بیوگرافی /صمد وورغون

صمد یوسیف اوغلو وکیلوو 1906-جی ایل مارتین 21-ده قازاخ رایونونون یوخاری سالاحلی کندینده بی نسلینه منسوب بیر عاییله ده آنادان اولموشدور. وکیل آغالیلار، سونرالار ایسه وکیلوولار آدلانان نسلین 300 ایللیک تاریخی معلومدور. شاعیرین آناسی دا همین نسیلدندیر. وکیل آغالیلاردان چوخ جورأتلی حربیچیلر، معاریفچیلر، حکیملر، شاعیرلر یئتیشمیشدیر. اونلار چار روسییاسی دؤورونده قازاخدا، تیفلیسده، باشقا یئرلرده یاشامیش و ایشله میشلر. شاعیرین آتاسی یوسیف آغا کندینده، عؤمرونون سون ایللرینی ایسه قازاخدا یاشامیشدیر. او، چوخ سخاوتلی اولدوغوندان اؤز وار-دؤولتینی الینده ساخلایا بیلمه میش، یوخسوللاشمیشدیر. بالاجا صمدین اوشاقلیغی چوخ آجیناجاقلی اولموشدور. 6 یاشی اولاندا آناسی محبوب خانیم 28 یاشیندا وفات ائدیر. صمد آتاسی یوسیف آغانین و آنا ننه سی عایشه خانیمین هیمایه سینده یاشاییر. عایشه خانیمین اری- شاعیرین باباسی مئهدیخان آغا اؤز دؤورونده ائلینده، اوباسیندا کوهنسال لقبی ایله تانینان شاعیر ایدی. گؤرکملی آذربایجان شاعیری، قاراباغ خانی ایبراهیم خانین وزیری موللا پناه واقیف (1719-1797) ده بو نسله منسوب اولموشدور. شاعیر اوشاقلیق ایللرینی دوغما کندینده کئچیرمیش، ایلک تحصیلینی کند مکتبینده آلمیشدیر. 1918-جی ایلده گؤرکملی ادبیات شوناس و معاریفچی فیریدون بی کؤچرلی قوری موعلیملر سئمینارییاسی نین آذربایجان شؤعبه سینی قازاخا کؤچوررک قازاخ موعلیملر سئمینارییاسینی تشکیل ائدیر. سئمینارییا موترققی بیر معاریف اوجاغی ایدی. بو مکتبه قبول اولونان کند اوشاقلاری آراسیندا صمد و مئهدیخان وکیلوو قارداشلاری دا وار ایدیلر. فیریدون بی کؤچرلی نین حیات یولداشی بادصبا خانیم وکیلووا (کؤچرلی) شاعیرین یاخین قوهومو ایدی. صمد وکیلوو گنجلیگینده او هر شئیله ماراقلانان، حسساس، شیلتاق، بدنجه ضعیف، بونونلا یاناشی چوخ جورأتلی، مؤحکم ایراده لی، حاضیرجاواب ایدی. تحصیله باشلادیغی ایلک گونلردن اونداکی فیطری ایستعداد اؤزونو گؤسترمه یه باشلامیشدی. بو ایللرده او، واقیف، ویدادی، ذاکیر و صابیر یارادیجیلیغی ایله یاناشی، آ.س.پوشکی نین، ی.م.لئرمونتووون و تورک یازیچیلاریندان توفیق فیکرتین، نامیق کامالین، محمد امینین اثرلری ایله ده تانیش اولور. سسی اولدوغوندان گؤزل اوخویور، مهارتله شعیر دئییر، هوسکار تاماشالاردا چیخیش ائدیردی. 1922-جی ایلده شاعیرین آتاسی یوسیف آغا، بیر ایل سونرا ایسه ننه سی عایشه خانیم وفات ائدیر. بوندان سونرا صمده و قارداشی مئهدیخانا اونلارین بیبیسی قیزی خانقیزی وکیلووا قایغی گؤستریر. سئمینارییادا او، ایلک شعیرلرینی قلمه آلیر. بونلار خالق پوئزییاسی فورماسیندان بیری اولان لیریک قوشمالار ایدی. یازدیغی شعیرلر سئمینارییانین دیوار قازئتینده چیخیردی. شاعیرین ایلک چاپ اثری اولان «جاوانلارا خیطاب» شعیری 1925-جی ایلده تیفلیسده چیخان «یئنی فیکیر» قازئتینده درج اولونموشدور. بو شعیری او، سئمینارییانی قورتارماسی موناسیبتیله یازمیشدی. سئمینارییانی بیتیردیکدن سونرا صمد وکیلوو آذربایجانین بیر سیرا کند و رایونلاریندا، او جومله دن قازاخدا، قوبادا و داهی نیظامی نین وطنی گنجه ده آذربایجان دیلی و ادبیاتینی تدریس ائتمه یه باشلاییر. پوئزییا گئت-گئده شاعیرین بوتون وارلیغینا حاکیم کسیلیر. گنج شاعیر اؤز خالقینی، وطنینی، دوغما تورپاغی نین اسرارانگیز طبیعتینی سئودیگی اوچون «وورغون» تخلوصونو گؤتورور. او، اؤزو سونرالار بئله یازیردی:

عاشیقم اینسانا و طبیعته، الیم قلم توتوب یازاندان بری…

1929-جو ایلده صمد وورغون ایکینجی موسکوا اونیوئرسیته سی نین ادبیات فکولته سینه داخیل اولور. موسکواداکی تحصیل ایللرینده او، فعال یارادیجیلیقلا دا مشغول اولور. همین ایللر یازدیغی سیاسی مضمونلو و لیریک شعیرلر اونون 1930- اینجی ایلده چاپ اولونموش «شاعرین آندی» آدلی ایلک کیتابیندا توپلانمیشدیر. 1930-1940-اینجی ایللر-وورغون ایستعدادی نین چیچکلنمه سی و یوکسه لیشی دؤورودور. 1934-اینجی ایلده شاعیرین «کؤنول دفتری» و 1935- اینجی ایلده «شعیرلر» آدلی کیتابلاری نشر اولونموشدور. بو دؤورده شاعیر، شعریمیزین دیلینی بیر چوخ اجنبی سؤزلردن تمیزلیه رک، ادبیاتیمیزی، دراماتورگییامیزی یئنی اثرلر حسابینا زنگینلشدیرمیشدیر. یالنیز 1935-اینجی ایلده صمد وورغون 7 پوئما و 100-ه یاخین شعیر یازمیشدیر. 1934-اینجی ایلده یازیلمیش «آذربایجان» شعیری آذربایجان ادبیاتی نین اینجیلریندندیر. بو شعیرده دوغما آذربایجانین قدیم تاریخی،طبیعی گؤزللیگی، نعمتلری، خالقیمیزین خئییرخواهلیغی، آچیق اؤرکلیگی و قوناق پرورلیگی اؤز عکسینی تاپمیشدیر: ائله همین ایل صمد وورغونون شخصی حیاتیندا یئنیلیک باش وئرمیشدیر. او، عبدالله شایقین بالدیزی خاور خانیم میرزبی اووا ایله عاییله حیاتی قورموشدور. او، چوخ قایغی کئش و مئهریبان آتا ایدی. حیات یولداشی خاور خانیم اوشاقلارین شیلتاقلیغیندان شیکایتلننده، صمد وورغون دئمیشدی کی، من اؤزوم آنا، آتا قایغیسیندان محروم اولموشام، قوی اوشاقلاریم سربست بؤیوسونلر. شاعیرین خاور خانیما و اوشاقلارینا حسر ائتدیگی شعیرلر بو موناسیبتین گؤزل ایفاده سیدیر:

یوسیفین، واقیفین گؤروم وار اولسون،

آیبنیز هامیدان بختییار اولسون.

یوز ایل ده وورغونا خاور یار اولسون،

ان عزیز سیرداشیم، کؤمگیم سنسن .

1. صمد وورغون 1936-37-اینجی ایللرده یئنی اثرلر یازماقلا یاناشی ترجومه چیلیکله ده مشغول اولاراق، آ. س. پوشکی نین «یئوگئنی اونئگین» منظوم رومانینی آذربایجان دیلینه ترجومه ائتمیشدیر:

آخیتدیم آلنیمین اینجی ترینی،

یانمادیم عؤمرومون ایکی ایلینه.

روسییا شعیری نین شاه اثرینی

چئویردیم ایلک دفعه تورکون دیلینه.

بو منظوم رومانین ترجومه سینه گؤره شاعیره پوشکین کومیته سی نین «ا. س. پوشکین مئدالی» تقدیم اولونموشدور. بو ایللر شاعیر شوتا روستاوئلی نین «پلنگ دریسی گئیمیش پهولان» اثری نین بیر حیصه سیسینی بؤیوک اوستالیقلا ترجومه ائتمیش، بونون اوچون گورجوستان س س ائر یسینین فخری فرمانی ایله تلطیف ائدیلمیشدیر. ائلجه ده شاعیر تاراس شئوچئنکونون، ایلیا چاوچاوادزه نین، جامبولون بیر چوخ شعیرلرینی دیلیمیزه ترجومه ائتمیشدیر. 1937-اینجی ایلین ایکینجی یاریسیندا صمد وورغون اؤزونون اؤلمز درام اثرینی – «واقیف»ی یازیر. «واقیف» درامینی 3-4 هفته عرضینده، حئیرتلندیریجی بیر سورعتله تاماملایان شاعیر اثرده موللا پناه واقیفین فاجیعه لی حیاتینی، شاعیر بؤیوکلوگونو، اینسانلیق کامیللیگینی اوستالیقلا، محبتله عکس ائتمیشدیر. «واقیف» درامینا گؤره صمد وورغون 1941-اینجی ایلده «ستالین موکافاتی جایزه سی» آدینا لاییق گؤرولموشدو. 1937-1938-اینجی ایللرین معلوم حادیثه لری – قانلی رئپرئسییالار صمد وورغونو دا «اونوتمامیشدی». اونون یوکسک صنعت قودرتی، نوفوظو و اونا اولان خالق محبتینه قیسقانان آداملار شاعیری میلتچیلیک بؤهتانلاری ایله لکه لمک و جرگه دن چیخارتماغا جان آتیردیلار. موختلیف دایره لرده دفعه لرله «اونون مسئله سین» باخیلمیش، بؤیوک شاعیر «اولوم و یا اؤلوم» دیلمماسی قارشیسیندا قالمالی اولموشدور. شاعیری «لازیمی ایداره لر» تئز-تئز چاغیریردیلار. لاکین صمد وورغون معنوی ایضطیراب کئچیرسه ده، اَییلمز ایراده سی، جورأتی، منطیقی و تاثیرلی دانیشیقلاری ایله علئیه دارلاری نین پلانلارینی پوزموشدو. نیظامی گنجوی نین 800 ایللیک یوبیلئیینه حاضیرلیق ایشینده فعال ایشتیراک ائدن صمد وورغون 1939-جو ایلدن باشلایاراق نیظامی حاقیندا مقاله لر یازمیش، علمی معروضه لرله چیخیش ائتمیش، اونون «لئیلی و مجنون» پوئماسینی مهارتله دیلیمیزه چئویرمیشدیر. 1939-جو ایلده شاعیر اینقیلابچی خانلار سفره لیگئوین حیاتیندان بحث ائدن ایکینجی منظوم درام اثری اولان «خانلار»ی یازمیشدیر. همین ایل اونون «آزاد ایلهام» کیتابی نشر ائدیلیر. 1941-جی ایلده صمد وورغون نیظامی نین «خوسروو و شیرین» پوئماسی نین موتیولری اساسیندا «فرهاد و شیرین» منظوم درامینی یازیر. موحاریبه دؤورونده یازیلمیش بو درامدا بؤیوک وطنپرورلیک دویغولاری نین ترننومو خوصوصی معنا کسب ائدیردی. صمد وورغون 1942-جی ایلده بو اثره گؤره ایکینجی دفعه «ستالین موکافاتی لایوراتی» آدینا لاییق گؤرولور. شاعیرین یارادیجیلیغیندا بؤیوک وطن موحاریبه سی دؤورو خوصوصی یئر توتور. موحاریبه نین باشلاندیغی گون صمد وورغونون یازدیغی:

بیلسین آنا تورپاق، ائشیتسین وطن،

موسلح عسگرم من ده بو گوندن.

– میصراعلاری شاعیرین خالق و وطن قارشیسیندا آندی ایدی. بو میصراعلار تکجه شاعیرین دئییل، بوتون آذربایجان پوئزییاسی نین موحاریبه دؤورونده کی یارادیجیلیق پروقرامینا، یارادیجیلیق دئویزینه چئوریلمیشدی. موحاریبه ایللرینده صنعتکار 60-دان آرتیق شعیر، بیر نئچه پوئما، او جومله دن «باکی نین داستانی»نی یازمیشدی. بو ایللرده صمد وورغون صنعتی نین شؤهرت میقیاسی چوخ گئنیشله نیر. اونون یازدیغی «اوکراینا پارتیزانلارینا» شعیری نین متنلری طیاره دن اوکراینا مئشه لرینه سپلنه رک پارتیزانلارا چاتدیریلمیشدیر. 1943-جو ایلده آمئریکادا کئچیردیگی موحاریبه علئیه اینه یازیلمیش ان دیرلی اثرلر موسابیقه سینده شاعیرین یازدیغی «انانین اؤیودو» شعیری چوخ یوکسک قییمتلندیریلمیش و بوتون دونیا ادبیاتیندا بو مؤضوعودا یازیلان ان قییمتلی 20 اثردن بیری کیمی نیو-یورکدا چاپ ائتدیریله رک حربیچیلر آراسیندا یاییلمیشدیر. موحاریبه ایللرینده وطنپرور شاعیرین آتشین سسی اؤن جبهه ده، خسته خانالاردا، رادیودا داها عظمتلی سسله نیردی. موحاریبه نین آغیر شرایتینده صمد وورغون کریم، موزدوک، قروزنی، نوووروسسییسک جبهه لرینده اولموشدور. 1943-جو ایلده اونون تشببوسو ایله حربی تدبیرلر، جبهه چیلر و اونلارین دوغمالاری ایله گؤروشلر کئچیرمک اوچون فیضولی آدینا ضیالیلار ائوی یارانمیشدیر. 1945-جی ایلده یازدیغی فلسفی درام اولان «اینسان»دا شاعیر گله جگی رومانتیک ووسعتله اکس ائتدیرمه یه چالیشمیش، موحاریبه نین اودلو-آلوولو گونلری ایچریسینده اینسان ذکاسی نین قودرتینی گؤسترمیشدیر. صمد وورغون مقاله لری نین بیرینده یازیردی: «من «اینسان» آدلی بئش پرده لی منظوم درام اوزرینده ایشله ییرم. «اینسان» منیم دؤردونجو منظوم درامیمدیر. اثر اوزرینده بؤیوک بیر ذؤوقله ایشله ییرم، چونکی تاریخی مؤوضوعدا یازیلمیش اولکی اوچ پیئسیمدن فرقلی اولاراق من بیرینجی دفعه اؤز موعاصیرلریمین صورتینه موراجیعت ائتمیشم، اونلارین گله جک نسلینی تصویر ائتمک عزمیندیم.» شاعیرین «اینسان» اثرینده یاراتدیغی «قارداشلیق شهری»نده دونیانین عئینی آرزو و ایدئاللارلا یاشایان اینسانلاری توپلاشمیشدیر. مؤلیفین همین پیئسده قویدوغو «قالیب گله جکمی جاهاندا کامال؟» درین بشری، فلسفی، ریتوریک سوال بو گون ده و گله جک زامانلار اوچون ده آکتوال اولاراق قالیر. صمد وورغون تکجه مشهور شاعیر دئییل، عئینی زاماندا بؤیوک عالیم، عوض سیز تشکیلاتچی و نظریییه چی ایدی. 1945-جی ایلده او، آذربایجان س س ائر علملر آکادئمییاسی نین آکادئمیکی سئچیلمیشدیر. ائله همین ایل باکیدا ایرانلا مدنی علاقه لر جمعیتی یارانیر. بو جمعیتین باشچیسی صمد وورغون تعیین ائدیلیر. ایلک گوننن شاعیر طرفیندن جمعیتین قارشیسیندا دوران وظیفه لر تعیین ائدیلیر. او، ایران آذربایجانی ایله آذربایجان س س ائری آراسیندا مدنی کؤرپو یارادیلماسی ایشینده فعال ایشتیراک ائدیر. موحاریبه دن سونراکی ایللرده صمد وورغون گؤرکملی ایجتیماعی خادیم کیمی دونیادا صولحون برقرار اولماسی ایشینده فعال ایشتیراک ائتمیشدیر. س س ائری عالی سووئتی نین دئپوتاتی کیمی شاعیر 1947-جی ایلده گؤرکملی ادبیات و مدنیت خادیملری ایله بیرگه لوندونا سفر ائتمیش، یولوستو بئرلینده ده اولموشدور. بورادا شاعیری بؤیوک سئوینج گؤزله ییردی. اونون «واقیف» درامی بئرلین تئاتریندا صحنییه قویولموشدو. تئاترین یارادیجی کوللئکتیوینه مؤلیفله گؤروشمک، اونون فیکرینی اؤیرنمک چوخ ماراقلی اولور. آلمان رئژیسسورو کیچیک دییشیکلیک ائتمیش، قاجارین اوبرازیندا هیتلئره مخصوص جیزگیلر وئرمیشدیر. 1948-جی ایلده صمد وورغون پولشانین وروتسلاو شهرینده کئچیریلن مدنیت خادیملری نین عوموم دونیا کونقرئسی نین ایشتیراکچیسی اولموش، کونقرئسدن قاییتدیقدان سونرا شاعیر «زنجی نین آرزولاری» پوئماسینی یازمیشدیر. همین ایل پوئما پولشادا چاپ ائدیلمیشدیر. خاریجی سفرلرله باغلی یازدیغی شعیرلرینی صمد وورغون مشهور «اوروپا خاطیره لری» آدی ایله چاپ ائتدیرمیشدیر. 1951-جی ایلده شاعیر «بولقار-سووئت دوستلوغو جمعیتی» نین خطیله بولقاریستاندا اولموشدور. او دؤورون خاریجی مطبوعاتیندا صمد وورغونون خاریجده چیخیشلاری، کئچیریلن گؤروشلرده مضمونلو، منطیقلی صؤحبتلری حاقیندا یازیلار درج ائدیلمیش، یارادیجیلیغیندان نومونه لر چاپ ائدیلمیشدیر. بؤیوک روس یازیچیسی و شاعیری کونستانتین سیمونووون یازدیغی «دوستوم صمد وورغونون لوندوندا ضیافتده نیطقی» شعیری چوخ یاییلمیش، ادبی ایجتیماعیت طرفیندن یوکسک قییمتلندیریلمیشدی. صمد وورغونون موحاریبه دن سونراکی دؤور یارادیجیلیغی دا چوخ محصولدار اولموشدور. شاعیر بیر-بیری نین آردینجا «موغان» (1948)، «ای گون» (1950-51) و «زامانین بایراقداری» (1952) پوئمالارینی قلمه آلمیشدیر. حیاتی نین سون ایللرینده یازدیغی شعیرلری اونون یارادیجیلیغی نین یئنی مرحله سینی تشکیل ائدیر. اونلار رنگارنگلیغی و پوئتیکلیغی ایله سئچیلن شعیرلردیر. بو شعیرلر حیاتا باغلیلیق، اینسانلارین موتلوق و خئییرخاهلیق کیمی کئیفیتلرینی عکس ائتدیرمکله یاناشی، شاعیرین وطن و خالق قارشیسینداکی موقدس بورجونون ایفاده سی ایدی. صمد وورغونون بو ایللرده یارادیجیلیق اوغورلارینا باخمایاراق او، یئنه 1953-جو ایللرده حاقسیز هوجوملارا، تزیقلره معروض قالیر. «آی گون» پوئماسی تنقید ائدیلیر شاعیرین موسکوادا چاپ ائدیلمیش «شاعرین حوقوقلاری» مقاله سی اونا قارشی هوجوملاری داها دا کسکینلشدیریر. رئسپوبلیکا رهبرلیگی نین گؤستریشی اساسیندا مقاله آذربایجان یازیچیلار ایتتیفاقیندا موزاکیره ائدیللیر، اونون علئیه اینه مکتوب یازیلیب موسکوایا گؤندریلیر. شاعیری یئنه ده میلتچیلیکده تقصیرلندیریلیر. کیتابلاری نین کیتابخانالاردان، دراملاری نین صحنه دن گؤتورولمه سینه گؤستریش وئریلیر. شاعیره شهردن چیخماق قاداغان ائدیلیر. سؤز یاییلیر کی، وورغون توتولوب. بو دوز اولماسا دا، 1953-جو ایلین سئنتیابر آییندا حبس ائدیلمه سی اوچون فرمان یازیلماسی حاقیقت ایدی. لاکین 1953-جو ایلین یاییندا س س ائری و رئسپوبلیکا رهبرلیگینده ائدیلن دییشیکلیکلر نتیجه سینده بو تدبیر باش توتمور… (1956-جی ایلین یانوار آییندا او زامانکی، رئسپوبلیکا رهبری م.ج.باغیرووون و دسته سی نین محکمه سینده، اونلارین «آذربایجانین سئوییملی شاعیری گؤرکملی سووئت یازیچیلاریندان بیری صمد وورغونو آرادان گؤتورمک جهدلری» ایفشا ائدیلمیش، بو مقصدله توپلادیقلاری بؤهتان دولو ایکی قوولوق ماتئریال، او جومله دن حبسی اوچون فرمان اشیایی-دلیل گتیریلمیشدیر.) 1953-جو ایلده اؤلکه ده و رئسپوبلیکادا بؤیوک دییشیکلیکلر باش وئریر. صمد وورغونو علملر آکادئمییاسی نین ویتسه-پرئزیدئنتی وظیفه سینه تعیین ائدیرلر. ایشله دیگی دؤورده ایجتیماعی علملر قارشیسیندا بؤیوک پروبلئملر قویور، ساعاتلارلا بو پروبلئملرین، علمی اثرلرین موزاکیره لرینی کئچیریر، پروبلئملرین حللینی تشکیل ائدیر. حددن زیاده خئییرخاه بیر اینسان اولان صمد وورغون ویتسه-پرئزیدئنت وظیفه سینده چالیشدیغی زامان دا، آیری-آیری اینسانلارا اؤز کؤمک الینی اوزاتمیشدیر. آکادئمیکلردن سارا آشوربیووانین، پوسته خانیم عزیزبی اووانین علملر آکادئمییاسینا گلمه لری صمد وورغونلا باغلیدیر. بوندان علاوه ، دیلچی عالیملردن تورکان افندییئوا، واقیف آسلانوو، فیلوسوف جامال موصطافایئو، تاریخچی ماحال مممدوو و اونلارلا بئله اینسانلارین علمه گلمه سی صمد وورغونون تکیدی و کؤمکلیگی نتیجه سینده اولوب. موسکوایا اوخوماغا گؤندردیگی آسپیرانتلارین عاییله سینه کؤمک ائدر، تقاعدو آز اولانلارا ماددی یاردیم گؤسترردی. او زامانکی س س ائری مکانیندا صمد وورغونون بؤیوک نوفوظو وار ایدی. او، موختلیف ایللرده س سرئی- نین ان یوکسک اوردئن و مئداللاری ایله تلطیف ائدیلمیش، سووئت خالقلاری نین سئویملی شاعیری اولموشدو. 1954-جو ایلده سووئت یازیچیلارین ایکینجی عوموم ایتتیفاق قورولتاییندا «سووئت پوئزاسی حاقیندا» معروضه اونا تاپشیریلمیشدی. بو، او دؤورده خالقیمیز اوچون اولدوقجا ایفتیخارائدیجی بیر حادیثه ایدی. 1955-جی ایلین اوکتیابر آییندا صمد وورغون س س ائری نوماینده هئیتی ترکیبینده ویئتناما گئدرکن یولدا خستله نیر و سفرینی یاریمچیق ساخلامالی اولور. چینده اونو پئکین خسته خاناسیندا موعایینه ائدیرلر. شاعیر خسته خانادا اولدوغو مودتده تئزلیکله ساغالماق و فعال حیاتا قاییدماق آرزوسو ایله یاشاییر. یاتاقدا یازدیغی کیچیک شعیر اونون بؤیوک ایراده سینی و متانتینی گؤستریر:

واختسیز اجل، مندن اوزاق دولان،دور

قوربت ائلده جان وئرمرم اؤلومه!

قیلینجینی مندن اوزاق دولاندیر

اونو بیل کی، قلم آلدیم الیمه،

قوربت ائلده جان وئرمرم اؤلومه.

بیر نئچه هفته دن سونرا شاعیر وطنه قاییدیر. اونون خسته لیگی شیددتله نیر… 1956-جی ایلین مارت آییندا صمد وورغونون 50 یاشی تامام اولور. خالقیمیز شاعیرین یوبیلئیی نین کئچیریلمه سینه حاضیرلاشیر. آذربایجانین رهبرلیگی طرفیندن «اذربایجانین خالق شاعیری» آدی تاسیس ائدیلیر و ایلک دفعه بو آدا صمد وورغون لاییق گؤرولور. مای آیی نین 12-ده اوپئرا و بالئت تئاتریندا س س ائری- نین ادبی ایجتیماعیتی نین و خاریجی قوناقلارین ایشتیراکی ایله شاعیرین طنطنه لی یوبیلئی گئجه سی کئچیریلیر. یوبیلئی طنطنه سیندن ایکی هفته سونرا 1956-جی ایل مای آیی نین 27-ده، ساعات 19:30-دا شاعیرین گؤزلری ابدی یومولور. آمانسیز اؤلوم شاعیرین حیات عشقیله چیرپینان اورگینی، یارادیجیلیق آتشی ایله اودلانان قلبینی ابدی سوسدورور. مای آیی نین 28-دن 30-نا کیمی شاعیرین جنازه سی آذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی نین بیناسیندا قویولور. او گونلر بوتون آذربایجان ماتم ایچریسینده ایدی. اوچ گون خالقیمیز شاعیرله ویداعلاشماغا گلیر، ایزدیحاملی اینسان آخی نین آردی-آراسی کسیلمیردی. شاعیر مای آیی نین 30-دا باکیدا فخری خیاباندا دفن ائدیلیر. ماتم گونلرینده شاعیرین عاییله سی نین آدینا اؤلکه میزین بوتون گوشه لریندن باش ساغلیغی تئلئقراملاری گلیردی. اورک آغریسی ایله یازیلمیش بئله تئلئقراملارین بیرینده: «تسللینیز او اولمالیدیر کی، صمد وورغونون اؤلدویو گوندن اونون یئنی حیاتی – شاعیر اؤلومسوزلوگو باشلانیر» – سؤزلری یازیلمیشدی. بو حاقیقت ایدی… شاعیرین آدی اؤلوموندن سونرا موختلیف یئرلرده ابدیلشمیشدیر. باکیدا شاعیرین مؤحتشم حئیکلی اوجالدیلمیش، مئیدانا و مرکزی کوچه لردن بیرینه شاعیرین آدی وئریلمیشدیر. بوندان باشقا آذربایجان روس درام تئاتری، دنیزکناری پارکداکی یای کینو-تئاتری، نئفت تانکئری ده صمد وورغونون آدینی داشیییر. موسکوا کوچه لریندن بیری، کیئو شهرینده کیتابخانا، دوشنبه شهرینده 57 سایلی مکتب و بولقاریستاندا تئخنیکوم شاعیرین آدینی داشیییر. .                           

حیات فلسفه سی

قوشلار قاطار- قاطار ائللردن کئچر،

بشر نسیل- نسیل دونیادان کؤچر؛

اینسانلیق گاه زهر، گاه شربت ایچر…

ازلدن بئله دیر حؤکمو زامانین –

دویوملو بیر سیرری وار آسیمانین!

چارخینی قوردوقچا دؤورانین الی

بعضن آغلار اولور، بعضن گولمه لی…

اینسانین ان بؤیوک عشقی، عملی

بعضن آصلان کیمی چیرپینیر داردا،

بزن ده غرق اولور فیرتینالاردا…

دییشیر سمتینی دایما سولار،

دییشیر فیکیرلر، دؤنور دویغولار.

کاینات توتماییر بیر یئرده قرار:

– چارپیر سینه سینی قایالیقلارا-

او گاه قیشا چیخیر، گاه دا باهارا!

دونیا بیناسینی قوراندان بری

سعادت آدلانان او گؤزل پری

گل! – دئیه سسله میش قرینه لری؛

یازیقلار اولسون کی، هله اینسانلیق

گلیب قوووشمامیش اونا بیر آنلیق.

ائی دونیا گؤزه لی، قاچما بشردن!

اینساندیر آییران خئییری شردن!

گل اونون عشقینی اوجوز توتما سن، –

قلبی وار، حیسسی وار هر محبتین،

قارالماز اولدوزو ابدییتین!…

اؤلوم بیر ایبلیسدیر، حیات بیر ملک!

وارلیغی ایزله ییر هئچلیک کؤلگه تک…

ایشیق قارانلیقلا پنجلشه رک

یاشاتماق ایسته ییر جاهاندا بیزی،

گونش سالاملاییر ایراده میزی!

یامانلیق، یاخشیلیق دورموش اوز-اوزه،

دیلسیز عصریلردن میراثدیر بیزه.

اسیر باهار یئلی قلبلریمیزه،

لاکین آرخاسینجا کفن گئییر قیش،

طبیعت وارلیغا بئله قارغامیش.

بیر بایرام سؤزو وار، بیر ده کی، ماتم،

نشه بیر عالمدیر، غوصه بیر عالم.

حیات اؤز آتینی سورور دمادم؛

اودلار ایچینده ده هر بیر منظره

یئنه قاناد وئریر دوشونجه لره!

یئنه ده اینسانین خیال شهپری

گزیر فضالاری، گؤی دنیزلری.

سن ائی سعادتین گؤزل سحری

آلقیشلا اینسانین پاک عملینی،

اوزات یئر اوزونه هونر الینی!

زاماندیر، بشرین ایمدادینا گل!

خسته بیر گؤزلدیر هونرسیز عمل…

هونر سؤیله دیگیم او قودرتلی ال

بوتون کایناتا قوی قاناد گرسین،

بشر کاروانینا او یول گؤسترسین.

هونر قاناد وئرسین تورپاغا، داشا،

دنیزلر چاتیلیب گلسین باش-باشا…

آزادلیق اوردوسو وارسین بیرباشا،

هر ظفر داستانی یادیگار اولسون،

اؤلوم تسلیم اولسون، حیات وار اولسون!

دونیایا بیر شؤهرت یارانمیشیق بیز،

گونش چؤکمه میشدیر قارانلیغا دیز.

قوی اؤلسون یامانلیق، او خاین ایبلیس!…

یاخشیلیق چاغیرسین هر قلبین نئیی،

قورتاراق زنجیردن پرومئتئیی…

فلاکت قوجالمیش…قارتدیر او کؤپک.

اونون سوموکلری تئز چورویه جک…

سعادت – گنجلیکدیر، آدی – گله جک!

اونون گؤزلرینده حیات عشقی وار-

وار اولسون گله جک! وار اولسون باهار!

1942

شاعیر، نه تئز قوجالدین سن…!

نعمت سه ده گؤزل شعر،

شاعیر اولان قم ده یئییر.

عؤمرو کئچیر بو عادتله،

اوغورلو بیر سعادتله.

گؤرن منی ندیر دئییر:

ساچلارینا دوشن بو دن؟

شاعیر، نه تئز قوجالدین سن!

دونن منه اؤز الینده

گول گتیرن بیر گلین ده

گؤزلرینده مین بیر سوال

هئیکل کیمی دایاندی لال…

او بختور گؤزلین ده

من اوخودوم گؤزلریندن:

شاعیر، نه تئز قوجالدین سن!

آذربایجان

چوخ كئچمیشه م بو داغلاردان

دورنا گوزلی بولاقلاردان

ائشیتمیشه م اوزاقلاردان

ساكت آخان آرازلاری

سینامیشام دوستی یاری

ائل بیلیر كی سن منیم سن

یوردوم یووام مسكنیم سن

دئمه ك دوغما وطنیم سن

آیریلارمی كونول جاندان

آذربایجان، آذربایجان

من بیر اوشاق، سن بیر آنا

اودور كی باغلی یام سانا

هانكی سمته، هانكی یانا

هی اوچسامدا یووام سن سن

ائلیم، گونوم، اوبام سن سن

فقط سندن گن دوشنده

آیریلیق مندن دوشنده

ساچلاریما دن دوشنده

بوغاز آیلار، ایللر منی

قیناماسین ائللر منی

داغلارینین باشی قاردیر

آغ اورپه گین بولوتلاردیر

بویوك بیر كئچمیشین واردیر

بیلینمه ییر یاشین سنین

نه لر چكمیش باشین سنین

دوشدون اوغورسوز دیللره

نحس آیلارا، نحس ایللره

نسللردن نسللره

كئچن بیر شهرتین واردیر

اوغلون قیزین بختیاردیر

هی باخیرام بو دوزلره

آلا گوزلی گوندوزلره

قارا خاللی آغ اوزلره

كونول ایستر شعر یازا

گنجله شیرم یازا یازا

بیر طرفین بحر خزر

یاشیل باش سونالار گزر

خیالیم دولانار، گزر

گاه موغانی، گاه ایلداری

منزل اوزاق، عمریم یاری

سیرا داغلار گن دره لر

اوره ك آچان منظره لر

جیران قاچار، جویور مه لر

نه چوخدور اویلاغین سنین

آرانین، یایلاغین سنین

كئچ بو داغدان بو آراندان

آستارادان لنكراندان

آفریقادان هندوستاندان

قوناق گلیر بیزه قوشلار

ظلم الیندن قورتولموشلار

بو یئرلرده لیمون ساری

اگیر، سالیر بو داقلاری

داغلارینتین دوم آغ قاری

یارانمیشدیر قارلی قیشدان

بیر سنگردیر یارانیشدان

لنكرانین گولی رنگ رنگ

یوردوموزون قیزلاری تك

دمله چایی، توك وئر گورك

آنامین دلبر گلینی

یادلارا آچما الینی

ساری سنبل بیزیم چورك

پامبیغیمیز چیچك- چیچك

هر اوزومدن بیر شیره چك

سحر- سحر آج قارینا

قوت اولسون قوللارینا

مین قازاخدا كوهلن آتا

یالمانینا یاتا- یاتا

آت قان تره باتا- باتا

گوی یایلاقلار بئلینه قالخ

كپه ز داغدان گوی گوله باخ

ای آزاد گون، آزاد انسان

دویونجا ایچ بو بهاردان

بیزیم خاللی خالچالاردان

سر چنار كولگه سینه

آلقیش گونش اولكه سینه

كونلوم گئچیر قارا باغدان

گاه بو داغدان گاه او داغدان

أخشام اوستی قوی اوزاقدان

هاوالانسین خانین سسی

قاراباغین شكسته سی

گوزل وطن‍ ‍‍‍‍‌معنان درین

بئشیگیسن گوزللرین

عاشق دییه ر، سرین- سرین

سن گونشین قوجاغیسان

شعر، صنعت اوجاقیسان

اولمز كونول ، اولمز اثر

نظامی لر، فضولی لر

الین قلم، سینه ن دفتر

دئه، گلسین هرنه یین واردیر

دئییلن سوز یادگاردیر

بیر دون بیزیم باكی یه باخ

ساحیللری چیراغ- چیراغ

بوروقلارین هایقیراراق

نعره چالیر بوز چوللره

ایشیقلانیر هر داغ دره

نازلادیقجا سرین كولك

ساخللره سینه گرك

بیزیم باكی، بیزیم اوره ك

ایشیقدادیر قوت سوزی

سحرلرین اولكر گوزی

گوزل وطن او گون كی سن

آل بایراقلی بیر سحردن

الهام آلدین، یاراندیم من

گولور توپراغ، گولور انسان

قوجا شرقین قاپو سو سان

نغمه لریم سرین – سرین

عاشقی یم بو گونلرین

آتامیز شانلی رهبرین

گنجلیگی سویله نیر بوردا

حیات وئرمیش بیزیم یوردا

دینله منی، گوزل وطن

بیر سوز گلیر اورگیمدن

خلقیمیزین عشقیله سن

گوله جكسن هر بیر زمان

آذربایجان، آذربایجان