داشدان سس چېخدې، سندن سس چېخمادې / سحر خیاوی (حیکایه)
اۏرتا یاشلې قادېن تزه سولانمېش باغچایا آچېلان پنجره اؤنۆنده اۏتورموشدو، آخشام چاغې‌نېن سرین مئهی سو و ایسلاق تۏرپاق اییی’یله، آرپا-بوغدا ساچېنې أسدیریب، اۆره‌ڲین اۏخشایېردې. گؤڲ صاف، ماوی، تۏپا-تۏپا پامبېق کیمی بولودلار’ېیلا گؤرۆنۆردۆ. گؤڲۆن گئنیش و ماوی سینه‌سینده قۏنشونون اۏغلونون اوچوروندان گؤیرچین‌لر اوچوشوردولار.
قادېن اۆرکدن بیر آه چکیب، شۆکۆرلر دئییب اؤزۆنه بیر چای سۆزدۆ. بو جۆمعه اۆچ قېزېندان هئچ بیری گؤرۆشۆنه گلمه‌میشدیلر. بیری سفرده’یدی؛ بیری‌نین اوشاغې خسته’یدی؛ کیچیک قېزې دا بۏیلو اۏلاندان إله حالې اۏلموردو. قادېنېن گؤیلۆ لاپدان شیرین دیللی نوه‌لرینه اوچدو. “کئشکه گلیب إوی قارېشدېرایدېلار؛ کئشکه باغچانې آیاقلایېب منی حیرصلندیره’یدیلر؛ کئشکه… کئشگکه….” دیزینه ووروب، اؤزۆنه دئدی. اۆره‌ڲی آرتېق بالالارې’یلا خۏش ایدی. بعضی کۆچه قادېن‌لارې کیمی قاپېدا اۏتوروب اۏنون بونون دالېجا دانېشماغې خۏشلامېردې.
بو غریب یالقېزلېغېندا خیال قوشو لاپ أسکی زامان‌لارا اوچدو. سانکې یاشامې بیر اوزون فیلیم کیمی گؤزلری‌نین اؤنۆنده جانلاندې. اوشاقکن آناسېنې ألدن وئریب ظالېم ننه‌لیک ألینده قالدېغې چاغ‌لارې، بیر أجیرسیز کنیز کیمی ننه‌لیک قاباغېندا زاغ-زاغ أسدیڲی و یاشېندان ایره‌لی إو ایش‌لرینی عؤهده‌لندیڲی، کیچیک أل‌لری ایشدن قابار چالېب قانادېغې آن‌لارې، آما ننه‌لیڲین اۆره‌ڲی سۏیومایېب چوغوللوق إله‌ییب، آتاسېنا دؤڲدۆردۆڲۆ آن‌لار یادېنا دۆشدۆ، بیر گۆن ده ننه‌لیڲی آتاسېنا: “بو ساغېرېن باشې اوزوندو یووا بیلمیرم. قېسسالداجاغام” دئدی.
سۏنرا آتاسې إوده اۏلمایاندا آناسې اییله‌دیڲی، اؤپدۆڲۆ ساچ‌لارېنې، یئکه درزی‌لیک قایچې‌سې ایله دیبدن کسدی. نازلې ساچ‌لارېنې چۏخ سئویردی، هَمَشه ده اوزون خورما رنگلی ساچ‌لارېنا یۏلداش‌لارې آراسېندا گۆوه‌نیردی. ننه‌لیڲی شاپالاق، چیمدیک زۏرونا ساچ‌لارېنې قېسسالتدې. ساچ‌لارېنې ننه‌لیڲیندن گیزلیجه زیبیل دۏلوندان گؤتۆرۆب،آخشام اؤزۆ’یله یئرینه آپاردې. گئجه‌دن بیر کئش کئچینجه لاپ سۏلقون اولدوزون بیرینه باخېب، ساچ‌لارېنې اییله‌ییب آغلادې. اۏ سۏلقون بخت اولدوزو’یدو. صاباح ننه‌لیڲی بونو دۆشۆنرکن یئنه قېزې دؤڲۆب ساچ‌لارېنې ألیندن آلېب نَم هایاندا یۏخ إله‌دی.
“آخ… آخ… اۏلمایان ننه‌ن اؤلسۆن. نه آغرې-آجېلې اوشاق‌لېغېن وار’یدې نازلې”.
ننه‌لیڲین اوشاغې دۆنیایا گلندن سۏنرا یاشامې نازلېیا داها قارالادې. دؤش باشې تزه جۆجه‌ریب، هله آغزېندان سۆت اییی‌سی گلیردی، اۏنو أره وئرمک زئینینه دۆشدۆ. یالانجا آتاسېنا چوغوللوق إله‌ییب قۏنشو اۏغلو’یلا گؤزله‌شیر دئدی. قېزېن داما چېخماسېنې بهانه گتیردی.
قېزا عالم آشکارا أر گزیردی. تئز باشېندان إله‌مک ایسته‌ییردی. کیشی ده بو فیتنه’یله باجارا بیلمیردی. ییرمی یاش اؤزۆندن بؤیۆک دده‌سی یئرینده بیرینه وئردیلر. کیشی دول ایدی. قاباق‌کی قادېنېندان اوشاغې اۏلمایېب بۏشامېشدې. إلچی یازېق قېزېن دده‌سی یئرینده گؤرۆنۆردۆ. آما چاره یۏخ ایدی، ظۆلمۆنن باشې‌نېن قاباغې تؤکۆلمۆش تاس کیشییه أره وئردیلر. کیچیک اۏلدوغونا بیر ایکی ایل اوشاغې اۏلمادې. اۏندان دال‌بادال آز آرا وئرمک’له اۆچ قېزې اۏلدو. شۆکۆر أری یاشدان یئکه ده اۏلسا پیس آدام دَڲیلدی. نازلېنې إله بیر بالا گؤزۆنده گؤرۆردۆ. اۏنون’لا باش-باشا وئریب چۏخ اینجیتمیردی. کیچیک یاشلې اۏلدوغون هَمَشه نظرده توتوردو. هر نه، أر إوی ننه‌لیک إوی‌نین قفسیندن نازلې اۆچۆن چۏخ یاخشې’یدې. آما آتالار دئییب: “بیری‌نین کی بختی‌نین خالچاسېنې قارایلا تۏخودولار، آخېراجان قارا گئدر”.
أری وانئت سۆرۆجۆسۆ’یدۆ. خېردا قېزې بالاجا اۏلارکن، شهرلر آراسې یۆک آپاردېقدا تصادۆفده جانېنې ألدن وئردی. نازلې قالدې اۆچ قېزې’یلا. بیر چۏخ آغلایاندان سۏنرا عاغلېنې باشېنا تۏپلادې. قدیمکی‌لر دئییب: “اوشاق آتادان یئتیم اۏلماز، آنا، آنا اۏلسا. أریمین آی با آی بیمه پولونو آلېب بونلارې بؤیۆده‌جه‌یم آللاهېن کؤمه‌ڲی ایله” اؤزۆنه دئدی.
بئله ده اۏلدو. آجې‌لارا قاتلاشېب داغېلمېش یوواسېنې تک جانېنا بیر یئره تۏپلادې. چۏخ‌لارې قولاغېنا: “أره گئت هله گنجسن” اۏخودو. آمما نازلې اۆچ کؤرپه بالایلا داها منه یاراشماز دئدی.
تک جانېنا بالالارېنې بؤیۆدۆب باجارېقلارېجا بیل‌یوردونا یۏللادې.
بۆتۆن چتین‌لیک‌لره سینه گریب بالالارې‌نېن قانادېنې قاندان چېخارتدې. دۏست-دۆشمن قاباغېندا اۆچ قېزېنې آبېرلې-باشلې أر إوینه یۏللادې. آما قېزلار اوجالدېقجا اؤزۆ شام کیمی أریییردی. ایندی گرچک یاشېندان هئچ اۏلماسا ایکی قات یئکه گؤرۆنۆردۆ.
لاپدان اؤزۆنه گلدی. نئچه ساعات بیر اۆزۆ اۆسته کئچمیش‌لره گئتمیشدی. قۏیدوغو چای چاینیکده بوزا دؤنمۆشدۆ. شفق بالا-بالا قېزارېردې. گۆنش سۏلقونجا داغ‌لارېن دالېندا گیزلنمک ایسته‌ییردی. قادېن آیاغا قالخېب پنجره‌نی اؤرتدۆ. پرده‌نی چکیب، چېراغې یاندېردې. اؤز اؤزۆنه: “بو قدر چتین‌لیڲه هَمَشه شۆکۆر دئدین، داشدان سس چېخدې، سندن سس چېخمادې. دۏغرو دئییرلر اۆزۆ یۏلا اۏلانا بلا اۆست-اۆسته یاغار” دئدی.
سحر خیاوی
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
شهید آناسې (2) / سحر خیاوی (شعر)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
بیلَرزیکلر / نوریه لۏح (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
گۆزگۆ / مۆباریز جعفرلی (حیکایه)
کؤرپۆ / إلیار پۏلاد (حیکایه)
آتامېن أل‌لری/ الهام بزرگان (حیکایه)
زلزله / جلیل مممدقولوزاده (حیکایه)
