دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
شَهَردن چېخاندا ایکی قبریستان‌لېق واردې: بیری بالاجا قبریستان‌لېق، یۏلون ساغ-سۏلوندا بالاجا تپه اۆستۆنده، ایکینجی‌سی ایسه بؤیۆک قبریستان‌لېق. بو بؤیۆک قبریستان‌لېغېن سۏل ألینده یئنی‌جه تیکیلمیش بیر بیل‌یورد، ساغ ألینده ایسه بیر شَهَرجیک واردې. بو تۏمورجوق گۆنۆ-گۆندن مئتاستاز وئریردی. اۏ بؤڲۆدۆکجه اینسان‌لار بیر-بیر‌لریندن داها اوزاقلاشېردېلار. اۏر‌دا یاشایان أها‌لی همشه اؤز‌لرینده‌یدیلر. چۏخو اوتوبوس’لا گل-گئت إدیردیلر. اوتوبوس‌لار سَس‌سیز-سمیرسیز اۏلوردو، لاپ شَهَرجیڲین اؤزۆ کیمی؛ ایکی-اۆچ آدام دا دانېشاندا بۏرجدان، خرجدن دانېشېردېلار.
رۆستم آغانېن دا إوی بو شَهَرجیکده یئرلَشیردی. اۏنون إوی چۏخ خرج گؤتۆرمۆشدۆ، آما هله ده تیکینتی‌نین اۆزۆ ایله حَیَطده خرج‌لَمه‌ڲه چۏخ یئر واردې. بونلارا باخمایاراق حَیَطینده گؤزَل گۆل‌لر، ها بئله بیر-ایکی آغاج، بیر بالاجا حۏووض دا واردې. ایندی ایسه قېش فصلی‌نین بایرام آیې اۏلدوغونا گؤره گۆل‌لردن آنجاق قورو قۏل-بوداق قالمېشدې. رۆستم آغا دانېشمازدې، دانېشاندا دا چۏخ واخت اؤزۆ-اؤزۆنه دانېشاردې. اۆزۆ-باشې بیر-بیرینه قارېشمېشدې، اۏنا گؤره ده همشه یۏرقون گؤرۆنۆردۆ. هر گۆن ایشدن گلیب پنجره‌نین دالېندا دایانېب حَیَطه بیر باخاردې. بو گۆن ده اۏ داها یۏرقون، داها دالقېن گؤرۆنۆردۆ. چانتا‌سې ایله جَکئتینی قاپې‌دان گیررکن بیر بوجاغا توللایېب گلیب پنجره دالېندا دایاندې. حَیَطه باخماق ایسترکن آغزې‌نېن هۏفو جامې ترلتدی. أ‌لی ایله بیر گیرده اۆز چَکدی. “بو گؤز‌لری، بو آغزې، بو دا بورنو” دئییب شکیلین بورنونو قورتارمامېش اۏنو پۏزدو. ایندی ایسه حَیَط آیدېنجاسېنا گؤرۆنۆردۆ.
یۏلداشې سارا، أریندن داها تئز ایشدن قایېداردې، آما بو گۆن‌لر ایداره‌ده ایش‌لری چۏخ اۏلدوغونا گؤره بیر آز یوبانېردې. ایچه‌ری گیررکن رۆستم آغانېن یانېنا گلیب ألینی اۏنون بۏینونا سالېب “سلام، یۏرولما عزیزیم!” دئییب بیرلیکده حَیَطه باخماغا دوردولار.
“صاباح یۏخ بیری‌گۆن چرشنبه آخشامې دېر…” سارا دئدی.
“اۏلاندااا! نه اۏلسون کی؟” أری چۏخ سۏیوقجاسېنا یانېت وئردی.
“هئچ نه؛ دئییرَم بلکه بیری‌گۆن ایشدن بیر آز تئز گلسَن، گئد‌ک بازارلېغا،” – اؤزۆنه هئچ بیر زاد آلماق ایسته‌میردی، أرینه، قایېن‌آتاسېنا و بالدېز‌لارېنا هدیه آلماق ایسته‌ییردی – “اۏردان دا آتان گیله. چۏخداندې اۏنلارا گئتمه‌میشیک. بیر ده کی بیلیر‌سن دا بو عزیز گۆنۆ هامې بؤیۆک‌لری‌نین إوینه یېغېشېب شن‌لیک…”
“نه عزیز گۆنۆ؟ ها زاماندان آتش‌پرست اۏلموشوق؟”
“گؤزه‌لیم! آتش‌پرست‌لیک هارا، چرشنبه آخشامې هارا؟! تاریخچی‌لر دئییرلر بو دَب آتش‌پرست‌لیک دؤورۆندن ده داها أسکی چاغ‌لارا قایېدان آتا-بابا دَبیمیز دیر. بیر ده من گؤزۆمۆ آچاندان بری اۏدون اۆستۆند‌ن آتېلماق گؤرمۆشَم، اۏدون قاباغېندا دیز چؤکۆب آلېن یئره سۆرتۆب تاپېنماق یۏخ.”
“یاخجې، یاخجې، بیزه فلسفه تۏخوما. ناغېل أفسانه‌دن نه چېخار؟ بو باها‌لېقدا بو بۏرج-خرج اینن بازارا گئتمک اۏ‌لار؟”
“گؤزه‌لیم منیم هر زادېم وار، هئچ نه آلماق ایسته‌میرم. منه آنجاق بازاردا خالقېن شن‌لیگی، اوشاق‌لارېن” – بو سؤزۆ ایشلَتمکدن نه ایسه بیر آز چکینردی همشه – “… اۆز‌لرینده‌کی گۆلۆش‌لر، بازارېن های-کۆیۆ، گل-گئدی گؤزَل دیر…”
“اوشاق گؤگلۆن ایستیر بۏشان، چېخ گئت آیرې‌سېنا. سننن دَڲیل کی، دۆهدۆرلر دئییر من‌نن‌دی…”
“اۏلسون، إله دئمه، همشه دئمیشَم گئنه ده دئییرَم: من سنی مین اوشاق’لا دَڲیشمه‌رَم” دئییب گؤز‌لری یاشاردې. أری‌نین اۆرگی چۏخ سېخېلماسېن دئیه اۏندان اوزاقلاشدې. رۆستم آغا چیڲین‌لری ایله سۏلوق آلېردې. اۏ اۆزدن، جام گئت-گئده بوغلاندې. اۏ جامدان داها بیر زاد گؤره بیلمَزدی، نه ایسه هله ده اۏر‌دا دوردوغو یئرده دایانمېشدې.
رۆستم آغا هر گۆن ایداره‌دَن اوتوبوس دوراغېنا تاکسې ایله گئدردی. نه ایسه بو گۆن یئرده گئتمک ایسته‌دی. یۏل اۆزه‌رینده گؤزۆ بیر ماغازایا ساتاشدې. ماغازا جامېندان چۏخ عجیب-غریب یئنی قۏلچاق‌لار، اۏیوناجاق‌لار، ها بئله چۏخلو یئنی ماراقلې زاد‌لار گؤرۆنۆردۆ. اۏ یئنی‌لیڲین اؤزۆنۆ یۏخ، یئنی‌لیکدن تؤره‌نن باشې چېخمادېغې زاد‌لاردان خۏشو گَلردی. جامدان ایچه‌ری باخارکن دۆکانچې اۏنون گؤزلرینی اۏخوموشدو. رۆستم آغانېن هۏفو جامې بیر آز بوغلاندېردې، اۏنا گؤره ده اۏ بیر آز گئری چکیلدی. بو حالدا ساتېجې بیر بالاجا کَدَرلَندی.
جام آرخاسېندا ایکی قۏلچاق واردې. بیری آغ کؤینک، قارا آیاق‌قابې، و قارا کۏت-شالوار گئیینمیشدی. اوزاقدان چۏخ سئویملی، چکیجی، و دوزلو گؤرۆنۆردۆ. آلتېندا بیر کاغېذ اۆستۆنده “دارا” یازېلمېشدې. اۏ بیری‌سی ایسه بوندان داها گؤزَل، یاراشېقلې، داد‌لې-دوزلو بیر گلین ایدی. اۏنا دا “سارا” یازمېشدېلار. دارا سارادان یوخارېدا دورموش، آجې باخېش‌لارېنې اۆزۆنده‌کی گۆلۆش‌لری ایله ایتیره بیلمه‌دیڲینه باخمایاراق، یئرده اۏتوران سارایا اۆستۆنلۆک’له باخېردې. رۆستم آغا درین دالمېشدې. داها جامېن آرخا‌سې گؤرۆنمۆردۆ. اۏ سانکې بیر سیناما إکرانېنا باخېردې.
کۆچه‌ده اوشاق‌لار’لا قارېشېب اۏینایېردېلار. هئچ بیری باشقا‌لارېندان سئچیلمیردی، هامېسې چیرکلی، جېندېر اۆست-باش’لا قۏشولوب شن‌لیک’له اۏینایېردېلار. بیر یای گۆنۆ قۏنشولارې‌نېن نوه‌سی آتا-آناسې’یلا بیرلیکده اوزاق بیر یئردن قۏناق گلمیشدی. اوشاق‌لار هامېسې اۏنلارېن قاپې‌سېنا یېغېشېب قۏناغېن اۏنلارا قۏشولماسېنې گؤزله‌ییردیلر؛ اۏنلار دا آتا-بابا‌لارې کیمی قۏناغې اؤزلریندن چۏخ سئو‌ردیلر. نه ایسه چۏخ گؤزله‌دیکدن سۏنرا بیر بالاجا اۏغلان إیوانا چېخېب اوشاق‌لارې بیر سۆزدۆرۆب ایچه‌ری قایېتدې. سۏنرا‌لار اۏ هر گۆن اوشاق‌لارېن اۏیونونا باخماق اۆچۆن إیوانا چېخاردې. اۏ حَسرَت’له اوشاق‌لارا باخاردې، آنجاق اۆست-باشې باشقا‌لارېندان سئچیلدیڲینه گؤره بالاجا رۆستمین گؤزۆنده بیر ملک گؤرۆنۆردۆ. بیر ده آناسې اۏنون’لا هئچ کسین باشا دۆشمه‌دیڲی بیر دیلده دانېشېردې. نه ایسه بالاجا رۆستمین اۏنا قارشې اؤزل بیر دویقوسو واردې، اۏنو باشقا‌لارېندان اۆستۆن گؤرۆب اۏنون’لا اۏیناماغا حَسرَت آپارېردې، اۏ دا رۆستمی هئچ سایمېردې.
اوشاق‌لارېن هامېسې بیر نئچه گۆندن سۏنرا بو دوروما آلېشدېلار، هره اؤز ایشینده ایدی، اؤز اۏیناماسېندا، اؤز شن‌لیڲینده. بیر بالاجا رۆستم ایدی بیر ده اۏنو سایمایان یۏلداشې. اۏ گۆن دارا گئنه بۏلقوندا یالقېز دوروب اوشاق‌لارې حَسرَت’له سۆزدۆرۆردۆ. گۆن أڲیلدی. اوشاق‌لار هامېسې داغېلېب گئتدی. رۆستم اوشاق‌لارېن داغېلماسېنا باخمایاراق قۏنشو‌لارې گیلین إیوانې قارشې‌سېندا دایانېب درین دۆش‌لرینده دالمېشدې.
اۏ آتا-آناسې ایله بیرلیکده اوتوبوس‌دان یئنیب ننه‌سی گیله دۏغرو گلیردیلـر. چۏخ تمیز گئیینمیشدی، لاپ دارا کیمی. آتاسېندان اؤنجه قاپې‌دان ایچه‌ری گیریب “سلام مادربزرگ” دئدی. ننه‌سی اۏنو ایستی باغرېنا باسېب اؤپدۆ. آما اۏ بؤیۆک‌لره هئچ ماجال وئرمه‌دی. آردېجېل ننه‌سینه گؤردۆک‌لریندن سؤیله‌مه‌ڲه باشلادې. کیمسه اۏنو دۆزگۆن باشا دۆشمۆردۆ آنجاق هامې گۆلر اۆز’له اۏنا قولاق آسېردې. اۏ دا اؤز ایچینده بو دوروما چۏخ فرح‌لَنیردی. ننه‌سی اۏنا “آی بالا بیر آدام دیلی دانېش گؤرۆم نه دئییرسن” دئیَنده حتتا آرتېقراق سئویندی. بۏلقونا چېخېب اوشاق‌لارې سۆزدۆرمه‌ڲه یامان تله‌سیردی. قاپې‌دان چېخارکن آناسې اۏنو سَسله‌دی: “رستم…”. آناسې‌نېن سَسی “داارااا” سَسی ایله قارېشدېقدا اۏ اؤزۆنه گلدی. دارا دوردوغو بۏلقوندان ایچه‌ری قایېتماقدایدې.
“سلام” دئییب ایچه‌ری گیردی. “باغېشلایېن، اۏ قۏلچاق نئچه دیر؟” سۏروشاراق ویترینده‌کی همین قۏلچاغې گؤرسَتدی. دۆکانچې بیر آز فیکیرلَشیب “قېرخ مین تۆمن” دئدی. “قېرخ مین؟! نییه نه اۏلوب؟” رۆستم آغا سۏروشدو. “آغا بو دارا دېر. ایندی تئهراندا بۆتۆن دۆهدۆر-مۆهدۆر اوشاغې، مهندیس-زاد اوشاغې… خولاصه هر نه کیلاسلې خانواده اوشاغې وار بونلاردان گؤتۆرۆر. تئلئویزییۏندا گؤرمۆیۆبسَن، گئجه-گۆندۆز تبلیغات اۏلونور؟” قېرخ مین تۆمن بیر بالاجا قۏلچاغا حتتا اۏ زاماندا چۏخ عاغېلاسېغېشماز بیر پول ایدی. آما رۆستم آغا هئچ بیر چَنه وورمازدان اۏ پولو وئردی. بیلمیردی نییه اۏندان خۏشو گلیب. دۆکانچې قۏلچاغې قوطوسونا قۏیوب کادۏلاماق ایسته‌دی. “ایسته‌مَز، لۆطفَن” دئیه‌رَک رۆستم آغا قۏلچاغې آلېب ماغازا‌دان چېخدې. قۏلچاق قوطونون طلقی آرخاسېندان رۆستم آغایا گۆلۆمسه‌ییب گؤز ووردو. “بو نامُمکن‌دی! اۏ فقط بیر عروسک‌دی!” دئییب اۏنو قۏلتوغونا ووروب دوراغا دۏغرو یۏللاندې.
دوراقدا صفه بنزَر بیر قالا‌با‌لېق واردې. اۏ دا گلیب بو قالا‌بالېغا قارېشدې. چۏخ چکمه‌دی، اۆچ روبع‌دان سۏنرا تۆستۆ داغېرجاغې یئتیشدی. ماشېنا دۏغرو بیر با‌سا-باس اۏلدو، آما هامې دوردوغو یئرینده بَرک دایاندې. سۆرۆجۆ حَضرَت‌لری قاپې‌لارې باغلایېب یاخېنداکې قهوه‌خانایا یۏللاندې. بیر-ایکی نفر دئیینَن اۏلدو، آنجاق، هامېسې دالدان هۆرمک ایدی. چۆنکی سۆرۆجۆ حَضرَت‌لری گلنده قاپې‌یـا یاخېن اۏلان‌لاردان چۏخلوسو اۏنون’لا إله کئف‌أحوال إله‌دیلر سانکې اۏنلارا پول-مول وئره‌جکدی. “بیلیت‌لری گتیرین” قاپې‌دا حسن پاشا کیمی دایانېب أمیر وئرَن سۆرۆجۆ بویوردو. “برو گم شو! مردیکه!” بیری اۏ آرادان سَس‌لَندی. قورباغا گؤلۆنه داش آتدېلار سانکې بیر آن. اۏرتا‌لېقدا یئددی-سککیز یاشېندا بیر اۏغلان اوشاغې واردې. هامې اۏنا باخدې. اۏ یازېق دا هئچ نه‌دن خبری اۏلمایاراق اۏ سَسین دالېجا رۆستم آغانې گزدیردی، چۆنکی اۏنا یاخېن دورموشدو.
اوتوبوس أنگ-بنگ دۏلموشدو. یۏرقون ایشچی‌لر باش‌لارېنې جام‌لارا دایایېب مۆرگۆله‌دیلر. آیاق اۆسته‌کی‌لر ده هره بیر یئره أل آتېب آسېلدېلار. مۆرگۆله‌ین‌لری ده واردې. یۏل یارې‌سېندا سۆرۆجۆ یاتان‌لارېن داماغېنې پۏزماق اۆچۆن ایتی بیر بوروق وئردی. آیاق اۆستده دوران بیر قۏجا کیشی اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌ییب رۆستم آغایا دۏغرو یېخېلدې. “پیر خرفت پدر سوخته” دئیَن بیر سَس هامېنې اؤزۆنه چَکدی. بو سَس رۆستم آغایا یاراشماسایدې دا هامې اۏنا سارې باخدې. اۏ بیر آز قېزاردې. “بو نامُمکن‌دی! اۏ فقط بیر عروسک دی!” دئدی دۏداق‌لارې آراسېندا رۆستم آغا.
إوینه یاخېن بیر دوراقدا رۆستم آغا اوتوبوس‌دان إنیب آی‌لاردان بری سۆپۆرگه اۆزۆ گؤرمه‌میش کۆچه‌یه گیردی. “ایندی سنی آپارېب سارایا نیشان وئره‌رم. یۏخ، یۏخ. صاباح اۏنا سورپریز اۏلاراق کادۏ وئره‌رم. بلکه آللاه بیر گۆن منه دۏغرو بیر دارا وئردی. دارا… سارا… نه گؤزَل اۏ‌لار! هه‌ه؟ سن نه دئییرسن؟… سن… آما بو کی بیر عروسک‌دی!” یۏل اۆسته دایانېب قۏلچاغا بیر مۆشتری گؤزۆ ایله باخدې. اۏ گۆلۆمسه‌ییردی.
رۆستم آغا چۏخدان اۏنون’لا دردلشمه‌ڲه باشلامېشدې. درین بیر آه چَکدی. هاوا کسیردی. گئنه گؤزلری‌نین اؤنۆنۆ دومان بۆرۆدۆ. دارا‌نېن ألیندن یاپېشېب اوشاق باخچاسېنا آپارېردې. اۏنون دۏغرو تربییَت إتمه فیکری رۆستم آغانې بۏغموشدو. یۏلدا اۏنا باشاردېغې شعرلردن اۏخویوردو: “من سطل آشغال هستم، تووویه کلاس نشستم… عمو زنجیرباف! بله؟ زنجیر منو بااافتی؟…” کۆچه‌دن کئچن قۏنشولار اۏنا سلام وئرمک ایسته‌دیلر، آما “یازېق هئچ اؤزۆنده دَڲیل” دئییب یان کئچدیلر.
رۆستم آغا سورپریزی ساخلاماق اۆچۆن قۏلچاغې قاپې‌دان گیررکن پیلله‌لرین آلتېندا خېرېم-خېر‌دا‌نېن ایچینه قۏیدو. رۆستم آغا همشه إوه سَس‌سیز گیرَردی، سارا دا چۏخ واخت دیکسینَردی. آما أری‌نین اۆزۆنه بئله گلمَزدی. یئرینه رۆستم بگی گۆلر اۆزۆ ایله سلام وئرمکده قاباقلایاردې. بو دؤنه ده رۆستم آغا ایلان کیمی إوه سۆزدۆ. سارا آشمانخانادا ایش‌لرکن گؤزَل سَسی ایله اۏخویوردو:
“…گئدین دئیین خان چۏبانا
گلمه‌سین بو ایل موغانا
گلسه باتار ناحاق قانا
آپاردې سئل‌لر سارانې
بیر آلا گؤزلۆ بالانې…”
“اۏ نه‌دی اۏخویورسان؟” سارانې دیکسیندیردی، “قدیم اۏخوماق‌لار! هئچ آرواد دا اۏخویار؟ اۏخویورسان بارې تزه بیر شئی اۏخو ”
“وای … سلام، سن‌می سن؟ یۏرولمایاسان! … هئچ نه … دارېخمېشدېم، اؤز-اؤزۆمه اؤز ماهنې‌لارېمېزدان مېزېلدانېردېم. رحمت‌لیک آنام یادېما دۆشمۆشدۆ …”
“دئییرَم نه یاخشې اۏلاردې بیزیم ده بیر اۏغلوموز اۏلاردې. آدېنې دارا قۏیاردېم …”
“دارا؟!”
“هه‌ه! نه‌ییدی کی؟ داشې وار، قومو؟”
“سن ایسته‌سن هئچ نه. آما دارا’یلا سارا، قازاندا قایناتسان بئله، هئچ واخت بیر یئره یېغېشماز …”
“نییه؟ دارا، سارا. ایکی‌سی ده بیر وزنده. قافییه‌سی ده بیردی. … بیر ده تاریخ ملیده …”
“هانسې تاریخ؟ هانسې میللت؟ … دۆنَنه‌جن ایسلامدان قاباغې قبول إتمه‌ییب پیس‌لَییردیز، بو گۆن ایسلامې اؤتۆرۆب کؤهنه اؤلۆلردن یاپېشېب‌سېز. بیر عیدّه خالقې چاپماق اۆچۆن هر دۏنا گیریر. بس سیز‌لره کی بیر قېران‌لېق خئیری یۏخ دېر نییه؟… سؤز‌لری دۏغرو دېر’سا آپارېب اۏ گؤڲچک قۏلچاق‌لارې مۆفته‌سینه اؤز اوشاق‌لارېنا پایلاسېنلار…
“دی یاخجې، فلسفه تۏخوما گؤرَک.” رۆستم آغا آز گتیردیکده بو سؤز ایله “نئیله‌ییم، نئجه إله‌ییم؟” چالاردې.
سارانې ایلک کره بیل‌یورددا کیتاب‌خانادان چېخارکن گؤردۆڲۆنۆ خاطېرلادې. اۏ گۆندن بری هر گۆن رۆستم آغا سارانې گؤرمَک اۆچۆن کیتاب‌خانایا گئدیب، سارا ماسانېن اۆستۆنه اوچولوب کیتاب اۏخویارکن اۏرا‌لاردا وورنوخاردې. سارا کیتاب‌خانادان چېخارکن قاچېب اؤزۆنۆ کیتاب فیش‌لرینی آختاران کیمی گؤرسَتمه‌ڲه چالېشاردې. سارا دا اۏنون ایش‌لرینی گؤرۆب آلتدان-آلتدان گۆلۆمسۆنَردی. اۏ همیشه دۆشۆنَردی: “گؤره‌سن هانسې یازېغېن بالا‌سې یازېق بو مایماغېن قیسمتی اۏلاجاق؟!”
“واختېمېزې اۏ خارابا‌دا ألوات‌لېغا کئچیرتدیک. یا بازارې گزدیک یا خالقې پارک‌لاردا گۆددۆک. ایمتاهان گئجه‌سی ده بیر جۆزوه اۏخویوب نۆمره آلا بیلمه‌ینده ده اوستاد‌لارا یالواردېق. هئچ اۏلماسېن ایکی-اۆچ دَنه کیتاب-میتاب اۏخوسایدېق، بونون قاباغېندا أسکیک گتیرمزدیک. بو دا کی آللاه گؤرسَتمه‌سین! کیتاب اۏلوب بونون آتا-آناسې، هئچ ألیندن دۆشمۆر… آما اؤز آرامېز دې، إله اۏنا گؤره ده سؤز‌لری بئیینه باتاندې … یۏخ! کیشی‌یـه ده کیشی دئییبلر… آرواد قاباغېندا سېنماق بیزه یاراشماز! …” دئیه‌رَک باشېنې آشاغې سالېب پنجره‌یه دۏغرو یۏللاندې.
“سن اؤله‌سن! دارام اۏلسا قۏیمارام منیم کیمی اۏلا. هئچ واخت …” قولاغېندا قاس-قاس گۆلۆش سَس‌لری جینگیلده‌دی. اؤرگنچی اۏلدوغو گؤن‌لرینی آنېلادې. یۏلداش‌لارې اۏنا “لهجه رو باش…” (لهجه‌سینه باخ!) دئیه‌رَک لاغا قۏیوب آردېجا جۏک دئییردیلر. اۏ قېپ-قېرمېزې قېزارمېشدې. هر یئریندن تر آخېردې. بارماغې’یلا جامدا بیر گیرده اۆز چکیردی. اۏ دا ترله‌مکده ایدی. دووارېن اۆستۆنده اۏتوران بیر پیشیک اۏنون گؤزلرینی گؤرَرکن قۏنشو داما آتېلېب اوزاقلاشدې. ایلدېرېم شاخدې. دئییرلر ایلدېرېم قېشېن قورتولماسې دئمک دیر. آما هاوا‌دا زَهَر قۏخوردو سانکې. رۆستم آغانېن باشې فېرلاندې. بیردن اۏتاغې ترسینه چئویردیلر. آیاق اۆسته دورا بیلمه‌دی. تاپپېلتې سَسینه سارا اؤزۆنۆ قېرقې کیمی یئتیردی. بو ایشده اوستالانمېشدې. رۆستم آغانېن آیاق‌لارېنې قالدېرېب آلتېنا ایکی-اۆچ بالېش قۏیدو، آلنېنا بیر آز سرین سو دامېزدې. رۆستم آغا گؤزلرینی آچماق ایسترکن سارانېن گؤزۆندن بیر اینجی دۆشۆب أری‌نین آلنېنداکې شۏر سو‌لارا قارېشدې.
“اۏلسون دارېخما دئدیم. آدېنې دارا قۏیارېق. سن هر نه ایسته‌سن … آنجاق سن اۆره‌ڲیوی سېخما عزیزیم …” گؤزَل سَسی تیتره‌یه‌رَک سارا دئدی.
هر اۏتاقدا بیر قاز سۏباسې اۏلدوغونا باخمایاراق گئنه ده بو إو سۏیوق ایدی. سارا أرینی راحاتلادې. إو-إشیڲی، قاپې-باجانې ساهمانلایېب یاتاغېنا گیردی. شیمشک‌لرین ایشېغې، گۆرۆلتۆسۆ یاتماغا آمان وئرمیردی. بیر ده نه ایسه “آپاردې سئل‌لر سارانې” مئلۏدی‌سی بئینینه دۆشمۆشدۆ. بیر آز اۆشۆنۆردۆ. أری ده همشه اۏلدوغو کیمی یوخودا دئیینیب قایناشېردې. آما بو گئجه اۏ ایش‌لری داها چۏخالمېشدې. آغزېندان کؤپۆک آخېردې. ألینی سالېب یاخاسېنې دیدیردی. گاهدان تپه‌سینه دؤڲۆب باغېرېردې. سارا یاواشجا قاپېنې آچېب حَیَطه چېخدې. یاغېشدان خبر یۏخ ایدی. بولود‌لار دا گئتدیکجه چکیلیردی. بئینینه بیر فیکیر وورموشدو. بۏلقون آلتېندا بیر آز اۏدون یېغېب ساخلامېشدې. اۏدون‌لارې تۏپارلایېب حَیَطین اۏرتاسېندا آغاج‌لاردان اوزاق یئرده بیر تۏنقال قوردو. “صاباح قایېن-قودامې شاما قۏناق چاغېررام. آخشام دا بونلارې یاندېرېب شن‌لیک إده‌ریک. بلکه بو کیشی‌نین یۏرقونلوغو چېخار،” اؤز-اؤزۆ-نه دئدی. أرینه “قۏی یاتسېن، یازېقدې” دئیه حَیَطه چېخاندا چېراق یاندېرمامېشدې.
قایېدارکن اۏتاقدا گؤز گؤزۆ گؤرمۆردۆ. یاتاغېنا گیررکن بیر سَس گلدی – “پدر سوخته”. آلا گؤز‌لری اۏخ کیرپیک‌لر آلتېندا گیزلَدیب بیر آز اؤزۆنۆ تۏپارلایاندان سۏنرا، “دانېشېق‌لارېمېزېن سۏنوجو دېر!” دئدی.
رۆستم آغا صاباح تئزدن قالخمېشدې. یاتاقدان دوروب أل-اۆزۆنۆ یویوب قایېداندا نه گؤردۆ! گؤردۆ سارا سارې بۆلبۆل قېزېل گۆل‌لر آراسېندا! ایستی قانې هله ده آخېردې. سارادان بیر آز اۏ یانا بیر یئکه پېچاق، بیر آز اۏ یانا اۆزۆنده‌کی اۏ همیشه‌کی گۆلۆشۆ ایله دارا یئرده اوزانمېشدې. “هئئئئئه، هئ … هئ … هئ …!”، “بو نامُمکن دی! اۏ فقط بیر عروسک دی!” دئیه‌رَک رۆستم آغا دارانې یئردن گؤتۆردۆ. حَیَطه دۏغرو گئتدی. قاپې‌دان چېخارکن حَیَطین اۏرتاسېندا قورولموش تۏنقالا گؤزۆ ساتاشدې. إوه دؤندۆ. آشمانخانادان بیر کیبریت گؤتۆردۆ، بیر آز دا کاغېذ-ماغېز. حَیَطه دؤندۆ. بَتَر یئل أسیردی. اۏ کیبریت چَکدی، یئل سؤندۆردۆ. اۏ کیبریت چَکدی یئل سؤندۆردۆ. کیبریت تۆکَندی. بیر ده إوه گئتمه‌لی ایدی. دارایا باخدې. کردینی قازېب اۏنو یئرده قویلادې، “هله بوردا دور، ایشیم وار سن’له. سَنین گۆلۆش‌لرین شئیطانې دا یۏلدان چېخاردار.”
آشمانخانادان فنده‌ڲی گؤتۆرۆب قایېتدې. قاپې‌دان حَیَطه چېخارکن دارانې اۆزۆ-گؤزۆ پالچېقلې گؤرۆب دیکسیندی. وار گۆجۆ ایله باغېردې، آما هئچ سَسی چېخمادې. أگیلیب اۏنو گؤتۆردۆ. تۏنقا’لا چاتمامېش بۏلقونا دۏغرو دؤندۆ. بۏلقون آلتېندا بیر چللَک نه‌فت واردې. نه‌فتین چۏخونو اۏدون‌لارېن اۆستۆنه تؤکدۆ. “بو قارا اۏ قارا‌لارا بنزمز. بو سَنین فاتهوی اۏخویار!” دئدی دارایا. فندگی یاندېرېب تۏنقا’لا توتدو. اۏد آلۏولانېب قېرمېزې، نارېنجې، سارې بۏیا‌لار’لا آلېشدې. قاپ-قارا تۆستۆ گؤگه قالخدې. اوجا بیر باغېرتې سَسی چېخدې. گئتدیکجه باغېرتې قاس-قاس گۆلۆش‌لره اۏخشادې.
“چۏخ شۆکۆر! دئیه‌سن رۆستم آغا دا بایرام توتوب شن‌لیک إده‌جک بو ایل!” إشیدن قۏنشولار دئدیلر. آما سَس‌لر گئتدیکجه چۏخ قارېشدې. قۏنشولار سَسه گلدیلر. رۆستم آغا آلۏولار ایچینده ایلان کیمی قېورېلېب آ‌چېلارکن اۏدون آلۏولارې گؤڲه قالخمېشدې. قۏنشولار اۏنون آنجاق سۏن قېورېلماسېنې گؤردۆلر. باشقا بیر ایش گؤرمه‌ڲه ماجال قالمامېشدې. اۏدون یانېندا دارا همیشه‌کی گۆلۆشۆ ایله قۏنشولارا گۆلۆمسه‌ییردی.
فئورال/02/2005،
آراز أحمداۏغلو، خۏی.
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
چۆرۆک آغاج / دۏکتۏر آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
"قۏرقود"، "قۏرقوت" یۏخ'سا ...؟ / آراز أحمداۏغلو (مقاله)
تۏپلومون سئچیم حاققې / دۏکتۏر آراز أحمداۏغلو (مقاله)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
