یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
اۏ هله دیری دیر! / آیهان میانالې (حیکایه)
“کئچمیشین باغرې چاتلایېر کیتابېندان”
کئچن گۆن‌لرین سۆره‌جینده اۏنو اؤلۆ سسله‌مه‌دیک.
أصلینده ألیمیزدن گلمه‌ییردی. لاپ دۏغروسو هله اؤلمه‌میشدی. آما اۏنو، دیری ده حئسابلاماق اۏلمازدې. هر گۆن اۏنون اؤز کئچینگه‌سینده‌کی دیری‌لیڲینه بنزرگه‌سی آزالېردې.
اۏنون بۆتؤوۆنۆن ساغ اۏلدوغونو سؤیله‌مک ده مۆمکۆن دَڲـیلدی.
اۏنون ایچینده بیر سېرا شئی‌لر اۆز وئرمیشدی. بیر سېرا اۏلای‌لار هله ده جانلې‌لېق اییینی وئریردی. بللی بیر هینکه‌لر، اۏنون ایچیندن اۆزۆلۆب، چامېنقالاردا دالغالانېردېلار. و وار اۏلوب، یاشانقۏرداکې ایزنه‌لره آرخایېن اۏلدوغوم، آنجاق چاتا بیلمه‌دیڲیم شئی‌لر وار ایدی.
ایشیمیز اؤلۆم’له باغلې دَڲـیل’سه، اؤلۆمه یؤنَلمیش بیر جانې چیڲین‌لرده اۏلان’لا یاشاماق سیرگه‌میز چۏخ آز اۏلار.
گئتدیکجه داها اؤزگه اۏلان بیر تانېشېن یانېندا گۆن‌لر’له یاشاماق؛ و نه قَدَر چۏخ اؤلۆمه یاخېنلاشېر’سا، بیر اۏ قَدَر ده ݝریبسه‌نن کیمسه ایله یاشاماقدان سؤز گئدیر.
بو، هر گۆن آیا بَنزَر گؤردۆڲـۆمۆز تانېش و عزیز کیمسه دېر. گۆلرکن آغزې‌نېن یان-یؤوره‌سینده‌کی بۆتۆن قېرېش‌لارې، هَمَن تانېدېغېمېز دۏداق‌لار دېر؛ اینانېب، دادماغې‌نېن خیالېنې قوردوغوموز دۏداق‌لار، کَدَرله‌ننده ساللانان و بۏیاق‌سېزلاشان عئینی دۏداق‌لار، “دومان” دئدیکده، “دۆدۆک” دئیَنده بیزه چۏخ تانېش، عزیز، تکرارلانان، اؤزلَنگه‌لی، آلدادېجې اۏلان عئینی دۏداق‌لار دېر.
بو دۏداق‌لار هر نه‌یین أن اۆزدۆرۆجۆسۆ دیر. اۏ تانېش جانلې اؤلنده، یا دا اؤلنده بو دۏداق‌لار داها آز یووارلاقلاشېب، یا آچېلېب، یا گۆلۆمسه‌ییب، یا دا قېرمېزې اۏلان دېر. إله اۏنا گؤره دیر کی کَدَری تامسېنېرام.
اینسانېن سۆرَکلی یاناق‌لارې ایله آلنېنا چکیلمه‌ڲینی خۏشلادېغې عئینی دۏداق‌لار دارساق، بۏیاق‌سېز و اۏلدوقجا دا اؤزگه اۏلور.
اینسان باجاردېغې قَدَر یاد آدام‌لار وَریندن اؤپۆلمه‌ڲی سئومیر.
أصلینده هئچ خۏشا گلیم اۏلمور.
آدام چیمچه‌ییر. اؤزل‌لیک’له سۏیوق و گؤیه‌رَن بیر دۏداغې حیس إدن بیر حالدا. داها دا پیسی، سئوگیلی اؤلۆسۆنۆن تانېش آغزېندان، جان دارالدېجې قان آخارسا.
اینسان تئزلیک’له اۏنلارېن أل-قۏلوندان قورتولماق ایسته‌ییر. عئینی دۏداق‌لاردان. اؤزلنتی‌دن، قاچارتې‌لېغا چئوریلن جان‌آجېدان دۏداق‌لارېن سېنېق-سالخاق باختېندان.
قۏرخو ایچینده یئنی‌دن سۏروشور:
– اؤلۆ دَڲـیل. یۏخ؟ دئنَن دینجَلت جانېمې، نۏلار!
دیزلرینی قۏل‌لارې‌نېن آراسېنا قۏیوب، کیچیک پارېلدایان گؤزلری ایله باخېش‌لارېنې منه دۏغرو سارقالایېر. بۆتۆن بو قفیلدن آچقانلې قالان گرگین گۆن‌لرده، یاشامې درینجه‌لیک‌لردن اونودور، اؤلۆ ایله دیری آراسېندا‌کې فرقی باشا دۆشمه‌ڲه چالېشېر. اۏ، هله ده بیلمیر کی، بو دیری‌نین اؤلۆسۆ، ایندی‌سیندن نه ایله فرق‌لَنیر. اؤلۆمۆندن سۏنرا بیزی نه گؤزله‌دیڲیندن آرخایېن دَڲـیل.
– بیز ده اؤله‌جه‌ییک؟
– هـــه. هامېمېز اؤله‌جه‌ییک.
– نه زامان؟
– زامانې هئچ بَللی دَڲـیل. هئچ کیم نه واخت اؤله‌جه‌ڲینی بیلمیر کی!.
– اؤلۆم کۆچه‌سی‌نین آرخاسېندا نه اۏلاجاق؟
– اۏندان سۏنرا؟ من هله دیری‌کن بونلارې نئجه بیله‌رَم آخې؟
هله اوزون یاشاماق اۆچۆن یئترلی یاشې اۏلمایان دۏغرو-دۆزگۆن بیر دیری اۏلارکن، بو سۏرغولارېن نه‌قَدَر آنلام‌سېز اۏلماسې، اینسان دئدیڲیمیز اۏ دیری‌نین نئجه باشېندان یانېتلې قایېتماسېنا اومود باغلاماق اۏلار کی!؟
من هله ایندی‌یـه‌جن اؤز گؤزلریم’له بیر اؤلۆنۆ یاخېندان گؤرۆب، اۏنون جان‌سېز گؤوده‌سینه تۏخانمامېشام. باخ گؤر اۏ گؤرگه‌یه باخېش سالماق اۆچۆن، هانسې یؤنگه‌نی کئچیرتمه‌لی‌یم!.
اوزون، داغېنېق سارې ساچې‌نېن بیر یۏلومونو بارماغېما دۏلایاراق سۏروشورام:
– یاشاماق ایسته‌ییرسن می؟
– من بیلمیرَم. بلکه اؤلمک داها یاخشې اۏلاردې.
من اۏنا دَمیر یاتاقدا ترپه‌نیک‌سیز اوزانېب، بعضن ده سېزېلداماغېنا باخېب دئییرَم:
– اۏنون ساغالماسېنې ایسته‌ییرسن می؟
قَهَرلَنیر. آیاغې‌نېن بالاجا بارماغېنې ألینده قَییمجه سېخېر.
– هـه. اؤلَرسه، داها بیزیم یانېمېزا گلمه‌یه‌جَک.
گل بونلارا بیر داها دَرینله‌شک؛ باشقا‌لارې ایله قالماق اۆچۆن یاشایاسان، اؤلمه‌مک اۆچۆن دیری قالاسان، دیری جانېوې اؤلۆن’له بیر إتمه‌لری اۆچۆن دیری قالماغا چالېشاسان، بو یۏلدا دا، سئویملی عؤمرۆوۆن بو عادی و سئوگی دۏلو گئجه-گۆندۆزۆنۆ، یاواش-یاواش، سن باشا دۆشمَزدن، یا دا کی، سنین باشا دۆشمه‌ڲیوین اؤنَمی اۏلمازدان، پای وئره‌سَن.
گۆلدۆڲـۆن هر آن، اوددوغون لذّتلی یئمک‌لر، اۆرکدن سئودیڲین بیری‌سی ایله سئویشدیڲین زامان‌لار، باش آغرې‌لې و چاشقېن‌لېق‌لار’لا دۏلو ساعات‌لار، تعجّۆب و سېخېنتې دۏلوسو گۆن‌لر، یاتدېغېن گۆن‌اۏرتالار، اۏ چاغ‌لاردا گؤردۆڲـۆن یوخولار، چکدیڲین حسرت‌لر، منیم آچقانتې قۏنولارېما چؤنۆب، هر شئییی سئومه‌دیڲیم یؤنده سۆرۆتله‌ییرلر.
بۆتۆن بو لذّتلی، یا دا کَدَر‌لی یاشام پارچا‌لارې، أل-أله وئریب دیری‌لری یاواش-یاواش، ݝریبه بیر دؤزۆم’له اؤلدۆرۆرلر.
اینسان‌لارې فۏرمالاشدېرېب، دۏندان-دۏنا سالان اۏلانتې، إله بۆتۆن بو آنې‌لار دېر.
اۏ اینسان‌لار بیزیم تانېش‌لارېمېز اۏلورلار، اۏنلارا باغلانېرېق، اۏنلارا عاشیق اۏلوروق، بیزیم اۆچۆن گۆنده‌مه چئوریلیرلر، سۏنرا بیردن اۏ آدام آرتېق یاشامایېر.
اۏ، هئچ واخت پئشمانجاسېنا گئری قایېتمایان بیر اؤلۆ آدام دېر. اؤلۆ دئدیڲیم کیمسه گؤزه گلَن وارلېغېن ألدن اۏلونماسې کیمی بیر اۏلایا اۏخشایېر.
– اۏنون اؤلدۆڲـۆ هاردان بللی اۏلور کی؟
– نفس آلمېرسا، اۆره‌ڲی دؤڲـۆنمه‌ییرسه، یانې کی بیزیم دۆنیانېن داشېنې آتېب گئدیب. یانې کی بیزدن ایراقلاشېب. أصلینده اۏ اؤلۆب، اؤلدۆکجه ده بیزلری اونوتماغا چالېشېر. بونلارا هر دۆشۆندۆکجه جان سېخېنتې‌لارېمېز آرتېر!
– اۏنون یاشام گؤرجه‌لری نئجه بیلینیر؟
– دیری‌لرین اؤلۆ اۏلدوغونو هاردان بیلَک؟
بیز دیری اۏلماق ایله اؤلۆ اۏلماق آراسېندا‌کې جېزېغې نه قَدَر چۏخ ایزله‌سک، بیر اۏ قَدَر گؤزدن ایتیب، باتې‌دا باتاجاغېق.
گۆن‌لر’له اؤلۆمه سارې آغناشان بیر دیری ایله یاشاساق، گؤره‌ریک کی، یاشام’لا اؤلۆم آراسېندا‌کې سرحَد، آچېق شکیلده نفس آلماق و یا نفس آلماماق دَڲـیل. اۏ گۆجلۆ، شسلی و تانېش اینسان گئت-گئده سېنېقلایېب، اؤز اؤلۆسۆ ایله دیری‌سی‌نین آراسېندا آسېلې قالېر.
یاشادېغېن زامان، نفس آلارکن، یئمک یئیرکن، إدرگه‌لره
تامېل اۏلدوغون زامان، بۏیاق‌لارېن چئشیدلیڲینه اینجه‌له‌نیب فرقینی بیلرکن دیر.
یاشادېغېن زامان اۏ واخت دېر کی، دیری‌کن تانېدېق‌لارېوې، هر آلدېغېن نفس‌لر سۆره‌جی، تانېیاسان، سئودیک‌لریوی یئنه سئوه‌‌سن، اؤزۆوۆن اۏلماماق چاغېوا نیگران قالاسان.
یاشادېغېن زامان هانسې یوخو گؤردۆڲـۆوۆ سؤیله‌مک آنې دېر، باشقالارې‌نېن نئجه چیرکین، گؤزل، بایاغې و یا ألی آچېق اۏلدوغونو سؤیله‌مک دیر. یاشادېغېن زامان شۆعار وئریب، سؤز وئریب، پئشمان اۏلوب و یا نه‌یین’سه باش وئره‌جه‌ڲینی گؤزله‌مه‌ڲین دیر.
آما یاشادېغېن بو جان‌سېز دیری یاواش-یاواش یاشاماغې اونودور، یئنی پرده‌لرین بۏیاغېنې گؤرمه‌ڲه گؤزۆنۆ چئویرمیر، گۆن‌لر’له یئمک یئمیر، هئچ نه ایسته‌میر، ایندی‌یـه کیمی هئچ گؤرمه‌دیڲی، یا دا گؤرمه‌دیڲین یئرلردن دانېشېر.
سنی گرگین حالا گتیره‌نه‌جن، سېزېلدایېر، یئرینی باتېرېب، هئچ اؤزۆنۆ ساخلاماماغېنا گؤره اوتانېر، یاواش-یاواش سؤنۆر، یاشامې‌نېن بۆتۆن بو چۆرۆک و آیرېلماق تئل‌لری آراسېندا نفس آلا بیلَر، یئیه بیلَر، گۆلۆمسه‌یه بیلَر، اۏرتاق کئچمیشینیزین خاطیره‌سینی دیله گتیره بیلَر.
اینسان بیلمز اۏ دیری دیر، یۏخسا اؤلۆ. بیلیرسه ده إلیندن گلن بیر ایش اۏلماز. إله لاپ هاوانېن قارلې-یاغېشلې دورومو کیمی بیر اۏلایا بَنزه‌یَر. بعضن قار یاغارکن ایلدېرېم شاخان کیمی دویقونو اؤزۆ ایله داشېیار؛ بعضن ده بو آسېلې‌لېقدان آدام‌لارې قانجار إدر.
اۏ یارېم یاشایان وارلېغا سارې دؤنۆرَم. اۏ، هله ده یاشایېر، آنجاق اۏ، آرتېق یاشاماق حاققېندا هر شئیی بیلن بیر قۏجا دَڲـیل. اۏ، اؤلۆم آیاغېندا عزرائیل ایله گۆله‌شَن یا دا گۆلۆشمه‌ڲه باشلایان بیری‌سی دېر و اۏنون سؤز‌لری ایله باخېش‌لارې یاشامېنا، یۏخ’سا یئنی اؤلۆ کاراکتئرینه عایید اۏلدوغو بللی دَڲـیل. و بیر گؤز قېرپېمېندا اۏ قانادلانېر. اۏ آرتېق اؤلۆر.
اؤلنده هله ده اؤلۆیه تام اۏخشامېر. یانې اۏخشادا بیلمیرم. ایچیمده اۏخشاتماغا دا گۆج قالمایېب. بونون نئجه، هانسې یؤندن آچېقلاماغا دا زئینیم دایانېر.
اۏ قَدَر دیری‌سینه باغلانمېشېق کی، هله ده اۏنون اؤلۆ-دیری‌سی‌نین فرقینده دَڲـیلیک. فرقینده اۏلورساق نه إده‌جه‌ییک، اۏنو دا بیلمیرم. هئچ بیلمه‌ڲه ده ایچیمیزده اۏلان گۆجۆ تاپا بیلمیرم.
اۏ اؤلۆب دیر و هئچ نه‌یی باشا دۆشمۆر. آما جسدینی قالدېردېغېمېز زامان، اۏنون جسدی‌نین چرچیوه‌یه دَڲـیب، گؤیَرمه‌سینی هئچ سئومیریک. گؤزلرینین بو قَدَر دوروشوقسوز و یالوارېشلې اۏلدوغونو گؤره بیلمیریک.
اۏنون’لا دانېشېرېق. و بیلیریک کی، اۏنون جانلې روحو، تانېش‌لېقدان بیزه جان باغېشلایان تینی، یاخېن‌لېقدا دېر و اۏ، سؤز‌لریمیزی آیدېنجاسېنا إشیدیر. بیزیم آغزېمېزدان خۏشا گلمه‌ڲن بیر سؤز إشیدیب، اۆره‌ڲینی قېرماغې هئچ سئومیریک. نه‌دن کی اۏ، بیر نئچه دقیقه قاباغاجان، بیزیم أن تانېش دیریمیز ایدی.
بو أن تانېش دیری دئدیڲیم سؤزۆن ایچینده مین دۆنیا حسرت یاتېب، بیر آن‌لېق آز قالېر جانېمې أڲنیمدن چېخاردا. اینسان نئجه جانېنې سۏیونار کی؟ اۏنو دا هئچ آیېرد إده بیلمیرم.
بیر آن دیله گلیب دئییر:
– نییه دۏکتۏر منه یارارلې اۏلان بیر درمان وئرمیر؟
اؤلۆم اۆزگۆنلۆڲـۆ، بۆتۆن جانېنې اؤزۆنه چولقالایېب.
– دۏکتۏر دئییب کی، هئچ نه إده بیلمَز. آما هئچ نه بَللی دَڲـیل.
– اۏنون اؤلۆب-قالماغې، یا دا نه واخت اؤله‌جه‌ڲی بللی دَڲـیل.
اۏ، اینجارسېز و آسېلې گؤرۆنۆر.
– کیمین گۆناهې دېر؟
– گۆناه؟ بو هئچ کیمین گۆناهې دَڲـیل.
دقیق بیلمه‌دیڲـی بیر شئیین اؤنۆنۆ آلماق ایسته‌ییر؛ داها دۏغروسو اؤلۆمدن قاچماق ایسته‌ییر. من اۏنون کیچیک ألینی قَییمجه توتورام.
– آناوېن آناسې‌نېن نئجه اؤلدۆڲـۆنۆ خاطېرلایېرسان مې؟ بو دا عئینی خسته‌لیک دیر.
آنجاق اۏنون آناسې ایلک باشدان اؤلمۆشدۆ.
اؤلۆلر ایله دیری‌لر دۆنیاسې، اۏنون اۆچۆن اۏ قَدَر فرقلی دیر کی، اؤلۆلری دیری، دیری‌لری ایسه اؤلۆلر تَصَوّۆر إده بیلمیر. اۏنون اۆچۆن اینسان‌لار ایلک گۆندن سۏن گۆنه‌جن یا اؤلۆ دیرلر، یا دا دیری دیرلر.
بو ݝریبه باخېشېن ایچینده مین گیزلی سېر یاتېب، نئجه کی أزلدن یا اؤلۆیۆک، یا دا دیری!؟
آنامېن آناسې، یاشامېمېز‌دا ایلک گۆندن اؤلمۆشدۆ. دیری گؤرمه‌دیڲیمیز بیر اینسان کی، آنامېزېن خاطیره‌لری‌نین کؤمه‌ڲی ایله اۏنو زئینیمیزده رنگ‌لَندیریردیک. بیز اؤلۆسۆنۆن دیری‌سینی تَصَوّۆر إتدیک.
یاشامېمېز‌دا و زئینیمیزده سۆرکلی یاشایان بۆتۆن عادی شئی‌لره صاحاب اۏلان عادی بیر اینسان. هه بو اۏنون گرچک گؤرگه‌سی دیر. گؤزلری منیمکی کیمی دیر و مئهریبان‌لېغې دا آناما میراث قالېب.
هردن ساغ-سلامت، لاپ إله اؤز آیاق‌لارې‌نېن اۆستۆنده یوخوموزا گلیر. اۏنون جسدی و یا اؤلۆم آنې حاققېندا هئچ بیر اؤن گؤرگه‌میز یۏخ دېر. بیر اینسانې هئچ زامان گؤرمه‌میشیک‌سه، اؤلۆ ایله دیری‌سینی قارېشدېرېرېق.
اۏنون یاشامې ایله اؤلۆمۆ آراسېندا‌کې سېنېر، هئچ ایشتیراک إتمه‌دیڲیمیز بیر کئچمیشده، ایتیر. لاپ اوزاق‌لاردا اؤرتۆ-باسدېر اۏلونور. اۏ، تانېش، عزیز و یۏلداش دېر، آنجاق اۏ قَدَر جانلې دَڲـیل کی، اۏنو بیر نفر اۏلاراق حئسابا گلَک؛ هم ده اۏ قَدَر اؤلۆ گؤرۆنمۆر کی، یاشامېمېزېن آن‌لارېندا اۏندان هئچ بیر إتکی آلمایاق. بیز اۏنون یاشامدان اؤلۆمه کئچدیڲینی گؤرمه‌میشیک و اؤلۆمه سۆرۆنه‌رَک گئتدیڲـی آنې تَصَوّۆر إتمه‌سَک، اؤلۆلر دۆنیاسېندا یاشایان نۏرمال بیر جانلې دېر.
اۏ، بیزیم اۆچۆن بیزی اوزاقدان گؤرَن، بیزی سئون ساغلام و دیری بیر اؤلۆ دیر. اۏ یان-یؤوره‌میزده هر شئیین هاواسېنې ساخلایېب، آنجاق کؤهنه قبیر داشې‌نېن آلتېندا گؤزلرینی یوموب أبدی اۏلاراق یوخویا دالېب.
آغلایاراق سۏروشور:
– نه اۏلدو؟ آناااااا. آیاغا قالخ.
– اؤلۆبمۆ؟
– هــه؟
– اؤلۆب دیر؟
گؤزلری قاچېشې اۏلمایان و یاردېمې ایراقسایان بیر یۏلو، یئیینجه‌سینه آختارېر. ایکیمیز ده بیرگه آغلایېرېق. ایچدن یېخېلېب، ایچیمیزی چکه‌رَک آغلایېب، تیتره‌ین أل‌لریمیز’له داواملې اۏلاراق، آنامېن ألیندن توتوب قۏرخویا یئنه یئنیلیب، اۏ أل‌لری قاران‌لېق‌لارا بوراخېرېق.
آنام اؤلۆب دیر. آنام آرتېق دیری دَڲـیل. آنامېن آغ جیڲرلرینده داها آرتېق هاوا گزیشمه‌ییر.
بیر آن بونو قېشقېرماق ایسته‌ییرم.
سسیم هئچ چېخمایېر. بۏغازېمدا دوستاقلانېر. داها دۏغروسو اۏردا آسېلېب، هئچ جنازه‌سی بئله إشیڲه چېخمایېر. بو دویقونو هر اینسان یاشامېندا أن آزې بیر نئچه دؤنه یاشایېر. قانادسېز قوشون اوچوش ایسته‌دیڲـی کیمی، درین بیر یارانېن ساغالمایان آنې‌سېنا اۏخشایېر.
ایندی اۏنون سئویملی و ایستی بَدَنی‌نین توتدوغو کیچیک تۏرپاق پارچاسې، یئر اۆزه‌رینده چۏخ آرتېق گؤرۆنۆر. یاواش-یاواش سۏیویان بَدَنی، بیزی دَهشَته گتیریر. بیزی قۏرخویا سالان بو جان‌سېز بَدَن، کئچمیشیمیزین هر چاغېندا بۆتۆن سۏرون‌لارېمېزې بیر گؤز قېرپېمېندا حَلّ إدَن، قۏرخولارېمېزې ایچیمیزده سؤندۆرَن، هر شئیین یاخشې اۏلاجاغېنې کۆبار بیر گۆلۆش’له دئیَن بَدَن دیر.
گؤوده‌سی‌نین بۆتۆنۆ، ایلک گۆنده اۏلدوغو کیمی، یاتاقدا ترپه‌نیش‌سیز و چېلپاق سریلیب. بَدَنیندن قوش کیمی بیر شئی اوچوب گئدیب، نه‌دن کی اۏنون گؤوده‌سی چۏخ سۏیوق و کؤورک گؤرۆنۆر. گؤره‌سن تانرې اۏلسایدې، یاشام دۆزن‌لری، إشیتدیک‌لریمیز کیمی دۏغرو اۏلسایدې، بیزیم بو آنېمېزې نئجه، هانسې اؤلچۆ-بیچیم’له طالئعیمیزه یازاردې!؟
گؤرگه‌سی بورادا اۏلان، آما آرتېق روحو یانېمېزدا اۏلمایان آناما باخېب، أل‌لرینی آیرې‌لېقدان آغلار-گۆلر آیېنا اۏخشایان ایسلاق گؤز‌لریمه سۆرتۆرَم. بَدَنی دَڲـیشیب، سانکی هر بیر عۆضوۆ فرقلی دانېشېر. اۏنون آغ قۏلو آغېر دېر و یاتاغې‌نېن یانېندان آسلانېب. أڲری خط چیڲین یوخارې حیصّه‌سیندن باشلایېب، یومشاق قۏلونو دیرسه‌ڲینه گتیریر. بیلک‌لری بیر آز اینجه دیر. دؤنه‌لر’له قاب قالدېراندا، یای‌لېغېنې باغلایاندا گؤرمۆشدۆم.
قاسې‌نېن اینجه خطینی گؤره بیلیرم. ایندی بۆتۆن بو خط‌لر سۏیوق، هم ده قاتقې‌سېز دېر. اۏنون گؤزلرینین باخېش یؤنۆندن بو اۏتاقدا اۏلمادېغېنا آرخایېن اۏلورام. منه باخاندا نه دۆشۆندۆک‌لرینی آنلادېغېم گؤزلردن دانېشېرام. اینسان إله بئله اۏلور کی گؤزلری أل-أله هر نه‌یی اونودماغا چالېشېر. گؤز ایله أل نئجه ده یاراشېقلې جۆتلۆ سؤزجۆک یارادېر. منیم آنام دا گؤزل ایدی.
اۏف یااااا نه دئییرم من، اۏ هر زامان منیم اۆچۆن گؤزل قالاجاق!
سیر‌لریمین، شېلتاق‌لېغېمېن، دردلریمین، دئیینمک‌لریمین هر نه‌یی اۏنا آیاز اۏلان گؤزلر گرچکدن ده منیم اۆچۆن گؤزل قالاجاق، ایستر بیزیم بو قاران‌لېق’لا بسلَنمیش دۆنیامېزېن اۆه‌رینه أبدی اۏلاراق باغلانسېن، ایستر ده بو قاران‌لېغېمېزا آچېق قالاراق ایشېق ساچسېن.
بو کئچن گۆن‌لرین ایچینده اۏنون باخېش‌لارې منه گئتدیکجه داها آنلام‌سېز، اوزاق و باشقا بیر دۆنیایا عایید گؤرۆنۆردۆ. ایندی ایسه بو گؤزلر داها آرتېق آنامېن گؤزلری دَڲـیل. اۏنون دۏداق‌لارې، دۏداق‌لارې‌نېن أن پیس اۏلدوغونو سؤیله‌میشدیم.
بونجا منیم’له دانېشان دۏداق‌لار، چۏخ گۆلن دۏداق‌لار، هر سؤزۆ اؤزۆ بیلدیڲـی طرزده دئیَن دۏداق‌لار، اؤپدۆک‌لریندن داها چۏخ دؤڲـۆشن دۏداق‌لار، ایندی گؤیه‌ریب اؤلۆلرین دۏداق‌لارېنا اۏخشایېر.
بو دۏداق‌لارسېز گؤره‌سن بیزیم دۆنیامېز نئجه سسله‌نه‌جک؟ سس‌لَنسه ده هانسې کدرلی سازېن کؤکۆ ایله ماهنېلاناجاق!؟
آناسېنې هله ده اؤلۆلۆک’له دیری‌لیک آراسېندان سئزمه‌یَن بالاجا باجېم، دۏداق‌لارېنې آنامېن یاناق‌لارېنا چکیر. گۆجلۆ قۏل‌لارې’یلا اۏنو یانېندا ساخلاماق ایسته‌ییر.
– جاواب وئرمیر. ایندی نه إدَک؟ دئنَن؟ هــه؟ نه إده جه‌ییک؟
– اؤلن اینسان’لا نه إتمک اۏلار؟ اؤلۆمدن سۏنرا نه إتمک اۏلار؟
خسته‌لیڲی‌نین بۆتۆن اۏ ایستی، قېزدېرما‌لې گۆن‌لرینده، اۏنون جېلېز، بۏیاق‌سېز بَدَنینه باخدېم، ترپه‌نیش‌سیز، دورقون بَدَنینی، اؤلۆمدن سۏنرا باشېنا نه گله‌جه‌ڲینی گؤردۆم.
آنامې درین بیر چوخوردا قویلامالې‌یېق. اۆستۆنۆ ده تۏرپاق’لا اؤرتمه‌لی‌ییک. اۏ، ایلک اؤنجه یویولمالې دېر. اۏ، منیم دیری آنامېن اؤلۆسۆ دیر. بونو باشا دۆشۆرسۆنۆزمۆ؟
(باشېنېز قاتېشېب منیم باشېما گلن‌لری إله دینله‌ییرسینیز سانکی سانسۏرچولارېن ألیندن قاچمېش بیر فیلمی ایزله‌ییرسیز. بونلار منیم أن آجې دردلریمین ساغالمایان یارالارې‌نېن سس‌سیزجه باغېرتې‌سې دېر. هه سن’له‌یَم! اؤزۆوۆ اۏ یۏلا وورما. واختېن اۏلورسا، سن ده منیم’له دردداش‌لېق إدیب، منیم بو ساغالماز یارامېن دورومونا بیر نئچه داملا گؤز یاشې یاناق‌لارېوا قۏناق إت!)
بیلیرم کی، ساغ اۏلسایدې، هئچ کیمین اۏنو بو قَدَر چېلپاق گؤرمه‌سینی ایسته‌مَزدی. دیری‌لیک ایله اؤلۆلۆک آراسېندا‌کې سېنېر، اۏ قَدَر قاتماقارېشېق دېر کی، هئچ کیمین اۏنا باخماسېنې ایسته‌میرم.
آنامېن گؤوده‌سیندن قانادلانان روحو دا بو اۏلایدان اوتانا بیلَر. من اۏنون جسدینی گیزلَتمک ایسته‌ییرم. اۏ، هله مئهریبان باجې‌لارې، عائله‌نین گؤز‌آلتې قادېن‌لارې و قۏنشوسونون های-کۆی سالان آروادې سئیر إده‌جک قَدَر اؤلمه‌ییب کی. اۏنون هله ده ایچینده یاشایان یارې‌جان بیر آنا وار؛ اۏ اۆزدن بونلارېن اۆز وئرمه‌سینه ایذن وئره‌جک بیر دوروموم یۏخ دېر.
بیز بو سَس‌سیز و آغېر بَدَنی کیچیک بیر آغاج تینگی کیمی، یا دا اۏنون آلتېندا زحمت’له قازانېلمېش خزینه کیمی باسدېرمالې‌یېق.
بۆتۆن اۏ گۆن‌لر اؤزۆمۆ اؤلۆنۆن یئرینه قۏیوردوم، اۏنون تاماح ایله آلدېغې بۆتۆن پالتار‌لارېن یئرینه اۏ آغ، مۏدئل‌سیز پارچانېن ایچینده بَدَنی‌نین تۏرپاقلې و باتېق اۏلاجاغېنې دۆشۆنۆردۆم.
آنامېن یومشاق و کسگین ایی‌لره حَسّاس اۏلان گؤوده‌سینی، کیچیک و آج قورداق‌لار دیشله‌ییب، چئڲنه‌ییب، یئیه‌جکلر. آنام اۏردا قېشقېرماغا هئچ اینجارې اۏلمایېب، اۆز وئرن اۏلای‌لاردان لاپ ایرگـَنه‌جک. آنام یاواش-یاواش، بونجا تۏرپاق‌لارېن آلتېندا اؤز رادیۏلۏژی شکیل‌لرینه اۏخشایاجاق.
خاطېرلایېرام بعضن اۆچۆمۆز بیرلیکده اۏنون شکیلده اۏلان چنه‌سینه گۆلۆردۆک. کیچیک باجېمېن أممَکدن دۏیمادېغې آنامېن آغ دؤشۆ، سېرقا‌لار’لا قۏنشولوقدان هر زامان قېزارېب، قېزاران اینجه بوجاق‌لارې منی اینجیدیردی، پارلاق قارا ساچ‌لارې‌نېن سۏنوندا شراب بۏیاغې اۆزه‌رینده یاخشې اۏتورموشدو، هر زامان ماراقدا بۏغولان گؤزلری، بعضن یۏرقون، بعضن ده شېلتاق گؤزلری چۆرۆیۆب تۏز’لا بیرلَشیردی.
بیر ده اۏنون دۏداق‌لارې، چایېن ایستی‌لیڲینی دادېب، مئیوه‌نی اۏتوروب یئمه‌یَن دۏداق‌لار، اۏ دۏداق‌لار نه‌دیر؟
بیردن-بیره بیر گۆن، بیر ساعات ایچینده إوی‌نین راحات بوجاغېندان دیری بیر اینسانې چېخاردېب اوزاقدا، اوزاقدا، یاخشې تانېمادېغېمېز مین‌لر’له اؤلۆلرین آراسېندا گیزلَدیریک. قبرین اۆزۆنۆ هامارلایېب سلیقه‌یه سالېرېق، اۆزه‌رینه داش قۏیوروق کی، اۏنون اؤلۆسۆنۆ ایتیرمه‌‌یک. آنجاق بو، اۏنون ایتیردیڲـی دیری‌لیڲـی دیر.
اۏنون دیری‌سی یئرآلتېنا کئچیب، دورقون ایله ترپه‌نیش‌سیز اؤلۆب دیر و بیز اۏنون هر زامان و هر یئرده بیزیم’له اۏلدوغونو دۆشۆنۆرۆک.
شکیل‌لرینه چۏخ دیققت یئتیردیڲـی و بۆتۆن کؤهنه و سئویملی أشیا‌لارېنې بورادا قۏیوب گئدیر، بلکه ایل‌لر سۏنرا اؤولاد‌لارې و ایدّیعا‌چې‌لارې اؤلنده اۏ بیر نئچه قارېش قبیری ده اۏندان آلېب باشقاسېنا وئره‌لر، یا دا بیر شَهَر پارچاسې، اۆزه‌رینده تیکه‌لَر.
یاشامېوا دۆشۆنمک اۆچۆن دیری‌سَن، أشیا‌لارېوا جاواب‌وئرَن اۏلان اۆره‌ڲین سۆرَکلی یان-یؤوره‌نه چېرپېنا، سئوگیوه قوربان اۏلاسان، آما اؤلۆ‌وه دیققتلی قالاجاق قَدَر دیری قالمایاسان. اؤلۆلرین قایغېیا باغلاجې اۏلمادېغېنې سؤیله‌یه‌سَن.
آناوې یئردن قالدېرېب، أبَدی اۏلاراق قبیرده تۏرپاق’لا بیرلشدیره‌جکلر. دۏداق‌لارې، چایېن ایستی‌لیڲینی دَنه‌یَن دۏداق‌لارې، یویولمامېش مئیوه‌نی یئمه‌یَن دۏداق‌لارې، گؤره‌سَن اۏ دۏداق‌لارېن باشېنا نه‌لر گله‌جک؟
بیردن-بیره دیری بیر اینسانې، بیر گۆنده، بیر ساعاتدا، إوی‌نین دینج بیر یئریندن إشیڲه چېخاردېب اوزاق بیر یئره، اۏلدوقجا اوزاق بیر یئره، مین‌لرجه اؤنجه‌دن دیری اۏلان یاخشې تانېمادېغېمېز اؤلۆلرین لاپ تن اۏرتاسېندا گیزله‌دیریک.
گؤزلرینی گؤز قاپاق‌لارې و کیرپیک‌لری ایله عئینی فۏرما‌دا باشقا بیر باشېن قابېنا یئرلَشدیرمک مۆمکۆن اۏلسایدې، آه اۏ دۏداق‌لارې بیر دۏداق‌سېز قادېنا وئرمک مۆمکۆن اۏلسایدې، اۏنون’لا گۆلۆب، اؤپۆب، قېشقېراردې. اۏنون بَدَنی آرتېق ایستی، سئوگی دۏلو و پارلاق دَڲـیل. آغ بود‌لارې‌نېن آلتېنا هئچ کیشی‌نین تۏخانماق هَوَسی یۏخ دېر. کیمسه اۏنو شۏرگؤزیانا سئزمه‌ییر.
بَدَن، بو سۏیوق، آغېر، آسېلمېش أتی‌نین آرتېق یاشاماق حاققې اۏلمادېغې اؤلۆیه عایید اۏلدوغونو، صاحابېنې ایتیردیڲینی دۆشۆنسه اینسانېن اۆره‌ڲینی بولایېر.
قبرین اۆزۆنۆ هامارلایېب ساهمانا سالېرېق، اۆزه‌رینه داش قۏیوروق کی، اۏنون اؤلۆسۆنۆ ایتیرمه‌یَک. آنجاق بو، اۏنون ایتیردیڲـی یاشامې دېر. بیزلر ذاتن کئچمیشده‌کی یاشایان‌لارا تای، زامان آخارېندا، هر نه‌یی اونوداجاغېق. اینسان اۏغلو اینسانېن إله ایلک یارانېش تمَلی بئله ایمیش.
اۏنون یاشامې یئرآلتېنا کئچدی و اۏ، دورقون و ترپه‌نیش‌سیز اؤلدۆ، بیز ایسه اۏنون هر زامان و هر یئرده بیزیم’له اۏلدوغونو دۆشۆنۆرۆک.
شکیل‌لرینه چۏخ دیققت یئتیردیڲـی بۆتۆن کؤهنه و سئویملی أشیا‌لارېنې بورادا، بیزیم بو زهله‌سیز دۆنیادا قۏیوب گئدیر، بلکه ایل‌لر سۏنرا اؤولاد‌لارې و وَرَثه‌لری اؤلنده اۏ بیر نئچه اؤنمگه‌لری اۏندان آلېب باشقاسېنا وئره‌جکلر، یا دا آپاراجاقلار شَهَرین بیر پارچاسېنې اۏنون اۆزه‌رینده تیکه‌جکلر. بو اۏلایې إله اؤز میانامېزدا یاشایان‌لار دۏیانا گؤرۆبلر. قالاتنگه‌سینده اۏلان قبریستان‌لېق‌دان توت خیّام‌داکې قبریستان‌لېغاجان إله بئله اۏلموشدو.
جانې‌نېن قایغې‌سېنا قالان، أشیا‌لارېنا آرخا دوروب، اۏنلاردان اۏلدوقجا یه‌لیک اۏلان، اۏنلارې قۏرویوب، اۏنلار حاققېندا جاواب‌وئرَن اۏلان، اۆره‌ڲی‌نین سۆرَکلی سَنین یان-یؤوره‌نده دؤڲـۆنن، سئوگینی قوربان وئرَن دیری اینسان، آنجاق اؤلۆ‌لره حَسرَت قالاجاق قَدَر دیری دَڲـیلدی.
اؤلۆلرین قایغېیا باغلاجې اۏلمادېغېنې بیر داها باشا دۆشۆرسن. جاندان داها آرتېق عزیز اۏلان آنامېز، یئردن قالدېرېلېب، أبَدی اۏلاراق قبیرده باسدېرېلېر.
– آنام ایندی هارادا دېر؟
اؤلۆ آدام هارادا دېر؟ هر دؤنه بو سۏرغونو سۏروشاندا، اۏنون فیکرینی سۏنراکې آختارېش‌لاردان یایېندېرماق اۆچۆن باشقا جاواب وئریرَم:
– تانرې یانېندا، گؤڲ‌لرده، اۆره‌ڲیمیزده، بو یاخېن‌لاردا، دۆنیانېن هر یئرینده، تۏرپاق آلتېندا.
(اؤز ایچیمده بو دئدیڲیم یالانا اۆزۆلۆرَم. آخې بو تانرې نه اویدورما بیر قۏنو ایدی. هر زامان بو یالان‌لار’لا اؤزۆمۆزه تۏختاق‌لېق وئرمیشدیک، بو دؤنه ده، تانرې-تانرې دئیه‌رَک، یالاندان اؤزۆمۆزه جان دینج‌لیڲـی وئریردیک!.)
– من اۏنون یانېنا گئتمک ایسته‌ییرم.
– سن اۏرا گئده بیلمَز‌سن. گئتمه‌ڲیوی ایسته‌میرم. سن دیری‌سَن. باخ.
– من اؤلمک ایسته‌ییرم. من اۏنون یانېنا گئتمک ایسته‌ییرم. اؤزۆن دئدین کی، یاخشې یئره گئدیبدی.
بیلمیرَم یاخشې یئر دیر یا یۏخ. بیلمیرَم، اؤلن اینسان اۏلدوغو یئردن راضې دېر، یۏخ’سا یاشامېنا قایېتماق ایسته‌ییر. اۏنون هارادا داها یاخشې اۏلدوغونو، یا دا اۏلمادېغېنې بیلمیرَم. آما بیلیرم کی، من سَنین جانلې بَدَنینی چۏخ، چۏخ سئویرم. ترلی أل‌لریوی، سۏرغولار’لا دۏلو گؤز‌لریوی ایسته‌ییرم.
هر گۆن دَڲـیشَن بو بالاجا جانلې تانېش یاد اۏلور، اؤزگه‌لَشیر، باشقا بیر تانېشا چئوریلیر. دئیینَن، ناز چَکَن، اۏخویان، عاشیق اۏلان، ساواشان بالاجا دۏداق‌لار سنین گؤزل‌لیک‌لرین دیر. من دیری بَدَنینی سئویرَم؛ من ایسه آرتېق تانېمادېغېم اؤلۆ بیر ناغېل‌سېز آدام اۏلماقدان قۏرخورام. اؤلۆ ایله دیریوی قارېشدېرماقدان چکینیرَم. اۏلمایا بیردن گئدیب، بو دۆنیادا وار‌لېغېوېن پارچا‌لارې یۏخا چېخا.
بو دَهشت دانېشېق‌لارېن قاتماقارېشېق‌لېغېندا، کیم ایله سؤزلَشدیڲیمی ده اونودورام. اۏ اؤلۆب، من آخې کیمه بونلارې دانېشېرام!؟
بوگۆن اۏنو سۏیوق تۏرپاغا تاپشېرېب، إوه دؤنرکن، گۆن‌اۏرتا اؤلۆ یئمه‌ڲینه دۆشۆنۆرم. هامې گله‌جک. قورباغا یئیَن نادیر ده گله‌جک. إشیتمیشدیم کی نادیر بو شَهَرده هامې‌نېن حالواسېنې یئمه‌سه، دۆنیاسېنې دَڲـیشمه‌یه‌جک. بیر سېرالارې دا اۏنو عزرائیلین یۏلداشې سانېرلار.
باخ گؤر باشېمېزا نه‌لر گلدی. آنامېن یۏخلوغوندا، بیز بو دارېخماقدان گئیینَن شَهَرین باغریندا، نه‌لر یاشاماغا مجبور قالاجاغېق.
هامې گلیر. تانېش‌لاردان توت لاپ تانېمادېغېم لاپ اؤزگه‌لره‌جن.
اؤلۆنۆن آردېندان پیشیریلَن یئمک نه دادلې اۏلورموش کی بیر شَهَری بورا تۏپلایا. هامې یئمه‌ڲه باشلایېرلار. کیچیک باجې-قارداشېما باخېرام. بیز آرتېق اؤگسۆز قالمېشېق. بیز سؤزۆ خاق آغېزې یئتیم اۏلموشوق. بیزیم آنا آرتېق اولدوزلار اؤلکه‌سینه کؤچۆب.
– آیهان آیاغا قالخ. ایشدن قالدېن یاااا. بوگۆن ده گئج قالسان، آرتېق سنی ایشیندن قۏواجاقلار.
آنامېن سسیندن اۏیانېرام. یوخودا دۏیونجا آغلامېشدېم. اۏ قوش تۆکۆ’یله دۏلدورولموش یووارلاق یاستېغېم، گؤز یاش‌لارېم’لا ایسلانمېشدې.
گؤزلریمی آچېرام. هر شئی یوخو ایمیش. قالخېب یاتاق اۆستۆنده اۏتورورام. آناما سارېلېب، هؤکۆده‌رَک آغلایېرام.
– آنا لۆطفن بیزی ترک إتمه. نه اۏلار هئچ بیر زامان اؤلمه. سن‌سیز بیز چۏخ یالقېز قالارېق. سن‌سیز هئچ یاشایا بیلمه‌ریک.
آنام منیم بو داواملې دانېشېب، آغلاماغېما ماتېر قالېب، منیم پیس بیر یوخو گؤردۆڲـۆمۆ باشا دۆشدۆ. ساغ ألی ایله کۆره‌ڲیمی اۏغوب منه تۏختاق‌لېق وئرمه‌ڲه چالېشدې.
گؤزل بالام، سن آرتېق بؤیۆیۆبسن. نه‌دن بونجا قۏرخورسان. هر اینسانېن بیر گۆن گئدن چاغې یئتیشه‌جک، آنجاق من هله دیری‌یَم و سیزین یانېنېزدایام. اۏ گۆن اۆچۆن ده گۆجلو اۏلمالېسان؛ نه‌دن کی بو اۏلاجاق أن اۏلاناقلې اۏلای دېر.
آناما داها قَییم سارېلېرام. اۏندان آیرېلماق ایسته‌میرم. من نه‌قَدَر شانسلې‌یام. آنام وار. اؤگسۆز دَڲـیلم.
2016/06/08 ساعات 14:30 میانا
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
دیل و اۏنون ایچینده‌کی دیب‌سیز دۆنیا / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا (2) / آیهان میانالې
سئویم رۏمانېندان بیر پارچا / آیهان میانالې
یازارلار و اینتیحار - إرنئست هئمینگوئی / آیهان میانالې
اۏیاندېقجا چۏخالېرېق، چۏخالدېقجا اوجالېرېق! / آیهان میانالې
آزادلېغېن دوروشوغو / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
یارالې بوراخېلمېش اینسان‌لار / آیهان میانالې (کؤشه یازې)
ایکیدیللیلیک و اۏنون'لا ایلگیلی قۏنولار / آیهان…
آذربایجان، رۏمان و رۏمانتیزم / آیهان میانالې…
