آدامې هَنگیندن تانېماق اۏلمور / فیلیپ راث (حیکایه‌)

آدامې هَنگیندن تانېماق اۏلمور / فیلیپ راث (حیکایه‌)

کئچمیش جینایتکار آلبئرتۏ پئلاقوتی ایله‌ اۏن بئش ایل قاباق دۏققوزونجو صینیفده‌، اؤزل سئچمه دَرسینده‌ تانېش اۏلموشام. ایلک هفته‌ بیزی بیر سېرا سېناق‌لاردان کئچیردیلـر کی، باجارېق‌لارېمېزې، چاتېشماز‌لېق‌لارېمېزې، ایستک‌لریمیزی و مَعنوی اؤزل‌لیک‌لریمیزی بَلیرلَتسینلر. هفته‌نین سۏنوندا اؤزل سئچمه درسی‌نین اؤرگتمَنی جناب روسۏ بیزیم باجارېق‌لارېمېزې تۏپلایاجاق، چاتېشماز‌لېق‌لارېمېزې چېخاجاق و یئته‌نه‌گیمیزه هانسې مسلک‌ین داها چۏخ اویقون گلدیڲینی بیزه‌ دئیه‌جَک؛ بۆتۆن بونلار حدسیز گیزلی، آنجاق بیلیم تمل‌لر’له باش وئریردی. یادېما گلیر کی، بیرینجی “اۆستۆنلۆک تئستی”ندن کئچدیک: “نه‌ إتمه‌ڲه‌ اۆستۆنلۆک وئرَردینیز: بونو، یۏخ’سا اۏ بیرینی…” آلبی پئلاقوتی مندن آرخادا سۏلدا اۏتوروردو و دَرس‌لرین ایلک گۆنۆ من تئست‌لری آددېم-آددېم کئچیب، گاه‌ قدیم قازېنتې‌لارې آراشدېرارکن، گاه‌ دا محکَمه‌ده‌ جینایتکار‌لارې مۆدافیه‌ إدرکن، آلبی وئزووی کیمی نفس آلېر، جۏشور، یۆکسلیر، إنیر، سؤنۆر، شیشیردی. اۏ، قرارېنې وئرنده‌ ایسه‌ تام وئریردی. قلمی ایله‌ داها عاغېللې‌ سئچیم حئساب إتدیڲی پئشه‌نین قارشې‌سېنداکې سۆتوندا قطعیَّت’له‌ خاچ چکیردی. سئچیم إدرکن چکدیڲی عذاب‌لار اۏنون حاقّېندا یایېلمېش أفسانه‌لری ثوبوت إدیردی: اۏن یئددی یاشې وار ایدی، جئمسبئرق کۏلۏنییاسېندان یئنیجه‌ چېخمېشدې؛ بیزیم مکتب اۏنون اۆچۆنجۆ مکتبی ایدی – اۆچۆنجۆ ایل ایدی کی، دۏققوزونجو صینیفده‌ قالمېشدې؛ داها بیر خاچ جېزدېغېنې إشیتدیم – اۏ، “دۆزلمک” قرارېنا گلمیشدی.
دَرسین اۏرتاسېندا جناب روسسۏ صینیفدن چېخدې.
– گئدیم بیر شئی ایچیم، – دئدی. روسسۏ همیشه‌ بیزه‌ گؤرسَتمه‌ڲه‌ چالېشېردې کی، نئجه‌ دۆرۆست آدامدې و بعضی اؤرگتمن‌لر کیمی اؤن قاپې‌دان چېخېب آرخا قاپې‌دان اؤزۆمۆزۆ نئجه‌ آپاردېغېمېزې پوسمور. حقیقتن، اۏ، ایچمه‌ڲه گئدیردی‌’سه‌، نملی دۏداق‌لار’لا‌ قایې‌دېردې، توالئتدن قایېداندا ایسه‌ أل‌لریندن‌ صابېن اییی گلیردی. – تَلَسمه‌ڲین، اوشاق‌لار، – دئدی و قاپېنې باغلادې.
اۏنون قارا-قارا آیاق‌قابې‌لارې مرمر دؤشه‌مه‌نی دؤیجلدی و چیڲنیمه‌ بئش تۏپپوش بارماق سانجېلدې. چئوریلدیم، پئلاقوتتی ایدی.
– نه‌ وار؟ – دئدیم.
– ییرمی آلتېنجې تئست. جاوابې نه ‌دیر؟
دۆزۆنۆ دئدیم:
– نه‌ ایسته‌سن.
پئلاقوتتی یئرینده‌ دیکَلدی و گؤزلرینی حیدَّت’له‌ منه‌ دیکدی. اۏ، لاپ بئگئمۏت ایدی: بؤیۆک، قارا و ایی وئرَن؛ کؤینه‌ڲی‌نین قېسا قۏل‌لارې گۏنبول أل‌لرینی إله‌ سېخېردې کی، إله‌ بیل، همین واخت کلّه‌-چرخا چېخان تانسییۏنونی اؤلچۆردۆ.
– جاوابې دئ!
تهدید’له اۆز-اۆزه‌ گلدیڲیم اۆچۆن سۏرغو کیتابچامې اۆچ صفحه‌ گئرییه‌ ورَقله‌دیم و ییرمی آلتېنجې تئستی اۏخودوم: “نه‌یه‌ اۆستۆنلۆک وئرَردینیز: (1) اولوس‌لار آراسې تیجارت کۏنفرانسېندا ایشتیراک إتمک؛ (2) آلبالې یېغماق؛ (3) خسته‌ دۏستون یانېندا قالېب اۏنا کیتاب اۏخوماق؛ (4) “اۏتۏمۏبیل مۏتۏرونو تعمیر إتمک”. سۏیوق‌قانلې‌لېق’لا‌ آلبییه باخدېم و چیڲین‌لریمی چکدیم.
– واجیب دَڲیل – دۆزگۆن جاواب یۏخ دېر. هر بیری اویقون دېر.
آز قالدې اۏتورقاسېندان سېچراسېن.
– گیج-گیج دانېشما! جاواب!
صینیفده‌کی باشلار بیزه‌ چئوریلمیشدی – هامې گؤزلرینی قېیمېشدې، پېچېلداشېر، قېمېشېردې‌لار، – همین آن آنلادېم کی، ایندیجه‌ نملیدۏداق روسسۏ گله‌جَک و إله‌ ایلک دَرس گۆنۆنده‌ منی جېغالچې‌لېق – صینیف یۏلداشېنا کؤمَک اۆستۆنده‌ توتاجاق. یئنی‌دن ییرمی آلتېنجې سوالا‌، سۏنرا بیر ده‌ آلبییه باخدېم، اۏنون’لا مۆناسیبت‌لریمده‌ همیشه‌ اۏلدوغو کیمی، غضب، مرحمَت، قۏرخو، سئوگی، اینتیقام و قارشې‌سې آلېنماز ایستئهزا ایله‌ پېچېلدادېم:
– خسته‌ دۏستونون یانېندا قالېب اۏنا کیتاب اۏخوماق.
وولکان یاتدې و بئله‌جه‌، آلبی ایله‌ تانېش اۏلدوق.
***

بیز دۏستلاشدېق. اۏ، سېناق‌لاردا دا، سَحَر یئمه‌ڲینده‌ ده‌، دَرس‌لردن سۏنرا دا یانېمدا ایدی. اؤرگندیم کی، آلبی جاوان یاشېندا منیم کیمی “عاغېللې‌ اۏغلان”ېن إتمه‌دیڲی هر حقّه‌دن چېخا بیلیب: اۏ، چئشیدلی منشأی نامعلوم رئستۏران‌لاردا قامبورگئر‌لر یئییب؛ قېش واختې سۏیوق دوشدان سۏنرا ساچ‌لارې یاش-یاش کۆچه‌یه‌ چېخېب؛ حئیوان‌لار’لا‌ قدّار داورانېش إدیب؛ فاحیشه‌لر’له جۆتلشیب؛ اۏغورلوق إدیب، اۏغورلوق اۆسته‌ توتولوب و جزاسېنې چکیب. آنجاق منه‌ بئله‌ دئمیشدی: “بۏش-بۏش گزمک’له‌ قورتارمېشام. تحصیل آلاجام. چالېشاجام، – منجه‌، بو ایفاده‌نی بو یاخېن‌لاردا أدبیات دَرسینده‌ باخدېغېمېز موسیقی‌لی فیلمدن گؤتۆرمۆشدۆ – چالېشېب اؤزۆمۆ یاخشې طرفدن گؤرسه‌ده‌جم.” نۏبَتی هفته‌ روسسۏ سېناغېن نتیجه‌لرینی اۏخویاندا، بو یاخشې طرف گؤزلَنیلمَزدن و مؤحتشَم شکیلده‌ اۆزه‌ چېخمېشدې. روسسۏ دؤڲۆش سیلاح-سورساتې کیمی دۆزۆلمۆش تئست قالا‌ق‌لارې ایله‌ دۏلو ماساسې‌نېن آرخاسېندا، نهنگ جدوَل و دیاقرام‌لارېن فۏنوندا اۏتوروب بیزه‌ طالئع‌لریمیزی آچېردې. من و آلبی حۆقوق‌شناس اۏلاجاقدېق.
آلبی نین منه‌ بیرینجی هفته‌ دانېشدېق‌لارې‌نېن ایچیندن‌ بیر فاکت عاغلېمدا اؤزۆنه‌ یاخشېجا یئر إله‌میشدی. اۏنون دۏغولدوغو سیجیلییا شهری‌نین آدېنې تئز اونوتدوم، آتاسې‌نېن پئشه‌سینی تئز اونوتدوم (اۏ یا بوز دۆزلدیر، یا دا پایلایېردې)، آلبی‌نین اۏغورلادېغې ماشېن‌لارېن ایل‌لرینی و مۏدئل‌لرینی اونوتدوم، لاکین اۏنون جئیمسبئرق کۏلۏنییاسېندا بئیس‌بال تیمی‌نین اولدوزو اۏلدوغونو یادېمدا ساخلادېم. ایدمان اؤرگتمَنی منی صینفیمیزین سافت‌بال2 تیمی‌نین (بیز بئیس‌بال اۆزره‌ اؤلکه‌ چئمپیۏناتې بیتندک سۏفتبۏل اۏینایېر، سۏنرا کۏنتاکت‌سېز فوتبالا3 کئچیردیک) کاپیتانې تعیین إدنده‌، پئلاقوتتینی تیممېزا جلب إتمه‌ڲه‌ قرار وئردیم. اۏنون بؤیۆک أل‌لری تۏپو بیر کیلومئتردن چېخارا بیلردی.
تیم‌لر یېغېلان گۆن پالتاردڲیشمه‌ اۏتاغېندا فۏرمامې گئیینَنده‌ – فوتبالکا، بانداژ، خاکی رنگلی شۏرت، قالېن جۏراب، کئد – آلبی یانېمدا بۏش-بۏش وار-گل إدیردی. اؤزۆ آرتېق أڲنینی دَڲیشمیشدی: بانداژ تاخمامېشدې، خاکی رنگلی شۏرتون آلتېندا ایسه‌ اۏنون غریبه‌ حاشییه‌لی، شخصی سککیز سانتیمئتر‌لیک آچېق-بنؤوشه‌یی بانداژې ساللانېردې. فوتبالکا عَوَضینه‌ آلت مایکاسې گئیینمیشدی، آیاغېندا ایسه‌ کؤمۆر قاراسې کئد‌لر و یان‌لارې اۏخ ناخېشلې نازیک ایپک جۏراب‌لار وار ایدی. بئله‌ آدام قدیم دؤورلرده‌ یالېن أل‌لری ایله‌ کۏلیزئیده‌ شیر یېخا بیلردی؛ گئییمی، بیر سؤز دئمه‌سم ده‌، اۏنا یاراشمېردې.
پالتاردڲیشمه‌ اۏتاغېندان ترپه‌نیب قاران‌لېق زئرزَمی دَهلیز’له‌ سئنتیابر گۆنَشینده‌ قېزېنان مئیدانچایا چېخاندا، اۏ دایانمازدان اۆیۆدۆب-تؤکۆردۆ:
– اوشاق واختې ایدمان’لا‌ مشغول اۏلموردوم، کۏلۏنییادا ایسه‌ بئیس‌بال اۏیناماغا باشلادېم و گؤردۆم کی، گئتدیکجه‌ داها یاخشې آلېنېر.
باشېمې یئلله‌دیم.
– پیت ریزئری بَڲه‌نیرسن؟ – سۏروشدو.
– یاخشې اۏیونچودور.
– بس تامی هئنریچ خۏشونا گلیر؟
– تانېمېرام، – دئدیم. – یقین إعتیبارلې‌ دېر.
“دۏجئر‌لر”این آزارکئشی کیمی من ریزئره‌ “یانکیز”این هئنریچیندن داها چۏخ اۆستۆنلۆک وئریردیم؛ بوندان باشقا منیم ذؤوقۆم همیشه‌ اؤزۆنه‌مخصوص اۏلوب و تۏپ دالېیجا قاچاندا دفعه‌لر’له‌ دووارا گیرَن ریزئر منیم بئیس بال عالَمیمده‌ اؤزل مۆکافات قازانمېشدې.
– هه‌، – دئدی آلبی، – من بۆتۆن “یانکیز”لی‌لری خۏشلایېرام.
آلبیدن بونون’لا نه‌ دئمک ایسته‌دیڲینی سۏروشماغا ماجال تاپمادېم: بۆرۆنجۆ دریلی، گۆلۆمسه‌ین، اوجابۏی جناب هۏپپئر آرتېق قپیک آتمېشدې؛ باشېمې قالدېردېم، قپیک گۆن ایشېغېندا برق ووردو و من دئدیم: “قارتال”. گئرب‌سیز طرف دۆشدۆ و بیرینجی سئچیمی اۏ بیری کۏماندانېن کاپیتان إتدی. اۏ، آلبی نین أل‌لرینه‌ باخاندا اۆره‌ڲیم دۆشدۆ، لاکین یانېندان اؤتۆب هۆندۆر آرېق اۏغلانې، تیپیک بیرینجی بئیسمئنی(4)سئچنده‌ ساکیت‌لشدیم. درحال دئدیم: “پئلاقوتتینی گؤتۆرۆرَم”. همین آن اۏنون اۆزۆنده‌ یارانان تَبَسّۆمۆ نادیر حالدا گؤرمک اۏ‌لار: کناردان باخان دئیَردی کی، اۏنون عؤمۆرلۆک حَبس جزاسېنې لغو إله‌میشم.
***

اۏیون باشلادې. من شۏرت-ستۏپ(5) مؤوقئعینده‌ اۏینایېردېم و ایکینجی ضربه‌نی من ووروردوم، آلبی مئیدانېن مرکزینده‌ ایدی و دؤردۆنجۆ اۏلماغې خواهیش إله‌میشدی. اۏنلار ایلک ضربه‌چی‌لرینی بیرینجی بازادا یئرلَشدیرمیشدیلر: تۏپو یئردن گؤتۆردۆم و بیرینجی بئیسمئنه‌ آتدېم. نۏبَتی اۏیونچو تۏپو یۆکسه‌ڲه‌ ووردو، راحات و دۆز مئیدانېن مرکزینه‌. آلبی نین تۏپون آردېنجا قاچماغېنې گؤرَن کیمی باشا دۆشدۆم کی، تۏممی هئنریچ و پیت ریزئر اۏنون اۆچۆن بۏش آد‌لاردې: بئیس‌بال  حاقّېندا بیلدیک‌لرینی دۆنن آخشام أزبرله‌ییب. تۏپ هاوا‌دا اوچدوقجا آلبی اۏنون آلتېندا هۏپپانېر، أل‌لرینی قالدېرېب اۏووج‌لارېنې باشې‌نېن اۆستۆنده‌ بیرلَشدیریر، کپه‌نک قاناد‌لارې کیمی أل چېرپېر و تۏپو اؤز یانېنا سَسله‌ییردی:
– بورا، – قېشقېرېردې سمایا، – بورا، أجلاف… – بیر آیاقدان اۏ بیری‌نین اۆستۆنه‌ هۏپپانېردې.
اومود إدیرم کی، اؤلۆمۆم بو لعنته‌ گلمیش تۏپون یئره‌ دۆشدۆڲۆ قدر اوزون چکمه‌ڲه‌جک. اۏ، إله‌ هئی هاوا‌دا سۆزۆلۆردۆ، آلبی ایسه‌ اۏنون آلتېندا هۏپپانېب دۆشۆردۆ. نهایت تۏپ دۆز آلبی نین سینه‌سینه‌ دۆشدۆ. قاچان آرتېق ایکینجی بازانې کئچمیشدی و اۆچۆنجۆیه‌ طرف شېغېیېردې. آلبی ایسه‌ دؤوره‌ ووروب أل‌لرینی آچدې، إله‌ بیل، ایکی گؤزگؤرۆنمَز اوشاق’لا‌ یاللې گئتمه‌ڲه‌ حاضېرلاشېردې.
– آرخادا، پئلاقوتتی، – قېشقېردېم.
اۏ دۏندو:
– نه‌؟
مرکزه‌ قاچدېم.
– تۏپ آرخادادېر، اؤتۆر!
اۏنلارېن اۏیونچوسو اۆچۆنجۆیه‌ چاتدې، من ایسه‌ دایانېب آلبییه “اؤتۆرمه‌ڲین” نه‌ دئمک اۏلدوغونو باشا سالما‌لې ایدیم.
بیرینجی ایننینقین6 ایلک یارېسېندان سۏنرا اۏنلارېن سککیز هۏومرانې(7) وار ایدی – هامېسې آلبی نین گئجیکمیش اؤتۆرمه‌لری کؤلگه‌سینده‌ ایدی. بیز اۏیونا 0:8 حئسابې ایله‌ باشلادېق.
صېرف مازۏخیزمه‌ گؤره‌، آلبی نین تۏپو نئجه‌ ووردوغونو تصویر إتمه‌لی‌یم. ایلک اؤنجه‌ اۆزۆ پیتچئر8 طرف دایاندې؛ سۏنرا تۏپا ضربه‌ إندیرمک ایسته‌ینده‌ – بو هر دفعه‌ باش وئریردی – یاندان یۏخ، اۆستدن ووروردو، إله‌ بیل، یئره‌ پایا چاخېردې. اۏنون ساغ أل’له‌، یۏخ’سا سۏل أل’له‌ ایشله‌دیڲینی سۏروشمایېن. بیلمیرَم.
پالتاردییشمه‌ اۏتاغېندا أڲنیمیزی دَڲیشیردیک، سوسوردوم. گؤزاوجو پئلاقوتتینی ایزله‌ییردیم، ایچیم قاینایېردې. اۏ، آخماق قارا کئد‌لرینی آتدې و مایکاسې‌نېن اۆستۆند‌ن چهرایې “قاوچۏ” کؤینه‌ڲینی کئچیردی – بَدَنینده‌ هله‌ ده‌ تۏپون ایلک دفعه‌ دۆشدۆڲۆ یئرده‌کی لکه‌ قېزارېردې. ایدمان شۏرت‌لارېنې چېخارمامېش بۏز شالوارېنې گئییندی و اۏنو ایلک اؤنجه‌ بیلَک‌لرینده‌ قالا‌ن قېرمېزې لکه‌لرین، سۏنرا پیتچئر‌لرین آتدېغې تۏپ‌لارېن ایز قۏیدوغو دیزلری‌نین و چاناق‌لارې‌نېن اۆستۆ ایله‌ یوخارې دارتماغا باشلادې.
دؤزمه‌ییب دیللندیم:
– سن کئیسن، پئلاقوتتی، پیت ریزئر’له بورون-بورونا گلسه‌ز بئله‌، اۏنو تانېمازدېن.
کئد‌لری دۏلابېنا قۏیدو و جاواب وئرمه‌دی. اۏنون چهرایې کؤینکلی گئنیش کۆره‌ڲی ایله‌ دانېشېردېم.
– نییه‌ یالاندان حبس‌خانا تیمسېندا اۏلدوغونو دئدین؟
بورنونون آلتېندا نه‌سه‌ مېزېلدادې.
– نه‌؟ – دئدیم.
– اۏینامېشام.
– یالانچې!
اۏ، چئوریلیب غضبلی قارا گؤزلرینی منه‌ زیلله‌دی.
– اۏینامېشام!
– گؤر تیم نه‌ گۆنده‌ اۏلوب!
بیز پالتاردییشمه‌ اۏتاغېنې ترک إدنده‌ دانېشمېردېق. پرۏفۏریئنتاسییا دَرسینه‌ گئدنده‌ جناب هۏپپئرین اۏتاغې‌نېن یانېندان کئچدیک و اۏ باشېنې قالدېرېب منه‌ گؤز ووردو. سۏنرا باشې ایله‌ پئلاقوتتینی گؤرسَتدی: گویا نئجه‌ خزینه‌ سئچدیڲیمه‌ إیهام وورور، – بس من نئجه‌ ایناندېم کی، بو سارساق بئیس بال اولدوزو دېر؟ جناب هۏپپئر یئنی‌دن باشېنې آشاغې سالدې.
– ایندی، – دئدیم پئلاقوتتییه، – سن بۆتۆن مؤوسۆم بۏیو اۆستۆمده‌ قالدېن.
اۏ، مندن قاباقدا ساکیتجه‌ آددېملایېردې، اۏنون اؤکۆزه‌ اۏخشایان دالېندا بیرجه‌ میلچک‌لری قۏوماق اۆچۆن قویروق چاتېشمېردې – منی دَلی إله‌ییردی.
– بدبخت یالانچې! – دئدیم.
اۏ، بیر اؤکۆز نه‌ قدر جلد اۏلا بیلر’‌سه‌، اۏ جلد‌لیکده‌ چئوریلدی:
– اۆستۆنده‌-زاد‌دا قالمامېشام. – بیز پیلله‌کَنین باشېندا، دۏلاب‌لارېن سېرالاندېغې دَهلیز باشلایان مئیدانچا‌دا دایانمېشدېق. بیزدن سۏنرا پیلله‌لری قالخان اوشاق‌لار دایانېب قولاق آسېردېلار – اۆستۆنده‌-زاد‌دا قالمامېشام، سۆمسۆک!
بیرجه‌ دۆز آغزېما طرف گلَن تۆکلۆ یومروغو گؤره‌ بیلدیم. أڲیلسه‌م ده‌، گئج ایدی، بورنومون خېرچېلتېسېنې إشیتدیم. بَدَنیمین اۏرتا حیصّه‌سی آرخایا، باشېم و آیاق‌لارېم ایسه‌ قاباغا گلدی، اۏووج‌لارېم سۏیوق مرمر دؤشه‌مه‌ڲه‌ دَڲمه‌میش، “ج” حرفی کیمی أڲیلیب بئش مئتر گئری سۆرۆکلندیم. آلبی یانېمدان کئچیب پرۏفۏریئنتاسییا کابینئتینه‌ گیردی. بو واخت باشېمې قالدېرېب جناب روسسۏنون قارا آیاق‌قابې‌لارې‌نېن دا اۏرا گیردیڲینی گؤردۆم. أمینم کی، آلبی نین منه‌ ایلیشدیردیڲی یومروغو گؤرۆب، آنجاق ثوبوتوم یۏخ ایدی. آلبی ده‌، من ده‌، هئچ بیریمیز هئچ واخت بو حادیثه‌نی یا‌دا سالمادېق. اۏلا بیلسین، آلبییه یالانچې دئمک’له‌ دۆز إله‌مه‌میشدیم، آما پارلاق بئیس‌بال  اۏیونچوسو اۏلسا دا، هانسې اۏیونچولار آراسېندا اۏلدوغونو دئمک چتین ایدی.
کۏنتراست یاراتماق اۆچۆن دیوک سکارپې دا تقدیم إدیم. اۏ دا کئچمیش جینایتکار ایدی و بیزه‌ همین ایل قۏشولموشدو. یئری گلمیش‌کن، آلبی ده‌، دیوک دا بیزیم رایۏندان دَڲیلدیلر. هر ایکی‌سی نیوارکېن اۏ بیری تایېندا، “آشاغې بۏغاز”دا یاشایېردې و تحصیل شوراسې اۏنلارې بیزه‌ آلبی ایکی، دیوکو ایسه‌ دؤرد مکتبدن قۏوولدوقدان سۏنرا گؤندَرمیشدی. شورا لاپ مارکس کیمی أمین ایدی کی، عالی مدنیيَّت أوّل-سۏن پریمیتیو اۏلانېن عؤهده‌سیندن‌ گله‌جَک.
آلبی و دیوکو یان-یانا اۏتوزدورموردولار: آلبی بو ایش‌لرین باشېنې بوراخماغا قرار وئرمیشدیسه‌ ده‌، حیسّ اۏلونوردو کی، دیوک، بو قېوراق، سۆرۆشکن لال-دینمز اۏغلان نه‌سه‌ پلانلا‌شدېرېر. اۏنلار بیر-بیری‌لرینه‌ قارشې مئهریبان حیسّ‌لر بسلمه‌سه‌لر ده‌، دیوک همیشه‌ آلبی ایله‌ منیم آرخامجا گزیردی. بئله‌ باشا دۆشۆرَم کی، آلبی اۏنونکیمی‌لره یاخشې بَلَد اۏلدوغو اۆچۆن نیفرت إدیردی، بئله‌ یۏلداشا دؤزمک ایسه‌ سنی آنلامازدان نیفرت إده‌نه‌ دؤزمکدن داها آسان ایدی. أڲر آلبی بئگئمۏت ایدیسه‌، دیوک سۆرۆنن ایدی. منمی؟ بیلمیرَم؛ باشقالارېنې حئیوانا بنزتمک داها آسان ‌دېر.
بعضن ناهار واختې دیوک’لا‌ کافه‌تئرییا‌نېن قارشې‌سېنداکې دَهلیزده‌ سپاررینق’له(9) مشغول اۏلوردوق. اۏ، هوکو جئبدن(10) آیېرا بیلمیردی و قارابوغدایې دری‌سینده‌ یارا ایزلری‌نین قالماسېنې، ساچې‌نېن سلیقه‌سیز اۏلماسېنې خۏشلامېردې؛ لاکین إله‌ هَوَس’له‌ دالېر، أڲیلیر، قېورېلېر، آچېلېردې کی، یقین منیم’له‌ ایلان-ایلان اۏیناماق ذؤوقۆ اۆچۆن پول دا وئرَردی. اۏ، منی هیپنۏز إدیردی. دیوک قلبیمده‌کی سارې سیمه‌ تۏخونوردو، آلبی ایسه‌ داها درینده‌ یئرله‌شن بیر سیمی، اومود إدیرم کی، داها نجیب اۏلانېنې آختارېب اۏنو گریردی.
***

آخې إله‌ بیل، آلبینی لاپ ملک، یاخود قوزو بالا‌سې کیمی تصویر إله‌دیم. اۏندا گلین سیزه‌ جناب روسسۏنون باشېنا آچدېغېمېز اۏیوندان دانېشېم.
روسسۏ اؤز سېناق تئستی نین نتیجه‌لرینه‌ مۆهاجیر آنا-آتالارې‌نېن (آلبی نین ده‌ آنا-آتالارې‌نېن، بلکه‌ إله‌ اؤزۆنۆن ده‌) پاپا‌نېن گۆناه‌سېز‌لېغېنا ایناندېق‌لارې کیمی اینانېردې. أڲر سېناق‌لار آلبی نین وکیل اۏلدوغونو دئییردی‌’سه‌، دئمه‌لی اۏ وکیل اۏلاجاقدې. آلبی نین کئچمیشینه‌ گلدیکده‌ ایسه‌، بو، جناب روسسۏنون اؤز اؤنجه‌گؤرمه‌سینه اینامېنې داها دا گۆج‌لَندیریردی: آلبی ایله‌ مشغول اۏلاندا اۏنون گؤزلرینده‌ خیلاص ایشېغې پارلا‌یېردې. سئنتیابردا اۏخوماق اۆچۆن آلبییه اۏلیوئر وئندئلل هۏلمسون بیۏقرافیسېنې وئرمیشدی؛ اۏکتۏبر‌دا یازېغې هر هفته‌ إکسپرۏمت شکیلده‌ صینیف قارشې‌سېندا چېخېش إتمه‌ڲه‌ مجبور إدیردی، نۏیابر‌دا ایسه‌ اۏنا کۏنستیتوسییا حاقّېندا معروضه‌ یازماغې تاپشېردې، من یازاسې اۏلدوم؛ دئکابردا ایسه‌ لاپ آغ إله‌دی – آلبینی و منی (بیر ده‌ حۆقوقا مئییلینی کشف إتدیڲی باشقا ایکی نفری) إسسئکس ماهالې‌نېن محکَمه‌سینه‌ گؤندردی کی، “أصل حۆقوق‌شناس‌لارې ایش باشېندا” گؤرَک.
سۏیوق، کۆلکلی بیر سَحَر ایدی و بیز سیقارېمېزین کؤتۆک‌لرینی محکَمه‌نین قارشې‌سېنداکې مئیداندا اۏلان لینکۏلن هئیکَلینین دیبینه‌ توللادېقدان سۏنرا، اوزون آغ سئمئنت پیلله‌لر’له‌ قالخماغا باشلادېق. بیردن آلبی اۆزۆنۆ چئویریب مئیدان’لا‌ عکس ایستیقامتده‌ مارکئت-ایستریته‌ طرف گئتمه‌ڲه‌ باشلادې. اۏنو چاغېردېم، اۏ ایسه‌ دئدی کی، بونلارې چۏخدان گؤرۆب – بونو دئیَندن سۏنرا آرتېق گزمیر، مرکزین غلبه‌لیک کۆچه‌لری ایله‌ پۏلیسدن یۏخ، کئچمیشیندن‌ قاچېردې. اۏ، بیزی محکَمه‌یه‌ گؤندَردیڲی اۆچۆن روسسۏنو آخماق حئساب إتمیردی، عکسینه‌ اؤرگتمن‌لره‌ چۏخ حؤرمَت إدیردی. اۏ، بئله‌ دۆشۆنۆردۆ کی، روسسۏ ساده‌جه‌ اۏنون کئچمیشینی گؤزۆنه‌ سۏخماق ایسته‌ییر.
تعجّۆبلۆ دَڲیل کی، سحری گۆن ایدمان دَرسیند‌ن سۏنرا آلبی پرۏفۏریئنتاسییا اؤرگتمنینه‌ قارشې حربی حرکاتا باشلادېغېنې إعلان إتدی – دۆزگۆن یۏلا گلندن سۏنرا پلانلا‌شدېردېغې ایلک جینایت بو ایدی. اۏ، منی حرکات پلانې ایله‌ تانېش إتدی و بونو قالا‌ن شایېرد‌لاره‌ ده‌ گؤرسَتمه‌ڲی تکلیف إله‌دی. آلبی ایله‌ صینیفین یئرده‌ قالا‌ن اینتیظاملې، محکَمه‌یه‌ جلب اۏلونمامېش هئیتی آراسېندا واسیطه‌چی کیمی قاپېدا دایانېب هر ایچه‌ری‌ گیرَنین قولاغېنا پلانې پېچېلدایېردېم: “ساعات اۏن بیره‌ اۏن بئش دقیقه‌ ایشله‌میشدن سۏنرا روسسۏ لؤوحه‌یه‌ چئوریلن کیمی أییل و اؤز آیاق‌قابې‌لارې‌نېن باغېنې دۆڲۆن’له”. صینیف یۏلداشېم تعجّۆب‌ دۏلو باخېش‌لار’لا جاواب وئریردی‌’سه‌، ماسانېن باشېندا داغ کیمی دایانمېش پئلاقوتتینی گؤرسه‌دیردیم؛ تعجّۆب‌ درحال یۏخا چېخېردې و نۏبَتی ایش اۏرتاغېمېز اؤز یئرینه‌ کئچیردی. بیرجه‌ دیوک’لا‌ پرابلئم یاشاندې. اۏ، پلانې دینله‌دی و منه‌ إله‌ باخدې کی، إله‌ بیل اۏنون اؤز قوروپلاشماسې واردې و بیزیم‌کیندن‌ هئچ خبری بئله‌ یۏخ ایدی.
نهایت زنگ چالېندې؛ من قاپېنې آرخامجا اؤرتدۆم و ساکیتجه‌ اؤز ماساما یاخېنلاشدېم. سۏنرا دقیقه‌ عقربی‌نین اۆچه‌ یاخېنلاشماسېنې گؤزله‌دیم؛ عقرب یئرینه‌ چاتدې؛ سۏنرا روسسۏ آلۏمینیۏم ایستئحصالېندا ایشچی‌لرین معاش میقیاسېنې یازماق اۆچۆن اۆزۆنۆ لؤوحه‌یه‌ چئویردی. من باغ‌لارېمې دۆڲۆنله‌مک اۆچۆن أڲیلدیم و بۆتۆن ماسا‌لارېن آلتېندا گۆلن سیما‌لارې گؤردۆم. سۏلدا، آرخا طرفده‌ آلبی نین پېچېلتې‌سېنې إشیتدیم؛ أل‌لری ایله‌ قارا ایپک جۏراب‌لارېنې قوردالایېردې و پېچېلتې‌سې گئتدیکجه‌ یۆکسلیر، آنلاشېلماز، غضبلی، سیجیلییاسایاغې اۏلوردو. دیالۏق اۏنون’لا روسسۏ آراسېندا کئچیردی. قان بئینیمه‌ ووردو و گیجگاه‌لارېمدا دؤڲۆنمه‌ڲه‌ باشلادې، أل‌لریم باغ‌لارې آچېب-باغلایېردې؛ لؤوحه‌یه‌ طرف باخدېم. روسسۏنون آیاق‌لارې چئوریلدی. یقین گؤزلرینه‌ اینانمېردې – بایاق ییرمی بئش صیفتین اۏنا باخدېغې یئرده‌ ایندی هئچ نه‌ یۏخ ایدی. آنجاق ماسا‌لار ایدی.
– بس‌دیر، – سَسی إشیدیلدی، – بس ‌دیر. – أل‌لرینی بیر-بیرینه‌ چېرپدې. – کیفایت‌ دیر، اوشاق‌لار. شیتینی چېخارمایېن. اۏتورون.
بو زامان آلبی نین پېچېلتې‌سې ماسانېن آلتېندا قان’لا‌ دۏلوب قېزارمېش بۆتۆن قولاق‌لارا چاتدې؛ اۏ، بیزی یئرآلتې آخېن کیمی إحاطه‌له‌دی.
– چېخمایېن!
روسسۏ بیزدن قالخماغېمېزې خواهیش إدیردی، لاکین بیز ترپنمیردیک. آلبی أمر إده‌نه‌ قدر اۏتورمادېق؛ سۏنرا اۏنون گؤرسه‌دیشی ایله‌ اۏخودوق:
آلما کؤلگه‌سینده‌ اۏتورما،
مندن باشقا بیر کس’له‌.
مندن باشقا بیر کس’له‌.
مندن باشقا بیر کس’له‌.
یۏخ، یۏخ، آلما کؤلگه‌سینده‌ اۏتورما…
سۏنرا مئلۏدی‌نېن ریتمینه‌ اویقون أل چالماغا باشلادېق. بیر سَس-کۆی قالخدې کی!
جناب روسسۏ تعجّۆبدن دۏنوب قالمېشدې. أڲنینده‌ اۆتۆلۆ ماوی جېزېقلې کۏستیوم، رر اۏیماسې اۏلان سانجاقلې بئژ کراوات، آیاغېندا قارا آیاق‌قابې‌لار وار ایدی، آیاق‌قابې‌لار ایشېلدایېردې. جناب روسسۏ – سلیقه‌یه‌، دۆرۆستلۆیه، دقیقلییه، پلانلاشدېرېلمېش طالئعه‌ اینانېردې، گَله‌جه‌ڲه‌، پرۏفئسسیۏنال اۏریئنتاسییایا اینانېردې! منیم ایسه‌ یانېمدا، آرخامدا، ایچیمده‌، هر طرفیمده‌ آلبی وار ایدی! بیز بیر-بیریمیزه‌ باخدېق، سینه‌م سئوینجدن قابارمېشدې: “آلما کؤلگه‌سینده‌ هئچ کیم’له‌ اۏتورما…” – آلبی نین سَسی گۆرۆلده‌ییردی، سۏنرا باشقا بیر سَس، دیوکون قاتې، شیرین سَسی یایېلدې؛ اۏ دا تانقۏ ریتمینده‌ أل چالېردې.
روسسۏ بیر ثانییه‌‌لیک “ایختیصاصلې ایشچی‌لر: ایختیصاصلاشما و معاش اؤلچۆلری” جدوَ‌لینه‌ سؤیکَندی، سۏنرا اۏتورقایا چؤکدۆ – اؤزۆ ده‌ إله‌ چؤکدۆ کی، إله‌ بیل، اۏتوراجاغې یۏخ ایدی. اۏ، یئکه‌ باشېنې ماسانېن اۆستۆنه‌ قۏیدو، چیڲین‌لری ایسلاق کاغېذ کیمی بۆکۆلدۆ؛ آلبی سۏن ضربه‌نی ووردو. اۏخوماغې کَسدی؛ بیز ده‌ سوسدوق. روسسۏ سۆکوت ایچینده‌ باشېنې قالدېردې؛ قارا، شیشمیش گؤز‌لر’له‌ آتامانېمېز آلبئرتۏ پئلاقوتتییه باخدې. روسسۏ یاواش-یاواش باشېنې یئلله‌مه‌ڲه باشلادې: بو آرتېق آل کاپۏنئ یۏخ، هاریبالدی ایدی! روسسۏ گؤزله‌ییردی: من گؤزله‌ییردیم؛ هامې گؤزله‌ییردی. آلبی یاواشجا آیاغا قالخدې و اۏخودو: “دئ، سن گؤرۆر‌سن‌می صۆبح ایشېغېندا، غرور’لا‌ ویداع‌لاشېردېلار…” بیز ده‌ آیاغا قالخېب اۏخودوق. اوزون قارا کیرپیک‌لرینده‌ یاش گیله‌ننن مغلوب اۏلموش جناب رۏبئرت روسسۏ ماساسې‌نېن آرخاسېندان قالخدې و پئلاقوتتی نین گۆرۆلتۆلۆ، محو‌إدیجی باس سَسینی تکرارلایاراق دۏداق‌لارېنې ترپَتدی: “… سمایا شېغېیان بۏمبا‌لار، ثوبوت إدیردی…” أعلاء اۏخویوردوق!
***

آلبی مکتبی همین ایلین اییونوندا ترک إتدی – اۏ یالنېز پرۏفۏریئنتاسییا دَرسیند‌ن کئچمیشدی – لاکین بیزیم یۏلداشلېغېمېز، بو غریبه‌ گمی اۏ گئتمه‌میشدن بیر نئچه‌ آی أوّل پارچالانېب قېرېق-قېرېق اۏلموشدو. أحوالات مارت آیېندا باش وئرمیشدی، دیوک’لا‌ کافه‌تئرییا‌نېن قارشې‌سېنداکې دَهلیزده‌ بۏکس’لا مشغول ایدیک؛ مئلۏدیک سَسی ایله‌ خۏروموزا قۏشولاندان سۏنرا دیوک’لا‌ دۏستلاشان آلبی حاکیم اۏلماق ایسته‌دیڲینی بیلدیردی. گاه‌ بیزی آیېرماق اۆچۆن آرایا گیریر، گاه‌ قورشاقدان آشاغې ضربه‌لر باره‌ده‌ خبردار‌لېق إدیر، گاه‌ دا دیوکو دارتېشدېرېردې – دئیه‌سن، بوندان ذؤوق آلېردې. یادېمدادېر، بیر-بیریمیزدن یاپېشاندا راحاتجا دیوکون بؤیره‌ڲینه ضربه‌لر إندیریردیم، اۏ ایسه‌ ألیمین آلتېندا قېورانېردې. گۆنَش کۆره‌ڲی‌نین آرخاسېندا‌کې پنجره‌دن دۆشۆر، اۏنون ایلان یوواسېنا بنزه‌ڲَن ساچ‌لارې‌نېن آراسېندان کئچیردی. اۏنون بؤیرۆندن ووروردوم، اۏ، قاچماغا چالېشېردې، من اۏنون ایلانواری ساچ‌لارېنا باخېب آغېر-آغېر نفس آلېردېم. بیردن آلبی آرامېزا گیریب بیزی آرالادې – دیوک کنارا چکیلدی، من ایسه‌ اینئرسییا ایله‌ قاباغا اوچدوم، یومروغوم دیوکون کۆنجۆنده‌کی پنجره‌یه‌ گیردی. آددېم سَس‌لری گلدی، بیر نئچه‌ ثانییه‌ سۏنرا آغېز‌لارېندا یئمک گؤوشه‌ین بیر سۆرۆ دخیلسیز آدام منی إحاطه‌لییب شیت-شیت هنَک‌لر إله‌مه‌ڲه‌ باشلادې. اؤزۆ ده‌ منی تک. آلبی و دیوک بوخار اۏلوب یۏخا چېخمېشدېلار. اۏنلارېن ایکی‌سینی ده‌ لعنت‌لَدیم، لیاقت‌سیز آلچاق‌لار! طیبّ باجې‌سې – نهنگ، واریکۏزلو آیاق‌لارې، أڲنینده‌ کراخماللې آغ خالاتې اۏلان ماترۏنا – گلیب سۏی‌آدېمې قئید إتمه‌میش و یومروغومدان شۆشه‌ قېرېنتې‌لارېنې چېخارماق اۆچۆن طیبّ کابینئتینه‌ آپارمامېش جماعت یارېمچېق قۏیدوق‌لارې ناهارا قایېتمادې. داها سۏنرا منی ایلک و سۏن دفعه‌ دایرئکتۏر جناب اوئندئللین یانېنا چاغېردېلار.
همین واخت‌دان اۏن بئش ایل کئچیب و من آلبی پئلاقوتتی نین باشېنا نه‌ گلدیڲینی بیلمیرَم. قانقستئر اۏلوب’سا دا، کیفۏوئر کۏمیته‌سینی ماراقلاندېراجاق قدر مشهور و وار‌لې اۏلمایېب. کۏمیته‌ نیو-جئرسی شتاتې ایله‌ مشغول اۏلماغا باشلایاندا آراشدېرما‌لارې دیققت’له‌ ایزله‌دیم، لاکین قزئت‌لرده‌ نه‌ پئلاقوتتی نین، نه‌ ده‌ دیوک سکارپا‌نېن سۏی‌آدېنا راست گلمه‌دیم – آما کیم بیلیر، بلکه‌ ده‌ دیوک ایندی باشقا سۏی‌آدې گؤتۆرۆب. لاکین پرۏفۏریئنتاسییا اؤرگتمَنیمیزین طالئعینی دقیق بیلیرم. سۏنرا‌لار باشقا سئنات کۏمیته‌سی شتاتې تمیزله‌یَنده‌ معلوم اۏلدو کی، تَخمینَن 1935-جی ایلده‌، اۏ واخت پئداقۏژی کالئجین اؤرگنچی‌سی اۏلان رۏبئرت روسسۏ مارکسیست اۏلوب. روسسۏ کۏمیته‌نین بعضی سوال‌لارېنا جاواب وئرمکدن ایمتینا إتدی، تحصیل شوراسې یېغېشېب اۏنو دانلادې و قۏودو. واخت‌آشېرې نیو-آرک قزئتینده‌ اۏخویورام کی، وطنداش آزاد‌لېق’لارې بیرلیڲی هله‌ ده‌ بو قرار’لا‌ باغلې شیکایت إتمه‌ڲه‌ چالېشېر. حتتا اؤزۆم ده‌ شورایا یازمېشدېم کی، أڲر منه‌ کیمسه‌ پیس إتکی إدیب‌’سه‌ ده‌، دقیق بیلیرم، بو، اؤرگتمَنَم روسسۏ دَڲیل؛ اۏ، کۏمۏنیست اۏلسا دا، بونو گؤرسَتمیردی. مکتوبا “اولدوزلو بایراق” ماهنې‌سېنې اۏخوماغېمېز’لا‌ باغلې إپیزۏدو سالماغا اۆرَک إله‌مه‌دیم: نه‌ بیلمک اۏ‌لار، بو أحوالات تحصیل شورا‌لارېندا اۏتوران و إله‌ اۏرداجا اؤلن أرکؤیۆن خانېم‌لارا و ماغازا‌لار شبکه‌سی‌نین صاحیب‌لرینه‌ نه‌یی ثوبوت إده‌جک، یاخود إتمه‌یه‌جک.
أڲر (باشقا سؤز’له‌ ایفاده‌ إتسک) اینسانېن حیکایه‌سی اۏنون طالئعی‌دیرسه‌، اۏنلار یازدېغېم مکتوبو نظره‌ آلاجاق‌مې، نه‌ بیلَک؟ باشقا جۆر دئسک، مۆدۆرۆن یانېنا چاغېرېلدېغېم گۆن اۏن بئش ایلیم دَفن اۏلوندومو؟
… اۏ، هۆندۆربۏی، عالی‌جَناب بیر جئنتلمن ایدی و من ایچه‌ری‌ گیرَنده‌ آیاغا قالخېب ألینی اوزاتدې.
بایاق دیوکون ایلانواری ساچ‌لارېنې دلیب کئچن گۆنَش ایندی جناب اوئندئللین ژالۆز‌لری‌نین آراسېندان سېیرېلېب یاشېل خالېصېنې قېزدېرېردې.
– ایش-گۆج؟ – سۏروشدو.
– هه‌… – سارغېلې ألیمی ساغلام ألیمین آلتېمدا گیزلَدیب یئرسیز جاواب وئردیم.
نزاکت’له‌ تکلیف إتدی:
– اۏتورون.
قۏرخموش، تجرۆبه‌سیز شایېرد، یانې من تعظیمه‌ بنزر بیر شئی إدیب اۏتوردوم. جناب اوئندئلل مئتال کارتۏتئکا دۏلابېنا یاخېنلاشدې، بیر یئشییی چېخاردې و اۏردان بؤیۆک آغ کارت گؤتۆردۆ. اۏنو ماسانېن اۆستۆنده‌ قۏیوب منی یاخېنلاشدېردې کی، اۆزه‌رینده‌ یازېلانې اۏخویا بیلیم. یوخارېدا بؤیۆک حرف‌لر’له‌ سۏی‌آدېم، بیرینجی و ایکینجی آدېم یازېلمېشدې؛ آشاغېدا رۏما یازېسې ایله‌ بیر رقمی و یانېندا: “دَهلیزده‌ دالاشېب پنجره‌نی سېندېرېب (19/3/42)”. آرتېق سندلشدیریلیب. بؤیۆک کارتدا خئیلَک بۏش یئر وار.
اؤز اۏتورقانېما قایېدېب اۏتوردوم، جناب اوئندئلل ایسه‌ دئدی کی، بو کارت منی عؤمۆر بۏیو مۆشاییعَت إده‌جک. ایلک اؤنجه‌ قولاق آسېردېم، لاکین نیطق اوزاندېقجا دراماتیزمینی ایتیردی و دیققتیم اۏنون کارتۏتئکاسېنا گئتدی. اۏراداکې کارت‌لارې تَصَوّۆر إله‌دیم. آلبی نین، دیوکون کارتېنې… اۏندا آنلادېم کی، – و دئمک اۏ‌لار باغېشلادېم – اۏنلار نییه‌ آرادان چېخېب قېرېق پنجره‌نین گۆناهېنې بۏینومدا قۏیدولار. باشا دۆشۆرسۆنۆز، آلبی همیشه‌ کارتۏتئکادان و ألیفبا سېراسې ایله‌ دۆزۆلمۆش کارت‌لاردان خبردار ایدی؛ من بیلمیردیم؛ روسسۏ، یازېق روسسۏ ایسه‌ بو یاخېن‌لاردا اؤرگنمیشدی.

سؤزلۆک
1. ایختیصاص سئچمه‌ دَرسی.
2. بئیسبۏلون بیر نۏعو
3. آمریکا فوتبالونون نۏعو
4. بئیسبۏلدا مۆدافیه‌ مؤوقئعینده‌ اۏینایان اۏیونچو
5. بئیسبۏلدا اۏیون مؤوقئعی
6. بئیسبۏلدا واخت اؤلچۆسۆ
7. بئیسبۏلدا اۏیون وضعيّتی
8. بئیسبۏلدا تۏپو آتان اۏیونچو
9. دؤڲۆش، بۏکس
10. ضربه‌ نۏع‌لری