قبیرقازان / ماکسیم قۏرکی (حیکایه‌)

قبیرقازان / ماکسیم قۏرکی (حیکایه‌)

من قبیریستا‌نېن گؤزَتچیسی بۏدریاکینه‌، اۏنون چۏخدان آرزې إتدیڲی قارمۏنو باغېشلایاندا، بو قارېشېق ساچلې، تای‌گؤز، قبیرقازان ساغ ألینی اۆره‌ڲی‌نین اۆستۆنه‌ برک-برک سېخدې، بؤیۆک بیر سئوینج’له‌، مئهریبان باخېشلې، بعضن ده‌ دهشتلی باخان تای گؤزۆنۆ یوماراق دئدی:
– إه‌-ه‌…
هیجاندان نَفَسی تنگیشدی، کئچل باشېنې یېرغالادې و بیر نفسه‌ دئدی:
– لئکسئی ماکسیمیچ، سیز اؤلنده‌، گؤرَر‌سینیز، سیزه‌ نئجه‌ قوللوق إله‌یه‌جه‌ڲَم!
اۏ حتتا قبیر قازماغا گئدنده‌ ده‌ قارمۏنو اؤزۆ ایله‌ آپارېردې؛ یۏرولاندا محبّت’له‌ و یاواشدان “پۏلکا” هاواسېنې چالماغا باشلایېردې. بۏدریاگین بو هاوانې بعضن فرانسېز “پرۏنۏنسی’له” – “ترئن-بلان”، بعضن “دریان-بران” آدلاندېرېردې. بو، بۏدریاکی‌نین چالا بیلدیڲی یئگانه‌ موسیقی أثری ایدی.
بیر گۆن بئله‌ اۏلدو کی، کئشیش بیر آز کنار‌دا جنازه‌ دوعاسېنې اۏخویاندا بۏدریاگین قارمۏنو چالماغا باشلادې. کئشیش دوعانې اۏخویوب قورتاراندان سۏنرا بۏدریاگینی یانېنا چاغېرېب سؤیمه‌ڲه باشلادې:
– اؤلن‌لری تحقیر إدیرسن، حئیوان!
بۏدریاگین شیکایت‌لَنه‌رَک منه‌ دئدی:
– ألبتّه‌، من یاخشې ایش گؤرمه‌دیم؛ بس آخې اۏ هارادان بیلیر کی، اؤلۆ بوندان اینجییَر؟
اۏ اینانېردې کی، جهنَّم یۏخ دېر؛ یاخشې آدام‌لارېن روحو، بَدَن اؤلندن سۏنرا، “أن تمیز” جَنّته‌ اوچور، گۆناهکار آدام‌لارېن روحو ایسه‌، بَدَن چۆرۆینه‌ قدر قبیرده‌ یاشایېر.
– بوندان سۏنرا تۏرپاق روحو هاوایا بوراخېر، کۆلک اۏنو جان‌سېز تۏزا دؤندَ‌ریب داغېدېر.
منیم چۏخ ایسته‌دیڲیم نیکۏلایئوا آد‌لې آلتې یاشلې قېزې قبیره‌ قۏیوب باسدېردېلار، هامې قبیریستاندان کئچَندن سۏنرا کۏستیا بۏدریاگین قبیرین اۆستۆنۆ بئل ایله‌ وورا-وورا منه‌ تَسَلّی وئرمه‌ڲه‌ باشلادې:
– دۏستوم، سن درد چکمه‌! بلکه‌ اۏ دۆنیادا باشقا جۆر سؤزلر، بیزیم سؤز‌لردن داها یاخشې، داها فرحلی سؤزلر دئییرلر. یا بلکه‌ ده‌ هئچ بیر سؤز دئمیرلر، إله‌ آنجاق ویلۏوۏنچئل چالېر‌لار.
موسیقینی اۏ چۏخ مزه‌لی بیر مفتونلوق’لا، تهلۆکه‌لی وورغونلوق’لا‌ سئویردی: اوزاقدان حربی اۏرکئسترین، شارمانکا‌نېن، یا دا رۏیالېن سَسینی إشیدنده‌ اۏ ساعات بۏینونو سَس گلَن طرفه‌ اوزاداراق بۆتۆن دیققتینی تۏپلایېردې، أل‌لرینی دالېنا قۏیور، گؤزۆ ایله‌ قولاق آسېرمېش کیمی، قارا گؤزلرینی گئنیش آچاراق یئرینده‌جه‌ دۏنوب قالېردې. بعضن اۏ، کۆچه‌ده‌ بو جۆر دۏنوب قالېردې؛ موسیقی‌نین سَسیندن‌ والئه‌ اۏلاراق آرابا‌چې‌لارېن چېغېرتې‌سېنې إشیتمیردی، تهلۆکه‌نی گؤرمۆردۆ؛ آتلار ایکی دفعه‌ اۏنو ووروب یېخمېشدې، فایتۏنچولار دفعه‌لر’له‌ اۏنو قامچېلامېشدې.
اۏ بونون نه‌دَنینی بئله‌ ایضاح إدیردی:
– موسیقی سَسینی إشیدنده‌ إله‌ بیل چایېن دیبینه‌ باتېرام!
بۏدریاگین اؤزۆندن اۏن بئش یاش بؤیۆک – اۏنون یاشې قېرخې کئچمیشدی، – سۏرۏکینا آد‌لې عيّاش بیر قبیریستان دیلنچیسی ایله‌ “یاخېن‌لېق” إدیردی.
بۏدریاگیندن سۏروشدوم کی:
– اۏ آرواد سَنین نه‌یینه‌ لازېم ‌دېر؟
– بس اۏنا کیم تَسَلّی وئرَر؟ مندن باشقا هئچ کیم آخې من أن چاره‌سیز آدام‌لارا تَسَلّی وئرمه‌ڲی خۏشلایېرام. منیم اؤز دردیم یۏخدور، اۏدور کی، باشقاسې‌نېن دردینه‌ کؤمَک إدیرم.
بیز قۏواق آغاجې‌نېن آلتېندا دایانمېشدېق؛ قفیلدن شیدَّتلی اییون یاغېشې یاغماغا باشلادې. کۏستیا داز کلّه‌سینه‌ تؤکۆلن یاغېشېن آلتېندا لَذَّت’له‌ بۆزۆشه‌رَک دئییردی:
– منیم سؤزۆم گؤز یاشېنې قوروداندا خۏشوما گلیر…
گؤرۆنۆر بۏدراگی نین معده‌سینده‌ خرچنگ خسته‌لیڲی وار ایدی، اۏنون آغزېندان ایی‌لَنمیش مئییت قۏخوسو گلیردی، تئز-تئز قوسوردو، یئمک یئیه‌ بیلمیردی؛ آما جلد ایشله‌ییردی، قبیریستاندا گۆمراه‌ گزیردی. اۏ باشقا بیر گؤزَتچی ایله‌ “دوراچکی” اۏینادېغې یئرده‌ اؤلمۆشدۆ.