چئشیدلی دیل‌لری اؤرگنمک، اۏنلارېن دۆزگۆن دؤنگۆسۆ و چئوریمه سؤره‌جی / آیهان میانالې (مقاله‌)

چئشیدلی دیل‌لری اؤرگنمک، اۏنلارېن دۆزگۆن دؤنگۆسۆ و چئوریمه سؤره‌جی / آیهان میانالې (مقاله‌)

بیرینجی دیل (آنا دیلی) و ایکینجی دیلی (دۏغما دیلدن باشقا) اؤرگنمک، اینسان بئینی ایله ذکاسېنا چئشیدلی إتکی گؤرسه‌دیر. بو یازې‌دا بیر سېرا تَمَل نؤکته‌لری بیرلیکده‌ گؤزدن کئچیرتمه‌ڲه‌ چالېشاجاغېق:

1- بیرینجی دیلین اؤرگنیلمه‌سی (آنا دیلی):

1-1- بئینین ایلک یئته‌نَک‌لری‌نین گلیشیمی و آرتېرېلماسې

آنا دیلی‌نین اؤرگنیلمه‌سی کؤرپه‌لیکدن، حتتا آنا بطنیندن‌ و اوشاغېن دویقو و إشیتمه‌ اۏرقان‌لارې‌نېن اۏلوشوموندان سۏنرا باشلایېر و اوشاق‌لېقدا تَمَل اؤرگنمه‌ یئته‌نک‌لری‌نین گلیشیمینه و آرتما‌سېنا اؤنملی بیر قاتقې پای وئریر. بو سۆرَج تانېماق، قاورایېش و ایله‌تیشیم باجارېق‌لارې‌نېن گۆج‌لَندیرمه‌سینه یاردېمچې اۏلور.

2-1- دیل باجارېق‌لارې‌نېن تَمَل‌لَندیریلمه‌سی

آنا دیلی اؤزلۆڲۆنده باشقا دیل‌لری اؤرگنمک اۆچۆن، تَمَل رۏلونو اۏینایېر و بیز بو ایمکانې، یانې آنا دیلی‌نین اؤرگنمه‌ڲینی حاکیم دیله اویاراق بیر اوشاق‌دان آلېرساق، باشقا دیل‌لری و حتتا هر هانسې باشقا بیلیمی اؤرگنیش باجارېغېنې اۏ اوشاقدان آلېرېق و یا أن یاخشې دوروموندا بو یئته‌نه‌ڲی اۏلدوقجا گرگین و أن گۆجسۆز بیر نؤقطه‌یه چاتدېرېرېق.

بیر کؤرپه‌نین ألده إتدیڲی ایلک دیل باجارېق‌لارې، گله‌جکده اۏنا یئنی دیل‌لری اؤرگنمکده‌ یاردېم إده‌جک. بیر اوشاق دۏغولدوغو آن‌دان آنا دیلیندن‌ باشقا بیر دیلی اؤرگنمه‌ڲه‌ اۏداقلاندېغېندا‌، اۏنا تحمیل اۏلوندوغو یئنی دیلین یاد دئیتالارې ایله آنا بطنینده‌ ألده‌ إتدیڲی ایلکین دئیتالار  اویقون گلمه‌دیڲی اۆچۆن، دیل اویقونلاشما یئته‌نه‌ڲینی ألدن وئریر و بئینینده‌ ایلکین قئیده آلېنان دئیتالارا دایانان تَمل‌لرین اۏلماماسې و بئینینده قئید اۏلونان تَمَل‌لر اۏلمازدان یئنی دئیتالارې قئید إتمه‌سی نه‌دَنیندن ایکینجی دیلی و حتتا هر هانسې باشقا بیر بیلیمی دۆزگۆن اؤرگنمک ایمکان‌سېز اۏلور و آردېندان دا بو سۆرجده‌کی اؤرگتیم‌لر اۏلدوقجا قېسېر، گۆجسۆز و یارېمچېق اۏلور. آما بونون عکسینه اوشاغېن بئینینده‌ آنا بطنینده‌ یازېلان دئیتالار’لا اویوملو اۏلاراق بیرینجی دیلی اؤرگنمک اۆچۆن تَمَل‌لر وار’سا، اۏ، سئودیڲی هر هانسې دیلی و یا بیلیمی اؤرگنمک اۆچۆن‌ یئته‌نکلی گؤرۆنۆر. نه‌دن کی بئینی‌نین فرئکانس‌لارېنې تثبیت إدیب بۏنلارې تام اۏلاراق إشلَشدیره‌رَک، بئینینده‌کی أکتیو اۏلمایان نۏرۏن‌لارې حرکته کئچیردیب، سۆرَکلی اؤرگنمه‌ڲه‌ داوام إده‌جک.

2- ایکینجی دیل اؤرگنمه‌ڲین بئیین اۆزه‌رینده‌ اۏلان إتکی‌لری

1-2- بئیین پئرفۏرمانسېنې گۆج‌لَندیرمه

ایکینجی دیلی اؤرگنمکده بئینین چئشیدلی بؤلۆم‌لرینی قوللانماق گره‌کیر و بو دا بئیین پئرفۏرمانسېنې بۆتؤو اۏلاراق گۆج‌لَندیریر. بو سۆرَج یادداشې، اۏداقلانماغې و سۏرون چؤزمه باجارېق‌لارېنې گلیشدیره بیلر. اینسانېن بئینی، یئنی اؤرگنمه‌ فایل‌لارېنې آنا قئید بؤلگه‌سینده‌ (آنا دیلی) قئیده‌ آلېنمېش آیرې آنجاق باغلانتېلې بیر بؤلۆمده‌ أکتیولشدیریر و بئیینده‌ یئنی آنلایېش‌لارا اویقونلاشاراق، آنلایېش‌لارې لۏکاللاشدېرېر. بو سۆرَجده، یئنی آنلایېش‌لار یارا‌داراق بئینی گلیشدیریر و بئینین نۏرۏن‌لارېنې تام اۏلاراق‌ یئنی اؤرگنمه‌لر‌ اۆچۆن قوللانېر.

2-2- آرتان تانېماق چئویک‌لیڲین آرتماسې

چئشیدلی دیل‌لرده‌ دانېشان اینسان‌لار سۆرَکلی چئشیدلی گؤرَولر آراسېندا کئچید إتمک و عئینی واختدا بیردن چۏخ ایشی ایداره‌ إتمک یئته‌نه‌ڲینه‌ صاحاب ‌دېر‌لار. بو تانېماق چئویک‌لیک گۆنده‌لیک یاشامدا و ایش اۏرتامېندا‌ اۏلدوقجا فایدا‌لې اۏلا بیلر. بو یئته‌نک یالنېز ایلک پیلله (آنا دیلی‌نین أڲیتیمی) دۆزگۆن شکیلده آتېلاندا گلیشیر و بو اینسان‌لار، بو دؤنگۆیۆ ایکینجی پیلله‌دن (آنا دیلیندن باشقا) باشلایاراق تاماملایان اینسان‌لار’لا قارشېلاشدېرېلدېغېندا،‌ بئیین‌لرینده‌ بو چئویک‌لیڲی گؤرسَتمزلر، چۆنکی زۏرونلو وسئچیم‌سیز ایکینجی دیلین ایلکین اؤرگه‌تیمی نه‌دنیندن‌ بئیین‌لرینده‌ بئله بیر چئویک‌لیک گؤزه دَڲمیر‌.

3-2- دویقویانا ذکا اۆزه‌رینده پۏزیتیو إتکی‌لر

بیرینجی دیلی اؤرگندیکدن سۏنرا یئنی دیل‌لری اؤرگنمک دویقویانا ذکا‌نېن گلیشدیرمه‌سینه یاردېم إده‌ بیلر. بو، داها چۏخ سۏسیال إتکی‌لَشمه‌ و چئشیدلی کۆلتۆرلری‌ و دویقو‌لارې آنلاماق یئته‌نه‌ڲی‌نین آرتما‌سې ایله‌ باش وئریر. بئله‌لیک’له‌، اینسان چئشیدلی کۆلتۆرلری بیرلشدیره‌رک دویقویانا ذکاسېنې آرتېرېر و هر یئنی دیل اۆچۆن باجارېق سويّه‌سینی اۆچ قات‌ آرتېرېر.

4-2- تانېماق و بیلیش‌یانا خسته‌لیک‌لرده‌کی ریسکین آزالماسې

آراشدېرمالار گؤرسه‌دیر کی، ایکینجی و یا داها چۏخ دیل اؤرگنمک اونوتقان‌لېق کیمی ایدراک و بیلیش‌یانا خسته‌لیک‌لری‌نین ریسکینی آزالدا بیلر. بو، بئیین چالېشماسې‌نېن آرتما‌سې و یئنی سینیر باغلانتې‌لارې‌نېن یارادېلماسې ایله‌ ایلگیده دیر. بو دورومدا بئیین کانال‌لا‌رېندا هئچ بیر تېخانما اۏلمایاجاق و بئله‌ اینسان‌لارېن اونوتقان‌لېق یاشاماق شانسې چۏخ آز اۏلار و یا اۏنلاردا بو اۏلای هئچ اۆز وئرمَز. دئمه‌لی‌ییک کی، بئله‌ اینسان‌لار اونوتقان‌لېق دوروموندا‌ بئیین‌لرینده‌کی‌ ایلک قئیده‌ آلېنان دئیتالارې تام اۏلاراق ألده‌ إده بیله‌جکلر و اونوتقان‌لېق خسته‌لیڲی باشلایاندا اۏتۏماتیک و ایستر-ایسته‌مَز بیر چئشید آنا دیل‌لرینه‌ قایېداجاقلار کی، بو دا اؤز ایلکین دئیتالارېنا‌ بیر چئشید صېفېرلاما و گئری قایېدېش سایېلېر و بو دوروم، هر هانسې بیر اوشاغې ایلک دیلی اؤرگنمکدن محروم إتمه‌مک اۆچۆن بیر بؤیۆک نه‌دن دیر، بو اۏلایېن عکس حالېندا بو شخصه‌ قارشې باغېشلانماز جینایت تؤره‌ده‌جه‌ییک و بورادا سؤز قۏنوسو اۏلان اینسان اونوتقان‌لېق خسته‌لیڲینه یۏلوخاندا، ایلکین دئیتالارې و دۏغوشدان سۏنراکې یاد دئیتالارېن بیر-بیری ایله اویقون گلمه‌مه‌سی اۆچۆن، کئچمیشی ایله‌، یانې بئیینده‌کی‌ قئیده‌ آلېنان ایلک دئیتا‌لار’لا ایلگی قورا بیلمه‌ییب، کئچمیشینده و اؤزلۆڲۆنده اۆز وئرمیش بۆتۆن اۏلای‌لارې، اینسان‌لارې و هر هانسې اؤزلۆک ایله ایلگیده اۏلان شئی‌لری اونوتاجاق.

3- بئیین یاپې‌سېنداکې‌ فرقلی‌لیک‌لر

ایکینجی و حتتا اۆچۆنجۆ دیل‌لری دۆزگۆن اؤرگه‌نن اینسان‌لارېن آرالارېندا اۏلان فرق‌لر ایکی آنا بؤلۆمه بؤلۆنۆر.

بۏز و آغ مادّه‌

ایلک اؤنجه‌ بۏز و آغ مادّه‌ آنلایېشېنې گؤزدن کئچیردَک:

بۏز و آغ مادّه‌ مرکزی سینیر سیستئمی‌نین ایکی آنا پارچاسې دېر و هر بیری بئیین ایشلَو‌لرینده چئشیدلی رۏل اۏینایېر:

1-3- بۏز مادّه‌

1-1-3- بیچیمی: بۏز مادّه‌ نۏرۏن حۆجئیره‌لریندن[1]، دئندرایت‌لاردن،[2] مایلین اۏلمامېش آکسېن‌لاردان،[3] قلېیېل حۆجئیره‌لردن[4] (آسترۏسایت‌لار[5] و آلېقۏدَندرۏسایت‌لار[6] کیمی)، سایناپس‌لاردان[7] و قېلجال دامارلاردان اۏلوشور.

2-1-3- یئرله‌شیمی: بئیینده‌ بۏز مادّه‌ دېش بؤلگه‌لرده‌ (بئیین قابېغې)، اۏنورغا ایچینده‌ ایسه‌ ایچی بؤلگه‌لرده‌ یئرله‌شیر.

3-1-3- گؤرَولری: بۏز مادّه‌ دئیتالارېن آراسېنداکې آلېب-گؤندرمه و آنالیز ایشله‌نمه‌سی و سینیر چالېشما‌لارېنا باخېجې‌لېق إتمک اۆچۆن رۏل اۏینایېر. اۏنا حیس إدیلَن اؤرنک بیلگی‌سایاردا اۏلان CPU-دان آد آپارماق اۏلار. بو بؤلۆم بئیینده قرار وئرمه، حرکته‌ کۏنترۏلو و دویقو‌لارېن ایشله‌نمه‌سینده رۏل اۏینایېر.

2-3- آغ مادّه‌

1-2-3- بیچیمی: آغ مادّه‌ مایلین اۏلموش آکسېن‌لاردان اۏلوشور و بئیین و اۏنورغا بئینی‌نین چئشیدلی بؤلگه‌‌لری آراسېندا دئیتالارېن سۆرعتلی ایله‌تیمینه یاردېمچې اۏلور.

2-2-3- یئرله‌شیمی: بئیینده‌ آغ مادّه‌ ایچی بؤلگه‌لرده‌ یئرلَشیر و اۏنورغا بئینینده‌ ایسه‌ دېش بؤلگه‌لرده‌ یئر آلېر.

3-2-3- گؤرَولری: آغ مادّه‌ بئیین و اۏنورغا بئینی‌نین چئشیدلی بؤلگه‌‌لری آراسېندا بیلگی ایلَتمن‌لیڲی إدیر. بئینین چئشیدلی بؤلگه‌‌لری آراسېندا اویوم، دنگه و ایله‌تیشیمه‌ یاردېمچې اۏلور.

بو فرقلی‌لیک‌لر، بو مادّه‌لرین مرکزی سینیر سیستئمی‌نین یایقېن ایشلَوینده‌ بَنزَرسیز رۏل‌لار اۏیناماسېنا نه‌دن اۏلور.

4- ایلکین دئیتالارا دایالې آددېم-آددېم دیل اؤرگنمه‌ سۆره‌جی و یئنی دیل ایله اۆزره یارانان آرتېرېم‌لار

ایکینجی دیلین و حتتا داها چۏخونون اؤرگنمه‌سی، بئیینده‌کی بۏز و آغ مادّه‌نین حجمی‌نین آرتما‌سېنا نه‌دن اۏلور. بو کؤکدن دَڲیشیک‌لیک‌لر تانېم‌لېق پئرفۏرمانسېنې و یادداشې یاخشېلاشدېرماغا یاردېم إدیر. بئله بیری‌سی آنا دیلی (بیرینجی دیل) آنلایېشېنا و قئیدینه‌ ما‌لیک اۏلمایان مۏنۏدیللی اینسان‌لار و یا فرد‌لر’له‌ توتوشدورمادا‌، بئینینده‌کی آغ و بۏز مادّه‌نین حجمینه‌ گؤره‌ قاورایېش و اؤرگنمه‌ یئته‌نه‌ڲی اۏنلاردان اینانېلماز قدَر چۏخ دېر. دۆنیا‌نېن دئمک اۏ‌لار کی، بۆتۆن اوزمان‌لاری بو جۆر گۆجه‌ آرخالاناراق عئلمین سرحَد‌لرینی آشېبلار. بو وورقولادېغېمېز قۏنویا بیر داها دیققت إتسک، گؤره‌ریک کی بۆتۆن داهی‌لر بۆتۆن ساحه‌لرده نئچه دیللی اینسان‌لاردان اۏلوشور کی عئینی حالدا دا آنا بطنینده‌کی یازېلان دئیتالار اۆزره اۏنلارېن ایلکین دیلی یارانېب.

5- بئیین پلاستیسیته‌سی

ایلک اؤنجه‌ بئیین پلاستیسیته‌سی‌نین آنلایېشې ایله‌ تانېش اۏلاجاغېق. بئیین پلاستیسیته‌سی[8] و یا سینیر پلاستیسیته‌سی[9] بئیین‌لرین یئنی تجرۆبه‌لره‌، اؤرگنمه‌‌لره و یارالانمالارا اویقونلاشماق و دَڲیشمک یئته‌نه‌ڲینه اۏلان بیلیملی بیر وورقو دېر. بو یئته‌نک، بئیینه‌ اؤز سینیر شبکه‌‌لرینی یئنی‌دن قورماغا و یئنی‌دن دۆزن وئرمه‌ڲه‌ ایمکان وئریر. بو دَڲیشیک‌لیک‌لر، یئنی باجارېق‌لارېن اؤرگنیلمه‌سی، مشق، چئوره‌نین إتکی‌لَری و یا حتتا بئیین یارالانمالارېندان قایناقلانا بیلَر.

1-5- بئیین پلاستیسیته‌سی‌نین چئشید‌لری

1-1-5- بیچیملی پلاستیسیته

بو، بۏز و آغ مادّه‌لرین حجمی‌نین آرتما‌سې و یا آزالما‌سې کیمی بئینین فیزیکی یاپې‌سېندا دَڲیشیک‌لیک‌لری یارادېر.

2-1-5- ایشلَویانا پلاستیسیته

بئیین ایشله‌وینده دَڲیشیک‌لیک‌لری یارادېر و ایدراک و دویقو یئته‌نک‌لری‌نین یاخشېلاشدېرېلماسېنې و یا آزالما‌سېنې إحاطه‌ إدیر.

6- اویقولامالار و اؤرنک‌‌لر

1-6- اؤرگنمه‌ و یادداش

یئنی بیر دیل و یا باجارېق اؤرگه‌نرکن بئیین اؤزۆنده یئنی سینیر یۏل‌لارې یارادېر.

2-6- بئیین زده‌سی‌نین ساغالتماسې

بئیین زده‌لنمه‌سیندن سۏنرا، اؤرنه‌ڲین: ووروشدان سۏنرا، بئیین ألدن وئرمیش ایشلَو‌لری یئنی‌دن ساغالتماق اۆچۆن یئنی سینیر یۏل‌لارې یارا‌دا بیلر.

3-6- اوشاق گلیشیمی

اوشاق‌لېق‌ دؤنه‌مینده‌ بئیین یۆکسک سويّه‌ده‌ پلاستیسیته‌لیڲه مالیک‌ دیر و بو، ایدراک و دویقو باجارېق‌لارې‌نېن گلیشمه‌سینه یاردېم إدیر.

بئیین پلاستیسیته‌سی بئیین ساغلام‌لېغې‌نېن گلیشیمی و ساخلانماسېندا اؤنملی رۏل اۏینایېر و بیزه‌ یئنی دَڲیشیک‌لیک‌لره‌ و چاغېرېش‌لارا اویقونلاشماغا ایمکان وئریر.

بو فئنۏمئندن خبردار اۏلماق’لا، اینسان بئینی‌نین اویقون شرط‌لرده‌ (دۆزگۆن اؤرگنمه‌ سۆره‌جینده‌) سېنېرسېز چئویک‌لیڲه ما‌لیک اۏلدوغونو باشا دۆشۆرۆک؛ بو، اۏنون بئیین شبکه‌لرینده‌کی سۆرَکلی دَڲیشیک‌لیک‌لره‌، تجرۆبه‌یه‌ و یئنی اؤرگنمه‌ڲه‌ سۆرَکلی اویقونلاشماغا ایمکان وئریر و بو اویقونلاشما کؤلگه‌سینده‌ ایلک اؤنجه‌ اونوتقان‌لېق تهلۆکه‌لردن قۏرونور، سۏنرا ایسه‌ تۏپلومداکې سېرادان نۏرمال بیرئی‌لر’له‌ قارشېلاشدېرېلدېغېندا‌ بۆتۆنلۆک’له‌ فرقلی و اوزمان بیر شخصییَّت کیمی گؤزلرده گؤرۆنۆر.

7- بئیینده‌کی چئویرمه سۆره‌جی و اۏنون بئیین اۏلقونلوغونا اۏلان إتکی‌سی

دیل اؤرگنمه‌ڲی‌نین بئیینه‌ إتکی‌سی اۏلدوقجا دیققت چکیجی دیر و بئیین نۏرۏن‌لارې‌نېن إش‌زامانلې اویارېلماسې ایله‌ بۏز و آغ مادّه‌ یاپې‌سېندان دَڲیشیک‌لیک‌لره‌ نه‌دن اۏلور. ایکی نۏرۏن بیر اۏلایا جاواب وئردیکده‌، اۏنلار آراسېندا‌کې شیمیایی و فیزیکی باغلانتې‌لار گۆج‌لَنیر و بو سۆرَج اؤرگنمه‌ڲین‌ تَمَلی دیر. بئینین یارېم‌کۆره‌‌لری دیلین ایشله‌نمه‌سینده چئشیدلی رۏل‌لارا مالیک‌ دیر: سۏل یارېم‌کۆره‌ داها چۏخ دیل تحلیلی و مَنطیق’له‌، ساغ یارېم‌کۆره‌ ایسه‌ یارادېجې‌لېق و تَخَيّۆل’له باغلانتېدا دېر. وئرنئکی[10] و برۏکانېن[11] ساحه‌لری ده‌ دیلین باشا دۆشۆلمه‌سینده‌ و یارادېجې‌لېق چېخېشېندا اؤنملی رۏل اۏینایېر. چئویرمه‌ سۆره‌جی بئینین بیر چۏخ چئشیدلی بؤلگه‌‌لرینی قاپسایان کۏمپلئکس بیر سېرا آددېم‌لارې قاپسایېر. اینسان بیر دیلدن بیر متنی و یا جانلې بیر دانېشېغې اؤز آنا دیلینه‌ چئویرنده‌، بئیین عئینی زاماندا دیل بیلگی‌لرینی ایشه سالېب، آردېندان دا اۏنلارې یۏرم‌لاماغا باشلایېر. بو سۆره‌جه‌ آشاغېدا‌کې آددېم‌لار کئچرلی ‌دیر:

1- قایناق دیلی آنلاماق
هر شئیدن اؤنجه بئیین قایناق دیلینی باشا دۆشمه‌لی‌ دیر. بو، وئرنئکی و برۏکا بؤلگه‌‌لری کیمی بئیین بؤلگه‌‌لرینده‌ سؤز‌لرین، دیل‌بیلگی قایدالارېن و آنلام‌لارېن ایشله‌نمه‌سینی اؤزۆنده قاپسایېر.

2- آنلامې چئوری‌سی
بئیین داها سۏنرا ایلک باشدا سؤزجۆک‌لری چئویره‌رَک، اۏنلارې بیرئی‌لَشدیریب سۏنرا جۆمله‌لرین آنلامېنې چېخاردېر و اۏنلارې باشا دۆشۆلن آنلایېش‌لارا چئویریر. بو آشاما بئینین چئشیدلی بؤلگه‌‌لرینده‌ قارماقارېشېق دۆش-آنلاتې چالېشماسېنی اؤنه آپاراراق، دیل سۏرون‌لارېنې آرادان قالدېرېب، لۏکال بیر چئورییه دۏغرو آددېم آتېر.

3- هَدَف دیلی‌نین یارادېلماسې
سۏن اۏلاراق، بئیین بو آنلایېش‌لارې آنا دیلینه‌ چئویرمه‌لی دیر. بو، اویقون سؤز‌جۆک‌لری سئچمک و آنا دیلینده‌ جۆمله‌ قورولوش‌لارې یاراتماقدان اۏلوشور. بو آشامادا برۏکا ساحه‌سی اؤنملی رۏل اۏینایېر.
بئیین گؤرۆنتۆله‌مه‌ آراشدېرما‌لارې گؤرسه‌دیر کی، سۏل یارېم‌کۆره‌ چئویرمه‌نین بۆتۆن آشامالارېندا‌ أکتیو دیر و بئیین بؤلگه‌‌لری چئویرمه‌نین چئشیدینه‌ و یؤنۆنه گؤره‌ فرق‌لَنیر.

بئله‌لیک’له بیر چئویرمن نئچه دیللی اینسان‌لاردان داها آرتېق بئیین چالېشمالارېندا گؤرۆنۆر و اۏنون بئینینده‌کی أن گیزلی کانال‌لار دا ایشه دۆشۆب، نۏرمال بیر اینساندان نئچه قات آرتېق دۆشۆنۆب، یارادېب، یاشاما چئویره بیلَر. بو اینساندا تَمَل دئیتالارې کی آنا بطنینده قئیده آلېنېب، آنا کاراکتئری اؤزۆنده داشېیېر و باشقا اؤرگندیڲی دیل‌لرده اۏندان فرمان آلېرلار. بو قۏنویا اؤرنک گتیرسک، گۆنشدن و اۏنون چئوره‌سینده دۏلاشان کۆره‌لردن سؤز آچا بیله‌ریک.

آنا بطنینده‌کی دیل بیلگی‌لری گۆنش یئرینده آلقېلاناندا، ایکینجی و حتتا داها چۏخ یئنی یاد دیل‌لر ده کۆره‌لر سایې‌سېندا گله بیلرلر. بو آرا لهجه‌لر ده اؤز یئرینی بو گؤرگۆده داشېیا بیلر. هر کۆره‌نین ده چئوره‌سینده دۏلانان آی کیمی کیچیک کۆره‌لر وار. بیر سېرا دیل‌لرین بیر آیې اۏلورسا، بیر سېرانېن دا سای‌سېزجا آی کۆره‌سینه تای لهجه‌لری وار. ایندی بیز بو آی‌دان سؤز آپاردېغېمېزدا بو نؤکته‌یه چاتماق ایسته‌ییردیک کی بیر دیلی ساغلایان و اۏنو ایچدن زنگین إدن لهجه‌لر دیر و اۏ لهجه‌لر بیر آی کیمی اۏ دیلین یان-یؤوره‌سینه دۏلاناراق، اۏ دیلین أن قاران‌لېق نؤقطه‌لرینی بیر آی کیمی ایشېقلاندېرا بیلیرلر.

بیر چئویرمن بئله‌لیک’له بیر آسترۏنۏم کیمی دیلین أن گیزلی قات‌لارېنا أل تاپا بیلیر و اۏ دا بئینینده‌کی سای‌سېزجا أکتیولَنمیش کانال‌لارا گؤره اۆز وئره بیلیر.

17:25:41  2024-07-22 کرج

[1] neurons

[2] Dendrite

[3] Unmyelinated axons

[4] Satellite glial cell

[5] astrocyte

[6] oligodendrocyte

[7] Synapse

[8] Brain plasticity

[9] Neuroplasticity

[10] Wernicke

[11] Broca