یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
فئۏدۏر داستایئوسکی-“گیزلیندن قئید‌لر” / گۆل‌آی طاهیرلی (أثرلر-یازارلار اینجه‌له‌مه‌سی)
داستایئوسکی‌نین قهرمان‌لارې خسته دیرلـرسه، خسته‌لیک‌لری‌نین فرقینده دیرلـر، دلی دیر‌لر’سه، دلی‌لیک‌لری‌نین فرقینده، گۆناه‌کار دېرلار’سا، اۏنون دا گئج-تئز فرقینه وارېرلار. منجه، اۏ قهرمان‌لارې سئودیرن، دۏغمالاشدېران ایلک شئی ده محض بو دېر – فرقینده‌‌لیک! اۏنلار عاغېللې د‌لی‌لر دیر، ساغلام خسته‌لر دیر. روحی دوروم‌لارې یاخشې دَڲیل، ایچ‌لرینده بیر ویجدان سېزېلدایېر، آما مۆباریزه آپارېر‌لار، “یاخشې اۏلماق” ایسته‌ییر‌لر…
“گیزلیندن قئید‌لر”ین قهرمانې دا بئله دیر.
“من خسته آدامام. من کینلی آدامام”. أثر بو جۆمله‌لر’له باشلایېر. اۏ، چۏخ شئیین فرقینده دیر. عؤمرۆ بۏیو اؤز قابېغېنا چکیلیب، هر کَسدن، هر شئیدن اؤزۆنۆ تجرید إدیب. آما اینسان اؤولادې… یئر کۆره‌سینده یاشایېب اؤز قابېغېنا اوزون سۆرَج چکیله بیلمز‌سن، اینسان اینسانا إحتیاج دویور. بیر گۆن اۏ قابېغې سېندېرما‌لې اۏلدوغونو آنلایېرسان. اۏندا ایل‌لرین یالقېز‌لېغې بیردن-بیره پارتلایېر، نه زامان’سا کؤنۆللۆ ایمتینا إتدیڲین سئوگی‌لره ایش ایشدن کئچدیکدن، سئوگی‌نین یئرینی نیفرت و یا بۏشلوق توتدوقدان سۏنرا اؤزۆنۆ زۏر’لا سئودیرمه‌ڲه، هئچ اۏلماسا بیر مجلیسه زۏر’لا کئچمه‌ڲه چالېشېر‌سان. هر شئی ألیوه، اۆزۆوه بولاشېر، چۆنکی گئجیکیبسَن.
اۏ، قابېغېنا چکیلدیڲی آن‌دان سۏنراکې زامانې گؤرمۆر، حالبوکی هر شئی دَڲیشیب. اۏ، عذاب چکیر، نه‌لری’سه دۆزلتمه‌ڲه، اینسان‌لار آراسېندا اۏلماغا، اینسان اۏلدوغونو حیسّ إتمه‌ڲه چالېشېر، آما آلېنمېر. بلکه ده، اۏ، أطرافېنداکې هر کَسدن عاغېللې دېر، بونو بیلیر، بیلیر و یئنه ده اۏنلارا إحتیاج دویور. إعتیراف مشقَّت دۏغورور، ویجدان عذابې، روحی-پیسکۏلۏژی سۏرون‌لار اۏنو راحات بوراخمایاجاق. “اوجوز سعادت، یۏخ’سا عالی ایضطیراب‌لار؟” أڲنینده نیمداش پالتارلار اۏلسا دا، اۏنون یاشامېندا اوجوز هئچ نه یۏخ دېر.
داستایئوسکی‌نین أثری، شرحی اۏخوجویا بوراخماسېنې بیر باشقا سئویرَم. مؤللیف آرایا گیرمیر، هر شئی اۏبراز ایله اۏخوجو آراسېندا قالېر. عادی‌لیک‌لرین بؤیۆکلۆڲۆنۆ، أن درین دویقو‌لارېن، أن بؤیۆک ضیدیيَّت‌لرین، حلّ‌إدیجی مقام‌لارېن محض عادی‌لیک‌لرده گیزلَندیڲینی داستایئوسکی‌دن داها یاخشې تصویر إدن یۏخ دېر دئیه دۆشۆنۆرم.
📖 “دووارې دلَمه‌یه حقیقتن گۆجۆم چاتمېر’سا، من اۏنو آلنېم’لا دلن دَڲیلم، آنجاق صېرف اۏ دووار داشدان دېر و منیم اۏنا گۆجۆم یئتمیر دئیه ده، اۏنون وار‌لېغېنا گؤز یوماسې دَڲیلم”.
