یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی بير باخېشدېر تۆرک دۆنیاسېنا
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې
آغ گئجه‌لر / فئۏدۏر داستایئوسکی (بیرینجی بؤلۆم)
بیرینجی بؤلۆم…
…بلکه بوندان اؤترۆ یارانمېشدې اۏ: بۆتۆن یاشامېندا یالنېز بیرجه دم اۏلایدې قلبینه أن یاخېن همدم!.. ای.و.تورگئنئو
بیرینجی گئجه
گؤزَل بیر گئجه ایدی، إله گئجه کی، سئویملی اۏخوجوم، بئله گئجه‌لری بیز آنجاق گنج‌لیڲیمیزده حیسّ إده بیله‌ریک. سما إله اولدوزلو، إله پارلاق ایدی کی، اۏنا باخان غئیری ایختییاری اؤز-اؤزۆنه بو سوالې وئرَردی: «دۏغرودان مې بئله بیر سما آلتېندا چئشیدلی خاصيَّتلی، آجېقلې و شېلتاق اینسان‌لار یاشایېر؟» بو، یئنی سۏرغو دېر، سئویملی اۏخوجوم، هم ده چۏخ یئنی، آنجاق آللاه إله‌سین کی، بو سۏرغو سیزین قلبینیزده تئز-تئز اۏیانسېن!..
چئشیدلی شېلتاق خاصيَّتلی و آجېقلې جناب‌لار حاققېندا دانېشارکن من، همین گۆن عرضینده اؤزۆمۆن تمیز داورانېشېمدان صؤحبَت آچمایا بیلمه‌رَم. سَحَردن نه ایسه، غریبه بیر کَدَر منه عذاب وئرمه‌ڲه باشلادې. بیردن منه إله گلدی کی، هامې منی ترک إدیر، هامې مندن اوزاقلاشېر. ألبتّه، حاقلې اۏلاراق سۏروشا بیلر‌لر: «هامې، یانې کیم؟» بو اۏنا گؤره حاقلې سۏرغو دېر کی، سککیز ایلدن بری پئتئربورگدا یاشادېغېما باخمایاراق، دئمک اۏ‌لار، اؤزۆمه هئچ بیر تانېش تاپا بیلمه‌میشم. لاکین تانېش منیم نه‌ییمه لازېم دېر؟ اۏنسوز دا بۆتۆن پئتئربورگ منه تانېشدېر باخ، إله بونون اۆچۆن دیر کی، بۆتۆن پئتئربورگ یېغېشېب یایلاغا کؤچرکن منه إله گلدی کی، هامې منی ترک إدیر. تک قالماق منی قۏرخوتدو و نه اۆچۆن دارېخدېغېمې بیلمَزدن، درین بیر کَدَر ایچه‌ری‌سینده دۆز اۆچ گۆن شَهَری گزدیم. نئوسکییه، باغا، ساحیل کۆچه‌سینه، خۆلاصه، هارا گئتدیم’سه، بۆتۆن ایل عرضینده همین یئرده، همین ساعاتدا راست گلمه‌ڲه عادت إتدیڲیم آدام‌لارېن هئچ بیرینی گؤره بیلمه‌دیم. اۏنلار، شۆبهه‌سیز، منی تانېمېردې‌لار، آما من اۏنلارې تانېیېرام. یاخشې تانېیېرام من اۏنلارېن سیر-صیفَتینه دئمک اۏ‌لار کی، اؤرگشمیشَم، اۏنلار شن اۏلاندا من ده باخېب سئوینیرَم، قان‌لارې قارا اۏلاندا ایسه غۆصّه‌لنیرَم. من آللاهېن هر گۆنۆ، بَلیرمیش ساعاتدا فۏنتانکادا تصادۆف إتدیڲیم بیر قۏچا ایله دئمک اۏ‌لار کی، دۏستلاشمېشام. اۏنون صیفَتی تَکَبّۆرلۆ و دۆشۆنجه‌لی دیر.
هر زامان اؤز-اؤزۆنه نه ایسه پېچېلدایېر و سۏل ألینی هاوا‌دا یئلله‌ییر، ساغ ألینده ایسه اوزون، قېزېل دسته‌لی چه‌‌لیک وار. اۏ دا منیم’له مئهریبان دېر و اۆرَکدن منه حؤرمَت بسله‌ییر.
أڲر بَلیرمیش ساعاتدا فۏنتانکا‌نېن همین یئرینده قۏجا دۏستوما راست گلمه‌سم، أمینم کی، اۏ کَدَرلَنه‌ر. باخ، بونا گؤره ده بیز، بعضی حال‌لاردا، اؤزل‌لیک’له کئفیمیز یاخشې اۏلاندا بیر-بیریمیزه آز قالا باش أڲیب کئچیریک. بو یاخېن‌لاردا، آرادا تام ایکی گۆن گؤرۆشمه‌ڲیب، اۆچۆنجۆ گۆنۆ بیر-بیریمیزه راست گلدیڲیمیز زامان سلاملاشماق اۆچۆن پاپاق‌لارېمېزې چېخارتماق ایسته‌ییردیک کی، خۏشبخت‌لیکدن واختېندا آیېلدېق، أل‌لریمیزی آشاغې سالدېق و تأسّۆف’له بیر-بیریمیزین یانېندان اؤتۆب-کئچدیک. منه إولر ده تانېشدېر. من یۏل گئد‌رکن تانېدېغېم هر بینا سانکی مندن قاباغا یۆیۆرۆب، کۆچه‌نین باشېندا دورور بۆتۆن پنجره‌لریندن منه باخېر و آز قالا دئییر: «سلام! نئجه‌سینیز؟ من ده، آللاها شۆکۆر، ساغ-سلامتام، مای آیېندا اۆستۆمه بیر مرتبه ده آرتېراجاقلار»، یاخود: «أحوالېنېز نئجه دیر؟ منی صاباح تعمیره وئریرلـر»، یا دا: «آز قالمېشدې کی، یانېب کۆل اۏلوم، اؤزۆم ده بَرک قۏرخموشام» و ایل‌آخیره. اۏنلارېن ایچه‌ری‌سینده منیم سئویملی، یاخېن دۏست‌لارېم وار؛ بو یای فصلی اۏنلاردان بیری معمارېن یانېندا مۆعالیجه اۏلونماق فیکرینده دیر. من هر گۆن قصدَن گئدیب یۏخلا‌یاجاغام کی، باشدانسۏوما مۆعالیجه إله‌مه‌سینلر، پروردیگارا، سن اؤزۆن اۏنو هر بَلادان ساخلا!..
آچېق-چهرایې رنگلی گؤزَل بیر إوجییین باشېنا گلَن اۏلایې هئچ واخت اونوتمارام.
بو، داشدان تیکیلمیش بالاجا بینا، قۏنشولوغونداکې کۏبود بینا‌لارا إله مغرور-مغرور باخېردې کی، هر دفعه قاباغېندان اؤتنده منی إله مئهریبان-مئهریبان سۆزۆردۆ کی، اۆره‌ڲیم فرح’له دۏلوردو. کئچن هفته یئنه تانېش کۆچه ایله گئدیردیم، دؤنۆب دۏستوما باخاندا بیردن قولاغېما شیکایتلی قېشقېرېق گلدی: «آه، منی سارې بۏیا ایله رنگله‌ییر‌لر!» جانی‌لر! وحشی‌لر! اۏنلار هئچ بیر شئیه — نه سوتون‌لارا، نه قاپې-پنجره حاشییه‌لرینه رَحم إتمیرلر، دۏستوم باشدان-آیاغا بۆلبۆل کیمی ساپ-سارې ایدی.
بو اۏلای کئفیمی إله پۏزدو کی، حیرصیمدن گؤز‌لریم یاشاردې؛ من، اۆزۆنده اؤلۆ رنگی چکیلمیش، عئیبه‌جر حالا سالېنمېش زاواللې دۏستوم’لا گؤرۆشمه‌ڲه، اۏنا باخماغا ایندی ده جۆرأت إله‌یه بیلمیرَم.
اۏخوجوم! آرتېق سیز، منیم بۆتۆن پئتئربورگ’لا نئجه تانېش اۏلدوغومدان خبردار‌سېنېز.
یوخارېدا سؤیله‌دیڲیم کیمی، من اؤز ناراحات‌لېغېمېن نه‌دَنینی اؤرگه‌نه‌نه قَدَر اۆچ گۆن عذاب چکدیم. کۆچه‌یه چېخاندا بو عذاب داها دا آرتېردې. (اۏ یۏخ دېر، بو یۏخ دېر، اۏ بیریسی هارا گئدیب!) إوده ده إله دارېخېردېم کی، اؤزۆمه یئر تاپا بیلمیردیم. بونون نه‌دَنینی اؤرگنمک اۆچۆن ایکی گئجه فیکیرلَشدیم. یاشادېغېم بو کیچیک بوجاقدا نه‌ییم چاتېشمېر؟ نه اۆچۆن إوده اؤزۆمۆ پیس حیسّ إدیرم؟ بو فیکیر‌لر’له دؤنۆب، یاشېل رنگلی، هیس باسمېش دووار‌لارا، ماتریۏنانېن چۏخ شیگۆزار‌لېغې کؤلگه‌سینده هؤرۆمچک تۏرلا‌رې ایله اؤرتۆلمۆش تاوانا حئیرت’له باخېردېم، إو شئی‌لرینی باشدان-باشا نظردن کئچیردیردیم، هر کۆرسۆنۆ یۏخلا‌یېردېم، بلکه، دئییردیم، دارېخماغېمېن نه‌دنی بونلار دېر؟ (بیر کۆرسۆ همیشه‌کی یئریندن ترپه‌ننده درحال عصبی‌لَشیردیم.) دفعه‌لر’له پنجره‌دن بۏیلانېب کۆچه‌یه تاماشا إله‌ییردیم، آنجاق عبَث یئره، هئچ بیر یۆنگۆللۆک دویموردوم! من، حتتا، ماتریۏنانې چاغېرېب، هؤرۆمچک تۏرلا‌رېنې تمیزله‌مه‌دیڲی و عۆمومییَّت’له سلیقه‌سیز‌لیڲی اۆچۆن اۏنو مذمَّت إتدیم؛ اۏ ایسه یالنېز تعجّۆب’له منه باخدې و بیر سؤز دئمَزدن چېخېب گئتدی، هؤرۆمچک تۏرلا‌رې ایندی ده اؤنجه‌کی قایدا ایله اؤز یئریندن آسېلېب قالېب. نهایت، آنجاق بو گۆن سَحَر ایشین نه یئرده اۏلدوغونو باشا دۆشدۆم. آخې، آدام‌لار منی تک قۏیوب، یایلاغا أکیلیرلـر! بئله یئرسیز بیر سؤزه گؤره سیزدن عۆذر ایسته‌ییرم، لاکین إله حالدا ایدیم کی، دَب‌دَبه‌لی سؤزلر هئچ یادېما دۆشمه‌دی… چۆنکی هامې — پئتئربورگدا اۏلان هر کس یایلاغا کؤچمۆشدۆ و یا کؤچمه‌ڲه حاضېرلاشېردې؛ چۆنکی اؤزۆنه فایتۏن توتان هر هانسې مؤعتَبَر گؤرکَملی، حؤرمَتلی عائله صاحابېنا چئوریلیردی؛ بو جناب اؤز عادی وظیفه‌لرینی یئرینه یئتیرندن سۏنرا عائله‌سی’له بیرلیکده اؤزل باغېنا کؤچۆردۆ؛ چۆنکی ایندی أر هیۏلدان اؤتن کیمسه‌نین آیرېجا بیر گؤرکَمی واردې، إله بیل اۏ، راست گلدیڲی آدام‌لارا دئمک ایسته‌ییردی:
«جناب‌لار! بیز بورادا إله-بئله، مۆوَقَّتی یاشایېرېق، ایکی ساعاتدان سۏنرا یایلاغا کؤچه‌جه‌ییک!» بیر ده گؤرۆردۆم کی، کیمین’سه نازیک، قار کیمی آغ بارماق‌لارې تانېدېغېم بیر إوین پنجره‌سینی ایچه‌ریدن تېققېلدادېر، سۏنرا پنجره آچېلېر، گؤزَل بیر قېز کۆچه‌یه بۏیلانېر، گۆل‌ساتانې چاغېرېر، – اۏ ساعات بیلیردیم کی، قېز بو گۆل‌لری، شَهَرین جان‌سېخېجې بۆرکۆسۆنده باهارېن گؤزَل‌لیڲی و چیچک‌لرین عطری’له نشه‌لنمک خاطیرینه آلمېر، اۏنا گؤره آلېر کی، تئزلیک’له اۏ دا یایلاغا کؤچه‌جک و بو گۆل‌لری اؤزۆ ایله آپاراجاقدېر.
هله بو بیر یانا دورسون، من، تعبیر جایزسه، اؤز کشف‌لریمده إله باشارې‌لار ألده إتمیشدیم کی، کیمین هانسې یایلاقدا یاشادېغېنې بیر باخېش’لا، یانېلمازدان تعیین إله‌یه بیلیردیم. کامئننې و داواخاناارسکی آدالارېنېن، یاخود پئتئرقۏف یۏلو یان-یؤوره‌سینی(یان-یؤوره‌نی)ن ساکین‌لری اؤز اینجه حرکت‌لری، قشنگ یای گئییم‌لری و شَهَره گلدیک‌لری زامان میندیک‌لری گؤزَل دیلجان‌لار’لا باشقا‌لارېندان فرق‌لَنیردی‌لر.
پارقۏلۏوۏدا و اۏندان بیر آز اوزاقدا یاشایان‌لار آدامېن دیققتینی درحال اؤز إحتیاطلې و تمکینلی، آغېر داورانېش‌لارې ایله «جلب إدیردیلر»؛ کرئستۏوسکی آداسېندان گلن‌لرین اۆزۆ عادَتَن هر زامان سئوینجلی اۏلوردو. بعضن کۆچه‌ده دایانېب، یایلاغا گئدن‌لره تاماشا إدیردیم؛ بو دېر، کؤچ آرابالارې‌نېن سۆرۆجۆ‌لری، أل‌لری جیلۏولو، اوزون بیر جرگه‌یه دۆزۆلۆب، آت‌لارېن یانېنجا تنبل-تنبل یئریییرلر، آرابا‌لار هر جۆر أشیا ایله — ماسا، کۆرسۆ، تۆرکییه‌ده‌ن، یاخود باشقا یئردن گتیریلمیش دیوان و غئیری إو مۆخَلَّفاتې ایله داغ کیمی یۆکلنمیشدیر، هله بو شئی‌لر آز ایمیش کیمی، یۆکۆن اۆستۆنده آرېق بیر یئمک پیشیرَن قادېن دا أڲلَشیب، آغاسې‌نېن مالېنې گؤز ببه‌ڲی کیمی قۏرویور؛ بو یاندا ایسه إو آوادان‌لېغې ایله یۆک‌لَنمیش قایېق‌لار نئوا، یا دا فۏنتانکا سو‌لارېندا قارا چایا عطره‌ف، یاخود آدا‌لارا سارې اۆزۆرلر، – بو آرابا‌لارا و قایېق‌لارا باخدېقجا اۏنلارېن سایې منیم گؤز‌لریمده آرتېر، اۏنو، یۆزۆ کئچیردی(کئچیرتدی)، إله بیل هر شئی کؤچ کاروان‌لارېنا دؤنۆب یایلاق‌لارا آخېشېردې، سانکی بۆتۆن پئتئربورگ آزاجېق سۏنرا بۏش بیر صحرایا چئوریله‌جکدی؛ نهایت، بۆتۆن بونلار منی إله بیر دوروما گتیردی کی، وارلېغېمې بۆرۆین حَیا، تحقیر و کَدَر حیسّ‌لریندن نه إده‌جه‌ڲیمی بیلمه‌دیم؛ یایلاقدا منیم هئچ کسیم و هئچ نه‌ییم یۏخ ایدی. من قاباغېما چېخان هر هانسې بیر آرابادا، هر هانسې مؤعتَبَر گؤرکَملی جنابېن فایتۏنوندا گئتمه‌ڲه حاضېردېم؛ لاکین هئچ کس، بَلی، هئچ کس منی دعوت إله‌میردی؛ سانکی منی اونوتموشدولار، سانکی من اۏنلارېن نظرینده حقیقتن یاد بیر آدام اۏلموشدوم!
من اوزون سۆرَج و چۏخ گزدیم، بئله کی، عادتیم اۆزره، هارا‌دا اۏلدوغومو تامامی’یله اونوتدوغوم واخت بیردن خیالاتدان آیېلېب، اؤزۆمۆ شَهَر دروازاسېنېن یانېندا گؤردۆم. بیر آندا قلبیمه سئوینج دۏلدو و من شَهَر دروازاسېنېن اۏ طرفینه کئچدیم، شوملانمېش چؤل‌لرین و یاشېل چه‌من‌لرین آرا‌سې ایله یئریمه‌ڲه باشلادېم، یۏرقونلوغوما باخمایاراق، اۆستۆمدن بیر یۆکۆن تدریجن یۏخ اۏلوب گئتدیڲینی دویدوم. یۏلدان اؤتن‌لر منه إله مئهریبان‌لېق’لا باخېردېلار کی، إله‌بیل بو ساعات باش أڲیب کئچه‌جکدی‌لر؛ هامې نه‌یه ایسه سئوینیردی، هامې بیر نفره‌دک، سیقار چکیردی. منی ده بو واختا قَدَر حیسّ إتمه‌دیڲیم بیر فرح بۆرۆمۆشدۆ. إله بیل من، بیردن-بیره ایتالییایا گلیب چېخمېشدېم، طبیعَتین گؤزَل‌لیڲی منه — پئتئربورگون إولری آراسېندا آز قالا بۏغولان، یارېم‌جان شَهَر‌لییه بو درَجه‌ده قۆوّتلی إتکی گؤرسَتمیشدی!
باهار گلرکن بیردن-بیره بۆتۆن گۆجۆنۆ، گؤڲ‌لرین بخش إتدیڲی بۆتۆن گؤزَل‌لیڲینی آشکارا چېخاردان، یاشېل‌لېق‌لاردان مخمر دۏن گئیینن، رنگ‌به‌رنگ چیچک‌لر’له بَزَنه‌ن پئتئربورگ طبیعَتینده نه ایسه إتکیلی بیر شئی وار… بو طبیعَتی سئیر إدَرکن اۏ منه، غئیری-ایختییاری، خسته و گۆجسۆز بیر قېزې خاطېرلادېر؛ سیز بو قېزا تأسّۆف’له، بعضن مرحمَت قارېشېق بیر محبّت’له باخېر‌سېنېز، بعضن ایسه اۏنو ساده‌جه گؤرمۆرسۆنۆز، لاکین اۏ بیردن، آنی اۏلاراق، گؤزلَنیلمَزدن دَڲیشیر، تَصَوّۆره سېغمایان ایلاهی بیر گؤزَل‌لیک کسب إدیر، سیز بو گؤزَل‌لیکدن سۏن درَجه‌ده حئیرت‌لَنمیش، مست اۏلموش بیر حالدا، غئیری-ایرادی، اؤز-اؤزۆندن سۏروشورسونوز: «بو کَدَر‌لی، دۆشۆنجه‌لی گؤز‌لری بئله پارلا‌دان هانسې قۆوّه‌دیر؟ نئجه اۏلدو کی، بو سۏلقون، باتېق یاناق‌لارا قېزارتې چؤکدۆ؟
بو أزریف جیزگیلی صیفَتین إحتیراصلې بیر تَبَسّۆم’له اؤرتۆلمه‌سینه نه‌دن نه‌دیر؟ اۏ نه اۆچۆن بئله تئز-تئز نفس آلېر؟ زاواللې قېزېن چؤهره‌سینی غفلَتَن قۆوّت، یاشام و گؤزَل‌لیک ایفاده‌لری’له دَڲیشَن، بئله شن بیر گۆلۆش’له جانلاندېران نه اۏلدو؟» سیز یان-یؤوره‌یه باخېب کیمی ایسه آختارېر، بو سیرّی آچماغا باشلایېر‌سېنېز… لاکین بو گؤزَل‌لیک آنی بیر صورتده پارلا‌دېغې کیمی، آنی اۏلاراق دا سؤنۆب گئدیر. إحتیمال کی، إرته‌سی گۆنۆ سیز یئنه همین دۆشۆنجه‌لی و دالقېن باخېش‌لارا تصادۆف إده‌جک، یئنه قېزېن سۏلقون چؤهره‌سینی، حرکت‌لرینده‌کی ایطاعتکار‌لېق و جسارت‌سیز‌لیڲی گؤره‌جک، حتتا سیزی دۆنَن بیر دقیقه، یالنېز بیرجه دقیقه جلب إتدیڲی یازېق قېزېن نه ایسه بیر روح دۆشکۆنلۆڲۆ، کَدَر و پئشمانچې‌لېق عذابې ایچه‌ری‌سینده چېرپېندېغې‌نېن شاهیدی اۏلاجاق‌سېنېز… و سیز بو آنی گؤزَل‌لیڲین بئله تئز و أبَدی‌لیک سۏلدوغونا، آلدادېجې بیر پارېلتې ایله ناحاق یئره شفق ساچدېغېنېز و نهایت، بو قېزې سئومه‌ڲه بئله واخت تاپمادېغېنېزا تأسّۆفله‌نه‌جَک‌سینیز…
بۆتۆن بونلارا باخمایاراق، منیم گئجه‌م گۆندۆزۆمدن داها یاخشې کئچدی.أحوالات بئله اۏلدو:
من شَهَره دؤندۆڲۆم زامان چۏخ گئج ایدی، یاشادېغېم إوه چاتماغا بیر آز قالمېشدې کی، ساعات اۏنو ووردو. منیم یۏلوم ساحیل کۆچه‌سیندن کئچیردی، گئجه‌نین بو واختېندا بورادا هئچ کسه راست گلمزسن. شَهَرین أن اوزاق حیصّه‌سینده یاشایېردېم. من یئریییر و اۏخویوردوم؛ هئچ بیر دۏستو و خئییرخواه تانېشې اۏلمایان، شاد دقیقه‌لرینده اؤز سئوینجینی هئچ عکس’له بؤلۆشه بیلمه‌ڲن باشقا خۏشبخت آدام‌لار کیمی من ده خۏشبخت اۏلدوغوم زامان مۆطلَق بیر ماهنې زۆمزۆمه إله‌ییرم. بیردن باشېما گؤزله‌مه‌دیڲیم غریبه بیر اۏلای گلدی.
کنار‌دا، ساحیل بۏیو اوزانان دَمیر صۆراحییه بیر قادېن سؤیکنمیشدی؛ دئیه‌سن، چۏخ دیققت’له چایېن بولانېق سویونا باخېردې. باشېندا سارې، قشنگ بیر بؤرک، چیڲین‌لرینده ایسه اینجه، قارا بیر مانتیلیا¹ واردې. «بو، گنج بیر قېزدېر، اؤزۆ ده مۆطلَق قارابوغدایېدېر»، – دئیه دۆشۆندۆم. اۏ گَرَک کی، آددېم‌لارېمېن سَسینی إشیتمه‌دی، حتتا من، نفسیمی ساخلایېب، شیدَّتلی بیر اۆرَک چېرپېنتې‌سې ایله اۏنون یانېندان اؤتدۆیۆم زامان بئله ترپنمه‌دی. «چۏخ تعجّۆبلۆدۆر، – دئیه فیکیرلَشدیم، – گؤرۆنۆر کی، أن حاقدا’سا دریندن دۆشۆنۆر» و بیردن یئریمده دۏنوب قالدېم. قولاغېما بۏغوق بیر هؤنکۆرتۆ گلدی. بَلی، من یانېلمامېشدېم: قېز آغلایېردې. هم ده یانېقلې-یانېقلې هېچقېرېردې. پروردیگارا! اۆره‌ڲیم بَرک سېخېلدې. قادېن‌لار’لا مۆناسیبتیمده نه قَدَر جسارت‌سیز اۏلسام دا، بئله بیر دقیقه‌ده!.. من دؤندۆم، اۏنا طرف یؤنَلدیم و:
«خانېم!» – دئیه چاغېرماق ایسته‌دیڲیم آندا بیردن بو سؤزۆن عالی روس جمعيّت‌لرینه اؤزل رۏمان‌لاردا مین دفعه‌لر’له تکرار إدیلدیڲینی خاطېرلایېب، اؤزۆمۆ ساخلادېم. آما من مۆوافیق بیر سؤز آختارېب تاپانا قَدَر قېز فیکیردن آیېلدې، اؤزۆنۆ تۏخدادېب، گؤزلرینی آشاغې دیکدی و یانېمدان اؤتۆب، ساحیل کۆچه‌سی’له گئتمه‌ڲه باشلادې. من درحال اۏنون دالېنجا دۆشدۆم، لاکین اۏ، فیکریمی دویدو، ساحیلی ترک إدیب، کۆچه‌نین اۏ بیری سکی‌سینه کئچدی. من ایسه اۏ بیری سکییه کئچمه‌ڲه جۆرأت إله‌مه‌دیم.
اۆره‌ڲیم تله‌یه دۆشن قوش اۆره‌ڲی کیمی چېرپېندې. قفیلدن بیر تصادۆف کؤمه‌ڲیمه گلدی.
سکی‌نین اۏ طرفینده، تانېمادېغېم قادېندان آزاجېق کنار‌دا بیر جناب ظاهیر اۏلدو، أڲنینده فراک واردې، گؤرۆنۆشۆندن اۏرتا یاش‌لارېندا بیر کیشی ایدیسه ده، یئریشیندن بونو دئمک اۏلمازدې. اۏ، سَنده‌له‌یه‌رک، دوواردان توتا-توتا یئریییردی. قېز ایسه قۏرخاق آددېم‌لار’لا، اۏخ کیمی صورَت’له گئدیردی. گئجه واختې إوه مۆشاییعَت إدیلمه‌سینی خۏشلامایان باشقا قېزلار کیمی، یَقین بو قېز دا هئچ کسین اۏنو اؤتۆرمه‌سینی ایسته‌میردی.
ألبتّه، اؤزۆنۆ آیاق اۆسته گۆج’له ساخلایان فراکلې جناب، قېزا هئچ وجه’له چاتا بیلمَزدی، لاکین منیم بختیمدن اۏ، آیېلان کیمی اۏلدو، بیردن نه ایسه دۆشۆنۆب قېزېن دالېنجا قاچماغا باشلادې. قېز آددېم‌لارېنې داها دا سۆرعت‌لندیریردی، لاکین سنتیرلیه-سنتیرلیه قېزې تعقیب إدَن جناب آرتېق اۏنا چاتماق اۆزره ایدی، چاتدې، قېز قېشقېردې و…
بو آندا من، ساغ ألیمده‌کی چلیڲه گؤره طالئعیمه تَشَکّۆر إتدیم. بیر ثانییه کئچمه‌میش اؤزۆمۆ سکی‌نین اۏ طرفینده گؤردۆم، چاغېرېلمامېش قۏناق، یانې جناب درحال مسأله‌نی باشا دۆشدۆ، أڲر قېزدان أل چکمه‌سه، سۏنوجون پیس اۏلاجاغېنې فیکیرلَشدی، دایاندې، یالنېز بیز لاپ اوزاقلاشاندان سۏنرا منیچۏخ غلیظ سؤزلر’له حده‌له‌مه‌ڲه باشلادې. لاکین آرتېق بیز اۏنون سَسینی گۆج’له إشیدیردیک.
— ألینیزی منه وئرین، – دئیه تانېمادېغېم قېزا مۆراجیعت إتدیم، – داها اۏ سیزه یاخېنلاشا بیلمَز!
اۏ هئچ بیر سؤز دئمَزدن، قۏرخو و هَیَجاندان هله ده تیتره‌ین ألینی منه وئردی. آه، چاغېرېلمامېش جناب! منیم بو دقیقه‌ده سنه نئجه میننتدار اۏلدوغومو بیلسه’یدین!
گؤز‌آلتې قېزا باخدېم: اۏ، گؤزَل و — سهو إتمه‌میشدیم – قارابوغدایې ایدی، بایاقکې قۏرخودان‌مې، یاخود کیم بیلیر، گیز‌لی بیر کَدَردنمی، قارا کیرپیک‌لرینده یاش داملا‌لارې پارلا‌یېردې. لاکین دۏداق‌لارېندا آرتېق تَبَسّۆم اۏینایېردې. اۏ دا گیزلیجه منه باخدې، اؤته‌ری قېزاردې و باشېنې آشاغې سالدې.
-باخ، گؤرۆرسۆنۆزمۆ؟ سیز ایلک اؤنجه مندن ناحاق یئره قاچدېنېز. أڲر یانېنېزدا اۏلسایدېم، هئچ بیر اۏلای باش وئرمزدی.
-آخې، من سیزی تانېمېردېم، إله بیلیردیم کی، سیز ده…
-مَڲَر ایندی سیز منی تانېیېر‌سېنېز؟
-بیر آز. مثَلَن، دئیه بیله‌رَم کی، سیز نه اۆچۆن بئله تیتره‌ییر‌سینیز.
-آه، دۏغرودان دا سیز منی ایلک گؤرۆشده تانېدېنېز! – دئیه حئیرت’له جاواب وئردیم، اۏنون بئله عاغېللې اۏلماغې منی سئویندیردی. عاغېللې و گؤزَل اۏلماق بؤیۆک شئی دیر. – بَلی، سیز ایلک باخېشدا منیم نئجه بیر اینسان اۏلدوغومو بیلدینیز. یاخشې باشا دۆشمۆسۆنۆز، من قادېن‌لارا مۆناسیبتیمده چۏخ جۆرأتسیزم، مۆباحیثه إله‌میرم، بیر دقیقه بوندان أوّل بَلیرسیز جناب سیزی قۏرخودارکن کئچیرتدیڲینیز هَیَجانې ایندی من ده عئینی ایله دویورام. منی نه ایسه بیر قۏرخو آلېب. إله بیل یوخو گؤرۆرَم، یۏخ، هئچ یوخودا دا عاغلېما گلمَزدی کی، من بیر واخت‌لار قادېن’لا صؤحبَت إده‌جه‌ڲم.
-نئجه؟ اۏلا بیلمَز…
-بَلی، أڲر ألیم تیتره‌ییرسه، بو اۏ دئمک دیر کی، هله ایندییه‌جن سیزین ألینیز قَدَر گؤزَل، خېر‌دا بیر أل منیم ألیمه دَڲمه‌ییب. من قادېن‌لارې تامام یادېرغامېشام، یانې أصلینه باخسانېز من هئچ واخت اۏنلارا یاخېن اۏلمامېشام؛ آخې، من تَکَم… من حتتا قادېن’لا دانېشماق قایداسېنې دا بیلمیرَم. بو دېر، إله ایندیجه سیزین’له صؤحبَت إدَنده، بلکه ده لیاقت‌سیز دانېشمېشام. أڲر دانېشمېشامسا، آچېق اۆزۆمه دئیین، خبردار‌لېق إله‌ییرم، من اینجیین دَڲیلم…
-یۏخ، یۏخ، عکسینه. آنجاق مادام کی، سیز منیم آچېق دانېشماغېمې ایسته‌ییرسینیز، اۏندا قۏیون دئییم: قادېن‌لارا بئله جۆرأتسیز‌لیک خۏش گلیر؛ أڲر داها آچېغېنې بیلمک ایسته‌ییرسینیز’سه، سیزین جۆرأتسیز‌لیڲینیز منیم ده خۏشوما گلیر، إوه چاتانا قَدَر من سیزدن آیرېلمایاجاغام.
من سئوینجیمدن اؤزۆمۆ لاپ ایتیردیم.
-سیز منیم’له إله دانېشېر‌سېنېز کی، چۏخ کئچمَزدن بو جۆرأتسیزلیکدن هئچ أثر ده قالمایاجاق. اۏ زامان من سیزین’له لاپ آچېق اۏلاجاغام…
-آچېق؟ بو نه دئمک دیر؟ باخ، دئیه‌سن، بورادا چاشدېنېز…
-باغېشلایېن، بیلمه‌دیم، آغزېمدان قفیل چېخدې، آخې بئله بیر دقیقه‌ده کیم ایسته‌مَز کی، هر واسیطه ایله اؤزۆنۆ سیزه…
-بَڲندیرسین، إله‌می؟
-بَلی، بَلی، ألبتّه، آللاه عئشقینه، اۆره‌ڲینیزه باشقا فیکیر گلمه‌سین، ایلتیفات إله‌یین، گؤرۆن من کیمَم! ییرمی آلتې یاشېم وار، لاکین بو واختاجان هئچ بیر دۏستوم اۏلمایېب. ایندی اؤزۆنۆز فیکیرلَشین، من هر سؤزۆ اؤز یئرینده، جلد و یاخشې دانېشا بیله‌رَم‌می؟ سیز یَقین کی، هر شئیی تفرّۆعاتې ایله بیلمک ایسته‌ییرسینیز. اۏندا قولاق آسېن!
اۆره‌ڲیم دیله گلدیڲی زامان من سوسماغې باجارمېرام. إح، فرقی یۏخ دېر…
اینانېرسېنېزمې، هئچ بیر قادېن’لا هئچ واخت دۏست اۏلمامېشام! آنجاق بیر آرزې ایله یاشامېشام کی، بلکه، نهایت، منیم ده بختیمه بیری دۆشه‌جک. آه، بو آرزې ایله یاشایا-یاشایا نئچه دفعه عاشیق اۏلدوغومو بیلسه’یدینیز!..
— عاشیق؟ کیمه؟
— هئچ کیمه، اؤز-اؤزلۆڲۆمده اویدوردوغوم خیال پری‌سینه، همین اۏ پرییه کی، گئجه‌لر یوخوما گیریر. من اؤز عالَمیمده سای‌سېز-حئساب‌سېز رۏمان‌لار یارادېرام. یۏخ، سیز هله منی تانېمېر‌سېنېز؟ ألبتّه، بو اۏ دئمک دَڲیل کی، من عۆمومییَّت’له هئچ قادېن گؤرمه‌میشم، ایکی‌سینی، اۆچۆنۆ گؤرمشه‌ۆم، آنجاق اۏ دا إودار‌لارېنې، بئله قادېن‌لار دا کی… نه ایسه، ایندی من سیزی گۆلدۆره‌جه‌ڲم، مثَلَن، بئله اۏلای‌لار اۏلوب: نئچه دفعه جۆرأتلنیب، کۆچه‌دن تک کئچن کۆبار بیر قادېن’لا، ألبتّه، حؤرمَتلی، أدبلی و إحتیراصلې بیر دیل’له دانېشماق ایسته‌میشم؛ دئمک ایسته‌میشم کی، من تک-یالقېز محو اۏلورام، قۏی اۏ منی ردّ إله‌مه‌سین، قادېن‌لارې تانېماق باجارېغېندان محروم اۏلدوغوم اۆچۆن منی قېناماسېن؛ اۏنا حتتا اؤز قادېن‌لېق وظیفه‌سینی اؤرگتمه‌ڲه چالېشمېشام، دئمیشَم کی، قادېن گَرَک منیم کیمی بدبخت بیر آدامېن جسارت‌سیز یالوارېش‌لارېنا اؤزگه قالماسېن، نهایت، منیم بۆتۆن طلب‌لریم تکجه بوندان عیبارت دیر کی، قادېن منی، هئچ اۏلماسا، بیر قارداش کیمی قبول إله‌سین، منیم’له مئهریبان دانېشسېن، حالېما یانسېن، ایلک آددېمدا منی ردّ إتمه‌سین، سؤز‌لریمه اینانسېن، دانېشارکن دیققت’له قولاق آسسېن، أڲر کئفی ایسته‌ییر’سه، منه گۆلسۆن، آنجاق اومودسوز قایتارماسېن، ایکیجه کلمه، یالنېز ایکیجه کلمه، تَسَلّی اۆچۆن، سؤز دئسین، سۏنرا، أڲر ایسته‌ییر’سه، بیر داها منیم’له گؤرۆشمه‌سین! سیز دئیه‌سن، گۆلۆرسۆنۆز.
أصلینه باخسان، من إله سیزی گۆلدۆرمک ایسته‌ییردیم…
— اینجیمه‌ڲین، من اۏنا گۆلۆرَم کی، سیز اؤز-اؤزۆنۆزه دۆشمنچی‌لیک إدیر‌سینیز، أڲر سیز، لاپ کۆچه‌ده ده اۏلسا، سئودیڲینیز بیر قادېنا عئشقینیزی إعلان إله‌سه‌نیز، إله بیلیرم کی، مقصدینیزه چاتار‌سېنېز؛ بئله ایش‌لرده اینسان نه قَدَر ساده اۏلسا، بیر اۏ قَدَر یاخشې دېر. إله بیر خئییرخواه قادېن تاپېلماز کی، – أڲر اۏ عاغېللې دېرسا و سیز اۏنا یاخېنلاشدېغېنېز دقیقه‌ده چۏخ دا عصبی دَڲیل’سه — إشیتمک ایسته‌دیڲینیز ایکی کلمه‌نی سیزه سؤیله‌مه‌ڲه جسارت إتمه‌سین… من ایسه اۏ دقیقه‌ده، بلکه ده، سیزی دَلی ظنّ إدَردیم. آخې، من اؤزۆم ده بئله دوروما دۆشمۆشَم. اینسان‌لارې آز-چۏخ تانېیېرام!..
— آه، تَشَکّۆر إدیرم، – دئیه من اوجادان سَسلَندیم، – سیز اؤز سؤز‌لرینیز’له منه نئجه إتکی إتدیڲینیزی بیلسه’یدینیز!..
— یاخشې، یاخشې! آنجاق، دئیین گؤرۆم، سیز منیم بئله بیر قادېن اۏلدوغومو… یانې سیزین دیققتینیزه و دۏستلوغونوزا لَیاقت’له جاواب وئره‌جک بیر قادېن اۏلدوغومو نئجه بیلدینیز؟ بیر سؤز’له، دئمک ایسته‌ییرم کی، منیم إودار آدلاندېردېغېنېز قادېن‌لاردان اۏلمادېغېمې نئجه تعیین إتدینیز؟ نه اۆچۆن منه یاخېنلاشماق قرارېنا گلدینیز؟
— نئجه نه اۆچۆن؟ آخې، سیز تک ایدینیز، اۏ جناب دا حددن آرتېق جسارت گؤرسه‌دیردی، بیر طرفدن ده گئجه واختې؛ اؤزۆنۆز دئیین، مَڲَر اۆزه‌ریمه دۆشن وظیفه…
— یۏخ، یۏخ، اۏندان قاباق، من ساحیلده دایاناندا… سیز دئیه‌سن، منه یاخېنلاشماق ایسته‌ییردینیز؟
— ساحیلده‌می؟ دۏغروسو، هئچ بیلمیرَم نئجه جاواب وئریم؟ قۏرخورام… بیلیرسینیزمی، من بو گۆن چۏخ خۏشبخت ایدیم. یۏل گئده-گئده اۏخویوردوم؛ شَهَر کنارېنا چېخمېشدېم؛ هئچ بیر زامان اؤزۆمۆ بئله خۏشبخت حیسّ إتمه‌میشدیم. سیز… بلکه ده منه إله گلدی… هر حالدا، یادېنېزا سالدېغېم اۆچۆن منی باغېشلایېن… منه إله گلدی کی، سیز آغلایېر‌سېنېز، من ده داوام گتیرمه‌دیم… اۆره‌ڲیم إله سېخېلدې کی… آمان، یا ربّیم! مَڲَرسیزین’له دانېشماق ایسته‌دیڲیم اۆچۆن گۆناه شی گؤرمۆشَم؟ سیزین دردینیزه قارداشجاسېنا شریک اۏلماق قباحَتدیرمی؟ «سیزین دردینیزه» دئدیڲیم اۆچۆن عۆذر ایسته‌ییرم… بیر سؤز’له، آخې، منیم سیزه یاخېن’لاشماغېمدا قلبینیزه تۏخاناجاق نه وار کی؟
— بس دیر، کیفایت دیر، داها دانېشمایېن… – دئیه قېز گؤزلرینی یئره دیکدی و ألیمی سېخدې. – گۆناه منده دیر کی، بو صؤحبَتی باشلادېم؛ لاکین من سیزین باره‌نیز‌ده یانېلمادېغېما چۏخ شادام. بو دېر، آرتېق إوه چاتدېم؛ بو دؤنگه‌ده اۏلوروق، ایکی آددېم‌لېقدا دېر… ألویداع، تَشَکّۆر إدیرم…
— مَڲَر… مَڲَر بیز بیر داها گؤرۆشمه‌یه‌جه‌ییک… یۏخ’سا تانېش‌لېغېمېز إله بو گؤرۆش’له بیتیر؟
— گؤرۆرسۆنۆزمۆ، — دئیه قېز گۆلدۆ، – سیز بیر آز بوندان أوّل یالنېز ایکیجه سؤز’له کیفایتلنیردینیز، ایندی ایسه… لاکین، بونون’لا بئله، من سیزه هئچ بیر سؤز دئیه بیلمه‌یه‌جه‌ڲَم… کیم بیلیر، بلکه ده گؤرۆشه‌جه‌ییک…
درحال جاواب وئردیم:
— من صاباح بورا گله‌رَم. آه، منی باغېشلایېن، من دئیه‌سن، آرتېق طلب إتمه‌ڲه باشلامېشام…
— بَلی، سیز چۏخ صبیرسیز‌سینیز… دئمک اۏ‌لار کی، طلب إدیر‌سینیز…
— قولاق آسېن، قولاق آسېن، – دئیه من اۏنون سؤزۆنۆ کَسدیم. – یئنه خاطیرینیزه دَڲَن بیر سؤز دئسَم، منی باغېشلایېن…
آما مسأله بئله دیر، من صاباح بورا گلمه‌ڲه بیلمه‌رَم. من خیالپرستم. حقیقی یاشامدان اۏ قَدَر اوزاغام کی، بو خۏشبخت دقیقه‌لری عؤمرۆمۆن أن نادیر آن‌لارې حئساب إله‌ییرم، بئله دقیقه‌لری من خیالېمدا بئله تکرار یاشامایا بیلمه‌رَم. من سیزین حاققېنېز‌دا بۆتۆن گئجه‌نی، بۆتۆن هفته‌نی، بۆتۆن ایلی فیکیرلَشه‌جه‌ڲم، صاباح مۆطلَق بورا گَله‌جه‌یم، اؤزۆ ده محض بو دایاندېغېمېز یئره، إله بو ساعاتدا گَله‌جه‌یم، بورادا دایانېب، بو گئجه‌نی خاطېرلایاجاق، یئنی‌دن خۏشبخت اۏلاجاغام.آرتېق بو یئر منه چۏخ عزیز دیر. ایندی پئتئربورگدا منیم ایکی-اۆچ بئله عزیز یئریم وار. من حتتا بیر دفعه خاطیره‌لره دالېب، سیزین کیمی آغلامېشام… کیم بیلیر، بلکه سیز ده اۏن دقیقه بوندان أوّل اۏلوب-کئچن‌لری یا‌دا سالاراق آغلایېردېنېز… باغېشلایېن، من دئیه‌سن، یئنه مَطلبدن اوزاق دۆشدۆم؛ بلکه سیز بو یئرده داها خۏشبخت دقیقه‌لر کئچیرمی‌سینیز…
— یاخشې، – دئیه قېز دیله‌ندی، – من ده صاباح ساعات اۏندا بورا گله‌رَم. گؤرۆرَم کی، سیزه گلمه‌ڲی قاداغان إده بیلمه‌یه‌جه‌ڲَم… آنجاق ایش بئله دیر: من مۆطلَق بورا گلمه‌لی‌یم، إله دۆشۆنمه‌ڲین کی، سیزین’له گؤرۆش تعیین إله‌ییرم؛ یۏخ، من بورا اؤزۆم اۆچۆن أگلمه‌ڲه مجبورام، سیز ایسه…
آچېغېنې دئییم کی، سیزین ده گلمه‌ڲینیز پیس اۏلماز، أوّلَن، اۏنا گؤره کی، بلکه یئنه بو گۆنکۆ کیمی بیر اۏلای اۆز وئردی، لاکین بو اۏ قَدَر ده اؤنملی مسأله دَڲیل… خۆلاصه، من سیزی گؤرمَک ایسته‌ییرم… چۆنکی سیزه دئیه‌جَک ایکی کلمه سؤزۆم وار. آنجاق خواهیش إدیرم، منیم حاقّېمدا پیس فیکره دۆشمه‌ڲه‌‌سینیز، منیم بئله آسان‌لېق’لا گؤرۆش تعیین إتمه‌ڲیم سیزی شۆبهه‌یه سالماسېن. من بو گؤرۆشۆ تعیین إتمَزدیم، أڲر… یاخشې، قۏی بو منیم سیرّیم اۏلسون! آما قاباقجادان شرطیم وار…
— شرط؟ تئز شرطینیزی دئیین، هر شئیی ایلک اؤنجه‌دن دانېشېن، من هامې‌سېنا راضې‌یام، هر شئیه حاضېرام، – دئیه سئوینج’له سَسلَندیم، – سؤز وئریرَم کی، سیزه قولاق آسېم، اؤزۆمۆ ألیاقه‌تلی آپارېم… سیز، آخې، آز دا اۏلسا، منی تانېیېر‌سېنېز…
— محض سیزی تانېدېغېم اۆچۆن ده صاباح گؤرۆشه گلمه‌ڲینیزی ایسته‌ییرم، – قېز گۆله-گۆله جاواب وئردی، – من سیزی لاپ یاخشې تانېیېرام. لاکین گؤرۆشه گلرکن شرطیمی اونوتمایېن؛ بیرینجی (چۏخ خواهیش إدیرم دئدیک‌لریمی یئرینه یئتیره‌سینیز، گؤرۆرسۆنۆز کی، سیزین’له نئجه آچېق دانېشېرام) منه عاشیق اۏلمایېن… بو، مۆمکۆن اۏلان ایش دَڲیل، سیزی ایناندېرېرام، دۏست اۏلماغا حاضېرام، بو دېر، بو دا منیم ألیم… آما عاشیق اۏلماق یاراماز، خواهیش إله‌ییرم!..
— آند ایچیرم.. – دئیه اۏنون ألیندن توتدوم.
— یاخشې، آند ایچمه‌ڲین، من سیزی تانېیېرام، سیز بارېت کیمی آلېشماغا حاضېر‌سېنېز. منیم بئله دانېشماغېمدان اینجیمه‌ڲین، أڲر بیلسه’یدینیز… منیم ده صؤحبَت إتمه‌ڲه، مصلحَت ایسته‌مه‌ڲه هئچ کسیم یۏخ دېر. ألبتّه، دۏستو کۆچه‌ده آختارمازلار، لاکین سیز مۆستَثنا‌سېنېز. من ایندی سیزی إله تانېیېرام کی، إله بیل ییرمی ایل دیر دۏستلوق إله‌ییریک. بئله دَڲیل‌می؟ خیانت إتمَز‌سینیز کی؟..
— اؤزۆنۆز گؤرَر‌سینیز… آنجاق من هئچ بیلمیرَم، صاباح‌کې گؤرۆشه قَدَر صبریم چاتاجاق‌مې؟
— بَرک-بَرک یاتېن. گئجه‌نیز خئیره قالسېن، یاد‌دا ساخلایېن کی، من آرتېق سیزه اینانمېشام. سیز بیر آز بوندان أوّل گؤزَل سؤزلر دانېشېردېنېز، دئییردینیز کی، دۏغرودان مې اینسان هر بیر حیسّی، حتتا قارداش‌لېق محبّتی حاققېندا دا باشقاسېنا حئسابات وئرمه‌ڲه بۏرجلودور؟ بیلیرسینیزمی، بو سؤزلر اۏ قَدَر خۏشوما گلدی کی، درحال منده سیزه اینام اۏیاندې…
— آللاه عئشقینه، آچېق دانېشېن، سیز مندن نه ایسه گیزلَدیر‌سینیز، آنجاق نه؟
-صاباح سؤیله‌رَم. قۏی هله‌لیک بو سیرّ کیمی قالسېن. بو سیزین اۆچۆن داها یاخشې دېر؛ اؤز خیالېنېز‌دا چئشیدلی أحوالات‌لار اویدورار‌سېنېز. بلکه من سیزه صاباح هر شئیی دانېشدېم، بلکه ده یۏخ.. بیز گَرَک هله لاپ یاخشې-یاخشې تانېش اۏلاق…
— ألبتّه، من اؤزۆم حاقدا نه وار’سا، صاباح هامې‌سېنې سیزه دانېشارام! لاکین بو نه‌دیر؟ من هئچ اؤزۆمه‌د دَڲیلم. سانکی مؤعجۆزه گؤرۆرَم. ایلاهی، من هارا‌دایام؟
دۏغرودان مې، سیز منیم’له تانېش اۏلارکن حیرص‌لنمه‌دییینیزه، منی قۏومادېغېنېزا، – باشقا‌سې بلکه ده بونو إدَردی، – پئشمان دَڲیل‌سینیز؟ ایکی دقیقه‌نین ایچه‌ری‌سینده سیز منی أبَدی خۏشبخت إتدینیز. بَلی، خۏشبخت؛ کیم بیلیر، سیز بلکه منییئنیدن یاشاما قایتارمې‌سېنېز، شۆبهه‌لریمی حَلّ إتمیسینیز… بلکه ده منه بئله گؤرۆنۆر… نه ایسه، من صاباح هر شئیی سیزه دانېشارام، سیز هر شئیی بیله‌جک‌سینیز، هر شئیی…
-یاخشې، اؤزۆ ده بیرینجی سیز باشلار‌سېنېز…
– راضې‌یام.
– ساغ اۏلون!
– ساغ اۏلون!
بیز آیرېلدېق. من بۆتۆن گئجه‌نی شَهَری گزدیم؛ إوه قایېتماق بئله ایسته‌میردیم. من إله خۏشبخت ایدیم کی… دئمه‌لی، صاباحا قَدَر!..
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
اؤلۆلر إویندن آنېلار / فئۏدۏر داستایئوسکی (بیرینجی بؤلۆم)
آنا کارنینا / لئو تۏلستۏی (بیرینجی بؤلۆم)
علی و نینۏ / قوربان سعید (بیرینجی بؤلۆم)
سئحربازلار درهسی / کامال عبدالله (رۏمان) (بیرینجی بؤلۆم)
جَنّت چیچهڲی / فیروز موصطافا (رۏمان) (بیرینجی بؤلۆم)
قادېن جۏرابلارې / جلیل جاوانشیر (بیرینجی بؤلۆم)
قارانلېق بوتیکلرین خیابانې/ پاتریک مۏدیانۏ (بیرینجی بؤلۆم)
دنیز قېراغې'یلا قاچان آلاباش / چنگیز آیتماتۏف…
یوخوسوز گئجهلردن بیر نئچه داملا / آنا یولیا ایوانۏوا (شعر)
