کؤمه‌ڲیم اۏلا.
– هار‌دا قالمېشدېم؟
– اۏ گئجه‌دن دانېشاجاقدېن. دئیه‌سن نه‌دن‌سه قۏرخموشدون، باخ اۏ گئجه‌دن…
کؤنۆل گؤزلرینی یوموب، فیکره گئتدی…
7
“سئوگی نه قَدَر بؤیۆک اۏلسا، کَدَری ده اۏ قَدَر بؤیۆک اۏلاجاق.”
ایسپینۏزا
… ایشېغې یاندېرماغا قۏرخوردوم. ایشېغې یاندېران کیمی نجاتېن دووارداکې شکیل‌لری منی راحات بوراخمېردې. حتتا اۏتاغا تۆند رنگلی پرده‌لر آسمېشدېم کی، پنجره‌دن اۏتاغا ایشېق سۆزۆلمه‌سین. اۏ گئجه ده همیشه‌کی کیمی. یئریمه اوزاندېم، سیقار یاندېردېم و گؤزلریمی قاران‌لېغا زیلله‌دیم. اۏتاقدا اؤلۆم سۆکوتو واردې. اۏتاق اۏ قَدَر ساکیت ایدی کی، سیقارېن یانماغې بئله سَس سالېردې. بۏشلوقدا حیسّ إدیردیم اؤزۆمۆ. نؤوبَتی دفعه سیقارې دۏداق‌لارېما یاخېنلاشدېراندا ألیمدن یاپېشدې. ایلک اؤنجه دیکسیندیم، اۏتاقدا باشقا‌سې‌نېن اۏلا بیله‌جه‌ڲی عاغلېما گلدی. چۆنکی اۏتاق یۏلداشېم هله ده إوین آچارېنې گئری قایتارمامېشدې. اۏتاق یۏلداشېمې سَسله‌دیم:
–سوئتا، بو سن‌سن؟
ألیمدن توتان أله تۏخانماق، ألیمی اۏنون ألیندن چکمک ایسته‌دیم. آما تۏخونا بیلمیردیم. تۏخونا بیلمه‌دیڲیم أل چۏخ قۆوّتلی ایدی. چۏخ جهد إله‌سم ده چېرپېنېب ألیندن چېخا بیلمه‌دیم. یاواش-یاواش بۏغازېما، قولاق‌لارېما ایلېق نَفَسی تۏخانماغا باشلادې. چېغېرماق، کؤمه‌ڲه آدام چاغېرماق ایسته‌سَم ده سَسیم چېخمادې. قۆوّتلی کیشی أل‌لری اۆستۆمده‌کی پالتار‌لارې جلد‌لیک’له، تَلَسه-تَلَسه سۏیوندوردو. بو اۏنون اۆسلوبو ایدی.
– کیمین؟
– نجاتېن… آنجاق اۏ بو جۆر اؤپۆردۆ. پالتار‌لارېمې هئچ کس بئله سۏیوندورموردو.
اۏرخان کئی-کئی کؤنۆلۆن اۆزۆنه باخدې. قارشې‌سېنداکې ایستیکانا سو سۆزۆب، اۏنا اوزاتدې:
– کؤنۆل، سو ایچ و صبیر’له دانېش. آخې نجات اؤلۆب. منه إله گلیر کی، اۏنون جنازه‌سینی حتتا مۏرقدا دا سنه گؤرسَتدیک. سهو إتمیرم’سه، دیققت’له بَدَنینه تۏخاندېن، سۏنرا دا قوجاقلادېن.
بیلیر‌سن، بئله دانېشماغېن نۏرمال دَڲیل. مؤللیفین آجېغېنا گله‌جَک.
– بیلیرم، نجات اؤلۆب. ساینیزده، اۏنون اؤزۆنۆ آسدېغېنې، دَفن اۏلوندوغونو، قزئت‌لرده و سایت‌لاردا بؤیۆک-بؤیۆک یازې‌لار یازېلدېغېنې گؤزَل بیلیرم. بونو اونوداجاق قَدَر عاغلېمې ایتیرمه‌میشم. اۏنون یاشادېغېنا ایناناجاق قَدَر آخماق دَڲیلم.
– کؤنۆل بو حاللۆسیناسییادېر، یا دا بونا بنزَر دوروم. اۏلا بیلسین عصب‌لرین پۏزولوب، قاراباسما‌لاردان أذيّت چکیر‌سن.
– آخې هر شئی هر زامان اۏلدوغو کیمی ایدی. دۏداق‌لارېنې حیسّ إله‌دیم. اؤپۆشدۆک. دیلی ایله دؤش‌لریمین گیله‌‌لرینی اؤنجه‌کی إحتیراص’لا اۏینادېردې. إحتیراص‌دان چېلقېنا دؤنمۆشدۆم. أل‌لرینی حیسّ إدیردیم. واگیناما تۏخانېردې. اینجه‌‌لیڲی ده، سرت‌لیڲی ده اۏخشار ایدی. اۆستۆنه چېخدېم. دَلی کیمی آتېلېب-دۆشۆردۆم. بۏشالدېم.
– بو جۆر سئکسوال یوخو‌لارې یئنی‌یئتمه‌‌لر ده گؤرۆر. سَحَر یوخودان اۏیاناندا اؤزۆنۆ نئجه حیسّ إدیردین؟
– سَحَر اۏیاناندا پالتار‌لارېم سلیقه ایله ماسانېن اۆستۆنه یېغېلمېشدې. اۏ هر زامان بئله إدَردی. بیرجه دۆنَن گئییندیڲیم سۏنونجو قارا، اوزون‌بۏغاز جۏراب‌لار یئرینده دَڲیلدی.
– آنلامادېم، آخې سن یاتاغا پالتار‌لې اوزاندېغېنې، سیقار یاندېردېغېنې دئدین… بیر ده، جۏرابېن بورا نه دَخلی؟
– مسأله بوراسېندا دېر کی، سیقار کۆل‌قابېدا سؤندۆرۆلمۆشدۆ. پالتار‌لارېم ایسه ماسانېن اۆستۆنه یېغېلمېشدې. نجات قارا رنگلی قادېن کۏلقۏتقالارې‌نېن کۏلئکسیۏنونو یېغېردې. یَقین بو باره‌ده سنه دانشمایېب.
– بو اۏلا بیلمَز. مۆمکۆن دَڲیل. منجه عصب‌لرین کۏرلاندېغې اۆچۆن، قارما-قارېشېق یوخولار گؤرۆر‌سن. یَقین پالتار‌لارېنې اؤزۆن چېخارتمېسان. سیقارې ایسه سؤندۆردۆیۆنۆ اونوتموسان. جۏراب مسأله‌سی ایسه بیر آز قارېشېقدې. من اۏنون بئله بیر کۏلئکسیۏن یېغدېغېنې إشیتمیشدیم. یَقین یۏخ، یۆز فاییض یوخونو قارېشدېرمېسان.
–بلکه ده بئله‌دی. آما یاتاقدان سپئرما اییی گلیردی.
چۆنکی اۏ سئکس’له مشغول اۏلاندان سۏنرا یاتاغا بۏشالاردې.
– نییه؟ بو نه آخماق‌لېق‌دې؟
– ساده‌جه اۏ کۏندۏم ایستیفاده إتمه‌ڲی سئومیردی.
– قۏرویوجو حب‌لر وار، اۏ بونلارې بیلمه‌میش اۏلمازدې.
– من ده نه واخت‌سا آنا اۏلماغې دۆشۆندۆڲۆم اۆچۆن حب ایستیفاده إتمیردیم. أن آسان یۏلو، اۏنون یاتاغا بۏشالماغې ایدی.
– ایرگنجدی،- اۏرخان اۆز-گؤزۆنۆ تورشوتدو.
– دۏکتۏر، منه کؤمَک إده‌جک‌سینیز؟
– منجه ایلک اۏلاراق سنه ساکیت‌لَشدیریجی‌لر یازمالې‌یام. ایچکینی و سیقارې آتسان یاخشې اۏ‌لار. نجات نئجه دئییردی؟ – “آز ایچر قادېن دئدیڲین”. سن بو جین-شئیطان’لا سئویشمکدن خیلاص اۏلماق ایسته‌ییرسَن’سه، ایچکینی و سیقارې آت، درمان‌لارې واختېندا قبول إله. تعجیلی تک یاشاماغا سۏن قۏی.
– دَلی اۏلماقدان قۏرخورام، دۏکتۏر!
– کئچه‌جک – اۏرخان أمین‌لیک’له دیللَندی – بئله اۏلایی’له ایلک دفعه راستلاشسام دا، أمینم. سن ده منه کؤمَک إتمه‌لی‌سن. منه إله گلیر کی، نجات اینتیهار إتمه‌ییب. اۏنو اؤلدۆرۆبلر. داها دۏغروسو أمینم کی، اۏنو اؤلدۆرۆبلر.
– سن نه دانېشېرسان، اۏرخان؟ بو مۆمکۆن دَڲیل. آخې رۏمانېن أوّلینده پۏلیس‌لر اۏنون آغاجدان آسېلمېش جسدینی تاپمېشدې.
– بو باره‌ده هله هئچ کسه هئچ نه دئمه. من اۏلای یئرینده چکدیڲیم فۏتۏ‌لارا یئنی‌دن باخدېم. دۆزدۆ، من نه خفيّه‌یم، نه ده جینایت ایش‌لری اۆزره إکسپئرت. آما أمینم کی، اۏنو اؤلدۆرۆبلر.
کؤنۆل توتولدو. گؤزلرینی اۏرخاندان قاچېرماغا چالېشدې.
– کیم؟ اۏنو کیم اؤلدۆره بیلَردی؟ اۏنون هئچ کس’له دۆشمنچی‌لیڲی یۏخ ایدی.
– منی دۆشۆندۆرَن مقام دا بو دېر. هئچ کس’له مۆناسیبتی پیس اۏلمایان بیر آدامې کیم اؤلدۆره بیلَردی؟ باخ، من ایندی بونو آراشدېرما‌لېیام. تاپمالې‌یام گؤرَک هئچ کس’له دۆشمنچی‌لیڲی اۏلمایان آدامې کیم اؤلدۆرۆب.
– ماراقلې دېر، سن نه اۆچۆن بو ایشله مشغولسان؟ اۏنون اؤلۆمۆندن خئیلَک واخت کئچیب. محکَمه طیبّی إکسپئرتیزاسې‌نېن رأیینده اۏنون اؤزۆنۆ آساراق اینتیهار إتدیڲی یازېلېب. سن بو ساحه‌ده اوزمان اۏلمایا-اۏلمایا نئجه آراشدېراجاقسان؟ نییه اؤز ایشین’له مشغول اۏلمورسان کی؟
– من ساده‌جه أمینم کی، اۏ اینتیهار إتمه‌ییب. اۏنون یازېچې دۏستو دا بوندان شۆبهه‌لَنیر. باخمایاراق کی، بیزیم پئرسۏناژېمېزدېر، اؤزۆ ده رۏمان یازماق ایسته‌ییر. داها دۏغروسو منی بو آراشدېرمایا هَوَس‌لَندیریب. أڲر بئله اۏلماسا دا، آراشدېرمانې داوام إتدیره‌جه‌ڲَم.
–هانسې دۏستو؟ اۏنون حاققېندا رۏمان یازان إلخان داش-دَمیر؟
– هه. إلخان دا نه ایسه یازماق ایسته‌ییر. دئمه‌لی سن ده بیلیر‌سن.
من اۏرخاندان خواهیش إتدیڲیم اۆچۆن اۏ هئچ کسه منیم رۏمان یازماق ایسته‌ڲیم’له باغلې دانېشمېر. یانې اؤز آرامېزدا راضېلاشمېشېق کی، بو باره‌ده هئچ کسه دانېشمایاق. دانېشاندا یازې پرۏسئسی‌نین دادې-دوزو قاچېر. لَذَّت إله‌میر.
إلخان مندن خواهیش إتدی کی، نجاتېن اینتیهار إدیب-إده بیلمه‌یه‌جه‌ڲینی، اؤلۆمۆندن أوّل یازدېغې یازې‌لار’لا پیسکۏلۏژی دورومونو آیدېنلاشدېرېم. عئینی زاماندامۆناسیبتی اۏلان قادېن‌لارېن اۏنون حاققېندا دۆشۆنجه‌لرینی اؤرگه‌نیم. بونون اۆچۆن اۏنون بۆتۆن ایلگی‌لرینی آراشدېرماغېمې، یازې‌لارېنا پسیخیاتر کیمی نظر سالماغېمې خواهیش إدیب.
– دئمه‌لی آراشدېراجاقسان؟
– ألبتّه. هم رۏمان یازېلېر، هم ده رۏمان پئرسۏناژ‌لارې یۆز حقّه‌دن چېخېر. هامې‌سېنې دا اؤزۆم نیظام’لامالې‌یام. باشېم شیشیب عمللی-باشلې. سن یازدېغېم درمان‌لارې واختېندا قبول إت. ایچکی و سیقار اۏلماز. عئینی زاماندا چالېش تک یاشاما.
– اۏلدو دۏکتۏر، چۏخ ساغ اۏل.
– نجات’لا مۆناسیبت‌لرین حاققېندا دانېشماق ایسته‌میرسن؟
– یۏخ، هله حاضېر دَڲیلم. عۆمومییَّت’له دانېشماق ایسته‌میرم.
– سنی آنلایېرام. آنجاق دانېشما‌لېسان. ساده‌جه هئچ بیر گؤزلَنتیسی اۏلمایان خۏشبخت‌لر و اومودونو ایتیرمیش چاره‌سیز‌لر دانېشماقدان ایمتیناع إده بیلَر.
–من بۆتۆن اومودلارېنې ایتیرمیش چاره‌سیزلرده‌نم-، کؤنۆل یئنی‌دن دۏلوخسوندو.
کؤنۆل ساغ‌اۏللاشېب گئتدیکدن سۏنرا، اۏرخان پنجره‌نین قارشې‌سېنا گلدی. یوتوب-دا نجاتېن شعر‌لرینی آچېب، دیققتینی تیکیلمکده اۏلان بینانېن سۏنونجو مرتبه‌سینده جمعله‌شدیردی. بینانېن فاسادېندا تاماملاما ایش‌لری گئدیردی. فهله‌‌لر دئیه‌سن فاسادې بۏیایېردې. اۏرخان حزین موسیقی صَدالارې آلتېندا شعر دینله‌یه-دینله‌یه فهله‌‌لرین ایش پرۏسئسینی ایزله‌ییردی. تیکینتیده فهله ایشله‌مک، بو اؤلکه‌ده أن آغېر ایش سایېلا بیلَر. رایۏن‌لاردان آخېشېب گلَن فهله گنج‌لر ایت ظۆلومۆ چکیردی. یارې‌آج، یارې‌تۏخ یاشایېر، اوجوزواری إولرده کیرایه قالېر، آشاغې معاش’لا أن آغېر ایشی گؤرۆردۆلر. کندلرده‌کی ایش‌سیز‌لیک، إحتیاج اۏنلارې بو آغېر و یۏروجو ایش‌لرده چالېشماغا مجبور إدیردی. کاپیتالیزم اؤز چیرکین سیماسېنې گؤرسه‌دیردی بو جاوان‌لارا. بیر تیکه چؤرک قازانماق اۆچۆن أسیر-یئسیر اۏلموشدولار باکې‌نېن کۆلَکلی، تۏز-تۏرپاقلې بوجاق-بوجاق‌لارېندا. آمان‌سېز طالئع اۏنلار’لا مزه‌لنیردی.
…یاخشې، سن آللاه دۆشۆک-دۆشۆک دانېشما. بو نه فیکیرلر دېر؟ نه کاپیتالیزم، نه فهله؟ کارل مارکس زادسان؟ یۏخ’سا ترۏتسکیسن؟ باشېنې آشاغې سال، رۏمانې یاز دا…یۏخ بیر، بلکه رۏمانېن ایچینده ایجتیماعی مؤوقئع سَرگیله‌مک ایسته‌ییرسَن؟ آی خطاکار…إله ده بیلیردیم. یاخشې، رۏمانې یاز بالا، سیاسَته قارېشماق سَنین ایشین دَڲیل.
اۏرخان فهله‌‌لری دۆشۆنه-دۆشۆنه درین فیکیر‌لره غرق اۏلموشدو. قفیلدن دَلی کیمی چېغېردې. إله گؤزلری‌نین اؤنۆنده‌جه اۏن دؤردۆنجۆ مرتبه‌نین إیوا‌نېنې رنگ’له‌ین فهله‌‌لردن بیری‌نین آیاغې سۆرۆشدۆ و زاواللې مۆوازینَتینی ایتیریب باشېۆسته یئره گلدی. بۆتۆن اۏلای‌لار بیر آندا باش وئردی. فهله‌‌نین ناله‌سی، ایش یۏلداش‌لارې‌نېن چېغېرتې‌سې اۏرخانېن قۏرخوتدو. بینادان یېخېلا‌ن فهله أل-قۏل آتماغا ماجال تاپمامېش، یئره دَڲدی. آشاغېدا ایشله‌ین فهله‌‌لر چېغېرا-چېغېرا اۏنون جسدینه دۏغرو قاچدېلار. تَخمینَن 15 دقیقه سۏنرا تعجیلی یاردېم ماشېنې گلدی. فهله یئرینده‌جه کئچینمیشدی. تیکینتی‌نین حَیَطینده‌کی فهله‌‌لرین سَس-کۆیۆ گئتدیکجه آرتېردې. اۏرخان غئیری-ایختییاری ماسایا یاخېنلاشېب، دینله‌دیڲی شعری یارېدا ساخلادې.
8
“قادېن‌لارېن قۏرویاجاق‌لارې یئگانه سیرّ، بیلمه‌دیک‌لری سیرّ دیر”
گنج و پئریسپئکتیولی یازار إلخان یوخودان اۏیانان کیمی ألینی آتېب تئلئفۏنو گؤتۆردۆ. آخشام کؤنۆله دال‌بادال دؤرد-بئش مئساژ یازسا دا اۏندان جاواب گلمه‌میشدی. عصبی حالدا تئلئفۏنو کنارا آتېب، ویسکی شۆشه‌سینی آچدې. شۆشه‌ده‌کی ویسکی‌نی باشېنا چکیب، سانجېلانان معده‌سینی قوجاقلایېب یاتاغا اوزاندې. نجات حاققېندا رۏمان یازماغا قرار وئرَندن سۏنرا گئجه-گۆندۆز ایچیردی. هئچ بیر رۏمان پئرسۏناژې بو لۏتولوغو إده بیلمَز، واللاه. إلخان آیرې عالَمدی. أصلینده رۏمان یازماق حاققېندا قرارا گلمه‌میشدن اؤنجه ده ایچیردی. اؤزۆ ده نئجه گلدی. آجقارنا، یوخودان قالخېب، یاتمامېشدان أوّل…
ایچمَکد‌ن معده‌سینی خسته سالمېشدې. نجات’لا اۆنسیيّتی اۏلان قادېن‌لار’لا تانېش‌لېق آرزې‌سې اۏنون پلان‌لارېنېن بیلینمه‌ین حیصّه‌سی ایدی، آما أساس مَقصَدی، ألبتّه رۏمان یازماقدې. بئله راحات-هولقوم قۏنو بیر ده هاردان ألینه دۆشه‌جکدی؟ بو رۏماندا بیر-بیریندن ماراقلې سئوگی أحوالات‌لارېنې اویدورماغا ایسه إحتیاج یۏخ ایدی. نجات ساغ‌لېغېندا هر زامان إلخان’لا مزه‌لنیردی: “سئوگیدن یازماق اۆچۆن سئومک لازېم دېر. یا دا سئون‌لرین حیکایه‌لرینی دینله‌مک”. هر ایچکی مجلیسینده‌ن سۏنرا نجات اۏنو اؤزۆندن چېخارتماق اۆچۆن یاشادېغې ماجرا‌لاردان بیرینی بَزَک-دۆزکلی فۏرما‌دا دانېشاردې. إلخان نجاتې ماراق’لا دینله‌سه ده، عصبی‌لَشیب اؤزۆندن چېخېردې. بیلیردی کی، نجات محض اۏنون’لا مزه‌لنمک اۆچۆن بو اۏلای‌لارې دانېشېر. نجات حاققېندا یازماغا قرار وئرَنده، أمین ایدی کی، اۏنون کؤهنه تانېش‌لارې‌نېن اۆچ-دؤردۆنۆ یۏلدان چېخارتماغې باجاراجاق. یازماق اۆچۆن اۏنا ایچکی و قادېن لازېم ایدی. ایچکینی بیرتَهَر تاپاردې، قادېن مسأله‌سینده ایسه نجاتېن “سئوگیلی‌لری” دادېنا چاتاجاقدې.
اؤز سیرّینی إلخانا إعتیبار إدَن قادېن، اۏنون اۆچۆن پۏتئنسیال قوربان سایېلا بیلَردی. هانسې’سا قادېنېن سئوگی ماجراسې، سۏنراکې سېرادا إلخا‌نېن شانتاژ واسیطه‌سی ایدی. فیکیرلَشیردی کی، هئچ نه تاپمایاندا، نجاتېن کؤهنه سئوگیلی‌سینی رۏمانېندا اؤز آدې ایله تقدیم إتمک’له قۏرخوتسون.
بو یئرده رۏمانېن مؤللیفی آه چکیب، ایکی‌أللی باشېنا بیر قاپاز ایلیشدیریر.
إلخانا إله گلیردی کی، هئچ کس اینتیهار إتمیش گنج شاعیر حاققېندا یازېلان رۏماندا شاعیرین قېسا سۆرَجلی سئوگیلی‌سی اۏبرازېندا اۏلماق ایسمز. إلخان درک إتمیردی کی، هئچ کس اۏنا نجات’لا آرالارېندا‌کې مۆناسیبتی دانېشماغا دا آسان‌لېق’لا راضې اۏلماز. آما ایصرارلې ایدی.
***
إلخان داشدمیر. ایلک اؤنجه بو گنج و پئرسپئکتیولی یازېچېنې یاخېندان تانېیاق. 27 یاشې وار. رایۏن‌لارېن بیرینده دۏغولوب. ایختیصاصجا آوارادېر. سای‌سېز-حئساب‌سېز شعر کیتاب‌لارې‌نېن و رۏمان‌لارېن مؤللیفیدیر. ایستئعدادسېز‌لېغېندا ایصرارلې دېر. سۏنا قَدَر نئجه یازماماغېن مۆمکۆن اۏلدوغونو گؤرسَتمک اۆچۆن یازماقدا قرار‌لېدېر. آداما یۏووشماز و قاراقاباقدېر. بیل‌یورددا دَرس دئییر. دَرس دئمه‌ڲی آواراچې‌لېغېنا مانع اۏلمور. اوغورسوز سئوگی حیکایه‌لرینی قلَمه آلان بو گنج یازېچې‌نېن رۏمان‌لارې مۆحیطده چۏخ پۏپولیاردېر. خۆصوصَن ده قادېن‌لار’لا اۆنسیيّت قورماقدا چتین‌لیک چَکَن گنج‌لر اۏنون داییمی اۏخوجوسودور. إله-بئله، اۏخویوب مزه‌لنمک اۆچۆن اۏنون کیتاب‌لارېنا ماراق گؤرسه‌دن‌لر ده وار. إلخان أدبیاتدا یئنی‌لیک‌لر إتدیڲینی هر یئرده دانېشسا دا، اۏنو إتدیڲی یئنی‌لیک‌لردن آنجاق اؤزۆ خبردار دېر. یانې، هئچ بیر تنقید‌چی بو باره‌ده هئچ نه یازمایېب. أدبی تنقید بو پئرسپئکتیولی گنجه اؤزگه دیر.
دئدیڲینه گؤره نۏبئ’له ایدّیعا‌لېدېر. شعر‌لری سؤز یېغېنېنې خاطېرلاتسا دا، “سئوگی یانېق‌لارې”نېن دیل‌لر أزبری دیر. اۏ ایدّیعا‌لېدېر. هئچ کس’له یۏلا گئتمه‌دیڲی اۆچۆن یازې‌لارېنې آنجاق اۆچۆنجۆ دَرَجه‌لی سایت‌لار چاپ إدیر. مرحوم نجات’لا چۏخدان تانېشدېر. إلخا‌نېن دئدیڲینه گؤره نجات’لا بیرلیکده چۏخ ایچیبلر. حتتا نجاتېن ایچمه‌ڲی حاققېندا دانېشاندا خۏشاگلمز بیر ایفاده ایشله‌دیر – “شاعیر إششَک کیمی ایچیردی”.
هله‌لیک بو قَدَر…
بَلی، إلخان، نجاتې چۏخ یاخېندان تانېیان اینسان‌لاردان بیری دیر. بیر نئچه دفعه آنلام‌سېز مسأله‌لره گؤره مۆباحیثه إتسه‌لر ده، ایکی‌سی‌نین ده ایچینده‌کی صمیمییَّت کۆسۆلۆ قالماق’لارېنا ایمکان وئرمه‌ییب. إلخان کند اوشاق‌لارېنا خاص صمیمییَّتی قۏرویوب-ساخلاماغې باجاران عیالت اوشاق‌لارېنداندېر. صمیمی و صاف کاراکتئری، دَلی-دۏلو حرکت‌لری اۏنو یاخېن چئوره‌سینه سئودیرمه‌ڲی باجاران نادیر اؤزل‌لیک‌لرده‌ندی. إلخانې سئکسوال مانیاق حئساب إدَن‌لردن ده وار. بیری إله دۏکتۏر اۏرخان. اۏ حئساب إدیر کی، إلخا‌نېن فئیسبوکدا یازدېغې ایستاتوس‌لار سئکسوال پۏزقونلوغو اۏلان اینسان‌لارا اؤزل علامت‌لردیر. اۏرخان هر دفعه إلخانا “ایلیشنده” اۏنو “قادېن دۆشمنی” آدلاندېرېر. قادېن‌لار’لا نۏرمال مۆناسیبته گیره بیلمه‌دیڲی اۆچۆن، إلخان اۏنلارې آشاغېلاماقدان ذؤوق آلېر. اۏنو یاخېندان تانېیان‌لار دا دئییر کی، إلخا‌نېن قادېن‌لار’لا اۆنسیيّت مسأله‌سینده جیدّی سۏرونو وار. أصلینده بو بیزی قطعیَّن ماراقلاندېرمېر.
إلخان حاققېندا اۏنا گؤره اوزون-اوزادې دانېشېرېق کی، اۏ نؤوبَتی رۏمانېنې یازېچې همکارې نجاتا حصر إتمه‌ڲی دۆشۆنۆر. یانې منیم چؤره‌ڲیمه باعیث اۏلماق ایسته‌ییر. أذيّت چَک سوژه دۆشۆن، ایستروکتور قور، قۏنو تاپ، آخېردا دا پئرسۏناژ‌لاردان بیری باشلاسېن لۏتولوق إله‌مه‌ڲه.
نجاتېن اؤلۆمۆندن سۏنرا بَرک سارسېلان‌لاردان بیری ده إلخاندې. اۏنون اۆزۆنتۆسۆ باشقالارېندان فرقلیدی. اۏ، صمیمی اۆزۆنتۆ یاشاسا دا، بو اۏلایې (اۏلایېوې) أثرینده یازماق، نجاتېن سئوگی قوربانې اۏلدوغونو ایثبات إتمک نيّتینده‌دی. نه دئیَک، خئییر‌لی اۏلسون. آما خاطېرلاتماق یئرینه دۆشَردی کی، إلخان قتله یئتیریلمیش یازېچې رافیق تاغې حاققېندا دا رۏمان یازاجاغېنې بَیان إتمیشدی. آما نه‌دن‌سه اۏ رۏماندان سَس-سَمیر یۏخدو. باشقا بیر طرفدن، بیز أذيّت چکیب اۏرخانېن آراشدېرما‌لارېنې قلَمه آلدېقجا رۏمانېمېز دا یازېلمېش اۏلور. سۏنرا یَقین کی، بو قارالامانې إلخانا اؤتۆره‌جییک و حاضېر ماتئرئال‌لارې بدیعیلشدیرمک اۏنون اۆچۆن آسان اۏلاجاق. تعبیری جایزسه، إلخان بیزیم خارابا‌لېق‌لارېمېز اۆزه‌رینده مالیکانه اوجالداجاق.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
آنا کارنینا / لئو تۏلستۏی (بیرینجی بؤلۆم)
آغ گئجهلر / فئۏدۏر داستایئوسکی (بیرینجی بؤلۆم)
علی و نینۏ / قوربان سعید (بیرینجی بؤلۆم)
اؤلۆلر إویندن آنېلار / فئۏدۏر داستایئوسکی (بیرینجی بؤلۆم)
قاران‌لېق بوتیکلرین خیابانې/ پاتریک مۏدیانۏ (بیرینجی بؤلۆم)
زلزله / جلیل مممدقولوزاده (حیکایه)
نیلآی'ېن یئنی دۆنیاسې / اوشاق ناغېللارې
من آدام‌لارې گؤزلریندن تانېیېرام / گۆلآی طاهیرلی (شعر)
پایېز قادېن... / قمر سؤزآی (شعر)
