یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
مۆقَدَّس آدۏراتا / گییۏم آپۏلینئر (حیکایه)
بیر دؤنه مجاریستاندا اۏلارکن، ایسپئنی آدلانان کند‌ده‌کی کیلیسایا باش چکدیم: اۏرا‌دا منه یئرلی‌لرین، درین سایقې گؤرسه‌دیب-قۏرودوق‌لارې بیر تابوتو گؤرسَتدیلر.
بَلَدچی دئدی:
– بو تابوت‌دا مۆقَدَّس آدۏراتا‌نېن جنازه‌سی ساخلانېلېر. اۏنون مزارې آلتمېش ایل قاباق، بورادان بیر قَدَر آرالېدا تاپېلمېش. گؤرۆنۆر، بو مۆقَدَّس قادېن مسیحی‌لیڲین تزه‌جه یایېلدېغې واخت‌لاردا، رۏم ایمپراطورلوغو زامانې شیکنجه‌یه اوغرایان‌لاردان بیری دیر: بورانېن یئرلی‌لری مۆقَدَّس پیۏترون إعدامېنې اؤز گؤز‌لری’یله گؤرَن کئشیش مارتسئللی‌نین رئکلامې کؤلگه‌سینده واختې’یلا مسیحی دینینی قبول إدیبلر. چۏخ یَقین کی، مسیحی‌لیڲی بو قادېنا محض مارتسئللین اؤزۆ رئکلام إدیب، شیکنجه‌لردن سۏنرا ایسه رۏم کئشیش‌لری اۏنون جنازه‌سینی تۏرپاغا تاپشېرېبلار. تخمین اۏلونور کی، “آدۏراتا” آدې بو قادېنېن مسیحی‌لیڲه قدرکی آدې‌نېن لاتېن وئرژئنی ایمیش، چۆنکی اؤلَن قادېن خاچ سویو ایله یۏخ، محض اؤز قانېنې آخېداراق، مسیحی‌لیڲی قبول إدیب. هم ده آخې “آدۏراتا” آدې مسیحی کؤکلۆ آد‌لارا هئچ بنزه‌میر. باشقا طرفدن ایسه تۏرپاغېن آلتېندا دؤورلر اوزونو یاتماسېنا باخمایاراق، اۏنون بَدَنی‌نین اؤز طراوَتینی هله ده قۏروماسې قادېنېن سئچیلمیش بنده‌‌لردن بیری اۏلدوغونا دلالت إدیر و دئمه‌لی، اۏنون روحو ایندی جَننتده اوجا تانرې‌یـا شۆکۆر إدَن معصوم‌لارېن آراسېندا دېر. مۆقَدَّس آدۏراتا‌نېن آدې دا اۏن ایل اؤنجه رۏم کیلیساسې طرفیندن مۆقَدَّس سیما‌لار سېراسېنا کئچیریلیب.
من بو دانېشېلان‌لارې جان‌دردی دینله‌ییردیم، چۆنکی مۆقَدَّس آدۏراتا منی سن دئیَن ده ماراقلاندېرمېردې. کیلیسانېن چېخېشېنا طرف اۆز توتدوغوم زامان، تامامی’یله یاخېن‌لېغېمدا دوران بیر نفَرین دریندن آه چکدیڲینه شاهید اۏلدوم. بو، بسته‌بۏی و ذؤوق’له گئیینمیش بیر قۏجا ایدی: اؤزۆنۆن مرجان قاش‌لار’لا بزه‌دیلمیش أساسېنا سؤیکه‌نَن بو آدام باخېش‌لارېنې همَن تابوتا زیلله‌میشدی.
کیلیسادان إشیڲه چېخدېم، اۏ قۏجا دا آردېمجا گلدی. گئری قانرېلدېم کی، اۏنون ذؤوقلۆ گئییمینه باخمایاراق، قۏجافَندی گؤرکَمینه بیر داها نظر سالېم. کیشی منه گۆلۆمسه‌ییردی. “ر” حرفینی مجار‌لار کیمی اؤزل شکیلده تلفّۆظ إده‌رَک اۏ، فرانسېزجا مندن خبر آلدې:
– جناب، دئیین گؤرۆم، سیز اۏ بَلَدچی‌نین آنلاتدېق‌لارېنا هئچ ایناندېنېز؟
دئدیم:
– دۆزۆ، بئله مسأله‌لرده من بۆتۆنلۆک’له جاهیل بیری‌یم.
اۏ، سؤزۆنه داوام وئردی:
– جناب، سیز بورا‌لارا گلمه بیری‌سینیز، من ایسه بیلدیڲیم بیر سیرّی چۏخدان بری کیمه‌سه آچماق ایسته‌ییرم. اۏنو سیزین’له آنجاق بیر شرط’له بؤلۆشه بیله‌رَم: گَرَک بو باره‌ده یئرلی ساکین‌لره بیرجه کلمه ده دئمه‌یه‌سینیز.
ماراق حیسّی منه گۆج گلدیڲیندن بو سیرّی قۏرویاجاغېما آند ایچمه‌لی اۏلدوم.
قۏجا کیشی سؤزه باشلادې:
– هه، جناب، اۏ مۆقَدَّس آدۏراتا واختې’یلا منیم سئوگیلیم اۏلوب.
قارشېمداکې آدامېن باشېنا آت تپدیڲینی دۆشۆندۆڲۆم اۆچۆن سَکسه‌نیب، گئری چکیلدیم. چاشقېن‌لېغېمې سئزدیڲی اۆچۆن اۏ، گۆلۆمسه‌دی، آنجاق سَسینی نیسبَتَن قېساراق اؤز حیکایه‌سینه داوام وئردی:
– من دَلی-زاد دَڲیلم، جناب، سیزه ده تام گرچه‌ڲی سؤیله‌دیم. مۆقَدَّس آدۏراتا حقیقتن ده منیم سئوگیلیم اۏلوب. هله بو هاراسې دېر! راضې‌لېق وئرسه’یدی، حتتا من اۏنون’لا إوله‌نَردیم ده! اۏنون’لا تانېش اۏلاندا جمعی اۏن دۏققوز یاشېم وار ایدی. ایندی یاشېم سَکسَنی کئچسه ده، من یاشامېم بۏیو اۏندان باشقا هئچ بیر قادېنا کؤنۆل باغلامامېشام. وار‌لې مۆلکدار اۏلان آتامېن مالیکانه‌سی ایسه سئپئنی قصَبه‌سی‌نین یاخېن‌لېغېندا ایدی. من دۏکتۏرلوق بیلیمینه شوراهېمې سالمېشدېم، بیلیم’له نئجه جیدّی-جهد’له مشغول اۏلوردومسا، آرتېق تامامی’یله گۆجسۆزلَییب، ألدن دۆشمۆشدۆم. بونون’لا باغلې دۏکتۏر‌لار منه تام ایستیراحَت إله‌مه‌ڲی و سَفَره چېخماغې مصلحَت گؤردۆلر کی، بلکه بیر آز فیکریم داغېلا، قاپېلدېغېم دار اۏرتامدان قۏپام.
من ایتالیایا یۏللاندېم. پیزا شَهَرینده ایکن بو خانېم’لا راستلاشدېم و سۏنراکې عؤمرۆمۆ تامامن اۏنا حصر إله‌دیم. رۏم‌دا و ناپۏلیده دۏلاشارکن اۏ منیم’له ایدی. بو، دادېندان دۏیولمایاجاق بیر سیاحَت ایدی: قدم باسدېغېمېز بۆتۆن شَهَر‌لر سانکی بیزیم عئشقیمیزین نورونا بله‌نیردی… بیرلیکده جئنویایا قَدَر گئتدیک، داها سۏنرا من اۏنون’لا وطنیمه، مجاریستانا دؤنمک، کبین کَسدیرمزدن اؤنجه اۏنو اؤز آتا-آنام’لا تانېش إله‌مک ایسته‌دیم. آنجاق بیر سَحَر یوخودان اۏیاندېغېم زامان یاتاغېمدا اۏنون جان‌سېز بَدَنینی گؤردۆم…
قۏجا بیر دقیقه‌لیڲینه سوسدو.
تکرار سؤزه باشلادېغې زامان قېسېق سَسینده‌کی تیتره‌ییش داها دا آرتدېغېندان من اۏنون دئدیک‌لرینی آرتېق گۆج’له إشیدیردیم:
– سئوگیلیمین اؤلۆمۆنۆ اۏ قالدېغېمېز هۏتئلین خیدمتچی‌لریندن بیرتَهَر گیزله‌یه بیلدیم. بونا ناییل اۏلماقدان اؤترۆ ایسه من أصل قاتیل‌لرین أل آتدېغې اۏ حیله‌لردن یارارلانماغا مجبور قالدېم. ایندی‌نین اؤزۆنده ده اۏنلار یادېما دۆشنده بۆتۆن بَدَنیمه ویج-ویجه دۆشۆر. مندن هئچ کس شۆبهه‌لنمه‌دی – هامې سئوگیلیمین صۆبح تئزدن هۏتئلی ترک إله‌دیڲینه ایناندې. بیر صاندېغا یئرلَشدیردیڲیم اۏ جسدین یانېندا کئچیرتدیڲیم قۏرخو و مشقَّت دۏلو ساعات‌لار باره‌ده یان-یؤوره‌لی دانېشماغېما دَڲمز، ألبتّه. سؤزۆن قېساسې، من هم اؤلۆنۆ، هم ده اۏنو نئجه مومیالادېغېمې اؤرت-باسدېر إله‌مکدن اؤترۆ هر جۆر فنده أل آتدېم. بونا ناییل اۏلماما اۏ بؤیۆک هۏتئلده‌کی مۆشتری آخېن‌لارې دا رواج وئردی، چۆنکی اۏ جۆر تۆنلۆک یئرلرده هئچ کس باشقا‌سې‌نېن ایش‌لرینه بورنونو سۏخمور، اؤزۆنۆ نیسبَتَن آزاد حیسّ إدیر کی، دۆشدۆڲۆم غلیظ دورومدا دا بو، منیم حدسیز درَجه‌ده ایشیمه یارادې. سۏنرا من اوزون سۆرَن یۏلچولوغا چېخدېم، سرحَد‌لری کئچرکن چئشیدلی چتین‌لیک‌لر’له قارشېلاشدېم، آنجاق تانرې‌نېن کؤمه‌ڲی کؤلگه‌سینده بۆتۆن بونلارېن دا عؤهده‌سیندن اوغور’لا گلدیم. جناب، سیزی ایناندېرېرام کی، بو، حئیرَت‌آمیز بیر أحوالات دېر! إویمیزه دؤنرکن رنگیم یئنه آوازېمېشدې، تانېنماز درَجه‌ده آرېقلامېشدېم.
یۏل‌اۆستۆ وییَندن کئچرکن اۏراداکې بیر عنتیق أشیا‌لار دۆکا‌نېندان داشدان یۏنولموش تابوتون ساتېنې آلدېم: اۏ، واختې’یلا هانسې’سا مشهور کۏلئکسیۏنئرېن بیر اؤزل صاندېغې ایمیش. اؤز إویمه گلدیکدن سۏنرا من آرتېق ایسته‌دیڲیم جۆر داورانا بیله‌جکدیم – ایتالیادان بورا اؤز یانېمدا گتیردیڲیم توشه‌سین نه سایې، نه اؤلچۆلری، نه ده اۏنلاردان نئجه یارارلاناجاغېم باشقالارېنې ناراحات إله‌یه بیلَردی.
تاپېندېغېم قادېنېن اؤرتۆڲه بۆکۆلمۆش جنازه‌سینی یئرلَشدیردیڲیم همین تابوتون قاپې‌سېنداکې یئرلَشن کیچیک داشېن اۆستۆنده من اؤز أل‌لریم’له اۏنون “آدۏراتا” آدېنې و بیر خاچ ایشارتی اۏیدوم.
بیر گئجه، مین بیر أذيّته قاتلاشاراق، تک‌باشېنا اۏ تابوتو قۏنشویا عایید تارلایا سۆرۆتمک’له، تۏرپاغېن آلتېنا گؤمدۆم. اۏ یئری یادېمدا ساخلاماقدان اؤترۆ ایسه بو دۆنیادا صېرف منه بللی اۏلان شرطی نیشانه‌‌لر قۏیدوم. سۏنرا هر آخشام تک-یالقېز همین یئره گئدیب، دۆنیاسېنې گئری‌ده بوراخانا دوعا‌لار اۏخودوم.
بئله‌جه، بیر ایل اؤتدۆ… بیر دؤنه من بوداپئسته گئده‌سی اۏلدوم. آرادان آنجاق ایکی ایل کئچَندن سۏنرا گئری دؤنه بیلدیم و اؤزۆمۆن أن میثیل‌سیز دَڲریمی گؤمدۆیۆم اۏ تۏرپاق‌دا هانسې’سا فابریکانېن اینشا اۏلوندوغونو گؤرۆنجه، هانسې چاره‌سیزلیڲه قاپېلدېغېمې ایندی سیز اؤزۆنۆز بیر دۆشۆنۆب، گؤزدن کئچیردین!
باش آغرې‌دان لاپ عاغلېمې ایتیر‌میشدیم، جانېما قصد إتمک ایسته‌ییردیم. آنجاق بیر آخشام بیزه تشریف بویوران کئشیشیمیز بیلدیردی کی، فابریکا اۆچۆن فۏنداسییۏن قازېلارکن تۏرپاغېن آلتېندا رۏم ایشغالې دؤورۆندن قالما “آدۏراتا” آد‌لې هانسې’سا مسیحی مۆقَدَّسی‌نین تابوتو تاپېلېب دېر و بو قیمَتلی تاپېنتېنې آپارېب، بیزیم ساده کند کیلیسامیزین ایچینده یئرلَشدیریبلر. اۏ ایلک دقیقه‌لرده من آز قالا مسأله‌نین بۆتۆن مغزینی آچېب، کئشیشه دانېشماق ایسته‌سَم ده، سۏنرا فیکریمدن داشېندېم، باشا دۆشدۆم کی، تابوت کیلیسا‌دا قۏرونار’سا، من اؤز میثیل‌سیز دفینه‌می ایسته‌دیڲیم واخت و ایسته‌نیلن قَدَر زییارَت إله‌یه بیله‌جه‌ڲم. اۏ دېر کی، سوسدوم. ایچیمده آلۏولانان سئوگی حیسّی منه دئییردی کی، دۆنیا‌لار قَدَر سئودیڲیم اۏ قادېن ذاتن بوندان بئله اۏنا گؤرسه‌دیله‌جک اۏ سایقې و رغبته تامامی’یله لاییق بیری ایدی. من هله ده أمینم کی، اۏ قادېن اؤزۆنۆن غئیری-عادی گؤزَل‌لیڲی، میثیل‌سیز ملاحَتی و اۏنون بلکه ده اؤلۆمۆنه یۏل آچان سۏنسوز سئوگی‌سی ایله بو قدیر-قیمَتی حاقّ إله‌میشدی. هه، هه، اۏ قادېن نجیب، اۆرکک و عیصمتلی بیری‌سی’یدی، آمان‌سېز اؤلۆم واختې’یلا بیزی آیېرماسایدې، من مۆطلَق اۏنون’لا إولنه‌جکدیم. اۏ دېر کی، من اۏلای‌لارې اؤز آخارېنا بوراخدېم و ایچیمده چاغلایان سئوگی حیسّی تدریجن درین بیر إحتیرام حیسّینه چئوریلدی.
بئله‌جه، سئوگیلیمی ایلک اؤنجه مۆبارک ذات إعلان إله‌دیلر. سۏنرا اۏنو سئچیلمیش ذات، آرادان أللی ایل اؤتۆنجه ایسه مۆقَدَّس ذات إعلان إله‌دیلر. بونون’لا باغلې تن-تَنه‌لی مراسیمده ایشتیراک إتمکدن اؤترۆ من دوروب، حتتا رۏما دا گئتدیم و بو، منیم عؤمرۆم بۏیو شاهیدی اۏلدوغوم أن میثیل‌سیز بیر گؤرگه‌یه چئوریلدی!
مۆقَدَّس إعلان اۏلوندوغو آن‌دان سئوگیلیم أل‌چاتماز گؤڲ‌لره یۆکسَلدی. من ایسه جَنّتده‌کی ملک‌لر قَدَر بخته‌ور ایدیم، قلبیمی بۆرۆین چېلقېن و عئینی زاماندا غریبه بیر روح حالې’یلا أل‌اۆستۆ بورایا قایېتدېم کی، اۏ مۆقَدَّس آدۏراتا‌نېن تابوتو قارشې‌سېندا اؤز دوعا‌لارېمې اۏخویوم…
بونو دئیَن اۏ بسته‌بۏی، ذؤوق’له گئیینمیش قۏجا گؤز‌لری یاشارمېش حالدا مندن آرالاندې. ألینده‌کی مرجان قاش‌لار’لا بزه‌دیلمیش أل آغاجېنې تاققېلداداراق ایره‌لی‌لَدیڲی زامان اۏ، بو سؤز‌لری آرام‌سېز تکرارلایېردې: “مۆقَدَّس آدۏراتا! مۆقَدَّس آدۏراتا..!”
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
بۏش كۏمۏد / حسن ثمودی قلعهلر (حیکایه)
قبیرقازان / ماکسیم قۏرکی (حیکایه)
