آرتیق بو گؤودهیه احتیاجیم یوخ!
یارغیلامایالیم، آچیق اولماغی اؤیرهنهلیم
سوسن نواده رضی
یازارېن اؤز ایستهڲی’یله یازې بیچیملر اۏلدوغو کیمی پایلاشېلېر؛ آنجاق آشاغېداکې آچېشقادا، یئنی قاپېیا عایید اۏلان اۏرتۏقرافی’یله اۏخویا بیلرسینیز!
یئنی قاپې
بونجا شیددتلی، دوروست و ایچدن، هم ده یاشامین بوتون بویوتلارینی دریندن درینه یاشایان بیریسی بلکه ده هئچ گؤرونمهمیشدیر.
یارغیلاماق، دایانماق دئمکدیر، قاپیلاری بوتون ایمکانلارا باغلاماق، دایرهنی کیچیلتمک، گؤزو دارالتماق دئمکدیر. یارغیلامایالیم ،آچیق اولماغی اؤیرهنهلیم. اینسانلارین سایی قدر دونیا وار، یاشام وار، یاشام طرزی وار. اینسانلاری بیری- بیریندن آییرد ائدیب سئچدیرن، اونلارین فیزیکلری دئییل، دَنهییملریدیر، بیچهملریدیر.
ونسان ون گوگ Vincent van gogh چوخ بؤیوک چاغداش رساملارداندیر. او، بیر ایل بویونجا فرانسانین أن ایستی و یاندیریجی گونشی اولان بیر بؤلگهده،گونشین بوتون دوروملارینین و هر موقعیتینین رسیملرینی چکدی. بیر سیرا تابلو: تمامان گونشدن؛ سحر گون چیخاندان آخشام گون باتانا کیمی. هر کس اونون دلی اولدوغونو سانیردی. حکیملر بیله گون ووروب بئینینه دئیه، اونو خسته سانیردیلار. ون گوگ دلی خانادا دا بوتابلولاری چکمهیه داوام ائتدی . ایلگینج بوراسییدی کی، دلی خانادا رسم ائتدیکلری، اوندان اؤنجه و سونرا چکدیکلریندن قات – قات داها یاخشییدی!
ونسان ون گوگ، بیر ایل دلی خانادا یاتیریلدیغی سوره ایچینده ان یاخشی صنعت اثرلرینی و یارادیجیلیغینین
زیروه یاپیتلارینی یاراتمیشدیر. تابلولارینین پریشان اولدوغوندان دولایی هر کس اونون دلی اولدوغوندان قوشقولانیردی. هئچکیمسه اونلارین نه اولدوغونو، نه آنلام داشیدیغینی باشا دوشموردو ، قاورایا بیلمیردی.
او، رسیملرینین بیرینده اولدوزلاری ایلان کیمی بوروق (مارپیچ) چکمیشدی. تنقیدچیلر یونو، اونون دلی اولدوغونا قانیت اولاراق دهیرلندیریردیلر. ون گوگ دئییردی، اولدوزلاری چکمک ایستهدیییمده، بوتون وارلیغیم اونلارین
ایلان بنزهری اولدوغونو هایقیریر.
یوز ایل سونرا بیلیم بئله بیر سونوجا چاتدی کی، اولدوزلار گئرچکدن ده ایلان کیمیدیرلر. دئمک، ون گوگ دلیمییمیش یوخسا یوز ایل اؤز زمانهسیندن ایرهلیده یاشاییرمیش؟ دلییمیش یوخسا اؤزل باخیش آچیسیندان، باشقالاریندا اولمایان و اولامایان بیر آچیدان باخیرمیش دنیایا؟
اولدوزلارین ایلان کیمی اولدوغونو کشف ائلهین بیلیم آداملاری أن سون بیلیمسل تئکنولوژی و جیهازلارلا بو کشفه نایل اولموشلارسا دا، هله گؤزلرییله گؤره بیلمهمیشلر اولدوزلارین ایلان کیمیلییینی، یالنیزجا کشف ائدیبلر!
بلکه ده ونسان ون گوگ بوتؤولوکله فرقلی بیر بیلیگه صاحیب ایمیش. نه معلوم! بللی اولان بیر تک شئی وار؛ یارغیلامامالی. دوغرو اولوب اولمادیغینی ذهنیمیزه سیغیندیرمادان، بوراخالیم دا هر کس اؤزو اولسون، اؤزونو یاشاسین.
دلی خانادان سونرا، ون گوگ سون تابلوسونو چکمیش، یئنه ده قونو:گونش !
او قارداشینا قیسا بیر مکتوبدا بئله یازمیش: “منیم ایشیم تکمیلدیر. من گونشین موقعیتلرینی رسم ائدیردیم. بیری أکسیک ایدی چونکی سن منی دلی خانادا یاتیرتدین و اونلار منی دلی ائدن گونشدیر دئیه، گونشی رسم ائتمهییمه مانع اولدولار. سون تابلونو چکدیم، خلاص اولدوم. تابلومو کامیللشدیردیم، ایشیم سونا ائریبدیر. من مطلق رضایتچیلیق حیس ائدیرم. آرتیق بو گؤودهیه احتیاجیم یوخ، بو اوزدن کندیمی اؤلدورورم.“
بو مقالهنی یئنی قاپېنین اۏرتۏقارفیسی’یله اۏخویون!
آرتېق بو گؤودهیه إحتییاجېم یۏخ! یارغېلامایاق، آچېق اۏلماغې اؤرگهنک سوسن نواده رضی بونجا شیددتلی، دۆرۆست و ایچدن، هم ده یاشامېن بۆتۆن بۏیوتلارېنې دریندن-درینه یاشایان بیریسی بلکه ده هئچ گؤرۆنمهمیش دیر. یارغېلاماق، دایانماق دئمک دیر، قاپېلارې بۆتۆن ایمکانلارا باغلاماق، دایرهنی کیچیلتمک، گؤزۆ دارالتماق دئمک دیر. یارغېلامایاق، آچېق اۏلماغې اؤرگهنک. اینسانلارېن سایې قدر دۆنیا وار، یاشام وار، یاشام طرزی وار. اینسانلارې بیری-بیریندن آیېرد إدیب سئچدیرن، اۏنلارېن فیزیکلری دَڲیل، دَنهییملری دیر، بیچیملری دیر. ونسان ونگوگ Vincent van gogh چۏخ بؤیۆک چاغداش رسّاملاردان دېر. اۏ، بیر ایل بۏیونجا فرانسانېن أن ایستی و یاندېرېجې گۆنشی اۏلان بیر بؤلگهده،گۆنشین بۆتۆن دوروملارېنېن و هر موقئعییتینین رسیملرینی چکدی. بیر سېرا تابلۏ: تمامن گۆنشدن؛ سحر گۆن چېخاندان آخشام گۆن باتانا کیمی. هرکس اۏنون دلی اۏلدوغونو سانېردې. حکیملر بیله گۆن ووروب بئینینه دئیه، اۏنو خسته سانېردېلار. ونگوگ دلیخانادا دا بو تابلۏلارې چکمهڲه داوام إتدی. ایلگینج بوراسې’یدې کی، دلیخانادا رسم إتدیکلری، اۏندان اؤنجه و سۏنرا چکدیکلریندن قات-قات داها یاخشې’یدې! ونسان ونگوگ، بیر ایل دلیخانادا یاتېرېلدېغې سۆره ایچینده أن یاخشې صنعت أثرلرینی و یارادېجېلېغېنېن زیروه یاپېتلارېنې یاراتمېش دېر. تابلۏلارېنېن پریشان اۏلدوغوندان دۏلایې هرکس اۏنون دلی اۏلدوغوندان قوشقولانېردې. هئچ کیمسه اۏنلارېن نه اۏلدوغونو، نه آنلام داشېدېغېنې باشا دۆشمۆردۆ ، قاورایا بیلمیردی. اۏ، رسیملرینین بیرینده اولدوزلارې ایلان کیمی بوروق (مارپیچ) چکمیشدی. تنقیدچیلر بونو، اۏنون دلی اۏلدوغونا قانېت اۏلاراق دَڲرلندیریردیلر. ونگوگ دئییردی، اولدوزلارې چکمک ایستهدیڲیمده، بۆتۆن وارلېغېم اۏنلارېن ایلان بنزَری اۏلدوغونو هایقېرېر. یۆز ایل سۏنرا بیلیم بئله بیر سۏنوجا چاتدې کی، اولدوزلار گرچکدن ده ایلان کیمی دیرلر. دئمک، ونگوگ دلیمی’یمیش یۏخسا یۆز ایل اؤز زمانهسیندن ایرهلیده یاشایېرمېش؟ دلی’یمیش یۏخسا اؤزل باخېش آچېسېندان، باشقالارېندا اۏلمایان و اۏلامایان بیر آچېدان باخېرمېش دۆنیایا؟ اولدوزلارېن ایلان کیمی اۏلدوغونو کشف إلهین بیلیم آداملارې أن سۏن بیلیمسَل تئکنۏلۏژی و جیهازلار’لا بو کشفه ناییل اۏلموشلارسا دا، هله گؤزلری’یله گؤره بیلمهمیشلر اولدوزلارېن ایلان کیمیلیڲینی، یالنېزجا کشف إدیبلر! بلکه ده ونسان ونگوگ بۆتؤولۆک’له فرقلی بیر بیلیڲه صاحیب ایمیش. نه معلوم! بللی اۏلان بیر تک شئی وار؛ یارغېلامامالې. دۏغرو اۏلوب-اۏلمادېغېنې ذئهنیمیزه سېغېندېرمازدان، بوراخاق دا هرکس اؤزۆ اۏلسون، اؤزۆنۆ یاشاسېن. دلیخانادان سۏنرا، ونگوگ سۏن تابلۏسونو چکمیش، یئنه ده قۏنو: گۆنش! اۏ قارداشېنا قېسسا بیر مکتوبدا بئله یازمېش: “منیم ایشیم تکمیل دیر. من گۆنشین مۏقئعییتلرینی رسم إدیردیم. بیری أکسیک ایدی چۆنکی سن منی دلیخانادا یاتېرتدېن و اۏنلار منی دلی إدن گۆنش دیر دئیه، گۆنشی رسم إتمهڲیمه مانئع اۏلدولار. سۏن تابلۏنو چکدیم، خیلاص اۏلدوم. تابلۏمو کامیللشدیردیم، ایشیم سۏنا أریب دیر. من مۆطلق ریضایتچېلېق حیس إدیرم. آرتېق بو گؤودهیه إحتییاجېم یۏخ، بو اۆزدن اؤزۆمۆ اؤلدۆرۆرم.”