کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران‌لار: آیهان میانالې، علیرضا فرشی
آیسون / آفاق مسعود (حیکایه)
یئنی باغ قۏنشوموز – کند تَصَرّۆفاتې ناظیر‌لیڲینده طارېم صنایئع ایله باغلې هانسې’سا بؤیۆک بیر ایداره‌نین رئیسی ایشله‌ین مئهمان قولا‌مداراۏوون بیزی تأکید’له إوینه قۏناق دعوت إله‌دیڲینی إشیدنده أحوالېم پۏزولدو. تانېمادېغېم اینسان‌لارېن إحاطه‌سینده ا‌ۏلماغېن، اۆسته‌لیک، پرۏتۏکۏل خاطیرینه دئییلن دبلی ساغ‌لېق‌لار و صۆنعی اۆنسیيّت نامینه قوراشدېرېلان آنلام‌سېز صؤحبَت‌لر ایچینه دۆشمه‌ڲین منیم اۆچۆن نه قدر عذابلې اۏلدوغونو بیلن أریم:
– گئتمه‌سَک، دئیه‌جَکلر “سایمادېلار.” قۏنشولوقدا یاخشې دَڲیل – دئییب گۆناهکار حالدا اۆزۆمه زیللَندی. اؤزل اۏلاراق منیم’له – “یازېچې-قۏنشو‌لارې’یلا” یاخېندان تانېش اۏلماق یانقې‌سېندا اۏلان إو یییه‌لری‌نین بو تکلیفیندن یایېنماغېن مۆمکۆن اۏلمایاجاغېنې آنلایېب سوسدوم.
یاشې جمعی آلتمېشې حاقلا‌سا دا، سئیرَک، چال ساچ‌لارې، ایری ساغاناقلې گؤزلۆڲۆنۆن آرخاسېندا دالدالانان قۏجا گؤز‌لری’یله داها آهېل گؤرۆنن مئهمان قولا‌مداراۏو بیر واخت‌لارهانسې‌سا اوزاق داغ کندینده شفقت باجې‌سې ایشله‌میش، أره گئدیب دۆنیایا بیر اۏغلان اوشاغې گتیرندن، أری دؤولت قوللوغونا کئچَندن سۏنرا حرکت‌سیز یاشامدان و یاغلې یئمَک‌لردن کؤکه‌لیب، آغېرلاشېب، تئز-تئز قان تانسییۏنو قالخان آروادې ظریفه خانېم’لا‌بیزیم باغدان بیر نئچه حَیَط آرالېدا، تعمیری یئنی‌جه بیتیب باشا چاتمېش، زۏغالې، کیرمیت دامې گۆن شۆعاع‌لارې‌نېن آلتېندا نارېنجې برق‌لر ووران اۆچ‌مرتبه‌لی إوده یاشایېردې. بوردا، همچینین ظریفه خانېمېن، همین اوزاق داغ کندیندن اؤزۆ’یله گتیریب گلدیڲی بیر نئچه قۏهومو –دری‌لری گۆنۆن آلتېندا ایشله‌مکدن کؤسؤو اۏلموش اۏرتایاشلې أر-آرواد و بالاجا اۏغلان اوشاغېندان عیبارت کیچیک بیر عائله ده یاشایېردې. إوین آرخا طرفینده‌کی قوش‌دامېندان بیر قدر بؤیۆک کۏمادا یاشایان بو دینمز، زحمت‌سئور اینسان‌لار هاوالار سۏیویاندا و إو صاحاب‌لارې شَهَر إوینه کؤچنده ده بوردا قالېر، سَحَر-آخشام حَیَطده، یا بینانېن مرتبه‌لری آراسېندا تَصَرّۆفات و إو ایش‌لری ایله مشغول اۏلوردولار.
یاخېنلاشماقدا اۏلان قۏناق‌لېغېن تَشَبّۆثکارې‌نېن یای آی‌لارې نزاکت خاطیرینه، اوزاقدان-اوزاغا سلاملاشدېغېم، بعضی اؤته‌ری تصادۆف‌لر’له چیمَرلیکده، یا باغ یۏلوندا راستلاشارکن هیجاندان پؤرتمۆش صیفتی’یله یۏلومو کسیب خومار، آلا گؤزلرینی سۆزدۆره-سۆزدۆره منی لذّتلی شربت سۏمورا‌ن تک “قورتوم-قورتوم ایچن” – اۆزۆمۆ، دریمین، آز قالا، بۆتۆن مسامه‌لرینی أن یاخېن مَسافه‌لردن گؤزدن کئچیرده-کئچیرده‌گویا حال-أحوال توتان ظریفه خانېم اۏلدوغونو همین دقیقه آنلادېم و بوندان حالېم لاپ پۏزولدو.
قۏناق‌لېغا چَپَر قۏنشوموز سلمان اؤرگتمنین یاشام یۏلداشې زۆلئیخا خانېمېن دادوت اۏلوندوغونو بیلَنده، حالېم لاپ خارابلاشدې. دارېخدېرېجې إو یاشامېندان بۆزۆشۆب هانسې’سا چؤل قوشونا بنزه‌ڲَن، ایل اوزونو باغ إوینده یاشادېغېندان، ماراق‌سېز، مَضمونسوز گؤن‌لرینی تانېش-بیلیشین “یاشام و یارادېجې‌لېغې” باره‌ده ألده إتدیڲی تفرّۆعاتلې معلومات‌لار’لا اؤتۆشدۆرن، دۆشدۆڲۆ مجلیس‌لرده سۏن تأثّۆرات‌لارېنې ظاهیرین اویوشمایان کۆبار سایاغې اۏپئرا سَسی ایله بؤلۆشمکدن مخصوصی بیر حظّ آلان زۆلئیخاخانېمېن منه اۏلان اؤلدۆرۆجۆ ماراغېندان قورتولماغېن یۏل‌لارې باره‌ده دۆشۆندۆکجه، دیلینه ایچکی دَڲندَ‌ن سۏنرا آرام‌سېز ساغ‌لېق‌لار دئییب لطیفه دانېشان، سؤزۆ قورتاراندا سازې سینه‌سینه باسېب قدیم إل هاوا‌لارې اۏخوماقدان یۏرولمایان سلمان اؤرگتمَنی خاطېرلایېب بیر قدر تۏختادېم.
* * *
بیز مئهمان قولا‌مداراۏوگیلین دام‌لارې‌نېن رنگینه اویقون تنتَنه‌لی بیر زۏغالې‌لېق’لا رنگلنمیش دروازا قاپې‌لارېنا یاخېنلاشاندا حَیَطده هئچ کیم گؤزه دَڲمیردی. هاردان’سا، إوین آرخا طرفیندن هاوایا آرام’لا داغېلان تۆستۆنۆن عطریند‌ن، اۏر‌دا کیم‌لرین’سه دینیب-دانېشمازدان، إحتیاطلې حرکت‌لر’له کاباب پیشیردیڲی بیلینیردی.
آیاغېمېزې حَیَطه قۏیماق’لا، إوین یوخارې مرتبه‌لری‌نین هانسېندان’سا سلمان اؤرگتمَنین یاشام سئوگی‌سی ایله دۏلو، یاغلې سَسی إشیدیلدی:
– آی خۏش گلیب صفا گتیریب‌سیز! به هار‌داسېز بایاقداننان؟.. ظریفه باجې دا بوردا اۆره‌ڲی‌نین ایچینی یئییب قورتاردې. دئدیک بس، سئودا خانېمېن (یانې منیم) اۏلسون کی، یئنه بیر ایشی چېخدې.
سلمان اؤرگتمَن سؤزۆنۆ بیتیرمه‌ڲه ماجال تاپمامېش، مئهمان قولا‌مداراۏو’لا ظریفه خانېم، یئرین ایچیندن بیتن تک، قارشېمېز‌دا تاپېلدېلار. مئهمان قولا‌مداراۏو بیزیم’له، کند و تۏرپاق’لا باغلې کۏبود پئشه‌سینه اویوشمایان اینجه بیر نزاکت’له – اؤته‌ری، اوتانجاق تَبَسّۆم’له سلاملاشېب کنارا چکیلدی. ظریفه خانېم، گۆن شۆعاع‌لارې‌نېن آلتېندا برق ووران داش-قاشلې پالتارې‌نېن اوزون أتک‌لرینی یئلله‌ده-یئلله‌ده ایره‌لی چېخېب:
– آ-آی خۏش گلیب‌سیز!.. نه گؤزَل آدام‌لار گلیب؟!.. – دئیه‌رَک، منی باغرېنا باسدې، سۏنرا گؤز‌لری کامېنا یئتمیش خۏشبخت عاشیق شؤعله‌سی ایله یانا-یانا، اوتانجاق اؤرگنچی یئریشی’یله قاباغا دۆشۆب بیزی إوه سارې اوزانان إن‌سیز جېغېر’لا ایچه‌ری آپاردې.
– سَحَردن‌نن گؤزۆمۆز یۏلدا قالېب. دئدیک، یانې یئنه گلمه‌یه‌جَکلر؟..
قاپې‌سې بینانېن ایکینجی مرتبه‌سی‌نین آرتېرماسېنا آچېلان اۏتاغېن گیره‌جه‌ڲی سلمان اؤرگتمَنین شیشمان بَدَنی ایله دۏلموشدو.
– آی خۏش گلیب، صفا گتیریب‌سیز! – سلمان اؤرگتمَن دئدی، یۏلداشېم’لا اؤپۆشۆب-گؤرۆشۆب، بیزه سۆفره‌نین یوخارې باشېندا یئر گؤرسَتدی.
اۏتاغېن تن اۏرتاسېندا آچېلمېش اۆستۆ چئشیدلی قلیان‌آلتې‌لار، مئر-مئیوه و ایچکی‌لر’له دۏلو تنتنه‌لی سۆفره‌نین آرخاسېندا سلمان اؤرگتمنین آروادې زۆلئیخا خانېمدان ساوایې، ایکی‌یاشلې أر-آرواد و همین یاشدا، بیر-بیرینه بنزر اۆچ گۏنبول قادېن، بیر ده دۏلوبَدَنلی، بالاجا بیر قېز اوشاغې أڲلَشمیشدی. بیزی گؤرۆب آیاغا قالخدېلار – اۏنلار’لا دا بیر-بیرگؤرۆشۆب تانېش اۏلما‌لې اۏلدوق.
– بو، منیم رفیقه‌مدی، – هاردان’سا آرخامدان، نَفَسینی ایچینه قېسا-قېسا دانېشان ظریفه خانېم یاخېنېمېزدا دایانان جۆتلۆک‌لردن بیرینی گؤرسه‌دیب دئدی. – بو ایسه اۏنون یۏلداشېدې. بو، قۏناق اؤرگتمنین ایش یۏلداشېدې و اۏنون خانېمېدې. بو ایسه منیم باجېمدې، – ظریفه خانېم گۏنبول قادېن‌لاردان بیرینی منه تقدیم إله‌دی و اۏ، گؤزله‌نیلمز بیر چئویک‌لیک’له منی باسمارلایېب، اۆز-گؤزۆمۆ سولو اؤپۆش‌لره غرق إتدی. – بو ایسه اۏنون قېز‌لارېدې، – باجې‌سې‌نېن بو “یئرسیز” حرکتیندن پرت‌لَشیب پؤرتن ظریفه خانېم اۏ بیری گۏنبول‌لارا، دئیه‌سن، گؤز آغارتدې، سۏنرا بالاجا قېزا سارې چؤندۆ، – بو دامنیم نَوه‌مدی. گله‌جکده سیزین کیمی یازېچې اۏلماق ایسته‌ییر.
ظریفه خانېمېن بو سؤزۆندن اۆره‌ڲیم دۆشدۆسه ده، اؤزۆمۆ اۏ یئره قۏیمادېم، بیرتَهَر گۆلۆمسۆنۆب:
– آفَرین، – دئدیم.
سۆفره‌نین باشېندا بیزیم اۆچۆن آیرېلمېش یئرلری توتدوقدان سۏنرا اۏرتایا چاشقېن‌لېق دۏلو، پرت بیر سۆکوت چؤکدۆ. سۏنرا کیمسه إو صاحابېنې – سۆفره‌نین آشاغې باشېندا اۏتوروب فیکره دالمېش مئهمان قولا‌مداراۏوو دۆمسۆکله‌دی و اۏ، آیاغا قالخېب رنگی آغارا-آغارا، سؤز‌لرین سۏنوجونو یئیه-یئیه تله‌سیک بیر “خۏش‌گلدین” دئدیکد‌ن سۏنرا ایچگی دۏلو قدحی هئچ کیم’له تۏققوشدورمازدان، بیرنفَسه باشېنا چکیب یئرینه اۏتوردو. اۏندان سۏنرا، سؤوده‌لشمیش کیمی، درحال سلمان اؤرگتمَن آیاغا قالخدې، گئنیش، راحات قارنېنې قاباغا وئریب، قایېشېنې، قونداغېندان قېلېنج سیویره‌جک تک، ساهمانلایېب، اؤزۆنۆ مجلیسین تاماداسې إعلان إله‌دی و خېرېلتېلې سَسی’یله بیر خئیلَک مئهمان قولا‌مداراۏودان – اۏنون حدسیز کؤورک و اینجه قلبیندن، قایغې‌کئش عائله باشچې‌لېغېندان، عَوَض‌سیز یۏل یۏلداش‌لېغېندان، ناظیرلیکده قازاندېغې حؤرمَت-عیزّتدن، کند تَصَرّۆفاتې ساحه‌سینده‌گؤردۆڲۆ میثیل‌سیز ایش‌لریندن دانېشدې.
اۏ دانېشدېقجا ظریفه خانېم ممنون تَبَسّۆم’له قۏناق‌لارېن نیمچه‌لرینی قلیان‌آلتې‌لار’لا دۏلدوردو، سۏنرا هیجان و چاشقېن‌لېق دۏلو آلا گؤز‌لری’یله سۆفره‌یه ایشاره إده‌رَک، نۏرسته قېز سَسی’یله:
– هامېسې فرانسېز رئسئپت‌لری’یله حاضېرلانېب، – دئدی. – بیلیرم، اوروپادا تئز-تئز اۏلورسونوز، بئله یئمک‌لره اۆستۆنلۆک وئریر‌سینیز. اؤزلجه سیزین اۆچۆن پیشیریلیب.
اۏنون بو سؤزۆنه نه جاواب وئره‌جه‌ڲیمی بیلمَزدن گۆلۆمسۆندۆم، ألیمی مئیوه داغې‌نېن اۆستۆنه آتېلمېش اۆزۆم سالخېمېنا اوزاتدېمسا دا، ألیم ایلک نؤوبه‌ده، هۆندۆر آیاقلې، چینی مئیوه قابې‌نېن بؤیرۆندن آسېلمېش کیچیک اؤلچۆلۆ قېزېلې کارتۏن پارچاسېنا تۏخاندې و منبعی‌نین، قابېن ساتېش إتیکئتی اۏلدوغونو آنلادېم. سۏنرا ایچینه چئشیدلی قلیان‌آلتې‌لار، شۏرابالار و سالاد‌لار یېغېلمېش باشقا بولور و چینی قاب‌لارېن دا بؤیرۆندن همین قېزېلې إتیکئت‌لردن آسېلدېغېنې گؤرۆب تعجّۆبۆمۆ گیزله‌مکدن اؤترۆ:
– گؤزَل قاب‌لار دېر، – دئدیم.
منیم بو سؤزۆمدن جوشا گلَن ظریفه خانېم اۏتاغېن یوخارې کۆنجۆنده‌کی شۆشه‌لی بوفه‌یه باخا-باخا، گیز‌لی غرور دۏلو اوتانجاق‌لېق’لا:
– بونلارېن هامې‌سېنې چین کاتالۏقو’یلا گَتیزدیرمیشَم، – دئدی و من آدام بۏیلو بوفه‌نین رف‌لرینده بؤیۆره-بؤیۆره یېغېلان گۆلدان‌لارېن، مئیوه و کرۆشۏن قاب‌لارې‌نېن دا ماغازا پیشتاختاسېندایمېش کیمی، همین قېزېلې إتیکئت‌لری ایله دۆزۆلدۆڲۆنۆ گؤردۆم.
– منیم نوه‌م… – ظریفه خانېم قفیلدن ألینی بایاقدان بری یانېندا اۏتوروب نفس د‌رمَزدَن تر-قان ایچینده سالاد تَپیشدیرن اوزون هؤرۆکلۆ، گۏنبول قېز اوشاغې‌نېن چیڲنینه قۏیدو – …إله گؤزَل شعرلر یازېر کی؟!. ایسته‌ییرم سیزه اۏخوسون، – دئدی و من سؤز دئمه‌ڲه ماجال تاپمامېش، اۆزۆنۆ قېزا توتوب: – “دی اۏخو، قېزېم،” – دئدی.
ظریفه خانېمېن بو سؤزۆندن، أمر آلمېش کیمی آیاغا قالخان قېز اۏوورد‌لارېنداکېنې اۆصوللوجا اوددو، أل‌لرینی آرخاسېندا چارپازلایېب، اوجادان شعر اۏخوماغا باشلادې.
مجلیسه کؤورک بیر ساکیت‌لیک چؤکدۆ، هامې شعره دیققت کسیلدی.
شعر ظریفه خانېما ایتحاف إدیلمیشدی – آنا‌لېق قایغې‌سېنې هئچ واخت أسیرگه‌مه‌یَن سئویملی بیر ننه حاققېندا ایدی. سۆفره آرخاسېندا اۏتوران‌لارېن نه واخت’سا هانسې’سا درس‌لیک‌لردن مجبوری قایدا‌دا أزبرله‌دیڲی دبلی آنا شعر‌لری‌نین تکرارې، یا بلکه ده، لاپ أصلی ایدی.
اوشاق شعری بیتیریب یئرینه أڲلَشدی. هامې أل چالېب، منه باخدې.
– گؤزَل شعردی، – پرت‌لیڲیمی بیرتَهَر گیزلَتمه‌ڲه چالېشدېمسا دا، شعردن بیر اۏ قدر ده فئیض آلمادېغېمې، دئیه‌سن، هامې باشا دۆشدۆ و اۏرتایا گرگین بیر سۆکوت چؤکدۆ. ایشینه سلمان اؤرگتمَن قارېشدې، آیاغا قالخېب بؤیۆک أدبیاتېن و منیم شرفیمه اوزون-اوزادې، تنتَنه‌لی بیر ساغ‌لېق دئدی، هامېنې بو ساغ‌لېغا آیاق اۆسته ایچمه‌ڲه مجبور إله‌دی.
…ایکینجی ساغ‌لېقدان سۏنرا مئهمان قولا‌مداراۏوون رنگی إله بیل بیر قدر اؤزۆنه‌گلمیشدی. ایشتیهاسې دا آزجا آچېلمېشدې. گؤزلۆڲۆنۆ گؤزۆنه باسېب، چنگل-پېچاغېنې إهمال-إهمال ایشله‌ده-ایشله‌ده، نیمچه‌سینه یېغېلان یئمک‌لرین آراسېندا، نه ایسه حدسیز خېر‌دا بیرشئی آختارېرمېش کیمی إشه‌لَنیردی.
بیر قدردن سۏنرا مجلیس “آرسته” حدّینه چاتدې. سلمان اؤرگتمَن ساغ‌لېق دئمکدن اؤترۆ داها آیاغا قالخمېر، اۆره‌ڲیندن کئچن‌لری إله اۏتوردوغو یئردن، آغزېنداکې‌لارې چئڲنه‌یه-چئڲنه‌یه، یاخود إله دۏلو اۏوورد‌لارې’یلا دیله گتیریر، زۆلئیخا خانېم سۆفره‌نین اۏ بیری باشېندان محبّت و ماراق دۏلو گؤزلرینی منه زیلله‌مکد‌ن چکینمیر، آغزېنا قۏیدوغو خېر‌دا تیکه‌لری نزاکت’له چئڲنه‌یه-چئڲنه‌یه، نه واخت’سا اۏخودوغو رابیندراناتتاقۏرون، آدېنې هئچ جۆر خاطېرلایا بیلمه‌دیڲی هانسې’سا أثریندن میثال‌لار گتیریر، “گۏنبول‌لار دسته‌سی” حئیران‌لېق’لا اۏنو دینله‌ییر، کیشی‌لر ساغ‌لېق‌لارې اؤز آرالارېندا دئییب لطیفه دانېشېر، قۏنو قورتاراندا سۆفره‌یه دۆزۆلن یئمک‌لری تعریفله‌ییردیلر.
بیرجه مئهمان قولا‌مداراۏو دینیب-دانېشمېردې. گؤزلۆڲۆنۆن آرخاسېندا گیز‌لَنمیش گؤزلرینی مجهوللوغا زیلله‌ییب، چنگَلینه کئچیردیڲی تیکه‌لردن آغزېنا قۏیور، هَوَس‌سیز-هَوَس‌سیز چئڲنه‌یه-چئڲنه‌یه دانېشان‌لارا باخېردېسا دا، هئچ کیمی إشیتمه‌دیڲی، بۆتۆن وۆجودو’یلا اۏتاغېن آشاغې باشېنداکې موسیقی مرکزیندن یاواش آواز’لا سۆزۆلن مئلۏدییه دیققت کسیلدیڲی حیسّ اۏلونوردو.
من ده دیققتیمی اۏتاغې باشېنا گؤتۆرَن های-کۆیۆن ایچینه هانسې’سا خفیف اوزاق‌لېق‌لاردان سۆزۆلن و سۆفره‌نین یالنېز مۆعيَّن حیصّه‌لرینده إشیدیلن موسیقییه یؤنلتدیم وبونون، اؤلکه‌نین مشهور پاپ-اولدوزو – یارې‌چېلپاق گئییم‌لری و دوزلو أدالارې’یلا کیشی‌پرستیشکارلارې‌نېن اؤزل رغبتینی قازانمېش آیسونون دیل‌لر أزبرینه چئوریلمیش ماهنې‌لارېندان بیری اۏلدوغونو آنلادېم.
…مجلیسین کولیمیناسییا مقامې یئتیشنده – سۆفره‌یه پلۏو وئریلنده، سلمان اؤرگتمَن قفیلدن آیاغا قالخېب أل‌لرینی، کیمی’سه قوجاقلاماغا حاضېرلاشان تک، یانلارا آچدې:
– چالېن، اۏینویاجام! – دئیه باغېراراق، أل آتېب موسیقی مرکزی‌نین سَسینی آرتېردې و اۏرتایا دۆشۆب، سیرک آیې‌لارې‌نېن رقصینی آندېران کؤنتؤی حرکت‌لر’له اۏیناماغا باشلادې.
هامې أل چالدې. قۏناق‌لاردان بیری – مئهمان قولا‌مداراۏوون ایش یۏلداشې – بالاجا، تۏسقون کیشی ده آیاغا قالخېب، اۏنون’لا رقص إله‌مه‌ڲه گیریشدی. هر ایکی‌سی یئییب-ایچمکدن آغېرلاشمېش آیاق‌لارېنې مۆمکۆن قدر جلد ترپتمه‌ڲه چالېشا-چالېشا، موسیقی‌نین ریتمینه اویقون اۏلمایان هانسې’سا آیرې هاوانې اۏینادېلار. بیر قدر سۏنرا رقصه قادېن‌لار داقاتېلدې. بایاقداننان بری دانېشا-دانېشا، اۆست-اۆسته یئدیک‌لرینی هضمه وئرمک عئشقی’یله، اۏنلار دا موسیقی‌نین ریتمینه اویقون اۏلمایان حرکت‌لر’له بیر خئیلَک آتېلېب-دۆشدۆلر…
منیمسه دیققتیم، بیر ألینی چنه‌سینده، گؤزلۆڲۆنۆن کؤلگه‌لی شۆشه‌لری آرخاسېندان گویا“رقَّاص‌لارې” مۆشاهیده إدن، أصلینده ایسه خیا‌لې چۏخ اوزاق‌لار‌دا دۏلاشان مئهمان قولامداراۏودا ایدی.
رقص بیتدیکده و هامې تؤوشۆیۆب لهله‌یه-لهله‌یه اؤز یئرلرینه قایېتدېقدا اۏ، قفیلدن آیاغا قالخدې، ایچگی دۏلو قدحی ألینده تیتره‌یه-تیتره‌یه آوازېمېش اۆزۆی’له:
– سَحَردن اۏینایېرسېز… آما بو، اۏیون هاواسې دَڲیل – دئییب سوسدو، سۏنرا دایاندېغې یئرده إله بیل لنگر ووردو.
اۏرتایا پرت بیر سۆکوت چؤکدۆ.
سلمان اؤرگتمَن اۏتورقانېن سؤیکَنه‌جه‌ڲینه یایخانېب، أل‌لرینی قۏچو سایاغې أدا’یلا شالوارې‌نېن جیب‌لرینه دۆرتدۆ:
– من اوروسجا دا اۏینویورام! – دئدی و برکدن-برکدن گۆلدۆسه ده، اۏنا قۏشولوب گۆلن اۏلمادې.
مئهمان قولا‌مداراۏو هله ده ألینده قدح، آیاق اۆسته دایانمېشدې… آغېر جرّاحی عملیندن سۏنرا آیېلان خسته‌نین هئی‌سیز، گۆجسۆز سَسی’یله:
– من بیر سؤز دئمک ایسته‌ییرم، – دئدی و چیل-چېراغېن گۆر ایشېغېندا پارېلدایان گؤزلۆڲۆنۆن آرخاسېندان بو دفعه بیر-بیر هامېیا باخدې – گلین، بو با‌ده‌لری آیسون خانېمېن ساغ‌لېغېنا ایچک.
هامې پرت حالدا بیر-بیرینه زیللَندی.
– بو ماهنېنې چۏخ اۏخویان‌لار اۏخویور. تۆرک‌لر ده اۏخویور، فرانسېز‌لار دا، روس‌لار دا… آما أصلینده، بو ماهنېنې هئچ کیم اۏخویا بیلمیر، – اۏ دئدی و سوسدو.
– دای اۏنو سن یاخشې بیلر‌سن!.. – کیمسه سۆفره‌نین آشاغې باشېندان آتدې و مجلیسین کیشی جیناهې بیر-بیرینه آنلاملې-آنلاملې باخا-باخا هېرېلدادې.
ظریفه خانېم دا پرت گۆلۆشۆنه هَنَک قاتېب:
– سیز گۆلۆرسۆز، آما وضعيّت هئچ ده اۆرک‌آچان دَڲیل، – دئدی و گئرییه قانرېلېب، آیسونون چئشیدلی پۏزالې، یارې‌چېلپاق شکیل‌لری وورولموش دووار رَف‌لرینی گؤرسَتدی و هامې اۏنون سَسی‌نین ایچینده کؤزه‌رَن گیز‌لی، کؤهنه بیر آغرې‌نېن یاندېرېجې ایزلرینی حیسّ إتدی.
– بالام، نییه اؤزۆنه بو قدر ظۆلم إلیییرسن؟ دردینی دئ، حَلّ إلییَک دا! بو داها کین ساحه‌سی آلماق دَڲیل ها! – سلمان اؤرگتمَن دئدی، صۆنعی گۆلۆش’له یئنه برکدن-برکدن گۆلدۆ و هامې اۏنا قۏشولوب یالاندان گۆلدۆسه ده، مئهمان قولا‌مداراۏوون حالې دَڲیشمه‌دی. اۏ، ألینده‌کی آراغې یارېیاجان ایچیب یئرینه أڲلَشدی، هامې‌نېن زیللَندیڲی اۆزۆنۆ گیزله‌مه‌ڲه یئر تاپمادې و قفیلدن:
– سیز بیلیر‌سینیز کی، اۏ، بوردان کؤچۆب گئتمک ایسته‌ییر؟.. – دئدی و یئنه چیل-چېراغېن ایشېغېندان آلېشېب-یانان گؤزلۆڲۆنۆن آرخاسېندان قۏناق‌لارا باخدې.
– ایشه دۆشمه‌دیک؟.. – کیمسه سۆفره‌نین اۏ بیری باشېندان دیللَندی و یئنه هامې گۆلدۆ.
مئهمان قولا‌مداراۏو قهرینی زۏر’لا اودوب بو دفعه چۏخ جیدّی:
– سیز گۆلۆرسۆز، اۏ ایسه گئدیر، – دئدی و چؤنۆب ایندی ده پنجره‌دن هارا’سا إله باخدې، إله‌بیل بو دقیقه اۏر‌دا قاطارا، یا طَيّاره‌یه مینمکده اۏلان آیسون’لا ویداع‌لاشېردې.
– گئدیر، گئتسین ده! – یئنه سلمان اؤرگتمَن یئرینده قورجالانا-قورجالانا دئدی و نه‌دن’سه منه باخدې. – هئچ دَخلی وار؟.. دوروب ایندی یالواراق اۏنا کی، “سن منیم جانېم، گئتمه؟..”
ظریفه خانېم اۏرتاداکې پرت‌لیڲی آرادان قالدېرماق اۆچۆن:
– بېی، پلۏو سۏیودو کی؟!. نییه دایانمېسېز؟!. – دئدی و آیاغا قالخېب تله‌سیک حالدا نیمچه‌لره پلۏو چَکدی. – بو دۆڲۆنۆ قۏناقا ایراندان پای گؤندَ‌ریبلر. ایران شاهې‌نېن شخصَن اؤزۆنۆن یئدیڲی دۆڲۆدندی. بونو اۏر‌دا اؤزل چَلتیکچه‌لیکده یئتیشدیریر‌لر، – دئدی، سۏنرا گؤزلرینی قېیېب اؤزل وورغو’یلا، – مخصوصی آدام‌لار اۆچۆن، – دئیه علاوه إله‌دی.
ظریفه خانېم أری‌نین ده نیمچه‌سینه پلۏو چَکدی و اؤزۆ ده اۏتوروب هامې’یلا بیر یئمه‌ڲه باشلادې.
…مئهمان قولا‌مداراۏو پلۏوا تۏخانمادې. اۏنون یئنه تۆک نازیک‌لیڲینده سَسین اۆزه‌ری’یله قولاغېنا آخان ماهنېیا دیققت کسیلدیڲی، بۆتۆن وۆجودو’یلا موسیقیده و سَسده أریدیڲی بیلینیردی.
قۏناق‌لارېن دیققتینی أریندن یایېندېرماغا چالېشان ظریفه خانېم:
– دۆڲۆنۆن عطرینی حیسّ إدیرسیز؟ – دئیَنده، قۏناق‌لار بیر آغېزدان: “أعلاءدې!” – دئیه‌جاواب وئردیلرسه ده، تئزلیک’له هامې‌نېن آیسونون، چنگل-قاشېق جینگیلتی‌سی‌نین ایچینده تدریجن گۆل کیمی پارداخلانان سَسینه دیققت کسیلدیڲی معلوم اۏلدو.
مئهمان قولا‌مداراۏو مجلیسین سۏنوناجان دینیب-دانېشمادې، بیزیم’له یاناشې اۏتورا-اۏتورا، هم ده هاردا’سا بورا‌لاردان چۏخ-چۏخ اوزاق‌لارېن یاندېرېجې ایضطیراب‌لارېندا قۏورولا-قۏورولا، ساغ‌لېق‌لارې و لطیفه‌لری اۆزۆنۆن هئچ نه‌یی قبول إتمه‌ین بیر ایفاده‌سی ایله “دینله‌یه-دینله‌یه”، یئنه همین مَجهوللوغوندا باتا-باتا قالدې.
…چای سۆفره‌سی بیتیب-باشا چاتاندا و بیز اۏ بیری قۏناق‌لار’لا بیر آیاغا قالخېب إوه گئتمک اۆچۆن بینانېن آرتېرماسېنا چېخاندا مئهمان قولا‌مداراۏو إوین صاحابې کیمی سیموۏلیک شکیلده ده اۏلسا، قۏناق‌لار’لا ویداع‌لاشما مراسیمینده ایشتیراک إتدی. لاکین اۏنون اؤزۆنده اۏلمادېغې، هاراسېندانسا اؤلۆمجۆل زَده آلمېش یارا‌لې حئیوان کیمی وورنوخدوغو هئچ کیمین گؤزۆندن یایېنمادې.
– “سۏن واخت‌لار اۏ، چۏخ یۏرولور. هم ده چۏخ ایچیر،” – مجلیسین یؤندم‌سیز سۏنلوغوندان توتولموش ظریفه خانېم بیزی چؤل قاپې‌سېنا اؤتۆره-اؤتۆره دئدی – “اۏنا ایسه قطعی ایچمک اۏلماز. حکیمی ده دئییر…”
* * *
…سحری گۆن بیز مئهمان قولا‌مداراۏوون ایشه گئد‌رکن اؤز ماشېنېندا قضایا دۆشۆب اؤلدۆڲۆندن خبر توتدوق. دئییله‌نه گؤره، اۏ، سَحَر ساعات‌لارېندا یۏل گئد‌رکن، قفیل اۆرک چاتېشمازلېغېندان یۆکسَک سۆرعت’له سۆردۆڲۆ ماشېنېنې یۏغون یۏل سوتونونا چېرپاراق، هلاک اۏلموشدو. اؤزۆنۆ قضا یئرینه چاتدېران‌لارېن دئدیڲینه گؤره قاباق حیصّه‌سینی داغېدان ماشېنېن مۆحرّیکی سېرادان چېخسا دا، مگنئتۏفۏنو ایشله‌ییرمیش: قادېن مۆغننی‌نین سَسی ایسه غریبه، قۏرخونج بیر عکس-صَدا’یلا یوخولو شهرین آلاتۏران‌لېغېنا داغېلېرمېش.
…مئهمان قولا‌مداراۏوو باغ إویندن گؤتۆردۆلر. دَفن مراسیمینه یېغېشان‌لار آتا-آناسې‌نېن یئگانه اۏغلو اۏلان بو اوتانجاق آدامېن بۆتۆن یاشامېنې آغېر زحمت و عذاب ایچینده کئچیردیڲیندن، هله مکتب ایل‌لریندَن گؤز‌آلتې إله‌دیڲی ایستکلی‌سی اۏلسا دا، جاوان ایکن دۆنیاسېنې دَڲیشمیش عمی‌سی‌نین باش‌سېز قالا‌ن عائله‌سینه دایاق اۏلماق مَقصَدی ایله اؤز عمی‌سی قېزې ظریفه خانېم’لا إولنمک مجبورییَتینده قالدېغېندان، گنج یاش‌لارېندان مین-بیر أذيّته قاتلاشېب عائله‌سینی و یاخېن قۏهوم-أقرَباسېنې دیشی’یله-دېرناغې’یلاساخلاماسېندان، دؤولت ایشینه کئچَندن سۏنرا کند جماعتینه إله‌دیڲی خئییرخاه‌لېق‌لاردان و بۆتۆن بو ایش‌لر’له یاناشې، حدسیز تواضؤع‌کار و کؤورک طبیعَتیندن دانېشدېقجا قادېن‌لار آغلاشېر، منسه، دۆنیادا هر شئیی ألده إدیب یۏرولان بو آدامې نئجه‌سه، اوزاقدان-اوزاغا یئک‌نَسَق یاشام مارشروتوندان چېخاردان و بونون’لا دا، اۏنون سئوگی‌سیز، قوراما یاشامېنا سۏن قۏیان آیسون حاققېندا – کیشی‌لری ألجک کیمی دَڲیشن بو داغېنېق أدالې إسترادا اولدوزو باره‌ده دۆشۆنۆردۆم…
2006
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
هدف / إلیار پۏلاد (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
وای ..... وای / زامان پاشازاده (حیکایه)
بیلَرزیکلر / نوریه لۏح (حیکایه)
لئیلا / إلنور نَحمتاۏو (حیکایه)
خارابالېق / عۆلوییه طاهیر (حیکایه)
گؤڲَرچین اؤپۆشمهسی / اۏرخان گۆلعلییئو (حیکایه)
علی قۏماندان / لاله أشگیه (حیکایه)
