یئنی قاپې Yeni Qapı یئنی قاپې، یئنی باخېش دېر تۆرک دۆنیاسېنا
کؤچۆرۆب اویقونلاشدېران: آیهان میانالې
مین مؤحتشَم گۆنَش / خا‌لید حۆسئینی (رۏمانېن بۆتۆنۆ)
بیرینجی حیصّه
1.
مریم ایلک دفعه “حرامی” سؤزجۆڲۆنۆ إشیدنده بئش یاشېندا ایدی.
گَرَک کی، جۆمعه آخشامې گۆنۆ ایدی. همین گۆن اۏ، چۏخ ناراحات ایدی، اؤزۆنه یئر تاپمېردې. آخې جلیل هفته‌نین همین گۆن‌لری اۏنلارا گلیردی. واختې تَلَسدیرمک اۆچۆن (باخ، ایندی جلیل گؤرۆنه‌جک، اوزاقدان اۏنا أل إله‌ییب، دیزه‌جن قالخان اۏت‌لار آراسېندان کئچیب یاخېنلاشاجاق) مریم اۏتورقانېن اۆستۆنه چېخېب رفدَ‌ن آناسې‌نېن چینی چای سئرویسینی گؤتۆرمک ایسته‌دی. سئرویس آناسېنا (اۏنون آدې نانا ایدی) ننه‌سیندن قالمېش یئگانه یادیگار ایدی. ننه‌سی اؤلنده آناسې‌نېن ایکی یاشې وارمېش. نانا سئرویسین اۆستۆنده أسیردی، قوش و نباتی رسم‌لر’له بزه‌دیلمیش آغ-ماوی چینی سئرویسین هر بیر فینجانېنې، گؤز اۏخشایان، اینجه لۆله‌لی نفیس چایدانېنې، شر روح‌لارې قۏوان أژدها تصویر اۏلونموش قنددانېنې سیلیب پارېلدا دېردې.
آما إله همین قنددان مریمین ألیندن دۆشۆب سېندې – داخما‌نېن تاختا دؤشه‌مه‌سینه دَڲیب چیلیک-چیلیک اۏلدو.
قنددانېن قېرېق‌لارېنې گؤرَنده نانا‌نېن رنگی قېزاردې، اۆست دۏداغې أسدی، عادَتَن، یۏرقون و لۆطف‌کار اۏلان باخېش‌لارې مریمه زیللَندی. نانا إله باخېردې کی، قېزې دَهشَت بۆرۆدۆ – ایندی یئنه آناسې‌نېن جینی توتاجاق. آما، دئیه‌سن، بو دفعه یاخشې قورتاردې. آنا‌سې بیلَک‌لریندن توتوب اۏنو اؤزۆنه طرف چَکدی، دیش‌لرینی قېجایېب دئدی:
– گیج‌به‌سَرین بیری، یاواش ترپَنه بیلمیر‌سن؟ عذاب‌لارېمېن عَوَضی بو دېر؟ بئله شئیی سېندېرار‌لار!
اۏندا مریم بو سؤزۆ باشا دۆشمۆردۆ. بیلمیردی کی، “حرامی”، “بیج” نه دئمکدی. یاشېنا گؤره، طیفیل بو حاق‌سېز‌لېغې قیمَت‌لَندیره ده بیلمیردی کی، دئسین
– حرامېنې گۆناه‌کارلار گتیریر دۆنیایا، حرامې نئیله‌سین؟ آما فهم إدیردی کی، آنا‌سې بو سؤزۆ بو سایاق دئییر’سه، دئمک نه‌سه پیس سؤزدۆ. “حرامې” نه‌سه حشرات کیمی، تاراکان کیمی ایرگنج بیر شئیدی، نانا دا هر زامان اۏنلارې دئیینه-دئیینه داخمادان سۆپۆرۆب آتېر.
سۏنرا‌لار، مریم بیر آز بؤیۆیَنده باشا دۆشدۆ. آناسې‌نېن سَسینده إله بیر حیدَّت واردې کی، إله بیل اۏ، بو سؤزۆ قېزجېغازېن اۆزۆنه تۆپۆرۆب دئییردی – “حرامی”، یانې، هئچ کیمه لازېم اۏلمایان بیر شئی، یانې، اۏ – مریم اؤزۆ، باشقالارې‌نېن هر شئیه حاقّې اۏلدوغو حالدا، اۏنون هئچ نه‌یه حاقّې یۏخ دېر – نه سئوگییه، نه عائله‌یه، نه إو-إشیڲه. اۏنو هئچ کیم قبول إتمیر.
جلیل مریمه هئچ واخت بئله دئمیردی. جلیل اۏنا “گۆلۆم”، “چیچه‌ڲیم” دئییردی. دیزلری اۆسته أڲلَشدیریب هئراتدان دانېشېردې اۏنا. اۏ شَهَردن کی، 1959-نجو ایلده مریم اۏرادا آنادان اۏلموشدو. جلیل دئییردی کی، بیر زامان‌لار هئرات فارس مدنیيَّتی‌نین بئشییی اۏلوب، یازېچې‌لارېن، رسّام‌لارېن، هم ده صوفی‌لرین وطنی دیر بو شَهَر.
– بورادا قَدَمینی آتېرسان، آیاغېن هانسې’سا بیر شاعیرین بؤیرۆنه ایلیشیر، – گۆله-گۆله دئییردی جلیل.
جلیل اۏنا اۏن بئشینجی عصرده اؤزۆنۆن هئراتا سئوگی‌سینی أبَدیلشدیرمک اۆچۆن بورادا مؤحتشَم میناره‌‌لر اوجالتمېش مَلیکه گؤوهرشاد خاتوندان دانېشېردې. گاه دا هئراتېن یاشېل بوغدا زمی‌لریندن، مئیوه، اۆزۆم باغ‌لارېندان، شَهَرین ایزدیحاملې بازار‌لارېندان صؤحبَت آچېردې.
– تَصَوّۆر إدیرسن، اۏرادا بیر پۆسته آغاجې وار، – جلیل بیر دفعه دانېشېردې،
– آلتېندا بیلیر‌سن کیم دَفن اۏلونوب، مریمجان؟ بؤیۆک شاعیر جامی… – قېزا طرف أڲیلیب پېچېلتې ایله: – جامی بئش یۆز ایل قاباق یاشایېب. سنی بیر دفعه آپارمېشدېم اۏرا، آغاجېن یانېنا. بالاجا اۏلاندا. یادېنا گلمز.
مریم، ألبتّه، خاطېرلامېردې. عؤمرۆنۆن ایلک اۏن بئش ایلینی هئراتدا یاشاسا دا، حاققېندا دانېشېلان اۏ آغاجې هئچ واخت گؤرمه‌دی. مشهور میناره‌لری ده یاخېندان گؤرمه‌دی. نه هئراتېن مئیوه باغ‌لارېندان مئیوه دردی، نه ده تاخېل زمی‌لرینین یانېندان کئچدی. آما جلیل بونلاردان سؤز آچاندا مریم حئیران‌لېق’لا قولاق آسېردې. آتاسې‌نېن بئله بیلیکلی، دۆنیادان خبردار اۏلماسې ایله فخر إدیر، اۆره‌ڲی فرح’له چېرپېنېردې.
– وار‌لې‌لار نه یالان‌لار دئییر؟! – جلیل گئدندن سۏنرا نانا دئیَردی. –
وار‌لې‌لار بۏل یالان‌لار دئییر. سنی آغاجېن-زادېن دا یانېنا آپارمایېب. قۏی باشېنې آلداتماسېن. اۏ، بیزه خیانت إتدی، سَنین سئویملی آتان. بیزی آتېب گئتدی.
بیزی اؤز جاه-جلاللې إویندن قۏودو، إله بیل یاد ایدیک اۏنا. گؤزۆنۆ ده قېرپمادې.
مریم دینمز-سؤیله‌مز آناسېنا قولاق آسېردې، آما جلیل حاققېندا دئدیک‌لرینه گؤره اۆره‌ڲینده اۏنون’لا راضې دَڲیلدی. آخې جلیلین یانېندا اۏ، اؤزۆنۆ هئچ حرامی کیمی حیسّ إتمیردی. جۆمعه آخشامې گۆن‌لری جلیل بیر-ایکی ساعات‌لېغا اۏنون یانېندا اۏلاندا، قېزجېغاز اۏندان هديه‌لر و نوازیش گؤرۆب یاشامېن بۆتۆن گؤزَل‌لیڲینی و ایلتیفاتېنې یاشایېردې. بونا گؤره مریم جلیلی چۏخ سئویردی.
حتتا آتاسې‌نېن باشقا اوشاق‌لارې اۏلسا دا.
جلیلین اۆچ آروادې، دۏققوز اوشاغې واردې. دۏققوز قانونی اوشاغې. اۏنلارېن هامېسې مریمه یاد ایدی. آتاسې هئراتېن وار‌لې آدام‌لارېندان بیری ایدی. اؤزۆنۆن کینۏ-تئاترې واردې. آما مریم اۏرایا هئچ واخت گئتمه‌میشدی. قېزېن تأکیدی ایله جلیل کینۏ-تئاترې اۏنا یان-یؤوره‌لی تصویر إتمیشدی. مریم بیلیردی کی، کینۏ-تئاترېن فاسادې گؤڲ-قهوه‌یی کافه‌ل’له اۆزلنیب، بیلیردی کی، سالۏندا اؤزل بالکۏن‌لار، اۏتوراجاق‌لار وار؛ بیلیردی کی، هر ایکی طرفه آچېلان قاپې‌لار کافه‌ل دؤشَنمیش وئستیبۆ’له چېخېر، اۏرادا هیند فیلم‌لری‌نین پوستئری نۆماییش إتدیریلیر. بیر دفعه جلیل قېزا دانېشېردې کی، هفته‌نین ایکینجی گۆن‌لری اوشاق‌لارا بوفه‌ده پولسوز دۏندورما وئریلیر.
پولسوز دۏندورما حاققېندا إشیدنده نانا خفیفجه گۆلۆمسۆندۆ. جلیل داخمانې ترک إدَندَن سۏنرا ایستئهزا ایله:
– باشقالارې‌نېن اوشاغې دۏندورما یئییر. سن نه یئییرسَن، مریم؟ دۏندورما حاققېندا ناغېل‌لارې..؟
کینۏ-تئاتردان باشقا، جلیلین کاروه‌دا، فرحده تۏرپاق‌لارې، اۆچ خالچا آنبارې، پال-پالتار دۆکانې، 1956-نجې ایلین ایستئحصالې اۏلان قارا رنگلی “بۆیک رۏادماستئر” مینیک ماشېنې واردې. یاخشې دا ایلگی‌لری واردې – هئرات شَهَری‌نین مئری و عیالتین قوبئرناتۏرو ایله یاخېن دۏست ایدی. یئمک پیشیره‌نی، سۆرۆجۆسۆ و اۆچ قوللوقچوسو واردې.
نانا دا قوللوقچولاردان بیری ایدی. اۏ واختا قَدَر کی، قارنې بورنونا دَڲمیردی.
نانا‌نېن دئدیڲینه گؤره، بو، باش وئرَنده جلیلگیلین عائله‌سی بۆتۆن هئرات هاواسېنې اودوب حیدَّتدن پارتلاماق دَرَجه‌سینه گلدی. آز قالدې قان تؤکۆ’له.
آرواد‌لارې طلب إدیردی کی، نانانې قۏوسون. گۆل دامان کندینده یاشایان داش‌یۏنان آتاسې دا نانادان اۆز دؤندردی. رۆسوایچې‌لېقدان شه’له-کۆله‌سینی یېغېب ایرانا طرف یۏل آلدې. اۏ گۆندن اۏنو گؤردۆم دئیَن اۏلمادې.
– هردن اؤز-اؤزۆمه دئییرَم کی، – بیر گۆن نانا تۏیوق-نجۆجه‌یه دن سه‌په-سه‌په دئییردی، – کاش آتامېن جۆرأتی چاتایدې، پېچاغېنې ایتیله‌ییب ناموسلو بیر ایش گؤره’یدی. بئله داها یاخشې اۏلاردې منیم’چۆن. – تۏیوق‌لارا بیر اۏووج دا دن سَپیب سوسدو، سۏنرا اۆزۆنۆ مریمه توتدو:
– إله سنین’چۆن ده یاخشې اۏلاردې. کیم اۏلدوغونو، قانونسوز دۏغولدوغونو درد إله‌مزدین بارې. آما اۏ، قۏرخاق ایدی – منیم آتام. اۏ، بونا اۆرَک إله‌مزدی.
جلیلین ده لیاقتی چاتمادې، اۏ دا عائله‌سینه، آروادلارېنا قارشې چېخا بیلمه‌دی، بئله بیر آغېر یۆکۆ عؤهده‌سینه گؤتۆرمک ایسته‌مه‌دی. هر شئی باغلې قاپې‌لار آرخاسېندا، گیزلیجه حَلّ اۏلوندو. إرته‌سی گۆن اۏ، نانایا شئی‌لرینی یېغېشدېرېب إودن گئتمه‌ڲی تکلیف إتدی.
– بیلیر‌سن، اۏ، اؤزۆنه براعَت اۆچۆن آروادلارېنا نه دئییب؟ إله‌بیل، تقسیر منده دیر. من اۏنو یۏلدان چېخارتمېشام. تَصَوّۆر إدیرسن؟ گؤرۆر‌سن‌می، بو دۆنیادا قادېن اۏلماق نه دئمکدی؟
نانا تۏیوق‌لارا دن سپدیڲی قابې یئره قۏیوب بارماغې ایله مریمین چنه‌سینی قالدېردې.
– منه باخ، مریم. – مریم گؤڲۆلسۆز-گؤڲۆلسۆز باخېش‌لارېنې قالدېردې.
نانا دئدی:
– همیشه‌لیک یادېندا ساخلا، قېزېم، قوزئی سمتی گؤرسه‌دن کۏمپاسېن عقربی کیمی، کیشی‌لرین گۆناهکار آختاران بارماغې هر زامان قادېنا توشلانېر. هر شئیده. هئچ واخت یاددان چېخارتما.
2.
جلیل و آرواد‌لارې اۆچۆن من، نه‌سه قانقال کیمی بیر شئی ایدیم. جنگه‌للیکده بیتَن قانقال. إله سن ده. هله دۏغولمامېشدان یامانلایېردېلار سنی.
– قانقال نه‌دیر؟ – مریم سۏروشدو.
– آلاق اۏتو، – نانا دئدی، – کؤکۆندن قۏپارېب آتېرسان.
بو سؤز مریمین خۏشونا گلمه‌دی. جلیل اۏنا آلاق اۏتو کیمی یاناشسېن؟ هئچ واخت بئله شئی اۏلمامېشدې. آما یاخشې اۏلاردې کی، سوسسون.
– آما آلاقدان فرقلی اۏلاراق، منی بئجرمک، یئدیریب-ایچیرمک لازېم ایدی. آخې ألیمده، سن واردېن. هئچ اۏلماسا، عائله‌سی ایله بونو راضېلاشمېشدې جلیل.
نانا‌نېن سؤز‌لرینه گؤره، اۏ، هئراتدا یاشاماق ایسته‌مه‌میشدی.
– نه‌یه گؤره؟ اۏنون بۆتۆن گۆنۆ قانجېق آرواد‌لارې ایله شَهَرده گزمه‌ڲینه باخماق اۆچۆن؟
دئییردی کی، آتاسې‌نېن گۆل دامان کندینده‌کی بۏش داخماسېنا دا گئتمه‌یه‌جَک. کند هئراتدان ایکی کیلومئتر قوزئی‌ده، داغ‌لارېن دؤشۆنده ایدی. ایسته‌ییردی خلوتی بیر یئرده یاشاسېن، کیمسه اۏنو تانېماسېن، قۏنشولار قارنېنې گؤرمه‌سین، اۏنو بارماق’لا گؤرسَتمه‌سین‌لر، ایستئهزا إتمه‌سین‌لر، یا دا أن پیسی، یالاندان قایغې‌کئش‌لیک إتمه‌سین‌لر اۏنا.
– اینان منه، قېزېم، – نانا مریمه دئییردی، – آتان چۏخ ایسته‌ییردی کی، مندن تئزلیک’له یاخاسېنې قورتارسېن. اۏنون ألیندن آنجاق بو گَلردی.
سۏنرا جلیلین بیرینجی آروادې خدیجه‌دَن اۏلان بؤیۆک اۏغلو موهسین گۆل دامان کندی‌نین یاخېن‌لېغېندا بیر یئر تاپدې. اۏرایا گئتمک اۆچۆن هئرات – گۆل دامان شۏسه‌سینده‌ن آیرېلان کۏل-کۏس باسمېش تۏرپاق جېغېر’لا گئتمه‌لی ایدین. أڲری-اۆیرۆ جېغېر هۆندۆر اۏت‌لار، سارې-آغ چېچک‌لر بیتَن داغېن دؤشۆ ایله قالخېر، یاستې بیر دۆزن‌لیڲه گلیب چېخېردې. یان-یؤوره‌ده هۆندۆر قۏواق آغاج‌لارې، سېخ، یابانې کۏل‌لار بیتمیشدی. سۏل طرفده، آشاغېدا یئل دَ‌ڲیرما‌نېنېن پاسلې پر‌لری، ساغ طرفده ایسه بۆتۆن هئرات اۏووجون ایچینده‌یمیش کیمی گؤرۆنۆردۆ. جېغېر، گۆل دامان کندینی دؤوره‌یه آلمېش، صفیدکوه داغ‌لارېندان آخېب گلَن نیسبَتَن گئنیش، فۏرئل’له دۏلو چایا گلیب یئتیشیردی. آخېن’لا اۆزۆیوخارې، داغ‌لارا طرف ایکی یۆز مئتر گئدیب سؤیۆد آغاج‌لارې آراسېندا بیر تالایا چېخېردېن.
جلیل اؤزۆ اۏ یئره باخماغا گئدیب. گئری قایېداندا إله دانېشېرمېش کی، إله بیل تۆرمه رئیسی تۆرمه‌سینی تعریفله‌ییرمیش.
– باخ، اۏ واختدان آتان بو سیچان دئشیڲینی بیزه روا گؤرۆب، – نانا دئدی. اۏن بئش یاشې اۏلاندا نانا آز قالېب کی، شینداندان اۏلان جاوان توتوقوشو
آل‌وئر‌چیسینه أره گئتسین. آنا‌سې بونو مریمه اؤزۆ دانېشمېشدې، بعضن قصدَن لاقئید دانېشسا دا، مریم اۏنون پارېلدایان گؤزلریندن گؤرۆردۆ کی، نانا، دۏغرودان دا، بیر نئچه گۆن خۏشبخت اۏلوب. اۏ گۆن‌لر تئز اؤتۆب کئچسه ده.
نانا‌نېن دیزلری اۆسته أڲله‌شن مریم چالېشېردې کی، آناسېنې تۏی پالتارېندا تَصَوّۆر إتسین – آت اۆستۆنده، یاشېل دوواق آلتېندا اوتانجاق تَبَسّۆمۆ ایله، اۏووج‌لارې قېرمېزې خېنالې، هؤرۆک‌لره آیرېلمېش ساچ‌لارېنا گۆمۆشۆ پودرا سه‌پیلیب. موسیقیچی‌لر سهاهنای چالېر، دۏهۏل‌لار گۆمبۆلده‌ییر، گلین آتې‌نېن آرخاسېنجا دۆشن اوشاق‌لارېن های-کۆیۆ کۆچه‌نی باشېنا گؤتۆرۆب.
سۏنرا، تۏیدان بیر هفته قاباق نانا‌نېن جینی توتور. بونون نه دئمک اۏلدوغونو مریمه ایضاح إتمک لازېم دَڲیل. اۏ، بونو دؤنه-دؤنه گؤز‌لری ایله گؤرمۆشدۆ: بیردن نانا تیر-تاپ یئره یېخېلېر، بَدَنی قېج اۏلور، گه‌ریلیر، گؤز‌لری سۏن، أل‌لری-آیاق‌لارې إله تیتره‌ییر کی، إله بیل ایچیندن اۏنو بۏغور‌لار، آغزې‌نېن جَه‌نگ‌لریندن آغ، هردن ده قانا بولاشمېش کؤپۆک گلیر. سۏنرا اۏ، هوشونو ایتیریر، اؤزۆنه گلنده ایسه هئچ نه خاطېرلامېر، بیلمیر کی، هاردا دېر، رابیطه‌سیز سؤزلر دئییر.
خبر شیندانا چاتاندا توتوقوشو آل‌وئر‌چی‌سی‌نین عائله‌سی تۏیو لغو إتدی.
– دَهشَت قۏرخموشدو‌لار، – نانا صؤحبَتینی بیتیردی.
تۏی پالتارېنې بۆکۆب گیزلَتمک لازېم گلدی. بوندان سۏنرا آداخلې-زاد اۏلمادې.
آغاج‌لار آراسېندا‌کې تالادا جلیل، اۏغلان‌لارې فرهاد و موهسین’له بیرلیکده همین بو میسکین داخمانې یاپدېلار. مریم یاشامې‌نېن ایلک اۏن بئش ایلینی بورادا یاشایاجاقدې. داخما گۆنَشده قورودولموش کرپیجدن، سامان و پالچېقدان تیکیلمیشدی. ایکی یاتاق، تاختا ماسا، ایکی اۏتورقا، نانا‌نېن اؤز گیل قاب‌لارېنې و چۏخ سئودیڲی چینی چای سئرویزینی قۏیدوغو دووار رَف‌لری – تکپنجره‌لی داخما‌نېن مۆخَلَّفاتې بونلار ایدی. جلیل داخمادا بیر چوقون پئچ قۏیدو، قېشا اۏدون تَدارۆک إتدی. اۏدون‌لار داخما‌نېن آرخاسېندا یېغېلمېشدې. داخما‌نېن یانېندا بیر تندیر قۏیدولار، تۏیوق‌لار اۆچۆن یئر، قۏیون‌لا‌ر اۆچۆن مه‌رَک دۆزَلتدیلر. فرهاد’لا موهسین یۆز مئتر آرالېدا، سؤیۆد‌لرین آرخاسېندا چوخور قازېب توالئته اۏخشایان بیر شئی قارالادېلار.
نانا دئییردی کی، جلیل داخمانې تیکمک اۆچۆن فهله توتا بیلَردی، آما توتمادې.
– پئشمانچې‌لېغېنې بو یۏل’لا گؤرسه‌دیردی، – نانا دئدی.
دئدیڲینه گؤره، مریمی تک دۏغموشدو. یانېندا هئچ کیم اۏلمایېب. 1959-نجو ایلین چیسگینلی بیر یاز گۆنۆنده، ظاهیر شاهېن ساکیت کئچن قېرخیل‌لیک حاکیمییَتی‌نین ییرمی آلتېنجې ایلینده. دئییردی کی، جلیل حکیم، یا دا ماماچا چاغېرماق فیکرینده هئچ اۏلمایېب، حال‌بوکی بیلیردی کی، دۏغوش زامانې نانا‌نېن جینی توتا بیلَر. تک-یالقېز، بَدَنی تر-قان ایچینده، دؤشه‌مه‌ده اوزانېب قالمېشدې. یانېنا تکجه پېچاق قۏیموشدو.
– آغرې‌لارېم شیدَّت إدَنده دیش‌لری‌م’له یاستېغې آغزېما توتدوم، اۏ قَدَر
چېغېرمېشدېم کی، سَسیم باتمېشدې. تریمی سیلن یۏخ، بیر قورتوم سو وئرَن یۏخ…
سن’سه، مریمجان، هئچ حرکت إله‌میردین. دئمک اۏ‌لار، ایکی گۆن سۏیوق، یالېن دؤشه‌مه‌ده اوزانېب قالدېم، یئمه‌دیم، یاتمادېم، إله هئی گۆجه‌نیر، آللاها دوعا إدیردیم کی، سن تئز گلیب چېخا‌سان.
– باغېشلا منی، نانا.
– جیفتی اؤزۆم کَسدیم. پېچاغې اۏنا گؤره یانېمدا ساخلایېردېم.
– باغېشلا منی.
بو یئرده نانا‌نېن اۆزۆند‌ن گۆجسۆز بیر تَبَسّۆم کئچدی. بیلمک اۏلموردو، قېزېنې باغېشلایېرمې، یۏخ’سا تَرَدّۆد’له ده اۏلسا قېنایېر، ایندییه کیمی حیرصی سۏیومایېب. آما دۏغولان زامان آنانېن چکدیڲی آغرې‌لارا گؤره باغېشلانماغېنې ایسته‌مک نه قَدَر دۏغرو دېر؟
اۏن یاشې اۏلاندا مریم آناسې‌نېن تک-یالقېز دۏغماق ناغېل‌لارېنا داها اینانمېردې. ایندی جلیلین سؤز‌لری داها ایناندېرېجې گلیردی اۏنا. اۏ ایسه دئییردی کی، اؤزۆ اوزاقدا اۏلسا دا، نانانې هئراتدا خسته‌خانایا گؤندَ‌ریب، اۏرادا اۏ، تمیز، ایشېقلې پالاتا‌دا، حکیمین نظارَتی آلتېندا اۏلوب. آما مریم پېچاقدان صؤحبَت سالاندا جلیل کَدَر‌لی-کَدَر‌لی باشېنې بولایېردې.
مریم گئت-گئده آناسې‌نېن دۏغوش آغرې‌لارېنېن ایکی گۆن چکمه‌سینه ده شۆبهه إدیردی.
– منه دئدیلر کی، دۏغوش هئچ بیر ساعات دا چکمه‌ییب، – جلیل دئییردی. – مریمجان، سن یاخشې قېزسان، آتا-آنانې دا هئچ واخت اینجیتمه‌میسَن. حتتا دۆنیایا گلنده ده.
– آخې اۏ هئچ اۏرادا اۏلمایېب، – نانا حیرص‌لَنیردی. – اۏ، ته‌ختی-سفرده کئف إله‌ییر، دۏست‌لارې ایله آت چاپېردې.
نانا‌نېن دئدیڲینه گؤره، داها بیر قېزې اۏلدوغونو جلیله خبر وئرَنده اۏ، یالنېز چیڲین‌لرینی چکیب، آتې‌نېن یالېنې تومارلایېرمېش. سۏنرا دا ته‌ختی-سفرده داها ایکی هفته قالېب.
– دۏغروسو بو دېر کی، اۏ، سنی یالنېز بیر آی‌لېغېندا گؤرۆب. بیرجه دفعه باخدې، صیفَتی‌نین اوزون اۏلدوغونو دئدی، سۏنرا سنی منه قایتاردې، والسّلام.
مریم حیکایَتین بو حیصّه‌سینه ده اینانمېردې. هه، جلیل تصدیق إدیردی کی، ته‌ختی-سَفَره آت چاپماغا گئدیب، آما اۏنون دۏغوم خبرینی إشیدنده چیڲنینی چکیب-إله‌مه‌ییب. عکسینه، درحال یَهَره قالخاراق، هئراتا قایېدېب، قېزېنې قوجاغېنا آلېب، یئل‌له‌ییب، بارماق‌لارې ایله قاش‌لارېنې سېغاللایېب، لایلا دئییب. مریم عاغلېنا دا گتیرمیردی کی، جلیل اۏنون حاققېندا – “نه اوزون صیفَتی وار؟”
– دئسین. أصلینده، دۏغرودان دا، اۏنون اۆزۆ اوزون‌سۏو ایدی.
نانا دئییردی کی، قېزا “مریم” آدېنې اؤزۆ قۏیوب، چۆنکی آناسې‌نېن آدې مریم اۏلوب، جلیلسه دئییردی کی، اۏنون آدېنې اۏ قۏیوب – عطیر‌لی گۆل‌لردن بیری‌نین آدې دېر مریم – توبئرۏزا.
– سن اۏ گۆلۆ چۏخ سئویرسن؟ – مریم سۏروشدو.
– هه، چۏخ سئودیڲیم گۆل‌لردن بیری دیر، – دئیه جلیل گۆلۆمسۆندۆ. 3.
مریمین ایلک خاطیره‌لرینده‌ن بیری دَمیر چرخ‌لی آرابانېن داشلې جېغېردا چېخارتدېغې سَس ایدی. اۏنون آتابیر قارداش‌لارې موهسین و رامین، هردن ده رامین و فرهاد آیدا بیر دفعه همین آرابا ایله اۏنلارا دۆڲۆ، اون، چای، قند، بیتکی یاغې، صابېن، دیش پاستاسې گتیرَردیلر. أڲری، داشلې-چېنقېللې، چالا-چوخور یۏلدا ایری داش و قایا‌لارې، کۏل-کۏس و جنگه‌ل‌لیڲی کئچن اوشاق‌لار نؤوبه ایله آرابانې چایا قَدَر دارتېر، اۏرادا کیسه‌لری، قوطو‌لارې أل‌لرینده چایدان اۏ تایا داشېما‌لې اۏلوردولار. سۏنرا بۏش آرابانې چایدان کئچیردیب، اۏ تایدا تزه‌دن شئی‌لری اۏنا یېغېردېلار. داها سۏنرا یئنه هۆندۆر اۏتلو، کۏل-کۏسلو جېغېر’لا ایکی یۆز مئتر گئدیب – آیاق‌لارې آلتېندان قورباغا‌لار هۏپپانېر، آغجاقاناد‌لار دیشله‌ییر، تر گؤزلرینی یاندېرېردې – داخمایا یئتیشیردیلر.
– آخې اۏنون قوللوقچولارې وار، نییه گؤندرمیر بیزه؟ – مریم تعجّۆب’له سۏروشوردو.
– اۏ، پئشمانلېغېنې بو جۆر باشا دۆشۆر ده، – نانا دئییردی.
آرابا چرخېنېن سَسینی إشیدن نانا ایله مریم داخمادان بایېرا چېخېردې. بو زامان آناسې‌نېن نئجه دوروش’لا دوردوغونو مریم هئچ واخت اونودا بیلمیردی: اوجابۏیلو، سۆمۆک‌لری چېخمېش، یالېن آیاقلې قادېن قاپې‌نېن چرچیوه‌سینه سؤیکَنیب، گؤزلرینی ایستئهزا ایله قېیېب… قۏل‌لارېنې حیکّه ایله سینه‌سینده چارپازلایېب، باشې آچېقدې، قېسا وورولموش، گۆنَشده یانمېش ساچ‌لارې دارانمایېب. بۏغازېنا قَدَر دۆڲمه‌لَنمیش بۏز کۏفتاسې اۏنا هئچ یاراشمېردې. جیب‌لری خېر‌دا داش‌لار’لا دۏلو ایدی.
مریم’له نانا أرزاقې إوه داشېیانا قَدَر قارداش‌لار چایېن یانېندا، داخمادان اۏتوز مئتر آرالېدا اۏتوروب گؤزله‌ییردیلر. نانا‌نېن آتدېغې داش‌لار اۏنسوز دا هر زامان یان کئچیر، اۏنلارا دَڲمیردی. دۆڲۆ کیسه‌لرینی ایچه‌ری سۆرۆیه-سۆرۆیه نانا اۏنلارېن اۆستۆنه چېغېرېر، آنالارېنا اۏلمازېن سؤزلر دئییردی. مریم بو سؤز‌لری باشا دۆشمۆردۆ. آما اۏغلان‌لار دا جاواب قایتارمېردې‌لار.
مریمین هر زامان اۏنلارا یاز‌لېغې گلیردی. آرابا آغېر ایدی، اۏنلارېن قۏل‌لارې آغرېیېر، یۏرولوردولار. آنا‌سې، هئچ اۏلماسا، سو وئرمه‌ڲه ایجازه وئرسه’یدی! آما قېز هئچ نه دئمیر، اۏغلان‌لار أل إله‌ینده اۏ، جاواب وئرمیردی. بیر دفعه مریم نانایا خۏش اۏلسون دئیه موهسینه قېشقېردې کی، إله‌بیل اۏنون آغزې کرتن‌کله‌نین دالېنا اۏخشایېر. سۏنرا دئدیڲی سؤز‌لردن چۏخ اوتاندې. هم ده قۏرخدو کی، اۏغلان‌لار بونو جلیله خبر وئرَر. نانا ایسه کؤکَلمکدن اوغونوب گئتدی، آز قالا، چۆرۆک دیش‌لری آغزېندان تؤکۆله‌جَکدی. گۆلمه‌ڲینی قورتاراندان سۏنرا مریمه دئدی:
– سن یاخشې قېزسان.
آرابا بۏشالاندان سۏنرا اۏغلان‌لار ساکیتجه گئری دؤنۆب هۆندۆر اۏت‌لارېن، کۏل‌لارېن آرخاسېندا گؤزدن ایتدیلر. مریم اۏ قَدَر گؤزله‌دی کی، اۏنلار تامام گؤرۆنمز اۏلدولار.
– گلیرسن، مریم؟
– هه، نانا.
– اۏنلار سنه گۆلۆرلر. سئوینیرلر. قولاق‌لارېم’لا إشیتدیم.
– گلیرَم، آنا.
– اینانمېرسان منه؟
– باخ، گلدیم.
– بیلیر‌سن، سنی نه قَدَر سئویرَم، مریمجان؟
سَحَرلر اۏنلارې اوزاقدان گلَن قۏیون-قوزو ملشمه‌سی، گۆل دامان چۏبان‌لارې‌نېن سَس-کۆیۆ یوخودان اۏیادېردې. اۏنلار سۆرۆنۆ اۏتلو یاماج‌لارا قالدېرېردې‌لار. نانا مریم’له بیرگه کئچیله‌ری ساغېر، تۏیوق-نجۆجه‌نی یئمله‌ییر، یومورتالارېنې یېغېردېلار. چؤره‌ڲی ده بیرلیکده پیشیریردی‌لر. آنا‌سې خمیری نئجه یۏغورماغې، تندیری نئجه یاندېرماغې، کۆنده‌لری تندیرین دووار‌لارېنا نئجه یاپماغې مریمه گؤرسه‌دیردی. آنا‌سې اۏنا تیکیش تیکمه‌یی، دۆڲۆ پیشیرمه‌ڲی، بیر چۏخ باشقا شئی‌لر ده – ایچی دۏلدورولموش شالغام، سبزی-ایسپاناق، زنجفیللی کلم پیشیرمه‌ڲی ده اؤرگه‌دیردی.
نانا إوه کیمسه‌نین گلمه‌سینی ایسته‌میردی. هم ده تکجه جلیلین آدام‌لارېنې یۏخ. هئچ بونو گیزلَدیب-إله‌میردی ده. یالنېز بیر نئچه نفر بو إوه گئدیب-گلیردی. کندین أربابې – اوجابۏی، آغ ساققاللې، کیچیک باشلې، یئکه‌قارېن حبیب خان آیدا بیر دفعه اۏنلارا گلیر، یانېنداکې خیدمتچی ألینده بیر چۏلپا، بیر بارداق کیچیری دۆڲۆسۆ، یا دا مریمه بیر سبَد رنگلی یومورتا گتیریردی.
إولرینه بیر ده بیر قۏجا آرواد گلیردی. نانا اۏنا بیبیجان دئییردی. مرحوم داش‌یۏنان أری نانا‌نېن آتاسې‌نېن دۏستو اۏلموشدو. آروادېن یانېندا حؤکمن آلتې گلینیندن بیری، نوه‌لریندن ده بیری، یا ایکی‌سی اۏلوردو. “بیبیجان” آیاق‌لارېنې چکه-چکه داخمایا یاخېنلاشېر، نانا‌نېن وئردیڲی کتیلده اۏتوروب آه-اوف’لا آیاق‌لارېنې اۏووردو. ألینده آیېندان-اۏیوندان دا گتیریردی – مریم اۆچۆن بیر قوطو دیشلَمه کانفئتی، بیر سبَد هئیوا. نانایا ایسه گۆندن-گۆنه ضعیف‌له‌ین صَحَّتیندن شیکایت‌لَنیر، آیاق آغرې‌لارېندان، هئراتدا و گۆل داماندا سؤیله‌نه‌ن دئدی-قۏدو‌لاردان اوزون-اوزادې، شؤوق’له دانېشېردې. گلینی آرخادا دینمَزجه اۏتوروب قولاق آسېردې.
آما مریمین أن چۏخ خۏشلادېغې – ألبتّه، جلیلدن سۏنرا – کندین آخوندو، “قوران” اؤیردیجیسی مۏللا فئیضول’لا ایدی. مۏللا هفته‌ده بیر، یا ایکی دفعه گلیر، مریمه بئش رۆکت نامازې، “قوران” قیراعَتینی اؤرگه‌دیردی. نانا اوشاق اۏلاندا، اۏ، بونلارې اۏنا دا اؤرگتمیشدی. مریم سَس‌سیزجه سؤز‌لری هؤجّه‌له‌ینده مۏللا فئیضول’لا اۏنون چیڲنی اۆزه‌ریندن صبیر’له باخېر، قېز شهادت بارماغېنې بیر-بیر سؤز‌لرین آلتېندان با‌سا-با‌سا سۆرۆشدۆررکن، آز قالا، دېرناغې آغارېردې. بارماغېنې إله بَرک باسېردې کی، سانکی سؤز‌لرین آنلاشېلماز آنلامېنې بو یۏل’لا سېخېب چېخارداجاقدې. مۏللا اۏنون ألینی توتوب قلمی دۆز ساخلاماسېنا کؤمَک إدیر، شاقولی “أ‌لیف”لری، أڲری “بئ”لری، اۆچ نؤقطه‌لی “جیم” حرف‌لرینی یازدېرېردې.
مۏللا آرېق، بئلی‌بۆکۆک، ساققا‌لې سینه‌سینه قَدَر اوزانان بیر کیشی ایدی، دۏداغېندا هر زامان گۆجسۆز تَبَسّۆم اۏلاردې. چۏخ واخت تک، هردن ده مریمدن آزجا بؤیۆک اۏلان سارې‌شېن ساچلې اۏغلو همزه ایله گلیردی. مۏللا فئیضول’لا داخما‌نېن کاندارېندا گؤرۆننده مریم اۏنون سۆمۆک‌لری چېخمېش ألیندن، مۏللا ایسه قېزېن آلنېندان اؤپۆر، سۏنرا دَ‌ر‌سه باشلایېردېلار. داخما‌نېن حَیَطینده اۏتوروب آراخیس یئییر، یاشېل چای ایچه-ایچه بوداقدان-بوداغا اوچان بۆلبۆل‌لره تاماشا إدیردیلر. هردن قېزېلې یارپاق‌لار تؤکۆلمۆش چای بۏیونجا گزیشیر، قېزېل‌آغاج کۏل‌لارې‌نېن یانېندان کئچیب یاماج’لا یوخارې قالخېردېلار. مۏللا تَسبئحی‌نین دَنه‌لرینی بیر-بیر چئویریر، تیترک سَسی ایله گنج‌لیڲیندن غریبه حیکایَت‌لر سؤیله‌ییردی. ایصفاهاندا، اۏتوز اۆچ تاغلې کؤرپۆده گؤردۆڲۆ ایکی‌باشلې ایلاندان، مزاری-شریفده‌کی گؤڲ مسجیدین قاباغېندا کسدیڲی قارپېزدان دانېشېردې. دئییردی کی، قارپېزېن بیر پارچاسېندا “آللاه”، اۏ بیری‌سینده “أکبر” سؤزۆ یازېلمېشدې.
مۏللا بۏینونا آلېردې کی، “قوران”داکې بعضی سؤز‌لرین آنلامېنې بیلمیر، آما اۏنلار دیلده إله مؤحتشَم سَسلَنیر کی، تلفّۆظ إدَرکن آدامېن روحو دینجه‌لیر، راحات‌لېق تاپېرسان.
– اۏنلار سنی ده ته‌سکین إدَر، مریمجان. دوعا إله، هئچ واخت اومودسوز قالمازسان. آللاهېن سؤز‌لرینده سن ایسته‌دیڲین تَسَلّینی تاپارسان، قېزېم.
مۏللا یاخشې نقل إدیردی، یاخشې دا دینله‌مه‌ڲی باجارېردې. مریم دانېشاندا اۏ، هوش-گوش’لا قولاق آسېر، میننتدار‌لېق’لا گۆلۆمسۆنۆر، باشېنې یئلله‌ییردی، سانکی قېز اۏنا بؤیۆک بیر ایلتیفات گؤرسه‌دیردی. نانایا دئیه بیلمه‌دیڲی سؤز‌لری مریم مۏللا فئیضوللایا دانېشا بیلیردی.
بیر گۆن گزینتی واختې مریم اۏنا دئدی کی، مکتبه گئتمه‌ڲی آرزېلایېر.
– من أصل مکتبدن دانېشېرام، آخوند صاحیب.
صینیف‌لری اۏلسون. آتامېن باشقا اوشاق‌لارې کیمی.
مۏللا فئیضول’لا دایاندې.
بیر هفته قاباق بیبیجان خبر گتیر‌میشدی کی، جلیلین قېز‌لارې سعیده و ناهید هئراتداکې “مئهری” قېز مکتبینه گئدیرلـر. اۏ واختدان مکتب و اؤرگتمن‌لرین فیکری قېزېن بئینیندن چېخمېردې. کیتاب‌لار، میل-میل دفترلر، رقم سوتون‌لارې، قشنگ و سلیقه‌لی یازان قَلَم‌لر إله هئی گؤزلرینده جانلانېردې. اؤزۆنۆ یاشېد‌لارې آراسېندا، صینیفده تَصَوّۆر إدیر، خیالَن خط‌کئشی کاغېذ وَرَقینده قۏیوب جۆربه‌جۆر خط‌لر چکیردی.
– سن دۏغرودان مکتبه گئتمک ایسته‌ییرسَن؟ – أل‌لرینی آرخاسېندا قۏشالاشدېران مۏللا فئیضول’لا دوروخوب قېزېن یاش’لا دۏلان گؤزلرینه باخدې. اۏنون چالماسېنېن کؤلگه‌سی یئرده‌کی اۏت‌لارېن اۆستۆنه دۆشمۆشدۆ.
– بَلی.
– و ایسته‌ییرسَن من بونو آناندان خواهیش إدیم؟
مریم گۆلۆمسۆندۆ. یَقین، آنجاق جلیل اۏنو بو جۆر، قۏجا شریعَت اؤرگتمَنی کیمی دۆزگۆن باشا دۆشه بیلَردی.
– نه إتمک اۏ‌لار، مریمجان؟! بؤیۆک آللاه هر بیریمیزه بیر گۆجسۆز جَهَت بخش إدیب. منیم ده أن گۆجسۆز جَهتیم اۏ دېر کی، سَنین خواهیشینی ردّ إتمه‌ڲه گۆجۆم چاتماز، – دئییب، مۏللا بیر بارماغې ایله قېزېن یاناغېنې تومارلادې.
آما بیر آز سۏنرا مطبخده سۏغان دۏغرایان نانایا بو حاقدا دئیَنده حتتا پېچاق اۏنون ألیندن دۆشدۆ.
– بو هاردان چېخدې؟
– قېز اۏخویوب-اؤرگنمک ایسته‌ییر’سه، ایذن وئرمک لازېم دېر. قۏی تحصیل آلسېن.
– اؤرگنمک؟ نه‌یی اؤرگه‌نه‌جک، مۏللا صاحیب؟ – نانا مریمه طرف قېیقاجې باخېب دئدی.
قېز توتولدو.
– سَنین کیمی قېز‌لارېن اۏخوماسېندان نه فایدا؟ تۆپۆره‌جَکقابېنې سیلیب پارېلداتماق؟ سن بو مکتب‌لرده هئچ نه اؤرگه‌نه بیلمَز‌سن. سَنین کیمی، منیم کیمی قادېن‌لارېن یاشامدا بیر شئیی اؤرگنمه‌ڲه إحتیاجې وار. اۏنو ایسه مکتبده اؤرگتمیرلـر. گؤزۆمۆن ایچینه باخ!
– سن بئله دئیه بیلمَز‌سن، اؤولادېم، – مۏللا فئیضول’لا دیللَندی.
– منه باخ! مریم آناسېنا باخدې، یالنېز بیر شئی. دؤزۆم. ته‌ههممۆل.
– نه‌یه دؤزمک لازېم دېر کی، نانا؟
– اۏنا گؤره ناراحات اۏلما، – نانا دئدی. – هر شئیه دؤزه‌رم!
سۏنرا نانا جلیلین آروادلارې‌نېن اۏنو نئجه آلچالتدېغېندان دانېشدې – “موردار، رذیل داش‌یۏنان کیشی‌نین قېزې”. اۏنو سۏیوق هاوا‌دا جاماشېر‌لارې یوماغا نئجه مجبور إدیبلر، سۏیوقدا نئجه دۏنوب.
– بو، بیزیم قیسمتیمیزدیر، مریم. بیزیم کیمی قادېن‌لارېن. بیز دؤزۆرۆک. ألیمیزدن آنجاق بو گلیر. باشا دۆشۆرسَن؟ هله مکتبده سنه گۆله‌جَک‌لر ده. حؤکمن. “حرامی” دئیه‌جَکلر سنه. حاققېندا أن ایرگنج شئی‌لر اویدوراجاقلار. من بونو ایسته‌میرم.
مریم باشې ایله تصدیقله‌دی.
– بیر ده مکتب صؤحبَتی اۏلماسېن. دۆنیادا وارېم-یۏخوم سن‌سن. سنی هئچ کیمه وئرمه‌رم. منه باخ، بیر ده مکتب صؤحبَتی إشیتمه‌ڲیم.
– عاغلېنې باشېنا یېغ. قېز ایسته‌ییر’سه… – مۏللا آغزېنې آچماق ایسته‌ییردی کی، نانا اۏنا طرف دؤندۆ.
– سیز’سه، آخوند صاحیب، حؤرمَتیمیز اؤز یئرینده، سیز بونو داها یاخشې بیلمه‌لی‌سیز، نه‌ینکلی اۏنون سفئح فیکیر‌لرینی هَوَس‌لَندیرمک. أڲر قایغې‌سېنا قالېر‌سېنېزسا، بیلین کی، اۏنون یئری بوردا دېر، آناسې‌نېن یانېندا. اۏ، هئچ هارا گئتمه‌لی دَڲیل. هارا گئتسه، ردّ اۏلوناجاق، قلبی سېزېلدایاجاق. من کی بونو بیلیرم، آخوند صاحیب.
4.
إوه قۏناق گلنده مریم سئوینیردی. کندین أربابې، اۏنون هديه‌لری، بیبیجان – اؤز غئیبت‌لری، آیاق آغرې‌لارې ایله و ألبتّه، مۏللا فئیضول’لا. آما مریم هامېدان، هامېدان چۏخ جلیل اۆچۆن دارېخېردې.
هفته‌نین ایکینجی – چرشنبه آخشامې گۆنۆ مریم هله گئجه‌دن ایچینده نه‌سه بیر ناراحات‌لېق دویوردو. چۏخ پیس یاتدې، قۏرخوردو کی، نه‌سه بیر ایش چېخا بیلَر، جلیل گله بیلمَز، سۏنرا دا گل داها بیر هفته گؤزله. بۆتۆن بیر هفته، گلَن جۆمعه آخشامېنا قَدَر. هله بیر گۆن قاباق مریم إوده اؤزۆنه یئر تاپمېر، بایېرا چېخېب یان-یؤوره‌ده وار-گل إدیر، گاه دا لازېم‌سېز یئره تۏیوق‌لارا دن سه‌پیردی. آیاغې هارا آپارېردې، اۏ یانا گئدیردی، چیچک‌لرین لچک‌لرینی یۏلور، أل‌لرینه قۏنان آغجاقاناد‌لارې حیرص’له اؤلدۆرۆردۆ. جۆمعه آخشامې گۆنۆ ألی هئچ نه‌یه یاتمېردې. جلیل گئج گلنده نیگاران‌لېق قلبینی دیدیر، ایچی تیتره‌ییردی. حیسّ إدیردی کی، دیزلری طاقتدن دۆشۆر، ایسته‌ییردی هارا’سا قاچېب گئتسین، آما گئده بیلمیردی.
بیردن نانا‌نېن سَسی إشیدیلدی:
– اۏدئی، گلیر، سَنین گۆلمه‌شَکَر آتان…
مریم یئریندن دیک قالخدې، چایدان اۏ تایدا جلیلی گؤردۆ. اۏ، چایداکې داش‌لار اۆسته توللا‌نا-توللا‌نا گلیر، گۆلۆمسۆنۆر و أل إله‌ییردی. مریم بیلیردی کی، نانا اۏنا باخېر، اۏنون حرکت‌لرینی ایزله‌ییر، اۏنا گؤره ده قېز آتاسې‌نېن قاباغېنا قاچماقدان اؤزۆنۆ گۆج’له ساخلایېردې. یئرینده دۏنوب، قالا‌ن مریم آنجاق باخېردې. هۆندۆر اۏت‌لار آراسېندان کئچیب گلَن آتاسې پئنجه‌ڲینی چیڲنینه آتمېشدې، کۆلَک قېرمېزې کراواتېنې یئلله‌دیردی.
جلیل تالایا یاخېنلاشاندا پئنجه‌ڲینی تندیرین اۆستۆنه آتېب قۏل‌لارېنې گئنیش آچدې. قېز بیر-ایکی آددېم آتدې، سۏنرا اۏنا دۏغرو گؤتۆرۆلدۆ. جلیل اۏنو قۏل‌لارې اۆسته آلېب یوخارې قالدېردې. مریم سئوینج’له چېغېردې.
آتاسې‌نېن گۆجلۆ أل‌لری’له باشې اۆزه‌رینه قالدېردېغې مریم یوخارېدان اۏنون اۆزۆنۆ گؤرۆردۆ – گۆلۆشۆ، اۆچ‌بوجاق شکلینده آلنې‌نېن اۏرتاسېنا إنمیش سا‌چې، قېزېن چئچه‌له بارماغې‌نېن اوجو ایله تۏخاندېغې باتېق چنه‌سینده آغ‌آپپاق دیش‌لری –
بو شَهَرده بئله ساغلام دیش‌لر آز تاپېلاردې، آتاسې‌نېن قېسا وورولموش بېغ‌لارې، تۆند-قهوه‌یی کۏت‌شالوارې (هاوا نئجه اۏلسا دا، آتاسې اۏنلارا کۏت‌شالواردا گلیر، هر زامان ده پئنجه‌ڲی‌نین دؤش جیبیندن اۆچ‌کۆنج دستمالې گؤرۆنۆردۆ)، زاپۏنکالارې، سلیقه‌سیز باغلانمېش قېرمېزې کراواتې. مریم یوخارېدان آتاسې‌نېن قۏنور گؤزلرینده اؤزۆنۆ ده گؤرۆردۆ – ساچ‌لارې داغېنېق، هَیَجاندان پؤرتمۆش اۆزۆ، باشې اۆزه‌رینده ماوی سما.
نانا دئیینیردی کی، بیر گۆن جلیل قېزې یئره سالاجاق، أل-آیاغېنې شیکست إده‌جک. مریم بونا اینانمېردې. یۏخ، آتاسې‌نېن گۆجلۆ أل‌لری اۏنو هئچ واخت یئره سالمازدې.
داخما‌نېن یانېنداکې کؤلگه‌لیکده نانا اۏنلارا چای وئردی. آتا ایله قېز بیر-بیرینه باخېب یاواشجا گۆلۆمسۆنۆر، باش‌لارېنې یېرغالایېردېلار. جلیل نانا‌نېن اۏغلان‌لارېنې داشلادېغېنې، سؤیدۆڲۆنۆ هئچ واخت اۆزه وورموردو.
نانا آرخادا نه قَدَر دئیینسه ده، جلیلین یانېندا اؤزۆنۆ ساکیت و جیدّی آپارېردې؛ یویونور، دارانېردې. دیش‌لرینی تمیزله‌ییر، أن یاخشې حیجابې گئیینیر، أل‌لرینی دیزلری اۆسته قۏیوب اۏتوروردو. هئچ واخت دۆز گؤزلرینه باخمېر، کۏبود سؤزلر دئمیردی، گۆلنده ایسه ألینی آغزېنا توتوردو کی، سلیقه‌سیز دیش‌لری گؤرۆنمه‌سین.
نانا اۏندان ایش‌لری حاققېندا سۏروشدو. آروادلارېنې دا یاددان چېخارتمادې. نانا دئیَنده کی بیبیجاندان إشیتدیم، جلیلین سۏنونجو آروادې نرگیز اۆچۆنجۆ اوشاغا حامیله‌دیر، جلیل یاواشجا گۆلدۆ، باشې ایله تصدیقله‌دی.
– هه، یَقین، سئوینیرسَن، – نانا دئدی. – ایندی نئچه اوشاغېن اۏلدو؟ دئیه‌سن، اۏن. ماشاللاه. اۏن؟
– هه، اۏن، – جلیل دئدی.
– یۏخ، مریمی ده سایساق، اۏن بیر اۏلور.
جلیل گئدندن سۏنرا آنا ایله قېزې سؤز’له‌شدیلر. مریم دئییردی کی، نانا بو یۏل’لا جلیلی أله سالېردې.
نانا ایله بیرلیکده چای ایچَندَن سۏنرا مریم’له جلیل با‌لېق توتماغا گئتدیلر. آتاسې تیلۏوو نئجه آتماغې، بالېغېن ایچالاتېنې نئجه تمیزله‌مه‌ڲی، أتی سۆمۆکدن نئجه چېخارتماغې اۏنا اؤرگه‌دیردی. قارماق‌لارې آتاندان سۏنرا جلیل اۏنا چئشیدلی شکیل‌لر چکیر، وَرَقدن ألینی آیېرما‌زدان فیلین شکلینی نئجه چکمه‌ڲی گؤرسه‌دیردی. سؤز‌لره قافییه تاپېر، ماهنې اۏخویوردولار:
سئرچه چوخوردا چیمیر،
إله بیلیر حامامدې.
با‌لېق چایدا سۆرۆشدۆ
سۆرۆشدۆ، سویا دۆشدۆ.
جلیل هئراتدان “ایتّیفاقی-ایسلام” قزئتیندن کسیلمیش پارچا‌لار گتیریر، مریمه اۏخویوردو. مریم اۏنون واسیطه‌سی’له بیلیردی کی، داخمادان اۏ یاندا، گۆل دامان کندیندن، هئراتدان اوزاق‌لار‌دا بؤیۆک بیر دۆنیا وار، بو دۆنیانې ایداره إدَن، آد‌لارې دیله یاتمایان پرئزیدئنت‌لر وار، همین دۆنیادا قاطار‌لار حرکت إدیر، فوتبالچې‌لار اۏینایېر، راکئت‌لر اوچوب آیا گئ دیر. جلیل هر دفعه گلنده همین دۆنیا‌نېن بیر پارچاسېنې اؤزۆ ایله گتیریردی.
1974-نجۆ ایلین یایېندا، مریمین اۏن دؤرد یاشې اۏلاندا ظاهیر شاهېن قېرخیل‌لیک حاکیمییَتی‌نین قان‌سېز-قاداسېز دئوریلمه‌سینی ده ایلک دفعه جلیل اۏنا خبر وئرمیشدی.
– ظاهیر شاه ایتالییادا مۆعالیجه اۏلونارکن اۏنون عمی‌سی اۏغلو داوود خان حاکیمییَتی أله کئچیرتدی. داوود خان یادېندادې؟ اۏنون حاققېندا سنه دانېشمېشام. سن دۆنیایا گلنده اۏ، کابولدا باش ناظیر ایدی. هه، مریم،
أفغانېستان داها مۏنارخییا دَڲیل. ایندی اؤلکه‌میز رئسپوبلیکادېر، داوود خان دا پرئزیدئنت. دئییرلر، حاکیمییَته گلمکده اۏنا سۏسیالیست‌لر کؤمَک إدیب. تَصَوّۆر إدیرسن، اۏ اؤزۆ آخې هئچ سۏسیالیست دَڲیل، آما إله‌بیل کی، اۏنلار اۏنا کؤمَک إدیبلر. بئله دئییرلر.
مریم آتاسېندان سۏروشدو کی، “سۏسیالیست” نه دئمک دیر؟ جلیل ایضاح إتسه ده، قېز هئچ قولاق آسمېردې.
– إشیدیرسَن منی؟
– هه.
آما گؤز‌لری آتاسې‌نېن شیشمان یان جیبینه زیللَنمیشدی.
– هه، دۏغرودان، لاپ یادېمدان چېخمېشدې. – جلیل پئنجه‌ڲی‌نین جیبیندن بیر قوطو چېخاردېب مریمه وئردی. هردن آتاسې اۏنا هديه‌لر گتیریردی. بیر دفعه
عقیقدن قایېرېلمېش بیلرزیک، بیر دفعه لازوریت بۏیون‌باغې… همین گۆن ایسه قوطودان اۆستۆنده اولدوز-آی‌پارا رسم إدیلمیش خېر‌دا پول‌لار اۏلان یارپاقشکیللی کولۏن چېخدې.
– یۏخلا بیر، مریمجان.
مریم کولۏنو بۏینوندان آسدې.
– هه، نئجه دیر؟
جلیلین اۆزۆ ایشېق’لاندې.
– بو ساعات لاپ شازدایا اۏخشایېرسان!..
جلیل گئدندن سۏنرا نانا قېزېن بۏینونداکې کولۏنو گؤردۆ.
– کؤچه‌ری‌لرین اېشی دیر، – آنا‌سې دئدی. – بیلیرم نه‌دن دۆزَلدیرلر. آدام‌لار اۏنلارا سیکّه‌‌لر وئریر، اۏنلار دا اۏندان داش-قاش دۆزَلدیرلر. قۏی گلَن دفعه سنه قېزېل بیر شئی گتیرسین سَنین گۆلمه‌شَکَر آتان. أڲر گتیرسه…
جلیل گئتمه‌ڲه حاضېرلاشاندا مریم هر زامان قاپېدا دایانېب باخېش‌لارې ایله اۏنو یۏلا سالېردې، تا کی آتاسې تالادان چېخېب آغاج‌لار آرخاسېندا گؤزدن ایتیردی. قېز، گلَن چرشنبه آخشامې گۆنۆنه قَدَر اۏنو آتاسېندان آیېراجاق بۆتۆن بیر هفته حاققېندا دَهشت’له فیکیرلَشیردی. آتاسېندان آیرېلاندا نفس بئله آلمېردې. نفس آلمادان دا اۆره‌ڲینده آن‌لارې سایېردې. حئساب إدیردی کی، هر نفس آلمادېغې آن اۆچۆن آللاه اۏنا آتاسې ایله گؤرۆشمه‌ڲه یئنه ایمکان وئرَر.
“گؤره‌سن، آتامېن هئراتداکې إوی نئجه دیر؟” – گئجه‌لر یئرینه اوزانان مریم فیکیرلَشیردی. کاش اۏنون’لا بیر یئرده یاشایایدېم، هر گۆن اۏنو گؤره’یدیم، اۆزۆنۆ قېرخاندان سۏنرا دستمالې وئره’یدیم، اۆزۆنۆ کسیب-کسمه‌دیڲینی خبر وئره’یدیم. چای وئرَردیم اۏنا، قېرېلمېش دۆڲمه‌لرینی تیکردیم، هئراتدا بیرلیکده گزَردیک، تاغلې-قۆببه‌لی بازاردا آل-وئر إدَردیک. جلیل دئییردی کی، اۏرادا ایسته‌دیڲین شئی وار. ماشېنېندا گزَردیک – هامې دئیَردی کی، “باخېن، بو، جلیل خاندې، اۏ دا قېزې”. آتاسې، آلتېندا مشهور شاعیرین دَفن اۏلوندوغو آغاجې گؤرسه‌دَردی اۏنا.
هاچانسا مریم بونلار حاقدا آتاسېنا دئیه‌جَک. هم ده تئزلیک’له. باشا دۆشنده کی قېز اۏنون اۆچۆن نئجه دارېخېر، اۏ، یَقین کی، اۏنو دا اؤزۆ ایله هئراتا آپاراجاق. مریم اۏنون إوینده یاشایاجاق. اۏ بیری اوشاق‌لارې کیمی.
5.
من بیلیرم نه ایسته‌ییرم، – مریم جلیله دئدی.
1974-نجۆ ایلین یازې ایدی، مریمین اۏن بئش یاشې تامام اۏلوردو. هر اۆچۆ داخما‌نېن حَیَطینده سؤیۆد کؤلگه‌سینده اۏتورموشدو. آچېلېب-یېغېلان اۏتورقالار اۆچ‌بوجاق شکلینده قۏیولموشدو.
– آد گۆنۆمه… من بیلیرم نه ایسته‌ییرم.
– دۏغرودان؟ – جلیل شؤوق’له گۆلۆمسۆندۆ.
ایکی هفته قاباق جلیل مریمه (آخې اۏ، هر شئیی بیلمک ایسته‌ییر!) دئمیشدی کی، اۏنون کینۏ-تئاترېندا آمریکا فیلمی گئ دیر. بو، اؤزل بیر فیلم – مولتفیلم ایدی. دئییردی کی، چۏخلو-چۏخلو شکیل‌لر بیر-بیری‌نین آردېنجا إکراندان سۆرعت’له گلیب-کئچیر، تاماشا‌چېیا دا إله گلیر کی، شکیل‌لر حرکت إ دیر. مولتفیلم یالقېز، اۏیونجاق دۆزَلدن قۏجا بیر کیشی حاققېندا دېر. اۏنون اوشاغې یۏخ دېر، چۏخ ایسته‌ییر کی، اۏغلو اۏلسون. اۏنا گؤره ده قۏجا کیشی تاختادان اؤزۆنه بیر اۏغلان قۏلچاغې دۆزَل دیر. قۏلچاق دا مؤعجۆزه‌لی شکیلده جانا گلیر. مریم آتاسېندان خواهیش إتدی کی، اۏ قۏلچاق اۏغلاندان داها چۏخ دانېشسېن. جلیل دئدی کی، سۏنرا اۏ قۏجا کیشی‌نین و اۏنون قۏلچاق اۏغلونون باشېنا چۏخلو ماجرا‌لار گلیر. اۏنلار حتتا خۏشبخت‌لیک آداسېنا گئدیب چېخېر‌لار، بورادا ایسه پیس اۏغلان‌لار یاشایېر، اۏنلارې سؤزه باخمادېق‌لارې اۆچۆن اوزونقولاغا چئویریب‌لر. آخېردا کیشی ایله اۏغلونو بالینا اودور. مریم قۏجا کیشی و اۏنون قۏلچاق اۏغلو حاققېندا حتتا مۏللا فئیضوللایا دا دانېشمېشدې.
– آتا، ایسته‌ییرم کی، سَنین کینۏ-تئاترېنا گلیم، – مریم دئدی. – اۏ فیلمه باخېم، قۏلچاق اۏغلانې گؤرۆم.
مریم آغزېنې آچمېشدې کی، آتا-آناسې‌نېن أحوالې دَڲیشدی. اۏنلار یئرلرینده قورجوخدو‌لار، بیر-بیرینه باخدېلار.
– بو، یاخشې فیکیر دَڲیل، – نانا ساکیت و جیدّی طرزده دئدی. جلیل یان‌لارېندا اۏلاندا اۏ، هر زامان بو جۆر نزاکت’له دانېشېردې. آما مریم اۏنون آجېقلې، تنه‌لی باخېش‌لارېنې سئزدی.
جلیل یئنی‌دن قورجوخدو، بۏغازېنې آرېتلادې.
– بیلیر‌سن، مریمجان، بو لئنت اۏ قَدَر ده کالیته‌لی دَڲیل. إله سَسی ده.
فیلماپاراتې تعمیره وئرمک ایسته‌ییریک. بلکه ده، آنان دۆز دئییر، یاخشې اۏ‌لار کی، باشقا بیر هديه حاققېندا فیکیرلَشه‌سن.
– باخ گؤردۆن؟ – نانا تله‌سیک دئدی. – آتان دا من دئیه‌نی دئییر.
سۏنرا جلیل’له مریم چایا چاتاندا قېز بیر ده آتاسېندان خواهیش إله‌دی:
– منی فیلمه آپار.
– یاخشې، – جلیل دئدی. – بیر آدام گؤندَره‌رَم، سنی فیلمه گتیرَر. سنه یاخشې یئر وئره‌جکلر، کانفئت ده یئیه‌جَکسَن.
– یۏخ، سنین’له گئتمک ایسته‌ییرم.
– مریمجان…
– قارداش‌لارېمې دا، باجې‌لارېمې دا گتیر. من اۏنلارې گؤرمَک ایسته‌ییرم.
هامېمېز بیر یئرده گئد‌ک. نه اۏ‌لار، آتا؟
جلیل دریندن کؤکس اؤتۆردۆ، باخېش‌لارېنې یایېندېرېب، إله‌بیل کی، داغ‌لارا باخېردې.
مریمین یادېنا دۆشدۆ کی، جلیلین دئدیڲینه گؤره، إکراندا آدامېن اۆزۆ إو بۏیدا اۏلور. ماشېن‌لار تۏققوشاندا گومبولتو سَسینی بَدَنینده حیسّ إدیرسن. تَصَوّۆر إتدی کی، جلیل’له، آتابیر قارداش-باجې‌لارې ایله کینۏ-تئاترېن بالکۏنوندا اۏتوروب فیلمه باخېر، دۏندورما یئییر.
– چۏخ ایسته‌ییرم، آتا، – مریم بیر ده دئدی.
جلیلین گؤزلرینده سۏنسوز کَدَر واردې.
– صاباح… گۆن‌اۏرتا واختې. من سنی بوردا گؤزله‌یه‌جه‌ڲم. یاخشې؟ صاباح.
– صاباح بورا گلرسن، – جلیل دئدی، یئره چؤمبه‌لیب قېزېنې سینه‌سینه سېخدې.
و اوزون سۆرَج بوراخمادې.
. . .
ایلک اؤنجه نانا داخما‌نېن کاندارېندا گؤرۆندۆ. یومروغونو غئیض’له آچېب-بۆکۆردۆ.
– آللاه نییه سَنین کیمی نانکۏر قېزې وئردی منه؟ سنه گؤره نه‌لر چکدیم؟ نئجه جۆرأت إدیرسن؟ سن، نانکۏر حرامی، منی قۏیوب گئتمک ایسته‌ییرسَن؟!
سۏنرا ریشخند إله‌دی قېزېنا.
– نه سفئح قېزسان!؟ إله بیلیر‌سن اۏنا لازېمسان؟ إله‌بیل کی، گؤزله‌ییرلر سنی اۏنون إوینده! إله بیلیر‌سن، اۏ سنی قېزې حئساب إدیر؟ سنی آپاراجاق إوینه؟ گؤر نه دئییرَم. کیشی‌لرین قلبی یۏخ دېر، مریم. داشدېر اۏنلارېن اۆره‌ڲی. بو، آنا بطنی دَڲیل سَنین اۆچۆن. اۏنون قلبینده سَنین یئرین یۏخدو. سَنین دۆنیادا بیر آدامېن وار’سا، اۏ دا منم. من ده اۏلماسام، یئتیم، کیمسه‌سیز قالا‌جاقسان. تک-یالقېز.
سۏنرا قېزې‌نېن ویجدانېنې اۏیاتماق ایسته‌دی.
– سن گئتسن، من اؤله‌رَم. توتمام توتاجاق… گؤرَرسَن، دیلیمی اودوب اؤله‌رَم. گئتمه، مریمجان. یالوارېرام، منیم’له قال. سن گئتسن، من بونا دؤزه بیلمه‌رَم.
مریم سوسوردو.
– بیلیر‌سن، نه قَدَر سئویرَم سنی، مریم؟
– گئدیم بیر آز گزیم، – مریم دئدی. قۏرخوردو کی، بیر آز دا قالسا، آناسې‌نېن قلبینه دَڲَن سؤزلر دئیه‌جَک. بیلیردی کی، جین-شئیطان سؤز‌لری یالاندې. جلیل اۏنا دئمیشدی کی، بو دا عادی بیر خسته‌لیکدی، أڲر نانا لازېمې حَب‌لری قبول إتسه کئچیب گئد‌ر. آناسېندان سۏروشا بیلَردی کی، جلیل اۏنو حکیمه آپارماق ایسته‌یَنده نییه گئتمه‌ییب، جلیلین آلدېغې درمان‌لارې نییه قبول إتمه‌ییب؟ أڲر مۆوافیق سؤزلر تاپا بیلسه’یدی، آناسېنا دئیَردی کی، باشقا أل‌لرده اۏیونجاق اۏلماقدان بئزیب داها، یالان‌لاردان، شیکایت‌لردن، قارشې‌لېقلې ایدّیعا‌لاردان یۏرولوب داها. آناسې‌نېن یاشامدان ناراضې‌لېغې، گیلئی-گۆذارې اۏنو چۏخ بئزدیریب.
دئیَردی کی، سن قۏرخورسان، نانا. قۏرخورسان کی، من خۏشبخت اۏلارام، چۆنکی سن هئچ واخت خۏشبخت اۏلمامېسان. اۏنا گؤره ده، ایسته‌میرسن کی، من خۏشبخت اۏلوم. سَنین قلبین داشدېر، سَنین قلبین قارا دېر.
تالانېن یانېندا بیر یئر واردې، مریم اۏرانې چۏخ خۏشلایېردې. بوردان گؤزَل مَنظَره آچېلېردې. قېز بورادا – قورو، ایستی اۏت‌لار اۆسته اۏتوروب اوزاق‌لارا باخېردې. هئرات اۏووجون ایچینده‌کی کیمی گؤرۆنۆردۆ – شَهَرین قوزئی سمتینده قادېن‌لار باغې، چار-سوق بازارې، گۆنئی‌ده بؤیۆک ایسگندر قالا‌سې‌نېن خرابه‌لری. اوزاقدان گؤرۆنن میناره‌‌لر أفسانه‌وی نهنگ‌لرین بارماق‌لارې کیمی گؤڲه اوجالېردې. یَقین، کۆچه‌لر آدام’لا قایناشېر، هر یاندا آردې-آراسې کسیلمه‌ڲن، قاطېر قۏشقولو، هارا’سا یۆک داشېیان آرابا‌لار. قېزېن باشې اۆسته قارانقوش‌لار اوچوشوردو – مریم اۏنلارا غیبطه إدیردی. آخې اۏنلار ایسته‌یَنده هئراتا اوچوب گئدیردیلـر، مسجید‌لرین، بازار‌لارېن اۆستۆند‌ن اوچوردو‌لار، بلکه لاپ جلیلگیلین حاصارې اۆسته اۏتورور، اۏنون کینۏ-تئاترې‌نېن پیلله‌لرینه قۏنوردو‌لار.
اۏن دَنه داش گؤتۆرۆب اۏنلارې اۆچ سۆتون شکلینده اۆست-اۆسته قۏیدو. بو اۏیونو هردن، هم ده نانادان گیزلین اۏینایېردې. بیرینجی سۆتوندا دؤرد داش
قۏیوردو – خدیجه‌نین اوشاق‌لارې اۆچۆن. سۏنراکې سوتون‌لارېن هر بیرینه اۆچ داش قۏیوردو – أفسونون و نرگیزین اوشاق‌لارې اۆچۆن. سۏنرا تک، بیرجه داشدان عیبارت دؤردۆنجۆ سۆتون – اۏن بیرینجی – اۏ اؤزۆ.
إرته‌سی گۆن سَحَر مریم آچېق-سارې رنگلی، دیزینه چاتان پالتارېنې، پامبېق پارچادان تیکیلمیش شالوارېنې گئیدی، باشېنا حیجاب باغلادې. یاشېل رنگلی حیجابې پالتار‌لارېنا هئچ یاراشمېردې، آما نئیله‌یه بیلَردی، آغ رنگلی حیجابېنې گۆوه دئشیک-دئشیک إتمیشدی.
ساعاتا باخدې. أل’له قورولان، آچېق-یاشېل سیفئربلاتلې، قارا رقملی بو ساعاتې اۏنا مۏللا فئیضول’لا باغېشلامېشدې. سَحَر ساعات دۏققوز ایدی. گؤره‌سن، نانا ایندی هاردادې؟ بلکه گئدیب بایېردا اۏنو آختارسېن؟ ریشخند’له‌رینی، ایتّیهام‌لارېنې یئنه إشیتسین؟ درد‌لی گؤزلرینه یئنه باخسېن؟
واختې کئچیرتمک اۆچۆن مریم اۏتورقادا أڲلَشدی، قلم گؤتۆرۆب جلیلین اؤرگتدیڲی کیمی، ألینی کاغېذدان آیېرما‌زدان چۏخلو فیل شکلی چَکدی. اۏتورماقدان بئزدی، آما اوزانماغا قۏرخوردو کی، پالتارې أزی‌لر.
ساعات اۏن ایکی‌نین یارې‌سې اۏلاندا مریم اۏن بیر داشېنې دا جیبینه قۏیوب بایېرا چېخدې. چایا طرف گئدنده نانانې سؤیۆد کؤلگه‌سینده، آچېلېب-یېغېلان اۏتورقاسېندا أڲله‌شن گؤردۆ. گؤره‌سن، اۏنو گؤرمه‌دی کی؟
چایېن یانېندا، دانېشدېق‌لارې یئرده گؤز‌له‌مه‌ڲه باشلادې. گؤڲ اۆزۆند‌ن تۏپا-تۏپا، رنگلی کلم‌لر کیمی توتقون-بۏز بولود‌لار آخېب کئچیردی. جلیل اۏنا دئمیشدی کی، بولود‌لار اۏنا گؤره بئله قارا اۏلور کی، اۏنلارېن یوخارې حیصّه‌سی چۏخ سېخدې، گۆنَش شۆعاع‌لارېنې بوراخمېر، بولود‌لارېن کؤلگه‌سی اۏنلارېن دیبینه دۆشۆر. “باخ، اۏنا گؤره ده، مریمجان، بولود‌لارېن آشاغېسې بئله قارا اۏلور”.
دقیقه‌لر کئچیردی.
مریم داخمایا قایېتدې. بو دفعه تالانېن عکس طرفیندن گئتدی، نانا اۏنو گؤره بیلمَزدی. قېز ساعاتا باخدې. آرتېق ساعات بیر ایدی.
“آخې اۏ، بیزنئسمئندیر، یَقین، نه ایسه بیر ایشی چېخېب”.
چایا قایېتدې، گؤز‌له‌مه‌ڲه باشلادې. یان-یؤوره‌ده قاراتۏیوق‌لار دؤوره وورور، هردن ده هۆندۆر اۏت‌لارېن ایچینه إنیردیلر. قانقالېن تیکانلې گؤوده‌سینده کپه‌نک تېرتېلې سۆرۆنۆردۆ.
مریم اۏ قَدَر گؤزله‌دی کی، آیاق‌لارې کئییدی.
یۏخ، اۏ، إوه قایېتمایاجاق. شالوارې‌نېن بالاق‌لارېنې دیزه‌جن چېرمالادې، چایې کئچدی، داغ‌لاردان إنیب، یاشامېندا ایلک دفعه هئراتا دۏغرو یۏل آلدې.
نانا هئرات حاققېندا دا یالان دئمیشدی. هئچ کیم قېزې بارماق’لا گؤرسَتمیردی. هئچ کیم اۏنا گۆلمۆردۆ. مریم سَس-کۆیلۆ، ایزدیحاملې، هر ایکی طرفینده سَرو آغاج‌لارې أکیلمیش بولوار’لا گئدیر، هارا ایسه تله‌سن پییادا‌لار، چرخچی‌لر، قاطېر آرابا‌لارې اۏنون یانېندان اؤتۆب-کئچیردی. هئچ کیم اۏنا داش آتمېر، “حرامی” دئمیردی. هئچ اۆزۆنه باخان دا یۏخدو. اۏ دا بو ایزدیحامېن ایچینده عادی بیر آدام ایدی.
مریم بؤیۆک بیر پارکدا، چېنقېل دؤشَنمیش جېغېرلارېن کسیشدیڲی داییره‌وی حۏووضون یانېندا بیر آن‌لېق دایاندې. ألی ایله حۏووضون یانېندا گؤزلرینی سویا دیکیب بَرَلتمیش مرمر آت‌لارې سېغاللادې. کاغېذدان گمی‌لر دۆزَلدیب سویا بوراخان اۏغلان‌لارا باخدې. هر یاندا گۆل‌لر، چېچک‌لر – زانباق، لاله، پئتونییا گۆل‌لری… إله بیل لچک‌لری گۆن ایشېغېندا چیمیردی. آدام‌لار جېغېرلار’لا گزیشیر، اۏتورقادا اۏتورور، چای ایچیردیلر.
بورادا اۏلدوغونا اینانمېردې. اۆره‌ڲی هیجان’لا چېرپېندې. کاش ایندی مۏللا فئیضول’لا اۏنو بوردا گؤره’یدی. گؤر نئجه سئوینَردی. “سن جسارتلی قېزسان!” – دئیَردی. قۏرخمایېب، بؤیۆک بیر شَهَره گلیب، بوردا یئنی بیر یاشاما باشلایاجاق. آتاسې، باجې-قارداش‌لارې ایله بیرلیکده یاشایاجاق. اۏنلارې سئوه‌جک، اۏنلار دا اۏنو سئوه‌جک. بیر ده هئچ واخت تنه، خجالت بیلمه‌یه‌جک.
دۆشۆنجه‌لرین قانادېندا پارکدان چېخېب گئنیش پرۏسپئکته چېخدې. چینار‌لارېن کؤلگه‌سینده پیش‌تاختا آرخاسېندا اۏتوروب آلبالې، اۆزۆم ساتان، اۆزۆ گۆنَشده یانېب قارالمېش کۆچه تیجارتچی‌لری‌نین یانېندان کئچدی. هئچ کیم اۏنا محل قۏیموردو. آیاق‌یالېن اۏغلان اوشاق‌لارې هئیوا دۏلو سبَد‌لرینی یئلله‌یه‌رَک ماشېن‌لارېن، اوتوبوس‌لارېن دالېنجا یۆیۆرۆردۆ. کۆچه‌نین تینینده یئنه آیاق ساخلادې. یۏلدان اؤتن‌لره باخېر، فیکیرلَشیردی: یان-یؤوره‌ده بو قَدَر مؤعجۆزه‌لر وار ایکن، نییه آخې بو آدام‌لار هامېسې بونجا لاقئید دیر‌لر؟
جۆرأتینی تۏپلایاراق، باشېنا گؤڲ قورشاغې کیمی ألوان چاپان قۏیموش، شیشمان یاناقلې، قۏجا فایتۏنچودان سۏروشدو کی، اۏ، جلیلی تانېیېرمې، هارادا یاشادېغېنې بیلیرمی؟
– گؤرۆنۆر هئراتدان دَڲیلسن؟ – فایتۏنچو جانېیانانلېق’لا دئدی. – هر کس بیلیر کی، جلیل خان هارادا یاشایېر.
– إولرینی گؤرسه‌ده بیلر‌سیزمی؟
فایتۏنچو جیبیندن بیر ایریس چېخاردېب دئدی:
– تکسیز؟
– بَلی.
– اۏتورون. من سیزی آپارارام.
– آما منیم پولوم یۏخ دېر.
فایتۏنچو ایریسی قېزا اوزاتدې. دئدی کی، ایکی ساعات اۏ‌لار کی، مۆشتری‌سی یۏخ دېر، اۏنسوز دا إوه گئدیر، جلیلین إوی ایسه یۏلونون اۆستۆنده دیر.
مریم فایتۏنا قالخدې. اۏنلار یاناشې اۏتوروب دینمَزجه گئدیردیلـر. یۏلون هر ایکی طرفینده داواخانا‌لر واردې، خېر‌داوات دۆکان‌لارېندا ماندارین، آرمود، کیتاب‌لار، شال، حتتا اۏوچو قوش‌لارې – شاهین‌لر ساتېلېردې. چای‌خانا‌لارېن یانېندا، خالچا دؤشَنمیش تاختا سکی‌لرده کیشی‌لر چای ایچیر، قلیان چکیر. اوشاق‌لار تۏرپاق اۆسته جېزېق چکیب اؤز اۏیون‌لارېنې اۏینایېردېلار.
فایتۏن، شام و سیدر آغاج‌لارې أکیلمیش گئنیش بیر کۆچه‌یه بورولدو. بیر آز دا گئدیب دایاندې.
– چاتدېق. دئیه‌سن، بختین گتیریب، دۏختر جان. صاحیب إوده‌دیر، بو، اۏنون ماشېنېدېر، – فایتۏنچو دئدی.
مریم یئره توللاندې. فایتۏنچو گۆلۆمسۆندۆ، سۏنرا یۏلونا داوام إتدی. مریم أوّل‌لر هئچ واخت ماشېنا أل وورمامېشدې. بو، جلیلین ماشېنې ایدی: قارا رنگده، تَکَر‌لرینین پار-پار پارېلدایان سطحینده مریم اؤز عکسینی گؤردۆ. اۏتوراجاق‌لارې آغ دریدن ایدی. مریم ایچه‌ریده، سۆکانېن یانېندا برق
ووران جیهاز‌لار، عقربلی، شۆشه سیفئربلات‌لار گؤردۆ.
بیر آن‌لېغا مریم قولاق‌لارېندا نانا‌نېن ایستئهزالې سَسینی إشیتدی – إله بیل اۆستۆنه سۏیوق سو تؤکدۆلر. آیاق‌لارې گئتمه‌سه ده، حَیَط قاپې‌سېنا یاخېنلاشېب حاصارا سؤیکَندی. حاصارېن هۆندۆر دووار‌لارې نه‌سه بد بیر شئیدن خبر وئریردی. دووار‌لار آرخاسېندان سَرو آغاج‌لارې‌نېن یالنېز تپه‌سینی گؤرمَک اۏلوردو. آغاج‌لار حاصارېن اۏ اۆزۆنده یېرغالاندېقجا قېز خیال إدیردی کی، اۏنو سلاملایېر‌لار.
نه اۏلدو؟ جسارتلی اۏل، مریم.
قاپېنې آیاق‌یالېن، جاوان بیر قادېن آچدې، اۏنون آلت دۏداغېندا دؤڲمه رسم واردې.
– من جلیل خانې گؤرمَک ایسته‌ییرم. من اۏنون قېزې‌یام. مریم.
– قوللوقچو قادېنېن اۆزۆنده ایلک اؤنجه آنی بیر چاشقېن‌لېق ایفاده‌سی گؤرۆندۆ، سۏنرا نه‌سه خاطېرلادې، إله بیل تانېدې. گۆلۆمسۆندۆ.
– گؤزله‌یین، – دئییب تله‌سیک قاپېنې اؤرتدۆ.
بیر نئچه دقیقه کئچدی. سۏنرا اوجابۏی، إنلی‌کۆرَک بیر کیشی قاپېدا گؤرۆندۆ.
یوخولو، لاقئید باخېش‌لارېنې مریمه دیکیب مئهریبان سَسله:
– من جلیل خانېن شۏفئرییم، – دئدی..
– باغېشلایېن، جلیل خانېن “نه‌یی”سیز؟
– سۆرۆجۆسۆ. جلیل خان بورادا یۏخ دېر.
– آخې ماشېنې بورادا دېر، – مریم دئدی.
– تعجیلی ایش‌لر’له باغلې گئدیب.
– بس نه واخت قایېداجاق؟
– دئمه‌ییب.
مریم دئدی کی، گؤزله‌یه‌جک.
سۆرۆجۆ قاپېنې باغلادې. مریم یئره اۏتوردو، دیزلرینی قوجاقلادې. آخشام یاخېنلاشېردې، اۏ آجېخمېشدې. فایتۏنچونون وئردیڲی ایریسی آغزېنا آتدې. بیر آزدان سۆرۆجۆ یئنی‌دن قاپېدا گؤرۆندۆ.
– إوه گئتسه’یدینیز، یاخشې اۏلاردې، – دئدی. – بیر ساعاتدان سۏنرا آخشام دۆشه‌جک.
– من قاران‌لېغا اؤرگشمیشَم.
– هاوا دا سۏیویور. اۏندا قۏی سیزی إوینیزه آپارېم. صاحیبه دئیه‌رَم کی، سیز گلمیشدینیز.
مریم دینمَزجه اۏنا باخېردې.
– من سیزی هۏتئله آپارا بیله‌رَم. یاتېب دینجه‌لرسیز. گؤرَک سَحَر نئیله‌یه بیله‌ریک.
– اۏندا منی ایچه‌ری بوراخېن.
– بوراخا بیلمه‌رَم. اۏنون نه واخت قایېداجاغېنې هئچ کیم بیلمیر. صاحابېن گلمه‌سی بیر نئچه گۆن ده چکه بیلَر.
مریم أل‌لرینی سینه‌سینده چارپازلادې.
سۆرۆجۆ کؤکسۆنۆ اؤتۆرۆب یومشاق بیر مذمَّت’له اۏنا باخدې.
ایل‌لر سۏنرا مریم تئز-تئز فیکیرلَشه‌جکدی کی، أڲر اۏ واخت اۏ، سۆرۆجۆنۆن سؤزۆنه باخېب داخما‌لارېنا قایېتسایدې، گؤره‌سن، اۏنون یاشامې نئجه کئچه‌جکدی. آما اۏ قایېتمادې. بۆتۆن گئجه‌نی جلیلین إوی‌نین یانېندا کئچیرتدی. گؤڲ‌لر قارالېر، کؤلگه‌لر هر یانې بۆرۆیۆردۆ. قوللوقچو قادېن کاسا‌دا اۏنا پیشمیش دۆڲۆ، بیر پارچا چؤرک گتیردی. مریم دئدی کی، ایسته‌میر. قوللوقچو کاسانې اۏنون یانېندا یئره قۏیوب گئتدی. آرا-سېرا کۆچه‌دن آیاق سَس‌لری گلیر، قاپې‌لار آچېلېر، یاواشدان سلام-کالام سؤز‌لری إشیدیلیردی. ایشېق‌لار یاندې، هارادا’سا ایت هۆردۆ. مریم آج‌لېغا دؤزمه‌دی، کاسا‌داکې دۆڲۆنۆ، چؤره‌ڲی یئدی. باغلاردا جېرجېراما‌لار اۏخوماغا باشلادې، گؤڲ اۆزۆنده سۏلقون آی ایشېغېندا بولود‌لار آخېب کئچیردی.
سَحَر اۏیاناندا گؤردۆ کی، کیمسه اۏنون اۆستۆنه بیر پتو آتېب. سۆرۆجۆ اۏنو اۏیادېردې.
– یاخشې، بس دیر. اۏیون چېخارتما. داها گئت إوینیزه.
مریم گؤزلرینی اۏووشدوردو. بۏینو، کۆره‌ڲی آغرېیېردې.
– من اۏنو گؤزله‌یه‌جه‌ڲم.
– منه باخېن. جلیل خان دئدی کی، سیزی درحال إوینیزه آپارېم. بو ساعات. باشا دۆشدۆنۆز؟ جلیل خان بئله دئییر، – سۆرۆجۆ ماشېنېن آرخا قاپې‌سېنې آچدې. – بیا. تئز اۏل، ماشېنا اۏتور!
– من اۏنو گؤرمَک ایسته‌ییرم، – مریم دئدی. قېزېن گؤزلریندن یاش آخماغا باشلادې.
– قۏی سنی إوینیزه آپارېم، دۏخترجان. گل، گئد‌ک.
مریم قالخېب اۏنا طرف یئریدی. آما سۏن آندا، سمتی دَڲیشیب دروازا‌نېن آچېق قاپې‌سېنا طرف قاچدې. حیسّ إتدی کی، سۆرۆجۆنۆن ألی اۏنون چیڲنیندن توتماق ایسته‌ییر، آما قورتولدو و حَیَطه گیردی.
بیر آن سۏنرا اۏ، آرتېق جلیلین حَیَطینده ایدی. پارېلدایان شۆشه دووار‌لار آرخاسېندا هانسې’سا بیتکی‌لر أکیلمیشدی، هر یاندا آغاج دیرک‌لردن آسېلمېش اۆزۆم تَنَک‌لری، اۏ یاندا بۏز داش’لا اۆز‌لَنمیش با‌لېق حۏووضو، مئیوه آغاج‌لارې، آل-ألوان گۆل کۏل‌لارې…
و بیردن یوخارېدا، ایکینجی مرتبه‌نین پنجره‌سینه گؤزۆ ساتاشدې. اۏر‌دا کیمین’سه اۆزۆنۆ گؤردۆ. یالنېز بیر آن‌لېغا، اؤته‌ری گؤردۆ. آما بو بیر آن بس ایدی. بو بیرجه آن مریمه بس ایدی کی، پنجره‌ده تعجّۆبدن گئنیش آچېلمېش گؤز‌لری، آچېلا قالمېش آغزې گؤرسۆن، تانېسېن. سۏنرا پنجره‌ده‌کی اۆز ایتدی، تله‌سیک إندیریلن پرده‌نین آرخاسېندا یۏخ اۏلدو.
سۏنرا کیمین’سه أل‌لری قېزېن قۏلتوق‌لارېندان توتوب آیاق‌لارېنې یئردن اۆزدۆ. مریم چېرپېندې، جیب‌لرینده‌ن داش‌لار تؤکۆلدۆ. اۏنو ماشېنا آپارېب آرخادا سۏیوق، دری اۏتوراجاغا أڲلَشدیرنه قَدَر قېز چېرپېنېر، آغلایېردې.
. . .
سۆرۆجۆ یاواشدان، لاپ پېچېلتې ایله دانېشېر، اۏنو ساکیت‌لَشدیرمه‌ڲه چالېشېردې. مریم اۏنو إشیتمیردی. بۆتۆن یۏل بۏیو آغلادې. آغرېدان، درددن، اومودسوز‌لوقدان هېچقېردې، هېچقېردې… چۏخ اوتانېر، خجالت چکیردی – گؤر نئجه آخماق اۏلوب، جلیل’له گؤرۆشمه‌ڲه حاضېرلاشېردې. حیجابې پالتارې‌نېن رنگینده اۏلمادېغې اۆچۆن بونو اؤزۆنه نئجه درد إله‌ییردی. هئراتا قَدَر پییادا گلدی. قایېتماقدان نئجه واز کئچدی، صاحاب‌سېز ایت‌لر کیمی کۆچه‌ده گئجه‌له‌دی.
آخې نانا دئمیشدی. خبردار إتمیشدی اۏنو. دۆزۆنۆ دئمیشدی اۏنا.
بس ایندی آناسې‌نېن گؤزلرینه نئجه باخاجاق!؟
مریم پنجره‌ده گؤردۆڲۆ اۆزۆ اونودا بیلمیردی. اۏ، مریمین کۆچه‌ده یاتماسېنا راضې اۏلموشدو. کۆچه‌ده! قېز اۆزۆقۏیلو ماشېنېن دری اۏتوراجاغېنا اوزانېب یئنی‌دن هؤنکۆردۆ. اۆزۆنۆ قالدېرماق ایسته‌میردی، هئچ کیمین اۏنو گؤرمه‌سینی ایسته‌میردی. دۆشۆندۆ کی، یَقین بۆتۆن هئرات بوندان خبر توتوب – اۏ، اؤزۆنۆ نئجه رۆسوای إدیب. حئییف کی، مۏللا فئیضول’لا یانېندا دَڲیل. اۏ، قېزېن باشېنې دیزینه قۏیوب ساکیت‌لَشدیرَر، ته‌سکین إدَردی.
بیر آزدان یۏل داغا قالخماغا باشلادې. ماشېن چتین‌لیک’له گئدیردی. اۏنلار هئرات’لا گۆل دامان آراسېندا‌کې یۏلو یارې إتمیشدیلر.
ایندی نانایا نه دئیه‌جَک؟ نئجه عۆذر ایسته‌یه‌جک؟ اۏنون اۆزۆنه نئجه باخاجاق؟ ماشېن دایاندې. سۆرۆجۆ اۏنا دۆشمه‌ڲه کؤمَک إتدی.
– من کؤمَک إده‌رم سنه، – یاواشدان قېزا دئدی. اۏنلار دیکه قالخان جېغېر’لا اۆزۆیوخارې یئریدیلر. جېغېرېن هر ایکی طرفینده شیره‌لی سارماشېق اۏت‌لارې
بیتمیشدی. اۏر‌دا-بوردا سایرېشان یابانې چیچک‌لرین لچک‌لرینده آرې‌لار وېزېلداشېردې. سۆرۆجۆ اۏنون ألینی توتوب چایې کئچمه‌ڲه کؤمَک إتدی. اۏ بیری ساحیلده مریم ألینی چکیب اؤزۆ گئتمه‌ڲه باشلادې. سۆرۆجۆ دانېشېردې کی، تئزلیک’له ایلده یۆز ییرمی گۆن، سَحَردن آخشاما قَدَر أسن مشهور هئرات کۆلَک‌لری باشلایاجاق، سۏنرا دا کی، آغجاقاناد‌لار آمان وئرمه‌یه‌جَک… اۏ، قفیلدن دایاندې، مریمین قاباغېنې کسیب أل‌لری ایله اۏنون گؤزلرینی توتماغا، قارشې‌سېنې کسمه‌ڲه، قېزې گلدیک‌لری طرفه، گئرییه قایتارماق ایسته‌دی.
– قایېت گئری! یۏخ! باخما! اۆزۆنۆ چئویر و قاچ بوردان! آما اۏ گئجیکمیشدی. مریم هر شئیی گؤردۆ.
کۆلَک سؤیۆد‌لری یئلله‌ییر، باشېنې آشاغې سالمېش بوداق‌لارې هردن پرده
کیمی ترپه‌دیر، آرالایېردې. مریم آغاجېن آلتېندا‌کې تۆکۆرپه‌ردیجی مَنظَره‌نی گؤردۆ: چئوریلمیش اۏتورقا، هۆندۆر بوداقدان آسېلمېش کندیر، نانا‌نېن کندیردن آسېلمېش مئییتی.
6.
نانا‌نېن مئییتینی گۆل دامان کندی‌نین قبریستان‌لېغېندا دَفن إتدیلر. مریم قادېن‌لار آراسېندا، بیبیجا‌نېن یانېندا دایانمېشدې، مۏللا فئیضول’لا بیر یاندا دوروب یاسین اۏخویوردو، کیشی‌لر نانا‌نېن مئییتینی قبیره ساللادېلار.
دَفندن سۏنرا جلیل مریمی داخمایا آپاردې. اۏنلارېن آرخاسېنجا گلَن آدام‌لارېن گؤزۆنده درد چَکَن، قایغې‌کئش، مئهریبان آتا رۏلونو اۏینادې. مریمی یاتاغېنا اوزاندېرېب یانېندا اۏتوردو، جانی-دیلدن اۆز-گؤزۆنۆ یئلپیکله‌دی، ألینی آلنېنا چَکدی. سۏنرا آیاغا قالخېب قېزې‌نېن شئی‌لرینی بیر چمدانا یېغدې. اۆز-گؤزۆنه حۆزن ایفاده‌سی وئریب تکرار-تکرار سۏروشدو کی، “سنه بیر شئی لازېم دَڲیل کی؟ بیر شئی لازېم دَڲیل کی؟”
– مۏللا فئیضوللانې منیم یانېما چاغېر، – مریم خواهیش إتدی.
– هه، ألبتّه. اۏ، حَیَطده دیر. بو ساعات.
مۏللا فئیضوللا‌نېن آرېق، چلیم‌سیز وۆجودو قاپېدا گؤرۆننده مریم همین گۆن ایلک دفعه آغلادې.
– آه، مریمجان…
اۏ، مریمین یانېندا اۏتوردو، اۏنون یاناغېنې سېغاللادې.
– آغلا، مریمجان، بیر آز آغلا. اوتانما. آما، قېزېم، یادېندا ساخلا. “قوران” دئییر کی، “هر شئیین ایختییارې ألینده اۏلان آللاه اوجادېر، اولودور. اۏ، هر شئیه قادیر دیر. بیزی سېناق‌لارا چکمک اۆچۆن یاشامې و اؤلۆمۆ یارادان اۏ دېر. اۏ، یئنیلمز قۆوّت صاحابې دېر، باغېشلایاندېر”. “قوران” حقیقتی دئییر، قېزېم.
هر سېناغېن، هر دردین بیر نه‌دنی وار. قۏی آللاه سنه یاردېمچې اۏلسون، هر شئی اۏنون ألینده دیر.
آما مریم آللاهېن سؤز‌لرینده تَسَلّی تاپمېردې. همین گۆن تاپمېردې. اۏنون قولاق‌لارېندا یالنېز نانا‌نېن سؤز‌لری عکس-صَدا وئریردی. نانا‌نېن دئدیک‌لری. “سن گئتسن، من اؤله‌رَم. ساده‌جه، اؤله‌رَم”. قېزېن گؤز یاش‌لارې دایانماق بیلمیر، آخېب مۏللا فئیضوللا‌نېن خال-خال اۏلموش أل‌لری‌نین کاغېذ کیمی آغ، سۏلقون دری‌سینی ایسلادېردې.
إوه قایېدارکن جلیل ماشېنېن آرخا اۏتوراجاغېندا مریم’له یاناشې اۏتورموش، قۏلونو اۏنون چیڲنینه آشېرمېشدې.
– سن منیم’له یاشایا بیلَر‌سن، مریمجان. دئمیشَم، بیر اۏتاق حاضېرلاسېن‌لار سنین’چۆن. ایکینجی مرتبه‌ده. إله بیلیرم، خۏشونا گله‌جَک. پنجره‌لری باغا آچېلېر.
ایلک دفعه آتاسېنا نانا‌نېن قولاق‌لارې ایله قولاق آسدې. أوّل‌لر گیزلَدیرمیش، سؤزلری‌نین بۆتۆنلۆک’له ساختا و یالان اۏلدوغو ایندی اۆزه چېخېردې. ایندی اۏنو گؤرمه‌ڲه گؤزۆ یۏخدو.
ماشېن جلیلین إوی‌نین یانېندا دایاناندا شۏفئر اۏنلار اۆچۆن ماشېنېن قاپې‌سېنې آچدې، یۆک یئریندن مریمین چمدانېنې دۆشۆردۆ. جلیل قېزېن چیڲنیندن توتوب ایکی گۆن قاباق مریمین بۆتۆن گئجه اۏنو گؤزله‌یه‌رَک یانېندا یاتدېغې همین قاپې‌دان حَیَطه گیردی. ایکی گۆن قاباق – اۏندا، بو باغدا جلیل’له یاناشې گزمکدن باشقا مریم دۆنیادا هئچ نه ایسته‌میردی. ایکی گۆن ایچینده یاشامې نئجه ده آلت-اۆست اۏلدو!؟ بۏز، چېنقېل دؤشَنمیش جېغېر’لا یئریییر، باخېش‌لارېنې یئردن آیېرا بیلمیردی. بیلیردی کی، باغدا آدام‌لار وار، یاواشدان نه ایسه دانېشېر، اۏنلارا یۏل وئریردیلـر. اۏنلارېن نظرلرینی اؤز اۆزه‌رینده حیسّ إدیر، پنجره‌لردن باخدېق‌لارېنې سئزیردی.
إوه داخیل اۏلاندا دا مریم باشېنې آشاغې سالمېشدې. آیاق‌لارې آلتدا سککیزگوشه‌لی، سارې-گؤڲ ناخېش‌لارې اۏلان تۆند-قېرمېزې رنگلی خالچا سریلمیشدی. گؤزلری‌نین اوجو ایله مرمر هئیکَلجیک‌لرین آیاق‌لارېنې، وازا‌لارېن آشاغې حیصّه‌سینی، دوواردان آسېلمېش خالې‌نېن نه‌فیس ساچاق‌لارېنې گؤره بیلیردی. عئینی’له بو جۆر بیر خالچا دا اۏنلارېن یوخارې قالخدېغې گئنیش پیلله‌کن‌لره سریلمیشدی. پیلله‌کَنین باشېندا جلیل سۏلا بورولدو، اۏنلار اوزون، خالچا دؤشَنمیش کۏریدۏر‌دان کئچیب گئتدیلر. آتاسې قاپې‌لارېن بیری‌نین قاباغېندا آیاق ساخلایېب اۏنو آچدې و اۏنلار ایچه‌ری گیردیلـر.
– باجې‌لارېن نیلوفر و آتی هردن بو اۏتاقدا اۏینایېرلار، – جلیل دئدی. آما، عۆمومییَّت’له، بو اۏتاق قۏناق‌لار اۆچۆن نظرده توتولوب. سَنین اۆچۆن بوردا راحات اۏلاجاق. یاخشې دېر، یۏخ؟
یاتاغې‌نېن اۆستۆنده‌کی یاشېل گۆللۆ پتونون اۆزۆ آرې شانې‌نېن ناخېش‌لارېنې خاطېرلادېردې.
پرده‌لری ده عئینی ناخېش‌لار بزه‌ییردی. پنجره‌لردن باغېن فۆسونکار مَنظَره‌سی آچېلېردې. یاتاغې‌نېن یانېندا اۆستۆنده گۆل وازاسې اۏلان اۆچ سیییرمه‌لی کامۏد قۏیولموشدو. دووار‌لار بۏیو رَف‌لر دۆزۆلمۆش، دووارلاردا مریمین تانېمادېغې آدا‌لارېن شکیل‌لری آسېلمېشدې. رَف‌لرین بیرینده مریم عئینی رنگلی، عئینی فۏرما‌لې، بیر-بیرینه اۏخشار، آما چئشیدلی اؤلچۆلۆ آغاج قۏلچاق‌لارېن دۆزۆلدۆڲۆنۆ گؤردۆ. قۏلچاق‌لار بیری اۏ بیریندن کیچیک اۏلماق’لا بؤیۆکدن کیچییه دۏغرو دۆزۆلمۆشدۆ.
جلیل مریمین باخېش‌لارېنې توتوب دئدی:
– بونلار ماتریۏشکادې. مۏسکۏدان گتیرمیشَم. ایسته‌سن، گؤتۆرۆب اۏینایا بیلَر‌سن. هئچ کیم هئچ نه دئیه بیلمَز.
مریم یاتاقدا اۏتوردو.
– ایندی سنه بیر شئی لازېم دَڲیل کی؟ – جلیل سۏروشدو.
مریم اوزاندې، گؤزلرینی یومدو. بیر آزدان إشیتدی کی، آتاسې یاواشجا قاپېنې اؤرتدۆ.
مریم بۆتۆن گۆنۆ اۏتاغېندان چېخمېر، بیرجه توالئته دۆشۆردۆ. ایلک دفعه قاپېنې اۏنون اۆزۆنه آچمېش دۏداغې دؤڲمه رسملی قوللوقچو قېز پۏدنۏسدا اۏنا یئمک گتیریردی: قوزو أتیندن کاباب، سبزی، آش، شۏربا. مریم، دئمک اۏ‌لار کی، هئچ نه یئمیردی. جلیل گۆنده نئچه دفعه اۏنا باش چکیر، یاتاقدا یانېندا اۏتورور، اۏنو ناراحات إدَن بیر شئیین اۏلوب-اۏلمادېغېنې سۏروشوردو. “سن بۆتۆن
عائله ایله آشاغېدا اۏتوروب ناهار إله‌یه بیلَر‌سن”، – جلیل بیر دفعه دئدی. دئسه ده، اینانمېردې. مریم دئدی کی، یۏخ، آیرېجا یئسه یاخشېدې. جلیل تله‌سیک راضېلاشدې.
پنجره‌دن حَیَطه باخاندا مریمین ایستر-ایسته‌مَز ماراق’لا مۆشاهیده إتدیڲی و هر شئیدن چۏخ گؤرمَک ایسته‌دیڲی جلیلین هر گۆن ایشه گئتمه‌سی و گلمه‌سی ایدی. قوللوقچولار اۏرا-بورا وورنوخور، باغمان اۏرانژئرئیادا کۏل‌لارېن باشېنې وورور، آغاج‌لارې سووارېردې. حَیَط قاپې‌سېنا تئز-تئز اوزون، پار-پار پارېلدایان ماشېن‌لار یاخېنلاشېر، ماشېن‌لاردان کۏت‌شالوار، چاپان، یا دا قاراگۆل پاپاق‌لار گئیمیش کیشی‌لر، حیجابلې قادېن‌لار، ساچ‌لارې سلیقه ایله دارانمېش اوشاق‌لار دۆشۆردۆ. مریم گؤرۆردۆ کی، جلیل قۏناق‌لار’لا نئجه گؤرۆشۆر، ألینی سینه‌سینه قۏیوب اۏنلارېن آروادلارېنا نئجه تعظیم إدیر، سلاملا‌شېر، باشا دۆشۆردۆ کی، نانا هر شئیی دۆز دئییب. اۏ، بورادا یاد ایدی.
“بس من هارادا یاد دَڲیلم؟ ایندی نه إتمه‌لی؟”
“سَنین دۆنیادا وارېن-یۏخون منم، مریم. من اۏلماسام، سن تک-یالقېز قالا‌جاقسان. هئچ کیمین اۏلمایاجاق. سن اؤزۆن ده هئچ کیم اۏلاجاقسان.”
داخما‌نېن یان-یؤوره‌سینده‌کی سؤیۆد‌لری یالایېب کئچن کۆلَک کیمی، قېزېن وۆجودونو اینتهاسېز، قارا-قورا فیکیرلـر چولقایېردې.
جلیلین إوینده اۏلدوغو ایکینجی گۆن اۏنون یانېنا بالاجا بیر قېز گلدی.
– من بورادان بیر شئی گؤتۆرمه‌لی‌یم، – دئدی.
مریم یاتاقدا اۏتوروب پتونو آیاق‌لارې‌نېن اۆسته چَکدی.
بالاجا قېز اۏتاقدان کئچیب دۏلابېن قاپې‌سېنې آچدې، اۏردان کوادراتشکیللی، بۏز بیر قوطو گؤتۆردۆ.
– بیلیر‌سن، بو نه‌دیر؟ – قېز قوطونون آغزېنې آچدې. – بو، قرامافۏندور. قرام-اۏ-فۏن. اۏنون اۆستۆنده وال اۏخودور‌لار، موسیقییه قولاق آسېر‌لار.
– سَنین آدېن نیلوفه‌ردی؟ سککیز یاشېن وار؟
بالاجا قېز گۆلۆمسۆندۆ. عئینَن جلیل کیمی گۆلۆردۆ. چنه‌سی ده اۏنونکو کیمی باتېق ایدی.
– سن هاردان بیلیر‌سن؟
مریم چیڲین‌لرینی چَکدی. نئجه دئسین کی، بیر زامان بالاجا بیر داشا بو قېزېن دا آدېنې وئرمیشدی.
– ماهنېیا قولاق آسماق ایسته‌ییرسَن؟ مریم یئنه چیڲین‌لرینی چَکدی.
نیلوفر قرامافۏنو شبکه‌یه تاخدې. قوطونون قاپاغې آلتېندان والاۏخشار
بیر شئی چېخارتدې، فېرلانان دیسکین اۆستۆنه قۏیوب ایڲنه‌نی آشاغې إندیردی. موسیقی سَسلَندی.
چیچک لچیینده مکتوب یازاردېم،
أن شیرین سؤز‌لری دئیَردیم سنه.
سؤیله، هاردا قالمېسان،
آی قلبیمین سولطانې؟
آی قلبیمین سولطانې…
– بو ماهنېنې إشیتمیسَن؟
– یۏخ.
– بیر ایران فیلمینده‌ن دیر. آتامېن کینۏ-تئاترېندا باخمېشام اۏ فیلمه. سن فیلمه باخماق ایسته‌ییرسَن؟
مریم دینمه‌میش نیلوفر أل‌لرینی، آلنېنې دؤشه‌مه‌ڲه قۏیوب آیاق‌لارېنې یوخارې قالدېردې، باشې اۆسته دایاندې.
– سن بئله إله‌یه بیلیر‌سن؟
– یۏخ.
نیلوفر آیاق‌لارېنې آشاغې سالېب دوردو، کۆره‌ڲیندن کۏفتاسېنې آشاغې چَکدی.
– من اؤرگه‌ده‌رم سنه، – قېز پؤرتمۆش اۆزۆند‌ن ساچ‌لارېنې یېغدې. – سن بورادا چۏخ قالا‌جاقسان؟
– بیلمیرَم.
– سن دئمیسَن کی، منیم باجېمسان، آما آنام بئله دئمیر.
– من هئچ واخت بئله شئی دئمه‌میشم، – مریم یالاندان دئدی.
– آنام دئییر کی، دئمیسَن. آما باجېمسان، یا یۏخ، منیم’چۆن فرقی یۏخدو.
مریم یئرینده اوزاندې.
– من یۏرولموشام.
– آنام دئییر کی، سَنین آنانې جین توتوب، اۏ دا اؤزۆنۆ اؤلدۆرۆب.
– بس دیر، اۏنو دا سؤندۆر، – مریم قېزا سارې دؤندۆ. – موسیقینی دئییرَم.
همین گۆن بیبیجان اۏنو یۏلوخماغا گلدی. اۏ گلنده یاغېش یاغېردې. أتلی-جانلې آرواد اؤزۆنۆ یاتاغې‌نېن یانېنداکې اۏتورقایا یېخېب اۆز-گؤزۆنۆ تورشوتدو.
– بو یاغېشلې هاوا آیاق‌لارېمېن دۆشمنی’دی، مریمجان. لاپ اؤلدۆرۆر منی. بیر بورا گل گؤرۆم. بیبیجا‌نېن یانېنا گل، قېزېم. آغلاما آنجاق. گل گؤرۆم. سن… زاواللې بالام. بو نئجه درددی، ایلاهی؟ طیفیل نئیله‌سین؟
همین گئجه مریمین گؤزۆنه یوخو گئتمه‌دی، پنجره‌دن قاران‌لېق گؤڲ‌لره باخدې، باخدې… بیرینجی مرتبه‌ده‌کی آیاق سَس‌لرینی، پنجره‌نی دؤڲه‌جله‌ین یاغېشېن شېرېلتې‌سېنې، إوه گلَن قۏناق-قارانېن دووارېن اۏ اۆزۆنده‌کی بۏغوق دانېشېق سَس‌لرینی إشیدیردی. مۆرگۆ‌له‌مک ایسته‌ییردی کی، آشاغېدان قېشقېرېق سَس‌لری إشیتدی. بیرینجی مرتبه‌ده کیمسه حیرص’له، غضب’له دانېشېردې. آیېرد إده بیلمه‌دی. سۏنرا چېرپېلان قاپې‌نېن سَسی گلدی.
سَحَری گۆن مۏللا فئیضول’لا اۏنا باش چکمه‌ڲه گلدی. کؤهنه دۏستونو، اۏنون آغ ساققالېنې، مئهریبان، دیش‌سیز تَبَسّۆمۆنۆ گؤرَن کیمی مریمین گؤز‌لری یئنی‌دن یاشاردې. یاتاقدان دیک دوردو، تله‌سیک اۏنون قاباغېنا یۆیۆردۆ. مۏللا‌نېن ألینی اؤپدۆ، مۏللا دا اۏنون آلنېنې اؤپدۆ. اۏنا اۏتورماغا اۏتورقا وئردی.
مۏللا ألینده‌کی “قوران”اې مریمه گؤرسه‌دیب کیتابې آچدې.
– إله بیلیرم، دَرس‌لریمیزه داوام إده‌جه‌ییک، إله‌می؟
– بیلیر‌سیز، مۏللا صاحیب، من داها دَرس اۏخوماق ایسته‌میرم. سیز منه بو ایل‌لر عرضینده “قوران”اېن بۆتۆن سوره‌لرینی، آ‌یه‌‌لرینی اؤرگتمیسیز.
مۏللا فئیضول’لا گۆلۆمسۆندۆ، أل‌لرینی یوخارې قالدېردې – “من تسلیم”.
– یاخشې یئرده توتدون منی. بس سنه دَڲمه‌ڲه نه بهانه تاپېم؟
– بهانه-زاد لازېم دَڲیل. ساده‌جه گلین، والسّلام.
– سن منه قارشې چۏخ مئهریبانسان، مریمجان.
مۏللا “قوران”اې اۏنا وئردی. اؤرگتدیڲی کیمی، قېز “قوران”اې اۆچ دفعه اؤپدۆ.
هر دفعه ده آلنېنا یاپېشدېراراق. سۏنرا اۏنو شریعَت اؤرگتمنینه قایتاردې.
– نئجه‌سن، قېزېم؟
– دؤز‌مه‌ڲه چالېشېرام، – دئمیشدی کی، بۏغازېندا داش کیمی بیر شئی ایلیشیب قالدې. – داخمادان گئتمزدن قاباق اۏنون منه دئدیڲی سؤزلر إله هئی یادېما دۆشۆر. دئییردی کی…
– یۏخ، یۏخ، یۏخ… – مۏللا فئیضول’لا ألینی قېزېن دیزینه ووردو. – سَنین آنان، آللاه باغېشلاسېن اۏنو، ناراحات و بدبخت قادېن ایدی، مریمجان. اۏ، چۏخ دَهشَتلی بیر ایش گؤردۆ. اؤزۆنه قېیدې. سنه ده. آللاها دا خۏش دَڲیل بو. آللاه اۏنو باغېشلایار، چۆنکی اۏ، هر شئیی باغېشلایان دېر. آما آللاه اۏنون إتدیڲی ایله راضې دَڲیل. یاشام مۆقَدَّسدیر، اۏنا قېیان – اؤزۆنۆن، اۏلسون یا باشقا‌سې‌نېن، فرقی یۏخ دېر – آللاهېن نظرینده بؤیۆک گۆناه ایشله دیر. بیلیر‌سن… – مۏللا فئیضول’لا اۏتورقاسېنې یاخېنا چَکدی، مریمین ألیندن توتدو – سَنین آنانې سن هله دۏغولمامېشدان، کیچیک یاش‌لارېندان تانېیېردېم من. هله اۏ واختدان بدبخت ایدی. بو قارا عَمَلین تۏخومو چۏخدان أکیلمیشدی. من سنه گؤره قۏرخورام. دئدیڲیم اۏ دېر کی، سَنین بوندا هئچ بیر تقسیرین یۏخ دېر، قېزېم.
– من اۏنون یانېندان گئتمه‌مه‌لی ایدیم. من…
– بئله دانېشما. بو سؤز‌لرین فایداسې یۏخدو، مریمجان. منی إشیدیرسَن؟ بئله شئی‌لر آداما عذاب وئریر. سَنین هئچ بیر گۆناهېن یۏخدو. یۏخدو، دئییرَم.
مریم باشې ایله تصدیق إتدی. چۏخ ایسته‌ییردی کی، مۏللا فئیضوللایا اینانسېن. آما اینانمېردې.
بیر هفته کئچدی. بیر گۆن مریمین قاپې‌سېنې دؤڲدۆلر. اوجابۏی، آغ بَدَن‌لی، سارې‌شېن ساچلې بیر قادېن ایچه‌ری گیردی. اۏنون اوزون بارماق‌لارې مریمین گؤزۆندن یایېنمادې.
– منیم آدېم أفسوندور، – قادېن دئدی. – نیلوفرین آنا‌سې. گل آشاغې، مریم، گل، یویون، یانېمېز‌دا اۏتور.
مریم دئدی کی، یوخارېدا اۏلسا، یاخشې دېر.
– نا فاهمیدی، یۏخ، باشا دۆشمه‌دین. دانېشما‌لې‌یېق. بو، چۏخ واجیب دیر.
7.
جلیل’له آرواد‌لارې اوزون‌سۏو تۆند-شابالېدې رنگلی میزین یان-یؤوره‌سینده اۏتورموشدولار. مریم اۏنلار’لا اۆزبه‌ۆز اۏتوردو. میزین اۏرتاسېندا بولور واز، اۏنون دا ایچینده گۆل‌لر واردې. بونلارېن یانېندا سو بارداغې قۏیولموشدو. نیلوفرین آنا‌سې، سارې‌شېن ساچلې أفسون جلیلین ساغېندا اۏتورموشدو. خدیجه و نرگیز اۏنون سۏل طرفینده اۏتورموشدولار. قادېن‌لار بۏیون‌لارېنا – باش‌لارېنا یۏخ – سلیقه‌سیز شکیلده نازیک قارا یای‌لېق باغلامېشدېلار.
هه، نانا‌نېن اؤلۆمۆنۆ نه ایسه خاطېرلاتمالېدې آخې! إله‌بیل یاس ساخلایېرلار. یَقین، إله ایندیجه باغلایېبلار. جلیل دئمیش اۏ‌لار – مریم اؤزۆلۆڲۆنده بونلارې فیکیرلَشیردی.
أفسون بارداقدان ایستیکانا سو سۆزۆب مریمین قاباغېنا – داما-داما مندیلین اۆستۆنه قۏیدو.
– یاز هله ایندی گیریب، آما هاوا‌لار آرتېق ایستیدی، – أفسون دئدی و ألی‌نین حرکتی’له اۆزۆنه یئلپیک ووردو.
– اؤزۆنۆ نئجه حیسّ إدیرسن؟ – نرگیز دئدی. – اۏنون بالاجا چنه‌سی، قېورېم، قارا ساچ‌لارې واردې. – إله بیلیرم، اؤزۆنۆ راحات حیسّ إدرسن بیز‌ده. آغېر سېناقدې، ألبتّه. چۏخ چتیندی…
اۏ بیری ایکی قادېن باش‌لارې ایله تصدیق إتدی. قاش‌لارېنې چاتېب جانېیانانلېق’لا
مریمه گۆلۆمسه‌دیلر.
مریمین قولاق‌لارې گوپپولدایېر، بۏغازې آجېشېردې. بیر قورتوم سو ایچدی.
جلیلین آرخاسېندا‌کې إنلی پنجره‌دن چیچک‌لَمیش آلما آغاج‌لارې گؤرۆنۆردۆ. پنجره‌نین یانېنداکې دوواردا بالاجا آغاج دۏلاب، اۏنون دا ایچینده ساعات و
جلیلین اۆچ اۏغلو ایله بیرلیکده با‌لېق توتان یئرده چکیلمیش شکلی واردې. اۏنلار أل‌لرینده گۆنَشده برق ووران ایری بیر با‌لېق توتموشدولار، گۆلۆردۆلر.
– دئمک، بئله، – أفسون دیللَندی. – من، یانې، بیز سنی بورا گتیرمیشیک کی، سنه دئیه‌جک‌لریمیز وار. خئییردیر، ألبتّه.
مریم گؤزلرینی قالدېراندا حیسّ إتدی کی، قادېن‌لار بیری-بیری ایله باخېشدېلار. جلیل بونلارې گؤرمۆرمۆش کیمی نظرلرینی سو بارداغېنا دیکمیشدی. ایندی ده، یَقین کی، هامېدان یاشجا بؤیۆک اۏلان خدیجه باشلادې. و مریم حیسّ إتدی کی، بو وظیفه بؤلگۆسۆ ده ایلک اؤنجه‌دن، اۏنو بورا چاغېرمامېشدان قاباق مۆذاکیره اۏلونوب. اۏ، مریمه سارې دؤندۆ:
– سَنین آداخلېن وار.
مریمین دالاغې سانجدې.
– نه‌ییم… وار؟ – قېزېن دۏداق‌لارې سؤز توتموردو.
– خسته‌قار. آداخلې. آدې رشیددیر، – خدیجه دئدی. – سَنین آتانېن بیزنئس اۏرتاغې اۏنو یاخشې تانېیېر. رشید پوشتوندور، قندهاردا آنادان اۏلوب، آما کابولدا یاشایېر. دئه مازانق رایۏنوندا. اؤزۆنۆن ایکی‌مرتبه‌لی إوی وار.
أفسون باشې ایله تصدیقله‌دی.
– اۏ، فارسجا دا دانېشېر، بیزیم کیمی، سَنین کیمی. پوشتون دیلینی اؤرگنمه‌ڲه ده إحتیاجېن اۏلماز.
اۏتاق مریمین باشېنا فېرلاندې، یئر آیاغې‌نېن آلتېندان قاچېردې.
– رشید چکمه‌چی دیر، – خدیجه دئدی. – آما عادی پین‌ه‌چی دَڲیل. یۏخ، یۏخ. اۏنون اؤز دۆکانې وار، یاخشې اوستادېر، کابولدا هامې اۏنون یانېنا گلیر. دیپلۏمات‌لار، پرئزیدئنت عائله‌سی‌نین عۆضو‌لری اۏنا سیفاریش‌لر وئریر. اۏ جۆر بؤیۆک آدام‌لار… اۏنا گؤره اۏ، سنی ده یاخشې ساخلایا بیلَر.
مریم گؤزلرینی جلیله دیکدی. اۆره‌ڲی کؤکسۆنده‌ن قۏپوب دۆشه‌جکدی.
– بو، دۏغرو دېر؟ اۏنون دئدیڲی دۏغرو دېر؟
آما جلیل اۏنا باخمېردې. آلت دۏداغې‌نېن اوجونو چئڲنه‌ییر، گؤزلرینی بارداقدان آیېرمېردې.
– اۏ، ألبتّه، سَندَن بیر آز یاشلېدېر، – أفسون دئدی. – دئیه‌سن، قېرخې کئچیب.
إله دَڲیل، نرگیز؟
– هه، إله دیر. آما من گؤرمۆشَم کی، دۏققوز یاشلې قېز‌لارې آلتمېش یاشلې کیشی‌لره أره وئریرلـر. هامېمېزېن باشېنا گلیب. سَنین نئچه یاشېن وار؟ اۏن بئش؟ یئتیشمیش قېزسان. أره گئتمک اۆچۆن أن یاخشې واخت دېر.
قادېن‌لار یئر به یئردن تصدیق إتدیلر. بس مریمین باجې‌لارې – سعیده،
ناهید؟ آخې اۏنلارېن دا اۏن بئش یاشې وار؟ ایکی‌سی ده هئراتدا، “مئهری” قېز مکتبینده اۏخویور. سۏنرا دا کابولدا بیل‌یوردا گیرمک ایسته‌ییر‌لر. بس نه
عجب، اۏنلار اۏن بئش یاشدا أره گئتمک اۆچۆن یئتیشمه‌ییبلر؟
– اۏنو دا دئییم کی – نرگیز داوام إتدی، – رشیده ده بؤیۆک ایتکی اۆز وئریب. اۏن ایل قاباق آروادې دۏغوش زامانې اؤلۆب. اۆچ ایل أوّل ایسه اۏغلو گؤلده باتېب.
– بؤیۆک درد دیر، ألبتّه. سۏن ایل‌لر إولنمک ایسته‌سه ده، مۆناسیب قېز تاپمایېب.
– من ایسته‌میرم، – مریم دئدی. سۏنرا جلیله باخدې. – أره گئتمک ایسته‌میرم من! منی مجبور إتمه‌ڲین.
اؤز سَسیندن زهله‌سی گئتدی. بو، نه یالوارماقدې؟ خواهیش یۏخ، طلب إتمک لازېم دېر!
– اؤزۆنۆ عاغېللې آپار، مریم.
قادېن‌لاردان کیم ایدی بو سؤز‌لری دئیَن – آیېرد إده بیلمه‌دی. گؤزله‌دی کی، گؤرسۆن، جلیل نه دئییر.
بۆتۆن بونلار آخې دۏغرو اۏلا بیلمَز!
– بوندان سۏنراکې یاشامېنې بورادا یاشایا بیلمَز‌سن، آخې.
– ایسته‌میرسن اؤز عائله‌ن اۏلسون؟
– هه ده، اؤز إوین، اؤز اوشاق‌لارېن…
– سن ایره‌لی باخما‌لې، یاشاما‌لېسان.
– یاخشې اۏلاردې کی، سن یئرلی‌لردن بیرینه – تاجیکه أره گئده’یدین، آما رشید ساغلامدې، هم ده سنی ایسته‌ییر. إوی، ایشی وار. أساس دا بو دېر، إله دَڲیل؟ کابول ایسه گؤزَل، فۆسونکار شَهَر دیر. بیر ده بئله ایمکان أله دۆشمز، قېز.
– من مۏللا فئیضوللا‌نېن إوینده یاشایاجاغام – ایندی مریم قادېن‌لارا دئدی. – اۏ راضې اۏ‌لار. بیلیرم، راضې اۏ‌لار.
– بونون نه فایداسې؟ – خدیجه دئدی. – اۏ، قۏجا دېر، هم ده… – قادېن فیکرینی ایفاده إتمک اۆچۆن دۆرۆست سؤز آختاردې. مریم بونو باشا دۆشدۆ و اؤزۆلۆڲۆنده اۏنون فیکرینی تاماملادې “…هم ده بیزه یاخېن دېر”. باشا دۆشدۆ کی، “بیر ده بئله ایمکان أله دؤشمه‌یه‌جَک” سؤز‌لری نه دئمک دیر. یَقین، اؤز ایمکان‌لارېنې دا نظرده توتورلار. مریمین دۏغولماسې اۏنلارا رۆسوایچې‌لېق گتیر‌میشدی. بو ایسه رۆسوایچې‌لېغې تمیزله‌مه‌ڲه فۆرصَت ایدی، اۆسته‌لیک جلیلین رۆسوایچې
عَمَلینین ایزینی بیردفعه‌لیک ایتیرَردی‌لر. آخې مریم بو آبرې‌سېزچې‌لېغېن جانلې مۆجسَّمه‌سی ایدی. یۏخ، اۏنو بورا‌لاردان ردّ إله‌مک لازېم دېر.
– اۏ، قۏجا دېر، هم ده أپریمیش کیشی دیر، – خدیجه حؤکم’له دئدی. اۏ اؤلسه، سن نئیله‌یه‌جکسن؟ اۏنون عائله‌سینه یۆک اۏلاجاقسان؟
“نئجه کی، سن ایندی بۆزۆم اۆچۆن یۆکسن”، – مریم اۏنون فیکرینی تاماملادې. بَلی، محض بونو دئمک ایسته‌ییردی بو قادېن.
مریم اؤزۆنۆ کابولدا تَصَوّۆر إتمه‌ڲه چالېشدې: بؤیۆک، یاد، ایزدیحاملې بیر شَهَر. جلیلین دئدیڲینه گؤره، تَخمینَن آلتې یۆز أللی کیلومئتر هئراتدان
دۏغو طرفده. مریم ایسه اؤز داخما‌لارېندان ایکی کیلومئتردن اوزاغا گئتمه‌میشدی – اۏ دا سۏن گۆن‌لر جلیلین إوینه گلمیشدی. تَصَوّۆر إتدی کی، کابولدا یاشایېر، بئله اوزاق بیر یئرده، رشید آد‌لې یاد بیر کیشی‌نین إوینده. اۏنون ایستک‌لرینی، دئدیک‌لرینی یئرینه یئتیرمه‌لی دیر. اۏنون إوینی یېغېب-یېغېشدېرمالې، یئمه‌ڲینی پیشیرمه‌لی، پالتارېنې یومالې دېر. هله داها نه‌لر – نانا دئمیشدی اۏنا: أرلری آروادلارې‌نېن باشېنا نه اۏیون‌لار آچېر… فیکیرلَشدیکجه، جانېنا لرزه دۆشۆردۆ.
یئنی‌دن جلیله طرف دؤندۆ.
– اۏنلارا دئ. دئ کی، سن بونا ایمکان وئرمزسن.
– أصلینده، آتان راضې‌لېغېنې وئریب، – أفسون دئدی. – رشید هئراتدادېر،
کابولدان دوروب گلیب. نیککا1 صاباح سَحَر اۏلاجاق. سۏنرا اوتوبوس سیزی کابولا آپاراجاق.
– دئ اۏنلارا! – مریم چېغېردې. ایندی قادېن‌لار دا سوسوب جلیله باخېردېلار. اۏتاغا سۆکوت چؤکدۆ. جلیل بارماغېن‌دا‌کې اۆزۆڲۆ فېرلادېردې. کارېخېب قالمېشدې، علاج‌سېز‌لېغې اۆزۆند‌ن اۏخونوردو. دووارداکې ساعاتېن سَسی بَرکدن إشیدیلیردی.
– جلیلجان، – قادېن‌لاردان بیری سۏن کی، دیللَندی.
جلیل باخېش‌لارېنې آغېر-آغېر قالدېردې، مریمین باخېش‌لارېنې توتاندا یئنه گؤزلرینی یئره دیکدی. آغزېنې آچدې کی نه‌سه دئسین، دئیه بیلمه‌دی، آنجاق آغرې ایله اینیلدیه بیلدی.
– بیر شئی سؤیله، – مریم دئدی.
اۏندا جلیل دیللَندی، نازیک، تیترک سَسله دئدی:
– هر شئی جهنَّم اۏلسون، منه عذاب وئرمه، مریم. إله‌بیل کی، مریم اۏنا نه ایسه إدیردی.
إله بونون’لا دا اۏتاقداکې گرگین‌لیک أریدی – مریم حیسّ إتدی.
جلیلین آرواد‌لارې یئنی‌دن آداخلې‌نېن مزییت‌لرینی سایماغا باشلادېلار.
مریم باخېش‌لارېنې یئره دیکمیشدی. میزین أڲری، اینجه آیاق‌لارېنا، اۏوال بوجاق‌لارېنا باخېر، تۆند-شابالېدې اۆزۆنۆن جیلاسېنې سئیر إدیردی. دیققت وئردی کی،
هر دفعه نفس آلاندا میزین پارلاق سطحینه “دومان” چؤکۆر، اۏرادا عکس اۏلونان شکلی ایتیردی.
أفسون اۏنو یوخارېداکې اۏتاغېنا اؤتۆردۆ. قاپې اؤرتۆلن کیمی مریم قاپې‌نېن آچار’لا باغلاندېغېنې إشیتدی.
8.
سَحَر مریمه اوزون قۏللو، تۆند-یاشېل پالتار، آغ شالوار گئییندیردیلـر.
أفسون اۏنا یاشېل حیجاب و صندَل وئردی.
مریمی آرتېق اۏنا تانېش اۏلان همین اۏتاغا گتیردیلر. اوزون‌سۏو، شابالېدې میزین اۆستۆنده ایندی کِرِملی بادام کانفئت‌لری اۏلان واز قۏیولموش، یانېندا “قوران”، یاشېل دوواق و گۆزگۆ واردې. میزین آرخاسېندا مریمین أوّل هئچ واخت گؤرمه‌دیڲی ایکی کیشی – گؤرۆنۆر، شاهید‌لر ایدی – و تانېمادېغې مۏللا اۏتورموشدو.
جلیل مریمه اۏتورقا گؤرسَتدی. آتاسې‌نېن أڲنینده سۆرمه‌ڲی کۏت‌شالوار واردې، قېرمېزې کراوات باغلامېشدې. باشېنې تزه‌جه یوموشدو. اۏتورقانې چکیب مریمه یئر گؤرسه‌دنده گۆلۆمسه‌مه‌ڲه چالېشدې. خدیجه ایله أفسون دا ایندی مریم طرفده اۏتورموشدولار.
مۏللا دوواغا ایشاره إتدی، نرگیز درحال دوواغې مریمین باشېنا اؤرتدۆ.
– اۏنو دا چاغېرېن، – جلیل کیمه‌سه دئدی.
مریم هله آداخلې‌سېنې گؤرمه‌میشدی، آما سیقار تۆستۆسۆنۆن تۆند اییی و خۏش اۏدئکۏلۏن اییی اۏنو ووردو. جلیل هئچ واخت بئله تۆند عطیر وورموردو. مریم دوواغېن آلتېندان، گؤزلری‌نین اوجو ایله آستانادا اوجابۏی، إنلی‌کۆرَک، یئکه‌قارېن بیر کیشی‌نین دایاندېغېنې گؤردۆ. گؤردۆ و بۏغازې قورودو. باخېش‌لارېنې آشاغې سالدې. اۆره‌ڲی نئجه چېرپېنېردې؟! کیشی آغېر-آغېر یئرییه‌رَک – یئریدیکجه کانفئت وازې قۏیولموش میز تیتره‌ییردی – گلیب میزین آرخاسېندا، اۏنون یانېندا اۏتوردو. فېسېلتېیاۏخشار بیر سَسله کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ.
مۏللا اۏنلارا تعظیم إتدی. دئدی کی، نیککا بیر آز غئیری-عادی اۏلاجاق.
– بیلیرم کی، رشید آغا اوتوبوسا بیلیت آلېب، بیر آزدان کابولا یۏلا دۆشمه‌لیدی. اۏ دېر کی، مراسیمین بعضی حیصّه‌لریندن واز کئچمه‌لی اۏلدوق.
مۏللا خئییر-دوعا وئردی، نیکاحېن اؤنَمیندن دانېشدې. جلیلدن بو نیکاحا إعتیراضې اۏلوب-اۏلمادېغېنې سۏروشدو. جلیل باشېنې بولادې – “یۏخ”. سۏنرا مۏللا رشیددن سۏروشدو کی، مریم’له إولَنمه‌ڲه حقیقتن راضې دېرمې. رشید “هه” دئدی. اۏنون سَسی قورو پایېز یارپاق‌لارې‌نېن آیاق آلتدا خېشېلتې‌سېنې آندېرېردې.
– سن نئجه، مریمجان، بو ایزدیواجا راضېسان‌مې؟
مریم دینمه‌دی. بۏغازېنې آرېتلادې.
– راضې دېر، – قادېن‌لاردان هانسې ایسه دئدی.
– أصلینده، اۏ اؤزۆ جاواب وئرمه‌لی دیر، – مۏللا إعتیراض إتدی. – هم ده من اۆچ دفعه سۏروشاندان سۏنرا. آخې رشید اۏنون’لا إولنمک ایسته‌ییر، اۏ یۏخ کی.
مۏللا سوالېنې ایکی دفعه ده تکرار إتدی. هر دفعه داها بؤیۆک تأکید’له. مریم یئنه دینمه‌دی. جلیل یئرینده قورجالاندې، میزین آلتېندا آیاق‌لارېنې حیرص’له اۏیناتماغا باشلادې. بۏغازېنې آرېتلایان‌لارېن سایې آرتدې، دئیه‌سن.
کیچیک، آغ بیر أل میزین اۆستۆنۆن تۏزونو سیلدی.
– مریم، – جلیل پېچېلدادې.
– هه – قېزېن سَسی تیتره‌دی.
گۆزگۆنۆ دوواغېن آلتېندان اۏنا وئردیلر. مریم گۆزگۆده اؤزۆنۆ گؤردۆ
– قارېشمېش کیرپیک‌لرینی، هامار ساچ‌لارېنې. غملی، یاشېل گؤز‌لری اۏ قَدَر یاخېن ایدی کی، دئییردین، چپ‌گؤزدۆر. دری‌سی کۏبود ایدی، اۏر‌دا-بوردا لکه‌لر گؤرۆنۆردۆ.
آلنې گئنیش، چنه‌سی چۏخ بالاجا، دۏداق‌لارې نازیک ایدی. بۆتؤولۆکده اۆزۆ اوزون‌سۏو، اۆچ‌کۆنج گؤرۆنۆردۆ. گؤزَل اۏلماسا دا، سویوشیرین قېز ایدی مریم.
گۆزگۆده مریم ایلک دفعه رشیدین عکسینی گؤردۆ: ایلک باخېشدا ساده، حلیم گؤرکَمی واردې، مۆتناسیب، دۆزخطلی اۆزۆ، آزاجېق دۏنقار بورنو، بیر آز قان چکمیش گؤز‌لری، آل یاناق‌لارې، اۏ بیری دیش‌لریندن سئچیلن، بیر آز قاباغا چېخدېغې سئزیلن ایکی ایری دیشی، سېخ، جۏد قاش‌لارې اۆستۆنده، آز قالا، ایکی بارماق إ‌نینده اۏلان إنسیز آلنې، سئیرَک دن دۆشمۆش، سېخ، قارا ساچ‌لارې…
گۆزگۆده باخېش‌لارې آنی تۏققوشدو.
بو آدام منیم أریم اۏلاجاق – مریم حئیرت’له دۆشۆنۆردۆ.
اۏنلار رشیدین پئنجه‌ڲی‌نین جیبیندن چېخارتدېغې اۆزۆک‌لری بارماق‌لارېنا تاخدېلار. مریم فیکیر وئردی کی، رشیدین دېرناق‌لارې سارېمتېل-قهوه‌یی ایدی، لاپ چۆرۆمکده اۏلان آلمانېن ایچی کیمی. بیر-ایکی دېرناغې‌نېن اوجو أڲری-اۆیرۆ ایدی. اۆزۆڲۆ رشیدین بارماغېنا تاخاندا مریمین أل‌لری إله أسیردی کی، رشید اۏنا کؤمَک إتمه‌لی اۏلدو. قېزېن اؤز اۆزۆڲۆ دار اۏلسا دا، رشید اۏنو بیر حرکت’له مریمین بارماغېنا کئچیرتدی.
– کئچدی، – رشید خېرېلتې ایله دئدی.
– قشنگ اۆزۆکدۆر، مریم، – قادېن‌لاردان کیمسه دئدی. – هم ده چۏخ اینج دیر.
– ایندی قالېر مۆقاویله ایمضالاماق، – مۏللا دئدی.
مریم قۏل چَکدی – میم، رئه، یا، سۏنرا یئنه میم حرف‌لرینی یازاندا هامې‌نېن گؤزۆ اۏنون ألینده ایدی. ایکینجی دفعه مریم ییرمی یئددی ایل سۏنرا بیر سَنَده قۏل چکه‌جک، یئنه ده مۏللا‌نېن حۆضوروندا.
– بو گۆندن سیز أر-آرواد‌سېنېز، – مۏللا تنتَنه ایله دئدی. – تبریک إدیرم. رشید آلابَزک اوتوبوسدا اۏتوروب سیقار چکیردی. سیقار تۆستۆسۆ
اوتوبوسون آچېق پنجره‌سیندن بورولوب هاوایا چېخېردې. مریم اوتوبوسون آرخاسېندا، جلیلین یانېندا دورموشدو. آدام‌لار ساغ‌اۏللاشېر، بیری-بیری‌نین ألینی سېخېر، ویداع سؤز‌لری دئییردیلر. “قوران”اې اؤپۆر، آلتېندان کئچیردیلـر. باشېندا ساققېز، سیقار’لا دۏلو ایری تاباق‌لاردان اۆز‌لری گؤرۆنمه‌ڲن آیاق‌یالېن اۏغلان اوشاق‌لارې آدام‌لارېن آراسېندا وورنوخور، خېر‌داوات تکلیف إدیردیلر.
جلیل دیل آچېب دانېشېردې. دئییردی کی، کابول اۏ قَدَر گؤزَل شَهَردی کی، مۏغۏل امپراطورو بابور اؤلنده وصيّت إدیب کی، اۏنو بو شَهَرده دَفن إتسینلر. مریم بیلیردی کی، جلیل ایندی ده کابولون گؤزَل باغ‌لارېندان، زنگین دۆکان‌لارېندان، آغاجېندان، هاواسېندان دانېشاجاق – سۏنرا ایسه اوتوبوس اۏنو
اوزاق‌لارا آپاراجاق. جلیل ده اۏنا تَبَسّۆم’له أل إله‌یه‌جک، هئچ نه اۏلمامېش کیمی ردّ اۏلوب گؤزدن ایته‌جَک.
مریم بونا راضې اۏلا بیلمَزدی:
– من، آز قالا، سنه سیتاییش إدیردیم، – مریم آچېلدې.
جلیلین سؤزۆ آغزېندا قالدې. قۏل‌لارېنې سینه‌سینده چارپازلادې، سۏنرا یئنه آچدې. بیر هیندو عائله‌سی، آز قالا، اۏنلارا تۏخاناراق عۆذرخاه‌لېق إله‌یه-إله‌یه یان‌لارېندان کئچدی. أر ألینده چمدان آپارېر، قادېن ایسه اوشاغېن ألیندن توتموشدو. جلیل نزاکت’له گۆلۆمسۆندۆ.
– جۆمعه آخشامې گۆن‌لری صبیرسیز‌لیک’له گؤزله‌ییردیم سنی. حؤوصله‌م
چاتمېردې – گؤره‌سن، سنه بیر شئی اۏلمادې کی؟ گله‌جک‌سنمی؟ – مریم دئییردی.
– اوزاق یۏلدو، نه ایسه آلېب یئیَرسَن. بلکه چؤرک، پئندیر آلېم سنه؟ – آتاسې دئییردی.
– یالنېز سَنین حاققېندا دۆشۆنۆردۆم. دوعا إله‌ییردیم کی، سن یۆز ایل یاشایاسان. بیلمیردیم، عاغلېما دا گلمیردی کی، سن منه گؤره خجالت چکیر‌سنمیش.
جلیل باخېش‌لارېنې یئره دیکدی، یئنی‌یئتمه اوشاق‌لار کیمی آیاق‌قابې‌سې‌نېن بورنو ایله یئری إشمه‌ڲه باشلادې.
– هئچ دئمه، سن منه گؤره اوتانېرسانمېش.
– گَله‌جه‌یم یانېنا، – جلیل مېزېلداندې. – کابی’له، یانېنا گَله‌جه‌یم. بیز…
– یۏخ، لازېم دَڲیل. گلمه. تانېماق ایسته‌میرم سنی. گلمه. هئچ واخت! اۏ، یالوارېجې باخېش‌لار’لا مریمه باخدې.
– هر شئی قورتاردې. بیزیمکی بوردا قورتاردې. ألویداع.
– بئله یاراماز، – جلیل سَسینی قېسېب دئدی.
– هئچ اۏلماسا، مۏللا فئیضول’لا ایله ساغ‌اۏللاشماغا ایمکان وئرمه‌دین منه. مریم چئوریلیب اوتوبوسا سارې گئتدی. حیسّ إدیردی کی، جلیل آردېنجا باخېر.
سَس‌سیز-سمیرسیز. آیاغېنې اوتوبوسا قۏیاندا آرخادان اۏنون سَسینی إشیتدی.
– مریمجان.
قېز پیلله‌لری قالخېب سالۏنون آرخاسېندا، چمدانېنې آیاق‌لارې آراسېندا قۏیوب اۏتورموش رشیدین یانېندا اؤز یئرینه دۏغرو گئتدی. گؤزلری‌نین اوجو ایله گؤرۆردۆ کی، آتاسې ترۏتواردا اوتوبوس بۏیو آرخایا یئریییر، آما دؤنۆب اۏنا طرف هئچ باخمادې. جلیل اوتوبوسون پنجره‌سینی تاققېلداتدې. مریم یئنه باخمادې.
اوتوبوس ترپه‌ننده جلیل آرخاسېنجا بیر آز یۆیۆر’سه ده، قېز دؤنۆب باخمادې. بیر آزدان جلیل تۏز دومانې آرخاسېندا گؤزدن ایتدی.
مریم یئرینه کئچیب اۏتوردو. رشید ایری، قالېن ألینی اۏنون ألی اۆسته قۏیدو.
گؤزۆنۆ قېیېب اوتوبوسون شۆشه‌سیندن بایېرا باخا-باخا دئییردی:
– یاخشې، قېز، یاخېن گل. یاخشې. بئله… – إله‌بیل کی، بایېردا نه ایسه ماراقلې بیر شئی گؤرمۆشدۆ.
9.
إرته‌سی گۆن گۆن‌اۏرتا چاغې اۏنلار رشیدگیلین إوینه چاتدېلار.
– بو دا بیزیم دئه مازانق، – رشید گۆر سَسله دئدی. بیر ألینده چمدان توتموش، اۏ بیری ألی ایله تاختا قاپې‌نېن جفته‌سینی آچېردې. – بورا شَهَرین گۆنئی-باتې طرفیدی. یاخېن‌لېقدا حئیوان‌لار پارکې، بیل‌یورد وار.
مریم یۏرقون حالدا باشېنې ترپَتدی. آرتېق بونا اؤرگشمه‌لی ایدی، بیلسه ده اۏنون دئدیڲینه، دانېشېغېنا دیققتینی آرتېرما‌لې ایدی. فارس دیلینده دانېشان رشیدین کابول شیوه‌سینه، اۏنون پوشتون تلفّۆظۆنه عادت إتمه‌لی ایدی. رشیدین دۏغولدوغو قندهاردا هامې پوشتون شیوه‌سینده دانېشېردې.
آما بَللی اۏلدو کی، رشید مریمین هئرات فارسجاسېنې آسان‌لېق’لا باشا دۆشۆر.
مریم دار، داش دؤشنمه‌میش کۆچه‌نی، کۆچه بۏیو یانمېش کرپیجدن تیکیلمیش بیر-بیرینه سؤیکه‌نَن سېخ إولری، آرخاسېندا حَیَط‌لری گیزله‌دن حاصار‌لارې، یاستې دام‌لارې اؤته‌ری گؤزدن کئچیرتدی. پالچېق و ساماندان تیکیلمیش بعضی إولر شَهَری دؤوره‌له‌یَن داغ‌لار کیمی بۏز رنگده ایدی. کۆچه‌نین هر ایکی طرفینده چیرکاب سو‌لارې آخان کانال‌لا‌ر اوزانېب گئدیردی. اۏر‌دا-بوردا اۆستۆنده میلچک‌لر اوچوشان زیبیل یېغېن‌لارې گؤرۆنۆردۆ.
رشیدین إوی ایکی‌مرتبه‌لی ایدی. أوّل‌لر گؤڲ رنگ‌لَنمیش إوین دووار‌لارې ایندی سۏلموشدو. حَیَطین اۏت-عَلَفی سارالمېشدې. إوین ساغ طرفینده آنباراۏخشار تیکیلی، سۏلدا أل ناسۏسو ایله ایشله‌ین سو قویوسو، بیر آز اۏ یاندا سېرا ایله أکیلمیش، ایندی‌سه قوروموش شیو‌لر گؤرۆنۆردۆ. قویونون یانېندا، إوین دووارېنا بیتیشیک تالوارېن آلتېندا چرخ واردې.
– آتان دئییردی کی، سن با‌لېق توتماغې خۏشلایېرسان، – رشید دئدی. – بیزدن قوزئی طرفه چای‌لار وار، با‌لېق’لا دۏلودو، آپارارام سنی بیر دفعه.
رشید إوین قاپې‌سېنې آچېب مریمی قاباغا بوراخدې.
رشیدین إوی جلیلینکیندن چۏخ کیچیک، آما نانا‌نېن داخماسې ایله مۆقاییسه‌ده أصل عیمارت ایدی. بیرینجی مرتبه‌ده دَهلیز، قۏناق اۏتاغې و مطبخ یئرلَشیردی. رشید درحال قازان‌لارې، طاوالارې، کئرۏسین’له ایشله‌ین قېزدېرېجېنې و باشقا مطبخ آوادان‌لېغېنې مریمه گؤرسَتدی. قۏناق اۏتاغېندا پۆسته‌ڲی رنگده دری چکیلمیش دیوان واردې، دیوا‌نېن جېرېلمېش یئری سلیقه ایله تیکیلمیشدی.
بورادا میز، ایکی تۏخانما اۏتورقا، ایکی آچېلېب-یېغېلان اۏتورقا واردې، بوجاقدا چوقون پئچ قۏیولموشدو.
قۏناق اۏتاغې‌نېن اۏرتاسېندا دایانمېش مریم یان-یؤوره‌یه باخدې. اؤز داخما‌لارېندا ألی تاوانا چاتېردې. پنجره‌دن دۆشن گۆنَش شۆعاع‌لارې‌نېن دورومونا گؤره گۆنۆن واختېنې تعیین إتمک اۏلوردو. قاپې‌نېن جېرېلتې‌سېندان بیلیردی کی، اۏ، نه قَدَر آچېلېب. اۏتوز دؤشه‌مه تاختاسې‌نېن هر بیری‌نین هاردان
چاتلادېغېنې، هاردان قۏپدوغونو بیلیردی. آناسې‌نېن اؤلۆمۆ ایله اۏنون آلېشقان‌لېق إتدیک‌لری ده اونودولدو. اۏ، ایندی یاد بیر شَهَرده‌دیر، اؤنجه‌کی یاشامېندان اۏنو هۆندۆر داغ‌لار، درین دره‌لر، اوجسوز-بوجاق‌سېز صحرا‌لار آیېرېر. اۏ، یاد بیر إوده ایدی، تامامی’یله آیرې بیر یئرده، پنجره‌لرینه تۆند-یاشېل پرده‌لر چکیلمیش، سیقار اییی وئرَن، جۆربه‌جۆر بَلیرسیز إو أشیا‌لارې ایله دۏلو بیر إوده. تاوانا دا ألی چاتا بیلمَزدی. نئینه‌یردی بو گئنیش‌لیڲی؟ بورادا بۏغولوردوسا، نه‌یینه گَرَک ایدی؟ قلبینی غۆصّه ساردې، نانا اۆچۆن، مۏللا فئیضول’لا اۆچۆن، اؤنجه‌کی یاشامې اۆچۆن بَرک دارېخدې.
و بیردن هؤنکۆردۆ.
– بو، نه آغلاماقدې؟ – رشیدین اۆزۆنده ناراضې بیر ایفاده واردې. ألینی شالوارې‌نېن جیبینه سالېب دستمال چېخارتدې. دستمالې مریمه اوزاتدې، سۏنرا دووارا سؤیکَنیب دستمالې گؤزۆنه سېخان مریمه باخا-باخا سیقار یاندېردې.
– تۏختادېن؟
مریم دینمَزجه باشېنې ترپَتدی.
– أمین‌سن، کئچدی؟
– هه.
سۏنرا رشید اۏنون قۏلوندان توتوب قۏناق اۏتاغې‌نېن پنجره‌سی‌نین قاباغېنا گتیردی.
– بو پنجره قوزئیه باخېر، – اۏ، شهادت بارماغېنې قارماق کیمی بۆکۆب پنجره شۆشه‌سینی دؤیَجله‌دی. – اۏر‌دا، بیزیم’له اۆز-اۆزه گؤرۆنن آسمای داغېدې.
سۏلدا ایسه علی آباد داغې. بیل‌یورد اۏنون أته‌ڲینده دیر. بیزیم آرخامېزدا، دۏغویا طرف – بوردان گؤرۆنمۆر – شیرداروازا داغ‌لارېدې. هر گۆن دۆز گۆن‌اۏرتا واختې اۏردان تۏپ آتشی آتېر‌لار. یاخشې، بس دیر آغلادېن…
مریم گؤزلرینی سیلدی.
– بیلیر‌سن، قادېن‌لارېن آغلاماغېنا دؤزه بیلمیرَم، – اۏ، حیرص’له دئدی. – منی باغېشلا، آما بونا باخا بیلمیرَم.
– إویمیزه… گئتمک ایسته‌ییرم، – مریم یئنه ایچینی چَکدی.
رشید غئیض’له کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ. آغزېندان چېخان سیقار تۆستۆسۆ مریمین اۆزۆنه ووردو.
– بو دفعه کئچیرَم…
یئنی‌دن قېزېن قۏلوندان توتوب پیلله‌کن’له یوخارې مرتبه‌یه قالخدېلار. اوزون‌سۏو، یارېمقاران‌لېق کۏریدۏر و ایکی یاتاق اۏتاغې. نیسبَتَن بؤیۆک اۏلان
اۏتاغېن یارې‌آچېق قاپې‌سېندان مریم گؤردۆ کی، بو اۏتاق دا اۏ بیری اۏتاق‌لار کیمی چۏخ ساده دؤشه‌نیب: بوجاقدا اۆستۆنه قهوه‌یی رنگلی پتو چکیلمیش، بالېش قۏیولموش یاتاق، کۏمۏد، پالتار دۏلابې. دووارلاردا بیر گۆزگۆد‌ن ساوایې هئچ نه یۏخ دېر. رشید قاپېنې اؤرتدۆ.
– بو، منیم اۏتاغېمدې. سن’سه قۏناق اۏتاغېنې گؤتۆره بیلَر‌سن. إعتیراض إله‌میرسن کی؟ من تک یاتماغا اؤرگشمیشَم، – رشید دئدی.
مریم دریندن کؤکس اؤتۆرمک ایسته‌سه ده، اؤزۆنۆ ساخلادې.
اۏنون اۏتاغې جلیلگیلده قالدېغې اۏتاقدان چۏخ کیچیک ایدی. بورادا یاتاق، بۏز-قهوه‌یی رنگلی کۏمۏد و کیچیک پالتار دۏلابې واردې. حَیَطه آچېلان پنجره‌دن کۆچه‌نین ده بیر حیصّه‌سی گؤرۆنۆردۆ. رشید قېزېن چمدانېنې اۏتاغېن بوجاغېنا قۏیدو. مریم یاتاقدا اۏتوردو.
– سن فیکیر وئرمه‌دین، – رشید إیهام’لا دئدی. اۏ، قاپې‌نېن آستاناسېندا دایانېب، بیر آز أڲیله‌رَک پنجره‌نی گؤرسَتدی. – پنجره‌نین قاباغېنا باخ. بیلیر‌سن، هانسې گۆلدۆر؟ هئراتا گلمزدن أوّل آلمېشدېم.
مریم یالنېز ایندی فیکیر وئردی کی، پنجره‌نین قاباغېندا بیر زنبیل وار، زنبیلین هر ایکی طرفیندن آغ توبئرۏزالار2 ساللانېر.
– اۏنلار خۏشونا گلیر؟ یاخشېدې؟
– هه.
– اۏندا منه تَشَکّۆر إت.
– چۏخ ساغ اۏل… باغېشلا، تَشَکّۆر إدیرم.
– سن تیتره‌ییرسن. بلکه قۏرخورسان مندن؟ سنی قۏرخوتدوم؟ مَڲَر من قۏرخولویام؟
مریم اۏنا باخمېردې، اۏنون سؤز‌لرینده بیر بیج‌لیک أداسې، اۏیون اۏیناماق هاواسې سئزدی. تئز باشېنې بولادې، بو، اۏنلارېن إولی‌لیک یاشامېندا ایلک یالان ایدی.
– یۏخ؟ اۏندا چۏخ یاخشې. یانې، سَنین اۆچۆن یاخشې اۏلاجاق. چۆنکی ایندی بو إو سنیندی. اۏنو سئوه‌جکسن، گؤرَرسَن. سنه دئدیم کی، إلئکتریک ایشېغېمېز وار؟
گئجه‌لر ایشېق هر زامان وار، گۆندۆزلر هردن سؤندۆرۆلۆر.
إله بیل اۏتاقدان چېخماق ایسته‌ییردی، آما قاپېدا لنگیدی، فیکیر‌لی-فیکیر‌لی گؤزلرینی قېیېب سیقارېندن چېخان تۆستۆیه باخدې، باخدې… مریمه إله گلدی کی، اۏ نه‌سه دئمک ایسته‌ییر. آما هئچ نه دئمه‌دی. قاپېنې اؤرتۆب گئتدی. مریم چمدانې، چیچک‌لری ایله اۏتاقدا تک قالدې.
10.
ایلک گۆن‌لر مریم، دئمک اۏ‌لار کی، اۏتاغېندان چېخمېردې. صۆبح چاغې آذان سَسینه اۏیانېر، ناماز قېلېر، سۏنرا یئنه ایستی یاتاغېنا گیریردی. رشید سَحَرلر یویوناندا، إعمالات‌خاناسېنا یۏلا دۆشنده، اۏتاغېنا باش چکیب اۏنو یۏخلا‌یاندا اۏ هله یاتېردې. پنجره‌سیندن حَیَطده گزَن رشیدی گؤرۆر، اۏنون اؤز یئمه‌ڲینی چرخین توشه‌سینا نئجه باغلادېغېنې، چرخی حَیَطدن کئچیردیب کۆچه‌یه نئجه چېخدېغېنې، أڲلَشیب پئدال‌لارېنې نئجه فېرلاتدېغېنې گؤرۆردۆ. چرخ دؤنگه‌ده ایتنه قَدَر رشیدین إنلی چیڲین‌لرینی گؤره بیلیردی.
گۆندۆزلر مریم یاتاغېندان آز قالخېردې. چۏخ دارېخاندا، یا دا اؤزۆنۆ یالقېز حیسّ إدَنده مطبخه إنیر، یاغ لکه‌لریندن چیرک‌لَنمیش ماسایا، یانمېش خؤرک اییی وئرَن گۆللۆ پلاستیک پرده‌لره أل گزدیریر، سیییرمه‌لری چکیر، چئشیدلی جۆر قاشېق، پېچاق، کفگیر و ساییر اۏنون گۆنده‌لیک إو یاشامې‌نېن بیر حیصّه‌سی اۏلاجاق بو آلَت‌لره باخېردې. بۆتۆن بونلار اۏنون یاشامېنا فلاکت گتیر‌میشدی، اۏنو کؤکۆندن قۏپارېب بورایا آتمېشدې، یان-یؤوره‌ده هر شئی اۏنا یاد ایدی.
داخما‌لارېندا بَلیرمیش بیر واختدا یئمک ایسته‌ییردی. بورادا ایسه آج‌لېغې آز حیسّ إدیردی. هردن بۏیاد دۆڲۆ و بیر پارچا چؤرک گؤتۆرۆب قۏناق اۏتاغېنا چکیلیر، پنجره‌نین یانېندا یئییردی. بورادان کۆچه‌نین بیرمرتبه‌لی إولری‌نین دام‌لارې گؤرۆنۆردۆ. قۏنشو حَیَطلرده زیویه جاماشېر آسان، اوشاق‌لارې یاتېزدېران قادېن‌لار، کۆللۆکده إشه‌له‌نن تۏیوق‌لار، حَیَطلرده بئل و خک‌أنداز، آغاج‌لار آلتېندا همیشه‌کی کیمی گؤوشه‌یه‌ن اینک‌لر – هر شئی آیدېن گؤرۆنۆردۆ.
گۆل دامانداکې یای گئجه‌لرینی حَسرَت’له خاطېرلادې. آی ایشېغېندا آنا‌سې ایله داخما‌نېن یاستې دامېندا یاتېردېلار. بۆرکۆدن پالتار آدامېن بَدَنینه إله یاپېشېردې، إله بیل یاش یارپاق پنجره‌یه یاپېشېب. قېشدا سَحَرلر داخمادا مۏللا فئیضول’لا ایله مۆقَدَّس “قوران”اې اۏخودوق‌لارې یادېنا دۆشدۆ. آغاج‌لاردان بوز لۆله‌لری قېرېلېب شاققېلتې ایله داما دۆشۆر، قار توتموش بوداق‌لاردان قارغا‌لارېن سَسی گلیردی.
ایش‌سیزچې‌لېقدان اؤزۆنه یئر تاپمایان مریم مطبخدن قۏناق اۏتاغېنا کئچیر، سۏنرا یوخارې مرتبه‌یه، اؤز اۏتاغېنا قالخېر، سۏنرا یئنه آشاغې مرتبه‌یه دۆشۆردۆ. بیر آزدان یئنه اؤز اۏتاغېنا قایېدېر، ناماز قېلېر، یاتاغېندا اۏتوروب آناسې‌نېن خیفّتینی چکیر، درده باتېردې. چۏخ دارېخېردې.
گۆن غروبا أڲیلنده داها چۏخ غۆصّه دویوردو. بئله آخشام‌لارېن بیرینده رشیدین، نهایت، اؤز أر‌لیک وظیفه‌سینی یئرینه یئتیرمک ایسته‌یه‌جه‌ڲینی دۆشۆنَنده یازېق قېزېن دیش‌لری بیر-بیرینه دَ‌ڲیردی. یاتاغېنا اوزانېر، تیر-تیر أسیردی کی، أری نه واخت شام یئمه‌ڲینی یئیه‌جک. رشید یاتماغا گئدنده حؤکمن مریمین قاپې‌سې آغزېندا دایانېر، اۏنا باش چکیردی.
– نه تئز یاتمېسان؟ بئله تئز؟ هله ساعات یئددی دیر. یاتمامېسان کی؟ منی إشیدیرسَن؟
رشید، مریمدن سَس گلمه‌یینجه قاپې‌نېن آغزېندا دایانېب قاران‌لېق اۏتاغا باخېردې.
– یاتمامېشام، بوردایام، – مریم دئییردی.
رشید اۏنون قاپې‌سې آغزېندا یئره اۏتوروردو. مریم قاران‌لېق اۏتاغېندان اۏنون شاققا‌لې بَدَنینی، اوزون آیاق‌لارېنې، دۏنقار بورنونو گؤرۆردۆ. سیقارې همیشه‌کی کیمی داماغېندا کؤزه‌ریردی.
اؤز ایشیندن، گۆنۆن نئجه کئچدیڲیندن دانېشېردې رشید. دئییردی کی، خاریجی ایش‌لر ناظیری ایکی جۆت دری آیاق‌قابې سیفاریش وئریب – هم ده اۏ یالنېز رشیده سیفاریش وئریر. پۏلشا دیپلۏماتې اؤزۆ و آروادې اۆچۆن صندَل سیفاریش إدیب. آدام‌لارېن آیاق‌قابې ایله باغلې خورافاتېندان دانېشېردې: اۏنلارې یاتاغې‌نېن اۆستۆنه قۏیماق اۏلماز – عائله‌یه اؤلۆم گتیرَر، ایلک اؤنجه سۏل آیاق‌قابېنې گئیسه‌ن – إوه داوا-دالاش دۆشَر.
– خۆصوصَن، جۆمعه گۆن‌لری، بیلمَزدن بئله شئی‌لره یۏل وئرسن… – رشید دئدی. – بیر ده دئییرلر کی، آیاق‌قابې‌لارېن ایپینی بیر-بیرینه باغلایېب مېخدان آسماق پیس علامت دیر.
رشید اؤزۆ بئله شئی‌لره اینانمېردې، “آرواد‌لارېن اویدورماسېدې” دئییردی. إشیتدیڲی-بیلدیڲی خبر‌لردن دانېشېردې. مثَلَن، دئییردی کی، آمریکا
پرئزیدئنتی نیکسۏن قال‌ماقال اۆستۆنده ایستئعفا وئریب.
بئله واخت‌لاردا مریم سوسوردو؛ اۏ، نیکسۏنو تانېمېردې، قال‌ماقا‌لې حاققېندا هئچ نه إشیتمه‌میشدی. بئله آن‌لاردا هَیَجان‌لار اۏنو اۆزۆردۆ – أری نه واخت سؤزۆنۆ قورتاراجاق، سیقارېنې سؤندۆرۆب گئده‌جک. کۏریدۏر‌دان کئچیب گئدن رشیدین آیاق سَس‌لرینی، آشاغې مرتبه‌ده قاپې‌سې‌نېن آچېلېب-اؤرتۆلدۆڲۆنۆ إشیدندن سۏنرا دَمیر کیمی کؤکسۆنه سېخدېغې ألی آچېلېر، یومشالېردې.
بیر گۆن آخشام رشید سیقارېنې سؤندۆردۆ، آما گئتمه‌دی. قاپېیا سؤیکَنیب قالدې.
– سن چمدانېنې، نهایت، آچاجاقسان، یا یۏخ؟ – باشې ایله بوجاقداکې
چمدانا ایشاره إتدی. قۏل‌لارېنې سینه‌سینده چارپازلادې. – بیلیرم کی، سنه بیر آز واخت لازېم ایدی. آما دارېخماق واختې کئچدی داها. بیر هفته کئچدی، سن’سه…
صاباحدان اؤزۆنۆ آروادېم کیمی آپار. فاهمیدی؟ باشا دۆشدۆن؟ مریمین دیشی-دیشینه دَڲدی.
– جاواب وئر ده…
– باشا دۆشدۆم.
– یاخشې، – اۏ دئدی. – نه فیکیرلَشیرسن؟ بورا هۏتئل دَڲیل کی… من بوردا گئدیب-گله‌نی ساخلامېرام کی. اۏح، یۏخ، یۏخ، یۏخ… آللاه‌و-أکبر! یئنه گؤز یاشې؟ نه دئمیشدیم سنه، مریم؟ یئنه آغلاماق؟
إرته‌سی گۆن سَحَر رشید ایشه گئدن کیمی مریم چمدانېنې آچدې، پالتار‌لارېنې دۏلابا یېغدې، قویودان دۏلچا ایله سو گتیریب اۏتاغې‌نېن پنجره‌لرینی یودو. سۏنرا آشاغېدا قۏناق اۏتاغې‌نېن پنجره‌لرینی، دؤشه‌مه‌نی یودو، تاوانېن بوجاق‌لارېنده هؤرۆمچک تۏرلا‌رېنې آلدې. پنجره‌لری آچېب اۏتاق‌لارېن هاواسېنې دَڲیشدی.
سۏنرا قازانا اۆچ فینجان مرجیمک تؤکدۆ، کؤک و یئرآلما دۏغرایېب سویا آتدې. مطبخ دۏلابېندان، چیرکلی بانکا‌لارېن آرخاسېندا‌کې أدویّه‌‌لر آراسېندان اون تاپېب نانا‌نېن اؤرگتدیڲی کیمی خمیر یۏغوردو، سۏنرا خمیرین اۆزۆنه اون سَپیب یاش أسگییه بۆکدۆ. حیجابې باشېنا آتېب ایجتیماعی چؤرک‌خانایا گئتدی.
رشید چؤرک‌خانا‌نېن یئرینی اۏنا سؤیله‌میشدی – کۆچه ایله بیر آز سۏلا، سۏنرا ساغا گئتمه‌لی ایدین. قادېن‌لار، اوشاق‌لار هامېسې إله اۏ سَمته گئدیردی، مریم ده اۏنلارېن آرخاسېنجا گئتدی. مریم فیکیر وئردی کی، آنالارېنېن آرخاسېنجا، یا دا اۏنلاردان قاباقدا قاچان اوشاق‌لارېن أیین-باشېندا یاماقدان یئر یۏخ ایدی،
شالوار‌لارې یا حددن چۏخ قېسا، یا دا اۏلدوقجا بؤیۆک ایدی، آیاق‌لارېندا‌کې صندَل‌لرین قایېش‌لا‌رې قېرېق-قېرېق اۏلدوغوندان آیاق‌لارېندا اۏینایېردې. اۏنلار أل‌لرینده‌کی چوبوقلا چرخ تَکَری‌نین کؤهنه، پاسلې دیسکینی یۏل‌بۏیو دېغېرلادېردېلار.
آنالارې اۆچ-اۆچ، دؤرد-دؤرد، بعضی‌لری بورکا گئیمیش، بعضی‌لری بورکاسېز، دئیه-گۆله گئدیردیلـر. آما سئوینمه‌ڲه نه‌دن هانې – قادېن‌لار إله هئی خسته اوشاق‌لارېندان، تنبل، فرسیز أرلریندن دانېشېر، بیری-بیرینی لاغا قۏیوردولار.
– کاش بو یئمک‌لر اؤز-اؤزۆنه بیشه’یدی.
– واللاه-بیللاه، بیر دقیقه دینج‌لیڲیم یۏخدو!
– بیلیر‌سن، نه دئییر منه؟ واللاه، یالان دئمیرَم…
چؤرک‌خانایا گئدن یۏلدا، نؤوبه‌ده عئینی سؤزلر، غریبه هنَک‌لر قاتېلمېش شیکایت دۏلو سَس‌لر بیتمک بیلمیردی. کیمین’سه أری قومارا قورشانېب، کیمین’سه إوینده قاینانا حؤکمران‌لېق إدیر، أر آروادېنا بیر روپی ده وئرمیردی. مریم چۏخ تعجّۆب‌لنیردی: نئجه اۏلور، بو قادېن‌لار هامېسې بخت‌لریندن ناراضېدې، نییه هامې‌نېن أری بئله فرسیز، فراسَتسیزدی؟ یۏخ’سا اۏنون خبرسیز اۏلدوغو گۆنده‌لیک آرواد صؤحبَت‌لریدی بونلار؟ دۆڲۆ ایسلاتماق، خمیر یۏغورماق کیمی گۆنده‌لیک بیر شئی؟ یۏخ’سا اۏ دا تئزلیک’له بو سؤز‌لری دانېشما‌لې اۏلاجاق؟
تندیر‌خانا نؤوبه‌سینده مریم قادېن‌لارېن باخېش‌لارېنې اۆزه‌رینده حیسّ إدیردی. آرخاسېندا پېچېلتې‌لار إشیتدی. اۏووج‌لارې‌نېن ترله‌دیڲینی حیسّ إتدی. اۏنا إله گلدی کی، یان-یؤوره‌ده هامې اۏنون حرامی اۏلدوغونو بیلیر، اۏ – آتاسې‌نېن، عائله‌سی‌نین رۆسوایچې‌لېغې ایدی، آناسېندان اۆز دؤندرمیش، اؤزۆنۆ آبرې‌سېز إتمیشدی.
حیجابېن اوجو ایله اۆست دۏداغې‌نېن ترینی سیلدی، اؤزۆنۆ أله آلماغا چالېشدې.
إله بیل بیر آز تۏختادې.
سۏنرا کیمین’سه ألی چیڲنینه تۏخاندې. دؤنۆب باخدې. آغ‌بَنیز، گیرده صیفَتلی، قېسا وورولموش قارا، قېورېم ساچ‌لارې اۏلان، خۏش سیمالې، کؤک بیر قادېن ایدی. اۏ دا حیجاب گئیمیشدی. مریم’له مۆقاییسه‌ده، کۏپپوش دۏداق‌لارې واردې، بیر آز آشاغې ساللانمېش آلت دۏداغې‌نېن چَنه‌یه بیتیشن یئرینده ایری بیر خال واردې، یاشېلا چالان ایری گؤز‌لری مئهریبان‌لېق ساچېردې.
– سن رشیدجا‌نېن تزه آروادېسان، إله‌می؟ – قادېن دئدی، گۆلۆمسۆندۆ. – هئراتدان اۏلان؟ لاپ جاوانسان کی!.. آدېن دا مریمجاندې، هه؟ منیم آدېم فریبدیر، بیر کۆچه‌ده اۏلوروق، سیزدن بئش-آلتې إو اۏ یانا. یاشېل قاپې‌سې اۏلان إو بیزیمدی. بو دا منیم اۏغلومدو، نور.
قادېنېن یانېنداکې اۏغلانېن دیری‌باش، گۆلۆمسَر اۆزۆ، عئینی’له آنا‌سې کیمی قېورېم ساچ‌لارې واردې. بیر چنگه سا‌چې سۏل قولاغې‌نېن دیبینه دۏغرو قېورېلمېشدې. اۏیناق باخېش‌لارې بیر یئرده قرار توتا بیلمیردی.
– سلام، خالاجان، – اۏغلان دئدی.
– نورون اۏن یاشې وار. بؤیۆک قارداشې‌نېن آدې أحمددی.
– اۏنون اۏن اۆچ یاشې وار، – نور دئدی.
– اۏ بیری اۏغلومون دا قېرخ یاشې وار، – فریبه ریشخند’له گۆلدۆ. – أریمی دئییرَم، آدې حکیمدی. بوردا، دئه مازانقدا اؤرگتمَندی. هردن بیزه گل، اۏتوروب چای ایچک…
سۏنرا، إله بیل جسارته گله‌رَک قادېن‌لار مریمی دؤوره‌یه آلدېلار.
– دئمک، سن رشیدجا‌نېن تزه آروادېسان؟
– کابول خۏشونا گلیر؟
– من هئراتدا اۏلموشام. عمیم اۏغلو اۏرادا یاشایېر.
– أوّل اۏغلان ایسته‌ییرسَن، یا قېز؟
– هله میناره‌‌لر! بیلیر‌سن، نئجه گؤزَل دیر!؟ هئرات چۏخ گؤزَل شَهَر دیر.
– أوّل اۏغلان اۏلسا یاخشېدې، مریمجان، نسلین آدېنې یاشاداجاق…
– پاه! اۏغلان‌لار إولَنیر، سۏنرا قاچېب گئدیرلـر. قېز ایسه سننن قالېر، قۏجا‌لېقدا سنه دایاق اۏلور، قایغېنې چکیر…
– إشیتمیشدیک سیزین گلمه‌ڲینیزی…
– أکیز دۏغارسان: بیر قېز، بیر اۏغلان. هامې دا راضې قالا‌ر.
مریم دوروخوب قالمېشدې. بیر آددېم گئری چکیلدی. نَفَسی تنگیییر، قولاق‌لارې گۆپپۆلده‌ییردی، نبضی تئز-تئز ووروردو، هر یاندا یاد اۆز‌لر، یاد باخېش‌لار… بیر آز دا گئری چکیلدی. آما اۏنو دؤوره‌یه آلمېشدېلار.
یالوارېجې باخېش‌لار’لا فریبیه باخدې. اۏ، ایشی باشا دۆشدۆ، قاش-قاباغېنې تورشوتدو.
– یاخشې، – دئدی، – کنارا چکیلین، راحات قۏیون قېزې. قۏرخوتدوز کی اۏنو. دسته‌رخانداکې خمیری سینه‌سینه سېخېب قادېن‌لارېن آراسېندان چېخدې.
– هارا گئدیرسن، همشیره؟
قادېن‌لارېن إحاطه‌سینده‌ن چېخان کیمی، مریم یئریندن گؤتۆرۆلدۆ و کۆچه‌آشاغې قاچدې. آما کۆچه‌نین باشېندا عکس طرفه گئتدیڲینی باشا دۆشۆب قایېتدې، باشېنې آشاغې سالېب گئرییه یۆیۆردۆ. آیاغې نه‌یه‌سه ایلیشدی، هامې‌نېن گؤزۆ قاباغېندا یېخېلدې، دئیه‌سن، دیزینی أزدی. سۏنرا آیاغا دوروب هئچ کیمه باخما‌زدان یئنه یۆیۆردۆ.
– نه اۏلدو سنه، همشیره؟
– دیزین قانایېب کی…
مریم دؤنگه‌نی بورولدو. سۏنرا بیر دؤنگه.
بو دا اۏنلارېن کۆچه‌سی. بس رشیدین إوی هانسې ایدی؟ خاطېرلایا بیلمیردی. یئنی‌دن کۆچه ایله قاچدې، اومودسوز‌لوقدان گؤز‌لری دۏلدو. قاراسېنا آختارماغا باشلادې. بیر-ایکی حَیَطین قاپې‌سې آچېق ایدی، بیری‌نین قاپې‌سېنې آچدې، اؤرتدۆ. باشقا حَیَط ایدی. اۏ بیری حَیَطده ایسه تۏیوق‌لار، ایت واردې. اۏنلارېن ایتی، تۏیوغو یۏخ ایدی. دَهشَته گلدی. ایشه باخ، أری ایشدن گله‌جَک، آما آروادې اؤز إوینی تاپا بیلمیر! دیزی قانایېب، گؤز‌لری یاشلېدې…
مریم هېچقېردې، دوعا إتدی. قاپې‌لارې بیر-بیر ایته‌له‌ییب باخېردې: بو بیزیم حَیَط دَڲیل. بو دا. نهایت، بیر قاپېنې آچاندا اۆره‌ڲی یئرینه گلدی. پییۏخشار تیکیلی. تالوار. سو قویوسو. آللاها شۆکۆر! حَیَطه گیریب جفته‌نی إندیردی. آز قالا، گۆج’له اؤزۆنۆ دووارا یئتیردی، یاپېشا-یاپېشا دووارېن دیبینده یئره چؤکدۆ. اۏتوروب آیاق‌لارېنې اوزاتدې.
هئچ واخت بئله یالقېز اۏلمامېشدې.
همین گئجه رشید إوه گلنده ألینده بیر باغلاما واردې. سیلینمیش پنجره‌لر، یویولموش دؤشه‌مه، هؤرۆمچک تۏرلا‌رېندان تمیزلَنمیش تاوان اۏنون دیققتینی چکمه‌دی – مریم پرت اۏلدو. آما قۏناق اۏتاغې‌نېن دؤشه‌مه‌سینده سریلمیش تمیز سۆفره، حاضېر یئمک اۏنو گؤزله‌ییردی – باخ، بو، اۏنا لَذَّت إله‌دی.
– داال3 پیشیرمیشَم، – مریم دئدی.
– چۏخ یاخشې! من ده کی، آجېندان اؤلۆرَم.
مریم آفتافادان رشیدین ألینه سو تؤکدۆ، أری یویوندو. رشید قورولانانا قَدَر اۏ، ایستی داال چکیلمیش قابې و آغ، نازیک دۆڲۆدن پیشیردیڲی بیر بۏشقاب یئمه‌ڲی سۆفره‌یه قۏیدو. مریم ایلک دفعه أرینه یئمک پیشیریردی، آما
یئمک پیشیرنده هئچ اؤزۆنده دَڲیلدی، أل-آیاغې تیتره‌ییردی. چؤرک‌خانا‌نېن یانېندا باش وئرَن‌لر اۏلماسایدې، خؤره‌ڲه زنجفیل، یا دا باشقا أدویّه‌‌لر قاطاردې.
رشید قاشېغېنې قېزېلې رنگده اۏلان داال قابېنا اوزاتدې. مریم نَفَسینی چکمیردی. بیردن یئمک خۏشونا گلمه‌دی، حیرص’له گئری ایته‌لَدی؟ آجېقلاندې؟
– إحتیاطلې اۏل، – دئدی، – بیر آز ایستی دیر.
رشید دۏداق‌لارېنې بۆزۆب قاشېغېنا اۆفۆردۆ، سۏنرا إحتیاط’لا آغزېنا قۏیدو.
– داد‌لېدې. بیر آز دوزو آزدې، آما یاخشېدې. داها یاخشې اۏلا بیلَر.
بیر آز یۆنگۆل‌لَشدی، أری‌نین نئجه یئمه‌ڲینه باخدې. قلبینده بیر اؤزۆندن راضې‌لېق حیسّی اۏیاندې. “یاخشېدې، بوندان دا یاخشې پیشیره بیلَر”. تعجّۆبلۆ ایدی – تعریف اۏنو نئجه قانادلاندېرمېشدې. دۆنَنکی پرت‌لیک یۏخ اۏلموشدو، دئیه‌سن.
– صاباح جۆمعه گۆنۆ دېر، – رشید دئدی. – ایسته‌ییرسَن، شَهَری گؤرسه‌دیم سنه؟
– کابولو؟
– یۏخ، کلکۆتتنی.
مریم بیر آن‌لېق توتولدو.
– هَنَک إدیرم. ألبتّه، کابولو. اؤزگه شَهَریمیز وار؟ – سۏنرا ألینی اوزادېب گتیردیڲی باغلامانې گؤتۆردۆ. – آما ایلک اؤنجه، سنه بیر شئی دئمه‌لی‌یم.
باغلاما‌زدان گؤڲ رنگده بیر بورکا چېخارتدې. بۆزمه‌لی پالتارېن أتک‌لری دیزلری اۆسته یایېلدې. پالتارې بۆکۆب مریمه باخدې.
– منیم کیشی مۆشتری‌لریم وار، – دئدی. – اۏنلار دۆکانا آروادلارېنې دا گتیریرلـر. آرواد‌لار اۆزۆ آچېق گلیرلـر، منیم’له دانېشېرلار، اوتانمازدان، چکینمز‌دن گؤزۆمه باخېب دانېشېرلار. دۏداق‌لارېنې رنگله‌ییر، گؤزلرینه سۆرمه چکیر‌لر. دیزدن یوخارې یوبکا گئیینیرلر. هردن اۏنلارېن اؤلچۆسۆنۆ گؤتۆرمک لازېم گلیر، آیاق‌لارېنا، دیز‌لرینه ألیم تۏخانېر. أرلری هئچ نه دئمیر، دایانېب باخېر‌لار. بیر یاد کیشی‌نین اۏنلارېن آروادلارې‌نېن چېلپاق آیاق‌لارېنا تۏخانماغې اۏنلارې ناراحات إله‌میر! إله‌بیل کی، چاغداش آدام‌لاردې، ساواد‌لې، عاغېللې اینسان‌لاردې. عاغېل‌لارېنا دا گلمیر کی، آدلارېنې، ناموس‌لارېنې رۆسوای إدیرلر.
رشید باشېنې بولادې.
– اۏنلار داها چۏخ کابولون زنگین رایۏن‌لارېندا یاشایېرلار. صاباح اۏ یان‌لارا گئده‌ریک، گؤرَرسَن. آما بئله‌لری بو طرف‌لرده ده اۏلور، مریم، لاپ قۏنشولوغوموزدا. کۆچه‌میزده بیر اؤرگتمَن یاشایېر. حکیم دیر آدې. بو اؤرگتمنین آروادې فریبه باشېنې اؤرتمۆر، بۏینونا بیر شرف سالېب چېخېر کۆچه‌یه.
دۏغروسو، آدام خجالت چکیر، آرواد أرینی نئجه سایمایا بیلَر؟ رشید سرت باخېش‌لار’لا مریمی سۆزدۆ.
– آما من إله‌لریندن دَڲیلم، مریم. بیزیم طرف‌لرده قېیقاجې بیر باخېش، یانلېش بیر سؤز قان تؤکۆر. دۏغولدوغوم طرف‌لرده قادېنېن اۆزۆنه یالنېز اۏنون أری باخا بیلَر. ایسته‌ییرم بونو هر زامان یادېندا ساخلایاسان. باشا دۆشۆرسَن؟
مریم باشېنې ترپَتدی. أری باغلامانې اۏنا اوزاتدې، مریم آلدې.
بیر آز قاباق پیشیردیڲی یئمه‌ڲه گؤره إشیتدیڲی تعریفدن دویدوغو سئوینج بیر آن ایچینده یۏخ اۏلدو. عَوَضینده، اۆره‌ڲی سېخېلدې. کیشی‌نین ایراده‌سی اۏنا گۆل دامان
کندی‌نین باشې اۆزه‌ریندن گؤڲ‌لره اوجالان صفیدکوه داغ‌لارې کیمی سرت، سارسېلماز گؤرۆندۆ.
– دئمک، بونو دانېشدېق. ایندی‌سه، منه بیر آز دا یئمک وئر. 11.
مریم یاشامېندا ایلک دفعه ایدی کی، بورکا گئییردی. یاخشې کی، رشید اۏنا
کؤمَک إتدی. بورکا‌نېن باش اؤرتۆڲۆ آغېر و دار اۏلدوغوندان باشېنې سېخېردې، تۏر نیقاب آرخاسېندان دۆنیایا باخماق ایسه لاپ تعجّۆبلۆ ایدی. گئیینیب اۏتاقدا اۏ باش-بو باشا گئتدی، آما آیدېن اۏلدو کی، بورکا‌نېن أتک‌لرینی تئز-تئز تاپدایېر، هم ده بۆدره‌ییردی. اۆزۆنۆ توتان اؤرتۆک ایسه هردن آغزېنا گیریردی.
– عئیبی یۏخ دېر، اؤرگه‌شه‌رسن، – أری اۏنو ساکیت‌لَشدیردی. – هله خۏشونا دا گله‌جَک.
اوتوبوس’لا شرئ-ناو پارکېنا، رشید پارکېن آدېنې بئله دئدی، قَدَر گئتدیلر. اوشاق‌لار یئللنجه‌ک‌لرده یئللنیر، ایکی آغاج گؤوده‌سی آراسېندا باغلانمېش کؤهنه تۏر اۆستۆند‌ن والیبال اۏینایېردېلار. بعضی‌سی چَرپَلنگ اوچوروردو. مریم أری‌نین یانېنجا یئریییر، هردن ده بۆدره‌ییردی. ناهار واختې اۏنلار مسجیدین یانېندا یئرله‌شن حاجې یاقوبون کاباب‌خاناسېنا گئتدیلر.
کاباب‌خانا‌نېن دؤشه‌مه‌سی یاش، ایچه‌ری تۆستۆ ایله دۏلو ایدی. دووارلاردان چیڲ أت اییی گلیر، بَرکدن موسیقی چالېنېردې. آرېق، چلیم‌سیز کابابچې اۏغلان‌لار بیر ألی ایله شیش‌لری جلد چئویریر، اۏ بیری ایله میلچک‌لری قۏووردو‌لار. مریم هئچ واخت رئستۏراندا اۏلمامېشدې، اۏنا گؤره ده بو قَدَر یاد آدامېن اۏلدوغو بیر یئرده اۏتورماق ایلک اؤنجه اۏنا غریبه گلدی. اۆسته‌لیک، آغزېنا بیر تیکه یئمک قۏیماق
اۆچۆن بورکا‌نېن اوجونو هر دفعه قالدېرماق لازېم ایدی کی، بونا اۏ هله عادت إتمه‌میشدی. اۏ گۆن تندیر‌خانا‌نېن یانېندا اۏلدوغو کیمی، ایندی ده ایچینده بیر قۏرخو، هَیَجان باش قالدېردې. آما رشید یانېندا ایدی، بیر آزدان هر شئی یۏلونا دۆشدۆ، موسیقی، تۆستۆ، یان-یؤوره‌ده‌کی آدام‌لار اۏنو ناراحات إتمه‌دی. بورکادا ایسه، اۏنون تعجّۆبۆنه رغمَن، اؤزۆنۆ راحات حیسّ إدیردی – بورکا سنی یاد نظر‌لردن گیزلَدیردی، سن هامېنې گؤرۆر‌سن، اۏنلار ایسه سنی گؤرمۆر. اۏنا گؤره ده، اۏنون تشویشی عبَث ایدی – هئچ کیم اۏنون قلبینده‌کی رۆسوایچې گیزلین‌لردن خبر توتا بیلمَزدی.
کۆچه‌ده گزَنده رشید اۏنا بۆتۆن بینا‌لار حاققېندا معلومات وئریردی. بو، آمریکا سفیرلیییدی، اۏ – خاریجی ایش‌لر ناظیر‌لیڲی. ماشېن‌لارې گؤرسه‌ده‌رَک مارکا‌لارېنې، هارادا ایستئحصال اۏلوندوغونو دئییردی: سۏوئت “وۏلقا”لارې، آمریکا “سهئورۏلئت”لری، آلمان “اۏپئل”لری.
– هانسې ماشېن داها چۏخ خۏشونا گلیر؟ – رشید سۏروشدو.
جاوابې لنگیین مریم، نهایت، “وۏلقا”نې گؤرسه‌دنده رشید بَرکدن گۆلدۆ.
کابیل، مریمین گؤردۆڲۆ هئراتدان – قېز هئراتې دا آز گؤرمۆشدۆ – چۏخ ایزدیحاملې ایدی. بورادا آغاج آز ایدی، فایتۏن دا گؤزه آز دَ‌ڲیردی، آما ماشېن چۏخدو. هۆندۆر بینا‌لار، نقلیيّات اۆچۆن داها چۏخ سوئتۏفۏر‌لار، داها چۏخ آسفالت کۆچه‌لر. هر یئرده إشیتدیڲی بیر سؤز دیققتینی جلب إدیردی – “عزیز” آنلامېنې وئرَن “جۏ” سؤزۆنۆ بورادا “جان” کیمی، “همشیره” سؤزۆنۆ – “همشیری” (باجې) کیمی دئییردیلر و س.
رشید بیر کۆچه آل‌وئر‌چیسیندن قېزا دۏندورما آلدې. مریم هله بئله داد‌لې بیر شئی یئمه‌میشدی – اۆستۆنه پۆسته اۏوونتوسو سپیلمیش، دیبینه خېر‌دا دۆڲۆ یومرو‌لارې دۏلدورولموش بیر قاب دۏندورمانې بیر گؤز قېرپېمېندا اؤتۆردۆ. دۏندورما‌نېن لَذَّتینه، شیرین‌لیڲینه مات قالمېشدې.
اۏنلار کۏچئه-مۏرقها، تۏیوق بازارې آدلانان محله‌دن کئچنده رشید دئدی کی، بورا نیسبَتَن وار‌لې محله‌‌لردن بیری دیر؛ آل‌وئر‌چی‌لر’له، گلمه آلېجې‌لار’لا دۏلو اۏلان دار بیر کۆچه ایدی.
– بورادا خاریجی دیپلۏمات‌لار، زنگین بیزنئسمئن‌لر، کرال عائله‌سی‌نین یاخېن‌لارې یاشایېرلار. بیزیم کیمی آدام‌لار یۏخ.
– بس تۏیوق‌لار هانې؟ – مریم دئدی.
– مسأله بوراسېندا دېر کی، همین تۏیوق کۆچه‌سینده تۏیوق آدېندا بیر شئی گؤرمَزسن، – رشید دئدی و قَهقَهه چَکدی.
کۆچه بۏیو دۆزۆلن دۆکان‌لاردان، پیش‌تاختا‌لاردان اۏنلارا قاراگۆل دریدن پاپاق‌لار، رنگ‌به‌رنگ چاپان‌لار تکلیف إدیردیلر. بیر دۆکاندا رشید ناخېشلې، گۆمۆش خنجرین قیمَتینی سۏروشدو، اۏ بیری‌سینده کؤهنه بیر تۆفنگ’له ماراقلاندې، دۆکانچې آند-آمان إله‌دی کی، بس تۆفنگ بریتانییا ایله بیرینجی ساواشدان یادیگار قالېب.
– هه، ألبتّه. اۏندا من ده مۏشئ دایانام، – رشید یاواشجا دئییندی، دۏداق‌اوجو گۆلۆمسۆندۆ – مریم حیسّ إتدی کی، بو گۆلۆش یالنېز اۏنا عایید دیر. یالنېز آرواد أری‌نین بو سایاق گۆلۆشۆنۆن آنلامېنې باشا دۆشه بیلَر.
سۏنرا خالچا دۆکان‌لارې، جۆربه‌جۆر أل ایش‌لری، قنّادی، شیرنییات ماسالارې، گۆل دۆکان‌لارې، کیشی-قادېن پالتار‌لارې تیکیلن آتئلیئ‌لر گلیردی. مریم گؤردۆ کی، تۆل پرده‌لر آرخاسېندا گنج قېزلار دۆڲمه تیکیر، یاخالېق‌لارې اۆتۆلییرلـر. رشید هردن تانېش دۆکانچې‌لار’لا سلاملا‌شېر، حال-أحوال توتوردو – هردن فارسجا، هردن ده پوشتو دیلینده. اۏنلار أل وئریب گؤرۆشۆر، اؤپۆشۆر، مریم بو زامان بیر-ایکی آددېم کنار‌دا دایانېب گؤزله‌ییردی. رشید اۏنو چاغېرمېر، کیمسه ایله تانېش إتمیردی.
تۆل، بَزَک شئی‌لری ساتېلان دۆکا‌نېن قاباغېندا رشید دئدی کی، دۆکا‌نېن صاحابې اۏنون تانېشې دېر.
– بیر دقیقه‌لیڲه گؤرۆشۆم، سلام وئریم، گلیرَم، – دئییب دۆکانا گیردی. مریم ایزدیحاملې کۆچه‌ده گؤز‌له‌مه‌ڲه باشلادې. یان-یؤوره‌ده آدام‌لار
قایناشېردې. اۏ، کۆچه بۏیو مۆشتری چاغېران، مال داشېیان ساتېجې‌لارا، پییادا‌لارا، اوشاق‌لارا سیقنال وئریب کئچن ماشېن‌لارا باخېر، باخېردې. یالنېز اولاق‌لار ماشېنا یۏل وئرمیردی. اۏ دېر، خېر‌دا دۆکان‌لاردا یۏرقون گؤرکَملی، هردن سیقار چَکَن، هردن ده مۆشتری گؤرَن کیمی قاباغېنا یۆیۆرۆب پارچانې، یا دا خز یاخالېقلې دری مال‌لارېنې آچېب گؤرسَتمه‌ڲه تله‌سن تاجیرلـر…
آما مریمین دیققتینی داها چۏخ قادېن‌لار چکیردی. اؤزۆ ده نئجه قادېن‌لار!؟
کابولون بو حیصّه‌سینده قادېن‌لار إله بیل آیرې، سئچیلمیش بیر جینسدن ایدی. اۏنلارېن یاشادېغې یۏخسول محله‌لرده‌کی قادېن‌لار هارا، بونلار هارا؟ اۏنلارېن محله‌سینده قادېن‌لار هامېسې اؤرتۆنۆر، یاشېنېردې. بو قادېن‌لار ایسه – رشید نئجه دئییردی؟ – هه، “مۏدئرن” قادېن‌لار ایدی. چاغداش أفغان قادېن‌لارې چاغداش أفغان کیشی‌لرینه أره گئدیر، أرلری ایسه اۏنلارېن یاد کیشی‌لرین قاباغېندا اۆز-گؤزۆنۆ بزه‌ییب، باشې‌آچېق گزمه‌سینه هئچ نه دئمیرلر. قادېن‌لار کیمین’له ایسته‌ییر دانېشېردېلار. یاناق‌لارېندان قان دامان اوشاق‌لارې‌نېن آیاق‌قابې‌لارې، قۏل‌لارېندا دری قایېشلې ساعات‌لارې پار-پار یانېردې. اۏنلارېن چرخ‌لری‌نین هۆندۆر سۆکانې، تَکَر‌لرینده قېزېل میل‌لر واردې. دئه مازانقېن یاناق‌لارې چات-
چات اۏلان اوشاق‌لارې ایسه چوبوقلا تَکَر دیسکی فېرلادېر، بئله شئی‌لر یاد‌لارېنا دا دۆشمۆردۆ.
بو قادېن‌لارېن چیڲنینده چانتا واردې، آیاق‌لارې دار، قېسا یوبکادان چېخېردې. ماشېنېن سۆکانې آرخاسېندا اۏلان بیر قادېن ایسه سیقار ده چکیردی. اوزون دېرناق‌لارېنا چهرایې، نارېنجې لاک چکمیشدی، دۏداق‌لارې زانباق کیمی آل رنگده ایدی. هۆندۆردابان آیاق‌قابې‌لاردا، قارا گؤزلۆک’له‌رده إله بیل هارا’سا ایش دالېنجا تله‌سیردی‌لر. یان‌لارېندان اؤتۆب-کئچنده اۏنلاردان گلَن عطیر اییی مریمی ووردو. “یَقین، هامېسې بیل‌یورد قورتارېب”، – دۆشۆندۆ. گؤزَل بینا‌لاردا، اۏفیس’له‌رده ایشله‌ییر‌لر، هر بیری‌نین اؤز ماساسې وار، ماکینا‌دا یازېر‌لار، سیقار چکیر، تئلئفۏن’لا واجیب دانېشېق‌لار آپارېر‌لار. بو قادېن‌لارېن یاشامې مین‌بیر سیر’له دۏلودو. مریم هارا، اۏنلار هارا؟ اؤزۆنۆن نئجه آشاغې‌لاردا اۏلدوغونو حیسّ إدیر، تئزآلدانان‌لېغېنۆ، عواملېغېنې و ظاهیری گؤرکَمینی اۏنلار’لا مۆقاییسه إدیر، اؤز گؤزۆندن دۆشۆردۆ.
حیسّ إتدی کی، رشید چیڲنینه تۏخاندې، ألینه نه‌سه وئردی.
– ساخلا بونو.
تۆند-قېرمېزې رنگلی ایپک شال ایدی. اۆستۆنده ظریف شۆشه مونجوق‌لارې واردې، ساچاق‌لارې زر‌لی ایپ‌لر’له ایشلَنمیشدی.
– خۏشونا گلیر؟
مریم باشېنې قالدېردې. رشید گؤز ووروب باخېش‌لارېنې یانا چَکدی. اۆره‌ڲه ایشله‌ین ریقَّت ایدی بو.
جلیل هديه وئرَنده حددن چۏخ لۆطف‌کار اۏلوردو، دئیه-گۆله، سئوینه-سئوینه وئریردی، إله بیر اؤزل تَشَکّۆر-زاد دا گؤزله‌میردی. نانا جلیلین بخ-شیش‌لری حاققېندا دۆز فیکیرلَشیردی – اۏنلار تؤوبه علامت‌لری ایدی، صمیمییَّت چاتېشمېردې اۏنلاردا، بو یۏل’لا سانکی جلیل اؤز گۆناهېنې یوماق ایسته‌ییر، ویجدانېنې ته‌سکین إدیردی. بو، اۏنون حرکت‌لرینده حیسّ اۏلونوردو. آما بو شال أصل بخ-شیش ایدی، اۆرَکدن وئریلمیشدی – مریم بونو باشا دۆشدۆ.
– چۏخ گؤزَل دیر، – دئدی.
. . .
همین گئجه رشید یئنه اۏنا باش چکمه‌ڲه گلدی. آما قاپې آغزېندا
دوروب سیقار چکمک عَوَضینه بو دفعه کئچیب اۏنون اوزاندېغې یاتاقدا اۏتوردو. یاتاغې‌نېن یایې جېرېلدادې.
بیر آن‌لېق، یالنېز بیرجه آن‌لېق دایاندې، سۏنرا اوزانان ألی مریمین اۆزۆنده، بۏینوندا گزدی. سۏنرا یۏغون، کَله-کؤتۆر بارماق‌لارې یاواش-یاواش آشاغې، قېزېن یاخاسېنا دۏغرو سۆرۆشدۆ، چیڲنیندن آشېب سینه‌سینه إندی… باش بارماغې پالتارې‌نېن اۆستۆند‌ن مه‌مه‌سینه تۏخاندې. مریم تیتره‌ییردی…
رشیدین ألی آشاغې‌لارا إندی، بارماق‌لارې‌نېن اوجو کۏفتاسېنېن بۆزمه‌لرینه دَڲدی…
– لازېم دَڲیل، – مریم پېچېلتې ایله دئدی. آیېن ایشېغېندا رشیدین قامتی، إنلی چیڲین‌لری، گئنیش سینه‌سی آیدېن سئزیلیردی، آچېق یاخاسېندان گؤرۆنن بیر چنگه بۏز تۆک گؤزۆندن قاچمادې.
ایندی رشیدین ألی کۏفتانېن اۆستۆند‌ن مریمین ساغ دؤشۆنۆ سېخېردې، اۏنون بورون پره‌‌لریندن چېخان اۏدلو نَفَسی قېزېن بۏینونو، بۏغازېنې قارسدې…
رشید بیر آندا اؤزۆنۆ پتونون آلتېنا سالدې. ایندی اۏنلار یاناشې اوزانمېشدې‌لار. مریم حیسّ إتدی کی، رشید أوّل اؤز قایېشېنې آچدې، سۏنرا دا ألی اۏنون شالوارې‌نېن رئزین قایتانېنې دارتدې. قېز بۆتۆن گۆجۆ ایله ملَفه‌دن یاپېشېب
اۏنو اۏوجوندا بۆرمه‌له‌دی. رشید، آز قالا، فېنخېرتې ایله اۏنون اۆستۆنه قالخدې.
مریم ایچینی چکه‌رَک گؤزلرینی یومدو، دیش‌لرینی بیر-بیرینه سېخدې.
آغرې آنی و گؤزلَنیلمز اۏلدو. قېزېن بَبَک‌لری یئریندن اۏینادې… دیش‌لری آراسېندان نفس آلان مریم باش بارماغې‌نېن أتینی دیشله‌دی. اۏ بیری قۏلونو رشیدین بئلینه دۏلادې، اۏنو اؤزۆنه سېخدې، بارماق‌لارې رشیدین کۆره‌ڲینی جېرماقلایېردې…
رشیدین باشې مریمین بالېشېندا، مریمین آلاجالانمېش گؤز‌لری اۏنون چیڲین‌لری اۆستۆند‌ن تاوانا دیکیلمیشدی. قېز أسیردی، چیڲین‌لرینده رشیدین تؤوشۆین نَفَسینی دویور، دۏداق‌لارې بَرک-بَرک سېخېلېردې. تۆتۆن، بیر آز أوّل یئدیک‌لری قوزو کابابې و سۏغا‌نېن اییی گلیردی. گاه یاواش، گاه سرت تاکت’لا اۏنون قولاق‌لارې مریمین یاناق‌لارېنا تۏخانېر، تزه قېرخېلمېش اۆزۆ مریمین بۏیون-بۏغازېنې بیر آز دا دالایېردې.
ایشینی قورتاراندان سۏنرا مریمین یانېندا اوزانېب تؤوشۆین رشید بیله‌یینی اۆزۆنه توتدو. قاران‌لېقدا ساعاتې‌نېن ایشېق ساچان عقرب‌لرینه باخدې. بیر آز بئله‌جه اوزاندېلار. بیر-بیرینه باخما‌زدان.
– بورادا هئچ بیر عایېب یۏخ دېر، مریم، – رشید غئیری-ایختییاری دئدی. – إو‌لی آدام‌لارېن ایشی بو. پئیغمبَر ده، آرواد‌لارې دا بو ایشی گؤرۆبلر. بورادا هئچ بیر اوتانماق-زاد یۏخدو.
بیر آزدان رشید قالخېب پتونو مریمین اۆستۆنه آتدې، چېخېب اؤز اۏتاغېنا گئتدی. مریم اؤز ایلک تأثّۆراتې ایله باش-باشا قالدې، یاواش-یاواش آزالان آغرې‌سې ایله، گؤڲده دۏنوب قالمېش اولدوز‌لارا، آیېن اۆزۆنۆ تۏی دوواغې کیمی اؤرتَن بیر پارچا بولودا باخا-باخا تک قالدې.
12.
1974-نجۆ ایل ایدی. همین ایل رمضان پایېزا دۆشدۆ. مریم یاشامېندا ایلک دفعه گؤرۆردۆ کی، تزه دۏغموش آی‌پارا‌نېن ایشېغېندا شَهَر، اۏنون آهنگی، اۏوقاتې نئجه دَڲیشدی. کابول ساکیت‌لیڲه غرق اۏلموشدو. اؤنجه‌کی قاینار کۆچه‌لردن أثر-علامت یۏخ ایدی. دۆکان‌لار بۏشالدې. رئستۏران‌لار ایشېق‌لارېنې سؤندۆرۆب، قاپې‌لارېنې باغلادېلار. کۆچه‌لرده سیقار چَکَن یۏخ، آچېق پنجره قاباغېندا چای ایچن یۏخ. ایفطار واختې گۆنَش باتان کیمی شیرداروازا طرفدن تۏپ‌لارېن سَسی إشیدیلدی. آدام‌لار ایفطار آچېردې. مریم ده چؤرک و خورما ایله ایفطارېنې آچدې. عؤمرۆنده ایلک دفعه ایدی کی، اؤزۆنۆ هامې ایله بیر یئرده حیسّ إدیر، بیرلیکده بایرام إدیردی.
رشید جمعی بئش-آلتې گۆن اۏروج توتدو، اۏروج توتدوغو گۆن‌لرده إوه گلنده هئچ أحوالې اۏلموردو. آج‌لېق اۏنو عصبی، دؤزۆلمز إتمیشدی، هر شئیه حیرص‌لَنیردی. بیر گۆن مریم یئمه‌ڲی بیر آز گئج حاضېرلامېشدې، رشید چؤرک گؤتۆرۆب گؤیرتی ایله یئمه‌ڲه باشلادې. آما دۆڲۆنۆ، قوزو أتینی و بامییه ووردوغو کورمانې4 سۆفره‌یه قۏیاندان سۏنرا دا أری اۏنا أل وورمادې. هئچ نه دئمیر، سبزی ایله چؤره‌ڲی چئڲنه‌ییردی. إله آجېقلې ایدی، إله بیل آروادېنې هئچ گؤرمۆردۆ. مریم اۏنو دیندیرَنده رشید اۏنا باخدې، آما نظر‌لری اوزاق‌لارا دیکیلمیشدی.
رمضان آیې قورتاراندا مریم دریندن کؤکس اؤتۆردۆ.
خاطېرلادې کی، اؤز داخما‌لارېندا، رمضان بایرامې گۆن‌لرینده جلیل اۏنلارا باش چکیردی. کۏت‌شالوار گئیینیر، کراوات تاخېر، عئید-أل-فیطر بخشیش‌لری گتیریردی. بیر دفعه مریمه یۆن یای‌لېق آلمېشدې. جلیل اۏنلار’لا اۏتوروب اۆچلۆکده چای ایچیر، سۏنرا دا عۆذر ایسته‌ییب گئدیردی. چایې کئچیب اۏ تایدان اۏنلارا أل إله‌ین کیمی نانا
دۏداغې آلتدا دئیینیردی: “گئتدی أصل عائله‌سی ایله رمضان بایرامېنې قئید إتمه‌ڲه…”.
بایرامدا مۏللا فئیضول’لا دا اۏنلارا دَ‌ڲیردی. اۏ، مریمه زر‌لی کاغېذا بۆکۆلمۆش کانفئت، بیر زنبیل قاینانمېش، رنگلی یومورتا، بیسکوئیت گتیریردی. اۏ گئدندن سۏنرا، مریم سؤیۆد آغاج‌لارېندان بیرینه چېخېر، اۏنون گتیردیڲی کانفئت‌لری یئییر، کاغېذ‌لارېنې یئره آتېردې – زر‌لی کاغېذ‌لار آغاجېن دؤوره‌سینده گۆمۆش چېچک‌لر کیمی سپه‌لَنیردی. کانفئت‌لر قورتاران کیمی مریم بیسکوئیت‌لره گیریشیردی. سۏنرا قلم’له یومورتالار اۆزه‌رینده آدام صیفَت‌لری چکیردی. آما بو، اۏنو آز سئویندیریردی. بایرام‌لار مریمی قۏرخودوردو. بایرام‌لاردا آدام‌لار أن یاخشې پالتار‌لارېنې گئیینیر، قۏناق گئدیردیلـر. اۏ، هئراتې خاطېرلایېر، بایرام’لاشان، سئوینیب-گۆلن، قوجاقلا‌شان، بیر-بیرینی تبریک إدَن اینسان‌لارې یادېنا سالېردې. باخ اۏندا تک‌لیڲی، یالقېز‌لېغې اۏنو اینجیدیر، اوشاق قلبینی اینتهاسېز غۆصّه بۆرۆیۆردۆ. بایرام گۆن‌لری قورتاراندان سۏنرا بیر آز راحات اۏلوردو.
بو ایل ایلک دفعه ایدی کی، مریم اوشاق‌لېقدا خیال إتدیڲی رمضان بایرامېنې یاشامدا گؤرۆردۆ. رشید’له بیرلیکده شَهَره چېخدېلار. هئچ واخت بو قَدَر سئوینیب-گۆلن آدامې بیر یئرده گؤرمه‌میشدی. هاوا بیر آز سۏیوق اۏلسا دا، جماعت إولریندن چېخېب دسته-دسته یاخېن‌لارې، قۏهوم‌لارې ایله بایرام’لاشماغا گئدیردی. کۆچه‌ده آدام‌لار ایچینده مریم فریبنی گؤردۆ، کۏت‌شالوار گئیمیش اۏغلو نور دا یانېندا ایدی. فریبه آغ شرف باغلامېشدې، یانېندا جۆثّه‌سیز، اوتانجاق، گؤزلۆکلۆ بیر کیشی واردې. بؤیۆک اۏغلو دا یان‌لارېندا ایدی. خاطېرلادې کی، چؤرک‌خانا‌نېن یانېندا فریبه اۏنون آدېنې گَرَک کی، “أحمد” دئمیشدی. أحمدین چوخورا دۆشمۆش درین، کَدَر‌لی گؤز‌لری واردې، اوشاق‌لېغېندان هله ده أل چکمه‌یَن کیچیک قارداشېنا نیسبَتَن جیدّی یئریشی، آغېر حرکت‌لری ایله واختېندان تئز یاشا دۏلدوغو حیسّ اۏلونوردو. بۏینوندا “آللاه” کلمه‌سی حَکّ اۏلونموش کولۏن آسېلمېشدې. فریبه، یَقین کی، رشیدین یانېندا بورکادا اۏلان مریمی تانېمېشدې. رشیدین یانېندا اؤزگه کیم اۏلاسې ایدی کی؟ اوزاقدان أل إله‌دی، بَرکدن “عئید موباراک!” – دئدی.
مریم بورکا‌نېن آلتېندان باشېنې ترپه‌ده‌رَک گۆج’له سئزیلن بیر سلام وئردی.
– سن اۏ قادېنې تانېیېرسان؟ – رشید سۏروشدو. – اؤرگتمنین آروادېنې. مریم تانېمادېغېنې سؤیله‌دی.
– یاخشې اۏ‌لار کی، اۏندان اوزاق دوراسان. هاردا آشدې، اۏر‌دا باشدې. هم ده سؤز گزدیرَن… أری ده کی، اؤزۆنۆ ساواد‌لې آدام سایېر. آما سیچانا اۏخشایېر. بیر باخ، سیچانا اۏخشامېر؟
اۏنلار شرئ-ناو پارکېنا گلدیلر، یان-یؤوره‌ده تزه کؤینک گئیمیش اوشاق‌لار قایناشېر، سئوینج’له اۏینایېر، بایرام هديه‌لرینی بیر-بیرینه گؤرسه‌دیردیلر. قادېن‌لار پۏدنۏس‌لاردا شیرنییات آپارېردېلار. ویترین‌لرده بایرام ایشېق‌لارې یانېردې، بَرکدن موسیقی چالېنېردې. تانېمادېغې آدام‌لار مریمه “عئید موباراک!” دئییب کئچیردیلـر.
همین گئجه اۏنلار چامان مئیدانېنا گئتدیلر. مریم رشیدین یانېندا دوروب گؤڲۆ نورا بۏیایان یاشېل، قېرمېزې، سارې فیشنگ‌لره تاماشا إتدی. مۏللا
فئیضول’لا ایله داخما‌نېن حَیَطینده اۏتوروب اوزاقدان هئرات اۆزه‌رینده آتشفشانلېغا تاماشا إتدیڲی یادېنا دۆشدۆ. بو ساعات اۏ خئییرخواه قۏجانې إله گؤرمَک ایسته‌ییردی کی! غۆصّه‌دن قلبی سېخېلدې. خۆصوصَن، نانا اۆچۆن لاپ اۆره‌ڲی
پارچالاندې. کاش آنا‌سې ساغ اۏلایدې!.. اۏنون بو گۆنۆنۆ گؤره’یدی. گؤره’یدی کی، گؤزَل‌لیک و مسعودلوق بعضن هامېیا قیسمت اۏلور. حتتا اۏنون کیمی، آنا‌سې کیمی مظلوم‌لارا دا.
رمضان بایرامېندا اۏنلارا قۏناق‌لار گلدی. یالنېز کیشی‌لردی، رشیدین دۏست‌لارې. قاپې دؤڲۆلنده مریم بیلیردی کی، اۏ، یوخارې مرتبه‌یه – اؤز اۏتاغېنا گئتمه‌لیدی. کیشی‌لر آشاغېدا رشید’له چای ایچیر، سیقار چکیر، دانېشېردېلار. رشید اۏنا دئمیشدی کی، قۏناق‌لار گئده‌نه قَدَر اۏتاغېندان چېخماسېن.
مریم إعتیراض إتمه‌میشدی. دۏغروسو، بو، اۏنون خۏشونا دا گلمیشدی. دئمک، رشید اۏنلارېن بیرگه یاشامېنې مۆقَدَّس حئساب إدیردی. أری اۏنون لیاقتینی، ناموسونو قۏرویوردو. اۏنا گؤر نئجه قیمَت وئریردی!؟
رمضان بایرامې‌نېن اۆچۆنجۆ گۆنۆ رشید اؤزۆ ده دۏست‌لارېنا قۏناق گئتدی. مریمین معده‌سی آغرېیېردې، بۆتۆن گئجه‌نی أذيّت چَکدی، سو قایناتدې، هیل قاتېلمېش یاشېل چای ایچدی. قۏناق اۏتاغېندا هر شئی تؤکۆلۆب آرادا قالمېشدې – رمضان بایرامېنا گلمیش قۏناق‌لاردان سۏنرا قالا‌ن سلیقه‌سیز‌لیک – چئوریلمیش فینجان‌لار، تۏپا-تۏپا چېرتلانمېش بال‌قاباق تومو، چیرکلی بۏشقاب‌لار. مریم إوی یېغېشدېرماغا باشلادې، اۏنا غریبه گلیردی – کیشی‌لر نییه بئله تنبل و سلیقه‌سیز اۏلور؟
هئچ رشیدین اۏتاغېنا گئتمک فیکری یۏخ ایدی. آما یېر-یېغېش اۏنو ایلک اؤنجه پیلله‌لره چېخارتدې، سۏنرا دَهلیزه، اۏردان دا رشیدین قاپې‌سې آغزېنا گتیردی.
بیر ده گؤردۆ کی، رشیدین یاتاغې‌نېن یانېندا دېر. ایلک دفعه ایدی کی، أری‌نین اۏتاغېنا گلیردی. أری‌نین یاتاغېندا اۏتوردو. قۏرخدو، سانکی اۏغورلوق إله‌میش یا دا قاداغان اۏلونموش بیر یئره گیرمیشدی.
اۏتاغا گؤز گزدیردی. تۆند-یاشېل پرده‌لر، دووارېن دیبینده پارېلدایانا قَدَر سیلینمیش بیر جۆت آیاق‌قابې، قاپې‌سې‌نېن رنگی قۏپوب تؤکۆلدۆڲۆندن تاختاسې گؤرۆنن دۏلاب. یاتاغې‌نېن یانېنداکې کۏمۏدون اۆستۆنده بیر قوطو سیقار واردې. مریم بیرینی گؤتۆرۆب دۏداق‌لارې آراسېنا قۏیدو، اۏوال گۆزگۆنۆن قاباغېنا کئچیب تۆستۆنۆ جیڲَرینه چکیر‌میش کیمی نَفَسینی چَکدی، سۏنرا إله‌بیل کی، کۆلۆنۆ بۏشالتدې، سۏنرا دا سیقارې قایتارېب قوطویا قۏیدو. “سن هئچ واخت کابول قادېن‌لارې کیمی سیقار چکمه‌ڲی اؤرگه‌نه بیلمَز‌سن. اؤزۆنۆ أله سالما، قېز”، – دۆشۆندۆ.
ناحاق إله‌دیڲینی بیلسه ده، مریم کۏمۏدون اۆست سیییرمه‌سینی چَکدی.
اۏرادا آغاج دستکلی، قېسا لۆله‌لی، قارا بیر تاپانچا گؤردۆ. تاپانچانې گؤتۆرمه‌میشدن قاباق اۏنون هانسې دورومدا قۏیولدوغونو یاد‌دا ساخلاماغا چالېشدې. گؤتۆرۆب ألینده اۏ اۆز-بو اۆزه چئویردی. آغېر ایمیش. دسته‌ڲی اۏوجوندا یاخشې قالېردې، آما لۆله‌سی إله سۏیوق ایدی کی… تَصَوّۆر ده إله‌مزدی کی، رشید إوده سیلاح ساخلاسېن. بیر شئیین کی مَقصَدی آدام اؤلدۆرمک اۏلا…
آما یَقین کی، إله اۏنلارېن تهلۆکه‌سیزلیڲی اۆچۆن لازېم ایدی بو، مریمین تهلۆکه‌سیزلیڲی اۆچۆن لازېم ایدی.
تاپانچانېن آلتېندا بیر نئچه کؤهنه، وَرَق‌لری أزیلمیش ژورنال واردې.
مریم بیرینی آچدې. بو نه‌دیر؟ ایچینده نه‌سه قېرېلدې، آغزې آچېلا قالدې.
ژورنال گؤزَل قادېن‌لارېن چېلپاق شکیل‌لری ایله دۏلو ایدی. گؤزَل، لۆت-عۆریان قادېن‌لار – یوبکاسېز، شالوارسېز، جۏراب‌سېز، آلت پالتارسېز. أزیک-اۆزۆک ملَفه‌‌لر اۆسته اوزانمېش، گؤزلرینی قېیاراق آبېر‌سېز-آبېر‌سېز مریمه باخېردېلار. شکیل‌لرین بیر چۏخوندا قادېن‌لار آیاق‌لارېنې دا آبرې‌سېزجاسېنا آرالایېب دورموشدولار – مریم لاپ کؤلگه‌لی یئرلرینه ده باخدې. بعضی‌سی ده دیزلری اۆسته،
آرخا‌سې مریمه طرف ایدی، إله بیل، آللاه إله‌مه‌میش، سجده‌یه گئتمیشدیلر.
چیڲین‌لری اۆستدن یۏرقون و ممنون باخېش‌لار’لا مریمه باخېردېلار.
مریم جلد ژورنا‌لې گؤتۆردۆڲۆ یئره قۏیدو. اۏنون باشې فېرلانېردې. بو قادېن‌لار کیم ایدی؟ نییه بو جۆر پۏزا‌لاردا شکیل‌لرینی چکدیرمه‌ڲه راضې اۏلموشدولار؟ اۆره‌ڲی بولاندې، آز قالا، قوساجاقدې. مریمه باش چکمه‌دیڲی گئجه‌لر أری بلکه بونلار’لا مشغول اۏلوردو؟ بلکه بو آنلامدا رشید مریمه گؤره مأیوس اۏلوب؟ بس اۏندا أدب-أرکان، أخلاق، لیاقت حاقدا بۏش سؤزلر نه‌یه لازېمدې؟ بس مۆشتری قادېن‌لارېن چېلپاق آیاق‌لارېندان اؤلچۆ گؤتۆرمه‌سی؟ “من دۏغولدوغوم یئرلرده قادېنېن اۆزۆنه آنجاق أری باخا بیلَر!” گؤره‌سن، بو چېلپاق قادېن‌لارېن أرلری وارمې؟ شۆبهه‌سیز، بو قادېن‌لارېن أری وار. أن آزې، اۏلمالې دېر. یَقین، قارداش‌لارې دا وار! اۏندا رشید نییه عیناد’لا دئییر کی، اۏ – مریم اۆزۆنۆ اؤرتمه‌لی، یاشېنمالېدېر؟ آما اؤزۆ کیمین’سه آروادېنا، باجې‌سېنا، باخ، بو سایاق باخا بیلَر. نییه؟
مریم چاشقېن و کارېخمېش حالدا أری‌نین یاتاغېنا سریلدی. أل‌لری ایله اۆزۆنۆ اؤرتدۆ، گؤزلرینی یومدو. دریندن نفس آلېر، تؤوشۆیۆردۆ.
نهایت، دئیه‌سن، تۏختادې.
یاواش-یاواش بونلارېن ایضاحېنې دۆشۆنمه‌ڲه باشلادې. رشید کیشی ایدی. مریم بورا گلمه‌میش نئچه ایل‌لر تک یاشامېشدې. اۏنون إحتیاج‌لارې مریمینکیندن فرقلی دیر. کیشی‌نین اؤز طلب‌لری وار. مریم بیر نئچه آیدې کی، أرده اۏلسا دا، إولی‌لیک اۏنون اۆچۆن هر دفعه آغرې‌لارا مجبوری دؤزمکدن باشقا بیر شئی دَڲیلدی. اۏ اۆزدن، رشیدین إحتیراصې ایسه گۆندن-گۆنه آرتېر، بعضن زۏرا چئوریلیر، رحم‌سیزجه‌سینه باش توتور. رشید اۏنون اۆستۆنه نئجه آتېلېر، اۏنو نئجه یاتاغا سېخېر، دؤش‌لرینی أل’له‌ییر، أزیر، اۏمبا‌لارې نئجه وحشیجه‌سینه ایشله‌ییر اۏنون. اۏ، کیشی ایدی. بو ایل‌لر عرضینده قادېن‌سېز نئجه قالمېشدې؟ آللاه اۏنو بئله یارادېبسا، بونا گؤره رشیدی قېناماق اۏلاردې‌مې؟ قېنایا بیلَردی‌می اۏنو؟
مریم بیلیردی کی، أری ایله بو حاقدا هئچ واخت دانېشا بیلمَز. بئله شئیی عاغلېنا گتیرمه! بس رشیدی باغېشلاماق اۏلاردې‌مې؟ تانېدېغې باشقا کیشی‌لری خاطېرلادې. مثَلَن، جلیل. اۆچ آروادې، دۏققوز اوشاغې وار، نانا ایله ده قانونسوز ایلگیده اۏلوب. هانسې داها پیسدی – رشیدین ژورنال‌لارې، یۏخ’سا جلیلین إله‌دیک‌لری؟ بس اۏ اؤزۆ نئجه – بیر کند‌چی، حرامی اۏلا-اۏلا باشقالارېنې نئجه مۆحاکیمه إده بیلَر؟
مریم کۏمۏدون آلت سیییرمه‌سینی چَکدی.
بورادا زۏلاقلې کؤینکده، کراواتدا بیر اۏغلان اوشاغې‌نېن آغ-قارا چکیلمیش فۏتۏشکلی واردې. بیلیردی، بو، یۆنوس ایدی. شکیلده اۏنون دؤرد-بئش یاشې واردې. گؤزَل اۏغلان ایدی؛ نازیک بورنو، تۆند-شابالېدې ساچ‌لارې، قارا، بیر قَدَر چوخورا دۆشمۆش گؤز‌لری واردې. شکیل چکدیرنده إله بیل بیر آن‌لېق کامئرایا باخمامېشدې، هارا’سا باشقا طرفه باخېردې.
شکلین آلتېندا مریم باشقا بیر شکیل گؤردۆ. اۏ دا آغ-قارا ایدی. شکیلده قادېن اۏتورموش، جاوان، شوخ قامتلی، قارا ساچلې رشید ایسه اۏنون آرخاسېندا دورموشدو. قادېن گؤزَل ایدی. ژورنال‌لارداکې قادېن‌لار کیمی گؤزَل اۏلماسا دا، جاذیبه‌دار ایدی. هم ده مریمدن چۏخ گؤزَل ایدی. ظریف چنه‌سی، اۏرتادان دۆز آیرېلمېش اوزون، قارا ساچ‌لارې واردې. آلما یاناق‌لارې، آچېق آلنې… مریم اؤز اوزون‌سۏو اۆزۆنۆ، نازیک دۏداق‌لارېنې خاطېرلایاندا اۏنا پاخېل‌لېق إتدی.
مریم شک’له خئیلَک باخدې. بو شکیلده نه‌سه غریبه بیر شئی دویولوردو. ألینی آروادې‌نېن چیڲنینه قۏیموش رشیدین اۆزۆنده گۆج’له سئزیلن بیر تَبَسّۆم
واردې. قاش-قاباقلې، غمگین آروادې آزاجېق ایره‌لی أڲیلمیشدی، إله بیل أری‌نین ألیندن قورتولماق ایسته‌ییردی.
مریم شکیل‌لری اؤنجه‌کی یئرینه قۏیدو.
بیر آز سۏنرا، پالتار یویا-یویا دۆشۆنۆردۆ کی، گَرَک أری‌نین اۏتاغېنا گیرمه‌ڲه‌یدی. نییه اۏنون أشیا‌لارېنا أل ووردو؟ اۏنون حاققېندا واجیب بیر شئی اؤرگندیمی؟ هه، سیلاحې وار، کیشییه لازېم اۏلان طلب‌لری وار، نه اۏلسون کی؟ آروادې ایله اۏلان شک’له ده چۏخ باخمامالې ایدی. بو شکیل اۏنا چۏخ شئی آنلاتدې…
ایندی مریم قارشېسېندا قالا‌قلانمېش پالتار‌لارا باخېر، فیکیرلَشیردی کی، طالئع رشیدین ده اۆزۆنه گۆلمه‌ڲیب، اۏنا یازېغې گلدی. رشید ایتکی‌لر وئرمیشدی. اۏنون اۏغلو یۆنوس حاقدا فیکیرلَشدی. یۆنوس بیر واخت‌لار همین بو حَیَطده شاختا بابا دۆزَلدیب، بو پیلله‌کن‌لرده قاچېب. گؤل اۏنو رشیدین ألیندن آلېب، اودوب، “قوران”دا روایت اۏلونان یۆنوس پئیغمبَر کیمی اۏنون آداشې اۏلان بو بالاجا یۆنوسو دا اودوب. مریمین اۆره‌ڲی آغرېدې، تَصَوّۆر إدَنده کی رشید تلاش و واهیمه ایچینده گؤلۆن ساحیلی بۏیونجا نئجه قاچېر، کؤمَک اومور، گؤله یالوارېر کی، اۏغلونو اۏنا قایتارسېن، اۆره‌ڲینده‌کی آغرې داها دا آرتدې، ایلک دفعه حیسّ إتدی کی، أری اۏنا یاد دَڲیل. دۆشۆندۆ کی، عئیبی یۏخدو، اۏنلار یاخشې أر-آرواد اۏلاجاقلار.
13.
حکیمدن قایېدارکن مریم نه‌سه اؤزۆنۆ غریبه حیسّ إدیردی. هایانا باخېردېسا، هر شئیی ألوان رنگده گؤرۆردۆ: رنگی گئتمیش، بۏز بئتۏن إولر، ده-میر داملې تالوار-دۆکان‌لار، یۏل‌قېراغې خنده‌ک‌لرده چیرکاب سولار – هر شئی گؤڲ قورشاغې رنگینده گؤرۆنۆردۆ اۏنون گؤزلرینه.
رشید بارماق‌لارې ایله اۏتوراجاقدا، اۏر‌دا-بوردا طبیل چالېر، دۏداغې آلتدا زۆمزۆمه إدیردی. اوتوبوس هر دفعه چالا-چوخورا دۆشۆب ایره‌لی دارتېناندا اۏنون ألی ایستر-ایسته‌مَز مریمین قارنېنا سارې اوزانېر، سانکی اۏنو نه‌دن‌سه قۏرویوردو.
– “سالۏنمای” آدې نئجه‌دی؟ – رشید سۏروشدو. – منجه، یاخشې پوشتون آدېدې.
– بلکه قېز اۏلدو؟ – مریم دئدی.
– اۏغلان اۏلاجاق، من بیلیرم، اۏغلان.
بیردن اوتوبوسداکې آدام‌لار سَس-کۆی’له پنجره‌لره بۏیلاندېلار.
– اۏرا باخ، – رشید بارماغې ایله پنجره شۆشه‌سینی دؤیَجله‌دی. – گۆلۆمسۆندۆ.
– گؤرۆر‌سن ده؟
کۆچه‌ده هامې ماشېنېنې ساخلایېب گؤڲه باخېردې. یۏل ایشېق‌لارېندا دایانان ماشېن‌لاردان آدام‌لار باشېنې چېخاردېب یوخارې باخېر، گؤڲدن سپه‌له‌نن لۏپا-لۏپا یومشاق قار دَنه‌جیک‌لرینی بیر-بیرینه گؤرسه‌دیر، ایلک قارېن یاغماسېنا سئوینیردیلر. مریم تعجّۆب‌لنیردی – دۏغرودان مې، ایلک قارېن یاغماسې بئله سئوینج گتیریر؟ بس سۏنرا؟ یئنی فصلین بو طراوَتی، بو تمیز‌لیک، بو پاک‌لېق اۏنا گؤره یاغېر کی، سۏنرادان آیاقلانسېن، پالچېغا، چیرکابا بولاشسېن، اؤز ایلک فۆسونکارلېغېنې ایتیرسین؟
– أڲر قېز اۏلسا… – رشید دئدی، – قېز دَڲیل، آما أڲر قېز اۏلسا، آدېنې سن قۏیارسان.
إرته‌سی گۆن مریم یوخودان میشار-چکیج سَسینه اۏیاندې. شالا بۆرۆنۆب قار اؤرتمۆش حَیَطه دۆشدۆ. قار دۆنَنکی کیمی یاغمېردې. یۆنگۆل قار دَنه‌جیک‌لری هاوا‌دا فېرلاناراق آز قالا اۏنون یاناق‌لارېنا تۏخانېردې. ساکیت
هاوا ایدی، هر طرفدن یانان کؤمۆر اییی گلیردی. آغ اؤرپیه بۆرۆنمۆش کابول سۆکوتا غرق اۏلموشدو، اۏر‌دا-بوردا، إولرین اۆستۆند‌ن بورولا-بورولا بۏز تۆستۆ‌لر اوجالېردې.
رشید تالوارېن آلتېندا ایدی، تاختا‌لارې بیر-بیرینه بَرکیدیردی. مریمی گؤرَنده آغزېنداکې مېخې چېخاردېب دئدی:
– من سنه سورپرایز إتمک ایسته‌ییردیم. اۏغلانا یاتاق دۆزَلدیرم. آما هله حاضېر دَڲیل، باخما.
مریم فیکیرلَشدی کی، أری چۏخ تله‌سیر: “ هاردان بیلیر‌سن، اۏغلان اۏلاجاق؟” حامیله اۏلماسې اۏنو سئویندیریردی، آما أری‌نین ایسته‌ڲی… آللاه إله‌مه‌میش، نه‌سه اۏلسا؟ دۆنَن رشید گئدیب هاردان’سا زامشا دریدن بالاجا بیر کۆرک آلمېشدې. اۏغلان اۆچۆن. ایچه‌ریسی قۏیون یۆنوندان، قۏل‌لارې اینجه، قېرمېزې-سارې ایپک ساپلار’لا بزه‌دیلمیشدی. بئله اۏلارمې؟
رشید یئردن اوزون‌سۏو، دار بیر تاختا گؤتۆرۆب میشار’لاماغا باشلادې. دئدی کی، پیلله‌کن دۆزَلتمک ایسته‌ییر.
– اوشاق بؤیۆیَنده یاتاغېنا نئجه چېخاجاق؟ اؤزۆ چېخا بیلسه، دئمک، پیلله‌کن دۆزَلتمک لازېمدې. – پئچ ده اۏنو ناراحات إدیردی. “یاخېنلاشېب اؤزۆنۆ یاندېرا بیلَر”. دئییردی کی، إوده‌کی پېچاق‌لارې، چنگل‌لری ده گیزلَتمک لازېمدې. “اۏغلان اوشاغېدې، گؤزۆندن یایېنسا، هر شئیه أل آتار…”
مریم شالېنا داها بَرک بۆرۆندۆ.
بیر گۆن سۏنرا رشید دئدی کی، دۏست‌لارېنې قۏناق چاغېرماق ایسته‌ییر. اۏغلو اۏلاجاق – اۏنو قئید إده‌جک. مریم سَحَردن مرجی آرېتلادې، دۆڲۆ ایسلاتدې، بادېمجان دۏغرادې، گؤڲ سۏغان، دؤڲۆلمۆش أت قارېشدېرېب پیشیردی – آشاک5 اۆچۆن قارا حاضېرلادې. سۏنرا إوی سیلیب-سۆپۆردۆ، پرده‌لری چېرپدې، قارېن گۆج‌لَنمه‌سینه باخمایاراق، إولرین هاواسېنې دَڲیشدی. قۏناق اۏتاغېندا دووار بۏیو دؤشکجه-بالېش دۆزدۆ، قاب‌لار‌دا ماسایا شیرنییات، قۏورولموش بادام قۏیدو.
آخشام اۆستۆ قۏناق‌لار گلمه‌ڲه باشلایاندا اۏ، آرتېق اؤز اۏتاغېنا چکیلمیشدی. یئرینده اوزانېب آشاغېدان گلَن دانېشېق، گۆلۆش سَس‌لرینی دینله‌ییر، قارنېنې سېغاللاماقدان اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمیردی. ایچینده بؤیۆین وار‌لېق باره‌ده إله هئی دۆشۆنۆردۆ. قاپېنې ووروب تای با تای آچان کۆلَک کیمی آنی بیر سئوینج دویقوسو قلبینی لیمهلیم دۏلدوردو. گؤز‌لری یاشاردې.
مریم باتېدا، ایران سرحَد‌لری یاخېن‌لېغېندا یئرله‌شن هئراتدان باشلایېب اۏنو دۏغویا – کابولا گتیرَن آلتې یۆز أللی کیلومئتر یۏل باره‌ده دۆشۆنۆردۆ. اۏنلار رشید’له بیرگه اوتوبوس’لا نئچه-نئچه بؤیۆک-کیچیک شَهَر‌لری، کند‌لری، داغ آشېرېم‌لارېنې، گۆنَش یاندېران چؤل‌لری آرخادا قۏیاراق، نئچه ویلایتی کئچیب گلمیشدیلر. ایندی اۏ بورادا ایدی، اۏ داشلې-تۏرپاقلې یۏل‌لارې کئچیب بورا گلمیشدی. ایندی اۏنون إوی، أری واردې. آما یۏلو داوام إدیردی. بو یۏلون باشېندا ایسه اۏنو عۆلوی بیر آد – آنا‌لېق گؤزله‌ییردی. بو کؤرپه حاققېندا دۆشۆنمک نئجه خۏشدو!
اۏنون کؤرپه‌سی، اۏنلارېن کؤرپه‌سی. بو حیسّدن دۏغان غرور، فخارت حیسّی مریمین بیر اینسان کیمی ایندییه قَدَر دویدوق‌لارېنې اۆسته‌له‌میشدی. بئش‌داش اۏیناماق واختې کئچدی داها، قېز!
آشاغېدا کیمسه ناغارانې تاققېلدادېر، کؤکله‌ییردی. سۏنرا کیمسه بۏغازېنې آرېتلادې، ماهنېیا اویقون آواز إشیدیلدی. سۏنرا فیت سَسی، چپیک سَس‌لری گلدی.
مریم قارنېنې سېغاللادې. “هله بارماق بۏیدادې،” – حکیم دئمیشدی. “من آنا اۏلاجام،” – دۆشۆندۆ. اؤز-اؤزۆنه گۆلدۆ. دؤنه-دؤنه، لَذَّت’له تک-
رارلادې بو سؤز‌لری.
کؤرپه‌سینی دۆشۆنَنده إله بیل اۆره‌ڲی بؤیۆیۆردۆ. قلبی سئوینج’له دؤڲۆنۆر، بو حیسّی دویدوقجا ایتکی‌لرینی، یالقېزلېغېنې، کئچمیش حقارتینی اونودوردو. اۏنو بورایا آللاه گتیریب. اۏ، بونو ایندی درک إتدی. مۏللا فئیضوللا‌نېن “قوران”دان تئز-تئز تکرار إتدیڲی بو آ‌یه‌نی خاطېرلادې: “دۏغو ده، باتې ده آللاهېندېر: هانسې طرفه اۆز توتسانېز، آللاه اۏرادا دېر…”. عیبادت خالچاسېنې سَریب ناماز قېلدې. نامازېن سۏنوندا أل‌لرینی آچېب دوعا إتدی – آللاه بو خۏش گۆن‌لری اۏنا چۏخ گؤرمه‌سین، شفقتینی اۏندان أسیرگه‌مه‌سین.
هاردان’سا رشیدین عاغلېنا گلدی کی، مریمی حاماما گؤندَرسین. أوّل‌لر مریم هئچ واخت حامامدا اۏلمامېشدې، آما رشید دئدی کی، حامامېن ایستی سویوندان چېخېب تمیز هاوا کی آلېرسان، حیسّ إدیرسن کی، آدامېن دری‌سی نئجه لَذَّت’له نفس آلېر، بوغلانېر.
قادېن حامامېندا تۆنلۆک ایدی، قادېن‌لار بوخار ایچینده گۆج’له سئزیلیردی‌لر. بوخار ایچیندن هردن کیمین’سه اۏمباسې آغارېر، کیمین’سه چیڲنی گؤرۆنۆردۆ. جاوان قېز‌لارېن جیییلتی‌سی، یاشلې قادېن‌لارېن دئیینمه‌سی، سو شېرېلتې‌سې حامامېن دووارلارېندا عکس-صَدا وئریر، قادېن‌لار اۏر‌دا-بوردا بئل‌لرینی سۆرتۆر، ساچ‌لارېنې صابېن’لا‌یېردېلار. مریم اوزاق بیر بوجاقدا اۏتوروب سۆنگر داشې ایله دابان‌لارېنې سۆرتۆردۆ. بوخار اۏنو یان-یؤوره‌ده‌کی‌لردن گیزلَدیردی.
بیردن آیاق‌لارې آراسېندان قان آخدېغېنې گؤردۆ. چېغېردې.
یالېن آیاق‌لارېن شاپپېلتې‌سې، سۏنرا بوخار آراسېندان گؤرۆنۆب اۏنا زیلله‌نن گؤزلر، باشېنا یېغېشان‌لارېن پېچېلتې‌لارې.
همین گۆن گئجه فریبه یاتاقدا أرینه دئییردی کی، چېغېرتېنې إشیدنده یاخېنلاشېب گؤردۆم کی، رشیدین آروادېدې، دیزلرینی قوجاقلایېب بوجاقدا اۏتوروب، قان اۏنو آپارېر.
– بیلیر‌سن، حکیم، یازېق قېزېن دیش‌لری بیر-بیرینه دَ‌ڲیردی. إله تیتره‌ییردی کی…
إله هئی یالوارېب سۏروشوردو: “بئله اۏلور دا؟ قۏرخولو دَڲیل کی؟ یۏخ؟”
یئنه اوتوبوسدا ایدیلر: رشید’له بیرلیکده. یئنه ده قار یاغېردې. اؤزۆ ده بو دفعه بَرک یاغېردې. سکی‌لرده، دام‌لاردا قالېن قار یېغېن‌لارې… آغاج‌لارېن بوداق‌لارې قاردان سېنېردې. تاجیرلـر قالېن قارې دۆکان‌لارېن قاباغېندان کۆرۆیۆب سۆپۆرۆردۆلر. بیر دسته اوشاق قارا بیر ایتی قۏوور، آرادا اوتوبوسا أل إله‌ییردیلر. مریم أرینه باخېر. أری گؤزلرینی یوموب. نه‌سه، زۆمزۆمه إله‌میر. مریم ده باشېنې آرخایا سؤیکه‌ییب گؤزلرینی یومدو. بو ساعات ایسته‌دیڲی اۏ ایدی کی، سۏیوق جۏراب‌لارېنې تئز سۏیونسون، ایسلانېب بَدَنینه یاپېشمېش یۆن سویتئری أڲنیندن تئز چېخارتسېن. بو اوتوبوس‌دان تئز جانېنې قورتارسېن.
إوده مریم دیواندا اوزاندې، رشید پتونو اۏنون اۆستۆنه آتدې. آما
رشیدین بو حرکتی قورو بیر نزاکت، عهده‌‌لیک إتکی‌سی باغېشلادې.
– اۏ نه جاواب ایدی؟ – رشید دئدی. – بئله جاوابې مۏللا وئرَر، حکیم یۏخ. پول وئریرسن، گَرَک ایضاح إله‌سین، جاواب وئرسین. اۏ ایسه “آللاهېن ایراده‌سیدیر” دئییر.
مریم پتو آلتدا دیزلرینی بۆکۆب دیکَلدی، دئدی کی، أری بیر آز دینجَلسه یاخشېدې.
– “آللاهېن ایراده‌سیدیر”، – رشید یئنه مېزېلدادې.
سۏنرا چېخېب گئتدی اؤز اۏتاغېنا. بۆتۆن گئجه‌نی سیقار چَکدی.
مریم دیواندا اوزانمېشدې. دیزلرینی قوجاقلادې، پنجره‌دن فېرلانا-فېرلانا گؤڲدن یئره إنَن قار لۏپالارېنا باخدې. نانا بیر دفعه دئمیشدی کی، هر بیر قار دَنه‌جیڲی دۆنیادا درد چَکَن بیر قادېنېن آه‌ې دېر. بو آه‌‌لار گؤڲه قالخېب بولودا چئوریلیر، سۏنرا دا بئله‌جه خېر‌دا ذرّه‌‌لره بؤلۆنۆب یئر اۆزۆنه قایې دېر.
“بیزیم کیمی قادېن‌لارېن چکدیک‌لری عذابې خاطېرلاتماق اۆچۆن قایېدېر،” – نانا دئییردی. “باخ، بئله‌جه، باشېمېزا یاغان هر شئیی بئله‌جه صبیر’له، دؤزۆم’له قارشېلایېرېق”.
14.
ایندی مریمین قلبی درددن اۏیولوردو. تالوارېن آلتېندا یارېمچېق قالمېش بئشیک، رشیدین دۏلابېندا آسېلېب قالمېش کۆرک اۏنا عذاب وئریردی. إله بیل آج کؤرپه‌نین قېغېلتېسېنې إشیتدی. دؤشۆنۆن گیله‌سینی کؤرپه‌نین آغزېندا حیسّ إتدی. مارچېلتېسېنې دویدو… دؤزۆلمز ایدی. درد سئل کیمی باشېندان آشدې، داشدان-داشا چېرپدې اۏنو. هئچ تَصَوّۆر إتمیردی کی، هله دۏغولمامېش کؤرپه اۆچۆن، هئچ گؤرمه‌دیڲی بیر وار‌لېق اۆچۆن بئله خیفّت چکه بیلَر.
سۏنراکې گۆن‌لرده مریم إله بیل بیر آز یۆنگۆل‌لَشدی، کَدَری آزالدې. گۆن‌لر کئچدیکجه فیکیر‌لرینده یاشایان کئچمیشی ده بیر إله آغرېلې اۏلموردو. حال‌بوکی أوّل‌لر یاتاقدان گۆج’له قالخېر، ناماز قېلماغا بئله أرینیردی. اۆسته‌لیک، یېر-یېغېش دا إتمه‌لی، پالتار یومالې، رشیده یئمک حاضېرلاما‌لې ایدی.
مریم بایېرا چېخماقدان بئله چکینیردی. نه‌دن‌سه، بو قَدَر اوشاق دۏغان قۏنشو قادېن‌لارا حَسَد آپارېردې. بعضی‌سی‌نین یئددی-سککیز اوشاغې واردې، آما نئجه بخته‌ور اۏلدوق‌لارېنې باشا دۆشمۆردۆلر، آللاهېن اۏنلارېن بطنینده نئجه بیر ایلاهی نئعمت یئتیشدیردیڲینی، قۏل‌لارې اۆسته قېغېلدایان، دؤش‌لرینی أمن کؤرپه‌نین قیمَتینی درک إتمیردیلر. آما اۏنون کؤرپه‌سی… اۏنون کؤرپه‌سینی ایسه چیرکلی صابېنلو سولار آپاردې. اۏغلان‌لارې‌نېن شېلتاق‌لېغېندان، قېزلارې‌نېن تنبل‌لیڲیندن شیکایت إدَن آنالارې باشا دۆشمۆر، قاراسېنا دئیینیردی اۏنلارېن. ایچینده‌کی بیر سَس اۏنو خۏش نيَّت’له ساکیت‌لَشدیریر، بوندان تَسَلّی تاپېردې.
“اینشاللاه، یئنه اوشاق‌لارېن اۏلاجاق. هله جاوانسان. هله هر شئی قاباقدادېر”.
آما مریمین چکدیڲی بو آجې‌لارېن نه‌دنی آیدېن ایدی، بَللی ایدی – دۆنیایا گلمه‌میش کؤرپه‌سینی ایتیردیڲی اۆچۆن اؤزۆنه یئر تاپمېردې. نئجه خۏشبخت ایدی – بیر نئچه گۆنلۆڲه اۏلسا دا.
هردن اۏنا إله گلیردی کی، اۏ، آللاهېن مرحمَتینه لاییق دَڲیل؛ بو، نانا‌نېن قارشېسېندا ایشله‌دیڲی گۆناها گؤره یارادانېن جزا‌سېدې اۏنا. آخې إله بیل مریم اؤزۆ کندیری آناسې‌نېن بۏینونا کئچیرتمیشدی. آناسېنا خیانت إدَن قېز آنا اۏلا بیلمَز! بو، آللاهېن حؤکمۆدۆ. گئجه‌لر دَهشَتلی یوخولار گؤرۆردۆ. نانا‌نېن جین‌لری اۏتاغېنا سۏخولور، جایناق‌لارې ایله اۏنون بطنیندن کؤرپه‌سینی چېخاردېب آپارېردېلار. نانا ایسه راضې‌لېق’لا گۆلۆر، قَهقَهه چکیردی.
بعضن ده حیرصیندن بۏغولوردو. رشیدین گۆناهېدې بو – واختېندان قاباق بایرام إله‌ییردی. هاردان بیلیردی کی، اۏغلو اۏلاجاق؟ آد دا قۏیموشدو. آللاهېن ایشینی کیم بیله بیلَر کی؟ اۏنون گۆناهېدې – مریمی حاماما گؤندَرمک هاردان عاغلېنا گلدی؟ بوخار، چیرکلی، صابېنلو سو، ایستی – بو دا سۏنوجو. آما یۏخ. رشیدین نه گۆناهې؟ اؤز گۆناهېدې مریمین. اؤزۆنه آجېغې توتوردو کی، یَقین، بیر بؤیرۆ اۆسته یاتېب، یا دا چۏخ دوزلو-ایستی‌اۏتلو نه‌سه یئییب، مئیوه یئمه‌ییب، یا دا چۏخ چای ایچیب.
بو، آللاه‌دان گلَن بَلادې. یارادان باشقا قادېن‌لارا گؤرستدیڲی مرحمَتی اۏنا قېیمادې. ایلک اؤنجه اۏنو سئویندیردی، خۏشبخت اۏلماغا شیرنیک‌لَندیردی، سۏنرا ایلتیفاتېنې أسیرگه‌دی اۏندان.
آما بونون نه فایداسې؟ آسی اۏلماق لازېم دَڲیل. بئله فیکیرلـر کۆفردۆ، قېز. آللاه کین-کۆدورت بیلن دَڲیل. مریم إله بیل مۏللا فئیضوللا‌نېن سَسینی إشیتدی: “حؤکم ألینده اۏلان آللاه نه قَدَر اوجا دېر. اۏ، هر شئیه قادیر دیر! عمل
باخېمېندان هانسېنېزېن داها یاخشې اۏلدوغونوزو سېناماق اۆچۆن اؤلۆمۆ و یاشامې یارادان اۏ دېر. اۏ، گۆجلۆدیر، باغېشلایان دېر.”
گۆناه ایشله‌دیڲینی بیلدی. مریم دیزلری اۆسته أڲیلیب دوعا إتدی، کۆفر فیکیر‌لرینه گؤره آللاه‌دان باغېشلانماسېنې ایسته‌دی.
حامامدا باش وئرَن اۏلای‌دان سۏنرا رشید تامام دَڲیشمیشدی. ایشدن إوه گلنده مریم’له چۏخ آز دانېشېردې. یئمه‌ڲینی یئییر، سیقار چکیب یاتماغا گئدیردی. هردن لاپ گئجه‌یارې گلیب اۏنون’لا یاتېر، چۏخ کۏبودلوق’لا ایسته‌دیڲینی إدیر، چېخېب گئدیردی. بۏش شئی‌لر اۆسته حیرص‌لَنیر، عصب‌لَشیردی. گاه دئییردی یئمک دادسېزدې، گاه دئییردی حَیَط-باجا زیبیل ایچینده‌دی، گاه دا إوده‌کی کیچیک بیر سلیقه‌سیزلیڲه گؤره غضب‌لَنیردی. أوّل‌لر اۏلدوغو کیمی، جۆمعه گۆن‌لری اۏنلار کابولا گزمه‌ڲه چېخېردېلار. آما رشید دینیب-دانېشمېر، سَس‌سیزجه قاباقدا گئدیر، تئز-تئز یئریییردی، مریم اۏنا گۆج’له چاتېردې. رشیدین قاشقاباغې آچېلمېردې، مریمه هديه‌لر آلمېر، أوّل‌لر اۏلدوغو کیمی، گؤرمه‌لی یئرلر حاققېندا دانېشمېردې. مریم نه‌سه سۏروشاندا دا حیرص‌لَنیردی.
بیر دفعه گئجه اۏنلار قۏناق اۏتاغېندا اۏتوروب رادیۏدا وئریلن ماهنېیا قولاق آسېردېلار. قېشېن سۏن‌لارې ایدی. سۏیوق، اۆز-گؤزۆ دۏندوران قار‌لې هاوا‌لار اؤتۆب-کئچمیشدی. آغاج‌لارېن بوداق‌لارېندا، اۏر‌دا -بوردا ایلیشیب قالمېش سۏن قار أریییب دامجېلانېردې. بیر-ایکی هفته ده کئچه‌جک، آغاج‌لار تومورجوقلاناجاقدې. رشید ماهنې‌نېن آهنگینه اویقون آیاغې ایله یئرده ناغارا چالېر، گؤزلرینی قېیېب سیقارېن تۆستۆسۆنه باخېردې.
– منه آجېغېن توتور؟ – مریم دئدی.
رشید دینمه‌دی. رادیۏدا اۏخونان ماهنې بیتدی. خبر‌لر باشلادې. دیکتۏر قادېن دئییردی کی، داوود خان، کِرِملین ناراضې‌لېغېنا باخمایاراق، سۏوئت مۆشاویر‌لری‌نین داها بیر دسته‌سینی اؤلکه‌دن چېخارتمېش دېر.
– من ناراحاتام کی، سن منه گؤره آجېقلېسان.
رشید کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ.
– إله دیر؟
رشید، نهایت، باخېش‌لارېنې دۏلاندېرېب مریمه باخدې.
– نییه سنه حیرص‌لنمه‌‌لی‌یم کی؟
– نه بیلیم، کؤرپه‌میز ألدن گئدندن بری إله بیل…
– سن منی نه حئساب إله‌ییرسن؟ سَنین اۆچۆن بو قَدَر إله‌دیک‌لریمدن سۏنرا…
– عاغلېما بئله بیر شئی گلمز…
– اۏندا منی راحات بوراخ!
– باغېشلا، رشید. بئباخش، عۆذر ایسته‌ییرم.
رشید ألینده‌کی سیقارې سؤندۆرۆب باشقاسېنې یاندېردې. رادیۏنون سَسینی آرتېردې.
– من إله هئی فیکیرلَشیرَم… – رادیۏنون سَسیندن أری اۏنون دئدیڲینی إشیتمز دئیه، مریم بَرکدن دئدی.
رشید بو دفعه حیرص’له کؤکس اؤتۆردۆ. رادیۏنون سَسینی آزالتدې. ناراضې-ناراضې آلنېنې اۏووشدوردو.
– ایندی نه؟
– فیکیرلَشیرَم کی، بلکه بیر دَفن دۆزَلدَک. أصل دَفن اۏلسون. اوشاغې نئجه لازېمدې، دَفن إدَک، یاسین’له، دوعا ایله…
مریم بو حاقدا چۏخدان دۆشۆنۆردۆ. اۏلا بیلمَز کی، اۏ کؤرپه تامام یاددان چېخسېن. عادت‌لره آرخا چئویرمک اۏلماز.
– نه‌یه لازېمدې؟ بو نه آخماق فیکیردی؟
– بلکه بیر آز یۆنگۆل‌لَشدیم.
– اۏندا اؤزۆن إله، – رشید، آز قالا، باغېردې. – من آرتېق بیر اۏغلومو دَفن إتمیشم، ایکینجینی دَفن إتمک ایسته‌میرم. ایندی‌سه، إعتیراض إتمیرسنسه، قۏی رادیۏیا قولاق آسېم.
اۏ، رادیۏنون سَسینی یئنی‌دن قالدېردې، آرخایا سؤیکَنیب گؤزلرینی یومدو.
سۏنراکې گۆن‌لرین بیرینده، سَحَر مریم حَیَطده بیر چالا قازدې، رشیدین آلدېغې کۆرکۆ باسدېردې.
– “بسم‌الله‌یر-راه‌مانیر-راحیم، لا ایلاها ایلل’اللاه، موهاممازدان راسولوللاه”. – مریم بو سؤز‌لری دئیه‌رَک رشیدین آلدېغې دری کۆرکۆ چالایا آتدې، اۆستۆنۆ تۏرپاقلادې.
“سن گئجه‌نی گۆندۆزه قاتېر، گۆندۆزۆ ده گئجه‌یه قاتېرسان؛ اؤلۆدن دیری چېخاردېر، دیریدن ایسه اؤلۆ چېخاردېر‌سان. سن ایسته‌دیڲین کسه حئساب‌سېز روزی وئریرسن”.
بئلین آغزې ایله کیچیک تۏرپاق قالا‌غېنې هامارلایېب یانېندا یئره چؤمبَلدی.
– ایلاهی، منه مرحمَت گؤرسَت!
آللاه، منه روزی وئر!
15.
آپرئل 1978
آپرئل 1978-نجی ایل. مریمین اۏن دۏققوز یاشې تامام اۏلور. إله همین گۆن میر أکبر خئیبر آد‌لې بیر کیشی‌نین مئییتی تاپېلېب. ایکی گۆن سۏنرا کابولدا بؤیۆک بیر نۆماییش کئچیریلدی. چؤلده-بایېردا هامې بوندان دانېشېردې. مریم پنجره‌دن گؤرۆردۆ کی، قۏنشولار أل-قۏل حرکت‌لری ایله نئجه دانېشېر، هیجان’لا صؤحبَت إدیر، ترانزیستۏر رادیۏنو قولاق‌لارېنا یاپېشدېرېب هر سؤزۆ إشیتمه‌ڲه چالېشېرلار. قۏنشو‌لارې حامیله فریبه أل‌لرینی شیشمان قارنېنا قۏیوب إولری‌نین یانېندا مریمین تانېمادېغې بیر قادېن’لا صؤحبَت إدیردی. ساچ‌لارې غریبه شکیلده بنؤوشه‌یی رنگ‌لَنمیش قادېن فریبه‌دَن یاشلې ایدی. قادېن کیچیک بیر اۏغلانېن ألیندن توتموشدو. مریم اۏغلانېن آدېنې إشیتدی، قادېن اۏنو “طاریق” دئیه سَسله‌دی.
رشید’له مریم کۆچه‌یه چېخمادې‌لار، اۏنلار رادیۏیا قولاق آسېردېلار. اۏن مین‌لر’له آدام نۆماییشه چېخېب کابولون حؤکومَت ایداره‌لری یئرله‌شن رایۏنونا آخېشېردې. رشید دئییردی کی، میر أکبر خئیبر گؤرکَملی کۏمۏنیست ایدی، ایندی اۏنون طرفدار‌لارې یۏلداش‌لارې‌نېن قتلینده داوود خان حاکیمییَتینی ایتّیهام إدیرلر. بو سؤز‌لری دئیَرکن رشید مریمه باخمېردې، چۆنکی همین گۆن‌لر اۏ، عۆمومییَّت’له، مریم’له دانېشمامېشدې، ایندی ده اینانا بیلمیردی کی، رشید بو سؤز‌لری اۏنا دئییر.
– کۏمۏنیست کیم دیر؟ – مریم سۏروشدو.
رشید فېسېلدادې، قاش‌لارېنې تعجّۆب’له دارتدې.
– بیلمیر‌سن، کۏمۏنیست کیم دیر؟ بئله ساده بیر شئیی؟ هر کس بیلیر بونو.
بو، هامېیا معلوم دېر. سَندَن باشقا. کۏمۏنیست اۏ آدام دېر کی، کارل
مارکسیسته اینانېر.
– بس کارل مارکسیست کیم دیر؟ رشید کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ.
رادیۏدا دیکتۏر قادېن دئییردی کی، أفغانېستان دئمۏکراتیک پارتییاسې “خالق” فراکسییاسې‌نېن رهبری تراکی نۆماییشچی‌لر قارشېسېندا چېخېش إدیر، اۏنلارې روحلاندېرېر.
– من دئمک ایسته‌ییردیم کی، اۏنلار نه ایسته‌ییر‌لر؟ – مریم دئدی. – بو کۏمۏنیست‌لر نه‌یه اینانېرلار؟
رشید ریشخند’له گۆلدۆ، باشېنې بولادې، مریمین آنلامېنې باشا دۆشمه‌دیڲی طرزده أل‌لرینی بیر-بیرینه ووردو، نظرلرینی دۏلاندېرېب اۏنا باخدې.
– سن هئچ نه بیلمیر‌سن، هه؟ اوشاق کیمی‌سَن. باشېن تامام بۏشدو. هئچ نه یۏخدو ایچینده.
– سۏروشماق ایسته‌ییردیم کی…
– چوپ کۏ! موملا.
مریم سوسدو.
رشیدین بو کۏبودلوق‌لارېنا، تیکانلې سؤز‌لرینه، تحقیرینه دؤزمک چتین ایدی، آما مریم بونا عادت إتمیشدی. أری‌نین گؤزۆنده اۏ هئچ آدام دَڲیلدی، إوین پیشیڲی کیمی بیر شئیدی. دؤردیل‌لیک إولی‌لیکدن سۏنرا مریم آیدېن گؤرۆردۆ کی، قادېن قۏرخاندا نئجه عذاب‌لارا دؤزمه‌لی اۏلور. مریم ده قۏرخوردو. رشید تئز اؤزۆندن چېخان، عصبی آدام ایدی، هر آن دالاشماغا بند ایدی، درحال سیلله-یومروغونو ایشه سالا بیلَردی. بعضن حیرصی سۏیویاندان سۏنرا عۆذر ایسته‌ییردی، بَزَن’سه بو هئچ یادېنا دا دۆشمۆردۆ.
حامامداکې اۏلای‌دان اؤتن دؤرد ایل عرضینده اۏنون اومودلارې آلتې دفعه دۏغرو’لا بیلَردی، آما هر دفعه بو اومودون اۆستۆند‌ن خط چکیلیردی، بو ایتکی‌لر، حکیمین یانېنا هر گئدیش مریمه داها بؤیۆک سارسېنتې گتیریردی. هر دفعه ده أری اۏندان بیر آز دا اوزاقلاشېر، داها دا غَزَبلی اۏلوردو. نه إدیردی’سه، أرینی راضې سالا بیلمیردی. إوی تر-تمیز، سلیقه‌لی، أری‌نین کؤینک‌لری هر زامان یویولموش اۏلوردو. اۏنون خۏشلادېغې یئمک‌لری پیشیریردی. ایشه باخ کی، بیر دفعه توش، پۏما‌دا، أن‌لیک-کیرشان آلېب بزَنمیشدی. آما أری إوه گلنده اۏنا إله ایرگنج نظر’له باخدې کی، مریم باشېنې گؤتۆرۆب حامام اۏتاغېنا قاچدې، اۆز-گؤزۆنۆ جیدّ-جهد’له یودو، أن‌لیک-کیرشانې صابېنلو سویا، گؤز یاش‌لارېنا قارېشدې.
أری‌نین إوه قایېدان واختې مریم تیر-تیر أسیردی. حَیَط قاپې‌سې‌نېن جفته‌سی‌نین سَسینی إشیدَر-إشیتمز جانېنا اۆشۆتمه دۆشۆردۆ. یاتاغېندا اوزانسا دا، نَفَسینی ایچینه چکیب اۏنون آیاق سَسینه قولاق آسېردې: باخ، اۏ دېر، قاپې آچېلدې، دابان‌لارې‌نېن تاققېلتې‌سې، آیاق‌قابې‌لارېنې سۏیوناندان سۏنرا یالېن آیاق‌لارې‌نېن کۆت تاپپېلتې‌سې گلدی. سۏنرا إشیتدیڲی سَس‌لردن اۏنون نه إتدیڲینی بَلیرلَشدیرمه‌ڲه چالېشېردې: اۏتورقا جېرېلتې‌سې، بۏشقابا دَڲَن قاشېق جینگیلتی‌سی، وَرَقلنن قزئتین خېشېلتې‌سې، آچېلان سویون شېرېلتې‌سې… اۆره‌ڲی سَکسَکه‌ده ایدی – گؤره‌سن، بو گۆن نه‌یی بهانه إدیب اۆستۆنه جوماجاق؟ هر زامان نه‌سه تاپېلېردې. لاپ کیچیک بیر شئی اۏنو حؤوصله‌دن چېخاردېر، حیرص‌لَندیریردی. مریم نه إتسه ده، أری‌نین ایستک و طلب‌لرینی یئرینه یئتیرمه‌ڲه نئجه چالېشسا دا، اۏنو راضې سالا بیلمیردی. اۏ، رشیدین اۏغلونو قایتارا بیلمَزدی. رشیدین آروادې کیمی أری‌نین اؤولاد اومودلارېنې ده دۏغرولتمامېشدې – اؤزۆ ده یئددی دفعه. ایندی‌سه مریم اۏنون بۏینوندا آغېر بیر یۆکدۆ. أری‌نین باخېش‌لارېندان حیسّ إدیردی بونو.
– ایندی نه اۏلاجاق؟ – مریم بیر دفعه دئدی.
رشید اۏنا چَپَکی بیر نظر سالدې. آه‌مې چَکدی، یۏخ’سا اینیلده‌دی – بیلمک اۏلمادې، رادیۏنو سؤندۆرۆب آیاغا قالخدې. رادیۏنو گؤتۆرۆب یوخارې – اؤز اۏتاغېنا گئتدی. قاپېنې اؤرتدۆ.
آپرئلین 27-ده إشیدیلن قفیل آتېشما سَس‌لری، اینسان کۆتله‌سی‌نین قېشقېرتې‌لارې سانکی مریمین سوالېنا جاواب اۏلدو. اۏ، آیاق‌یالېن آشاغې – قۏناق اۏتاغېندا اۏلان رشیدین یانېنا قاچدې. رشید آرتېق اۏیانمېش، ساچ‌لارې داغېنېق، آلت پالتارېندا پنجره‌نین یانېندا دورموشدو. أل‌لرینی پنجره شۆشه‌سینه دایایېب باخېردې. مریم اۏنون یانېندا دایاندې. شَهَرین اۆزه‌ریندن حربی طَيّاره‌‌لر گۆرۆلتۆ ایله اوچوب قوزئیه، دۏغویا طرف گئتدیلر. بیر آزدان اوزاق‌لار‌دا پارتلایېش سَس‌لری گلدی، گؤڲه تۆستۆ سوتون‌لارې قالخدې.
– رشید، نه باش وئریر؟ – مریم سَکسَکه ایله سۏروشدو. – بۆتۆن بونلار نه‌دیر؟
– آللاه بیلیر، – رشید مېزېلداندې. رادیۏنون دۆڲمه‌سینی بوردو، آما بۏش جېغېلتېدان باشقا بیر شئی إشیتمه‌دی.
– بس بیز نئیله‌مه‌لی‌ییک؟
– گؤزله‌مه‌لیییک، – رشید حیرص’له دئدی.
همین گۆن خئیلَک اوزاندې. رشید إله هئی رادیۏنو قوردالایېردې، مریمسه دۆڲۆلۆ ایسپاناق سۏوسو پیشیردی. یادېنا سالدې کی، أوّل‌لر رشیده یئمک حاضېرلایاندا چۏخ سئوینیردی، بو، اۏنا ذؤوق وئریردی. ایندی أری أن چۏخ، یئمک اۆستۆنده اؤزۆندن چېخېردې. کورما هر زامان دوزلو اۏلور، یا دا أتی یاپېشمېر، اۏوولوردو. رشید ایسه بونو خۏشلامېردې. دۆڲۆ گاه چۏخ یاغلې، گاه دا قورو اۏلوردو، چؤرک گاه یاخشې بیشمیر، گاه دا آغېزدا خېرچېلدایېردې. رشیدین هر شئیده نؤقصان آختارماسې مریمی چاش-باش سالمېشدې – “یَقین، ألیمدن گلمیر” – دئیه دۆشۆنۆردۆ.
مریم یئمک بۏشقابېنې أرینه گتیرَنده رادیۏدا میللی هیمن چالېنېردې.
– سبزی پیشیرمیشَم، – اۏ دئدی.
– قۏی اۏرا، دانېشما.
هیمن بیتَندن سۏنرا بیر کیشی سَسی إشیدیلدی. دانېشان اؤزۆنۆ تقدیم إتدی: “حربی-هاوا قۆوّه‌لری‌نین پۏلکۏونیکی عبدۆل قدیر”. پۏلکۏونیک دئییردی کی، بیر گۆن أوّل قیامچې دؤردۆنجۆ تانک دیویزییاسې آئرۏپۏرتو، شَهَرین أساس ماگیسترال یۏل‌لارېنې، “کابیل” رادیۏسونو، رابیطه، خاریجی و ایچی ایش‌لر ناظیر‌لیک‌لری‌نین بینالارېنې توتموشدور. “کابول ایندی خالقېن ألینده دیر”، – پۏلکۏونیک فخر’له دئییردی. قیامچې میق-لر پرئزیدئنت سارایېنا هۆجوم إدیرلر. تانک‌لار آرتېق سارایېن حَیَطینده دیر. قېزقېن دؤڲۆش‌لر گئ دیر. داوود خانېن طرفدار‌لارې تسلیم اۏلوب.
سۏنونجو سؤز‌لری پۏلکۏونیک اینام’لا دئییردی.
بیر نئچه گۆن سۏنرا، کۏمۏنیست‌لر داوود خان رئژیمی ایله ایلگی‌سی اۏلان‌لارې کۆتله‌وی شکیلده گۆلـله‌له‌مه‌ڲه باشلایاندا، پۏلئ-چرخی حبس‌خاناسېندا مَحبوس‌لارا وئریلن دَهشَتلی شیکنجه و اۏنلارېن گؤزلری‌نین چېخاردېلما‌سې حاقدا شاییعه‌لر یایېلاندا مریم إشیده‌جکدی کی، پرئزیدئنت سارایېندا دا قېرقېن باش وئرمیش دیر. داوود خان اؤلدۆرۆلمۆش، اۏندان أوّل ایسه عائله‌سیندن ییرمی نفر، اۏ جۆمله‌دن قادېن و اوشاق اۏنون گؤزۆ قاباغېندا قتله یئتیریلمیشدی. ایلک اؤنجه دئییردیلر کی، داوود خان اؤزۆنۆ اؤلدۆرۆب، سۏنرا دئدیلر کی، قېزقېن دؤڲۆش‌لرین بیرینده وورولوب. سۏنرا دا دئدیلر کی، یۏخ، عائله‌سینی گؤز‌لری قارشېسېندا گۆلـله‌له‌یَندن سۏنرا اۏنو دا قتله یئتیریبلر.
رشید رادیۏنون سَسینی آرتېرېب، سۏنرا قولاغېنې لاپ یاپېشدېردې اۏنا.
عبدۆل قدیر دئییردی: “سیلاحلې قۆوّه‌لرین اینقیلاب شوراسې یارادېلمېشدېر، ایندی اؤلکه‌میز أفغانېستان دئمۏکراتیک رئسپوبلیکاسې آدلاناجاق دېر. عزیز
هم‌وطن‌لر، آریستۏکراس‌لارېن، قۏهومباز‌لېغېن، برابرسیزلیڲین دؤورانې کئچدی. بیز اۏن‌ایل‌لیک ایستیبدادا سۏن قۏیموشوق. حاکیمییَت ایندی کۆتله‌لرین و آزاد‌لېقسئوه‌ر‌لرین ألینده دیر. بیز اؤلکه‌میزین تاریخینده یئنی، شرفلی بیر دؤورۆن آستاناسېندایېق. یئنی أفغانېستان دۏغولماقدا دېر. عزیز أفغان‌لار، هئچ نه‌دن قۏرخماق لازېم دَڲیل. یئنی حاکیمییَت ایسلام و دئمۏکراتییا پرینسیپ‌لرینی دؤنمه‌دن مۆدافیعه إده‌جک دیر. سیزی سئوینج دۏلو، تنتَنه‌لی گله‌جَک گؤزله‌ییر.”
رشید رادیۏنو سؤندۆردۆ.
– بو یاخشې دېر، یا پیس؟ – مریم سۏروشدو.
– اۏنلارېن سؤز‌لرینه گؤره، وار‌لې‌لار اۆچۆن پیسدی، – رشید دئدی. – بیزیم اۆچۆن اۏ قَدَر ده یۏخ.
مریم جلیل حاققېندا فیکیرلَشدی. دۏغرودان مې، کۏمۏنیست‌لر اۏنو آختارېب تاپاجاق‌لار؟ اؤزۆنۆ ده، اۏغلان‌لارېنې دا حَبس إده‌جکلر؟ أملاکېنې
ألیندن آلاجاق‌لار؟
– ایستی دیر؟ – رشید دۆڲۆ بۏشقابېنا ایشاره ایله سۏروشدو.
– قازاندان ایندیجه گؤتۆرمۆشَم.
– اۏندا وئر، یئییم، – رشید مېزېلداندې.
گئجه‌نین قاران‌لېغې اۏر‌دا-بوردا سَسی إشیدیلن قفیل پارتلایېش‌لارېن سارې-قېرمېزې ایشېغېندا دیکسینیردی. فریبه دیرسَک‌لرینه دایاق وئرمیشدی. اۆز-گؤزۆ تر ایچینده ایدی، ساچ‌لارې تردن ایسلانمېش، اۆزۆنه یاپېشمېشدې. اۆست دۏداغېندا تر دامجې‌لارې گیله‌لنمیشدی. یاتاغې‌نېن یانېندا دورموش قۏجا ماماچا وجمه، أری و اۏغلو یئنی دۏغولموش چاغادان گؤزلرینی چکمیردیلر. اۏنون سارې‌شېن ساچ‌لارې، قېزېل‌گۆل لچه‌ڲینه بنزَر چهرایې یاناق‌لارې، بۆزۆلمۆش کۏپپوش دۏداق‌لارې، نازیک گؤز قاپاق‌لارې آلتېندا یاشېلا چالان گؤز‌لری باخان‌لارې واله إتمیشدی. یئنی دۏغولموش چاغا قېز ایدی. اۏنلار چاغانېن ایلک اؤنجه پیشیک مییۏلتوسونو خاطېرلادان آغلاماق سَسینی إشیده‌رک بیر-بیرینه باخېب گۆلۆمسه‌دیلر. سۏنرا کؤرپه بۆتۆن بۏغازې ایله آغلاماغا باشلادې. عائله‌نین أن دیندار عۆضوۆ أحمد کؤرپه باجې‌سې‌نېن قولاغېنا دوعا اۏخودو، اۆچ دفعه اۆزۆنه پیله‌دی.
– لئیلا اۏلسون عادی، هه؟ – قېزېنې قوجاغېندا یئلله‌یه‌ن حکیم دئدی.
– اۏلسون، – طاقتدن دۆشمۆش فریبه گۆج’له دئدی، گۆلۆمسه‌دی. گئجه گؤزه‌لی.
یاراشان آددې.
رشید دۆڲۆدن بۆرمه‌له‌ییب آغزېنا قۏیدو، چئینه‌مه‌ڲه چالېشدې… سۏنرا دۏداق‌لارېنې بۆزۆشدۆرۆب آغزېنداکې دۆڲۆنۆ سۆفره‌یه تۆپۆردۆ.
– نه اۏلدو؟ – مریم تشویش’له سۏروشدو. عۆذرخاه‌لېق ایفاده إدَن سَسیندن زهله‌سی گئتدی. حیسّ إتدی کی، نبضی سۆرعت’له وورور، جانېنا ویج-ویجه دۆشدۆ.
– “نه اۏلدو؟” – أری حیدَّت’له تکرار إتدی. – اۏ اۏلوب کی، یئنه ده ایسته‌دیڲینی إله‌میسن…
– من اۏنو همیشه‌کیندن ده چۏخ قایناتمېشام.
– یالان دئمه‌ڲه جۆرأت ده إله‌ییرسن؟
– آند اۏلسون.
رشید بارماق‌لارېنې سیلکه‌لَییب دۆڲۆنۆ تمیزله‌دی، حیرص’له بۏشقابې گئری ایته‌لَدی. ایسپاناقلې دۆڲۆ سپه‌لندی، اؤزۆ ایسه قاپېنې چېرپېب گۆلـله کیمی بایېرا جومدو.
مریم دیزلرینی یئره قۏیوب داغېلمېش دۆڲۆ‌لری یېغماغا باشلادې، آما أل‌لری تیتره‌ییردی. قۏرخو جانېنې آلمېشدې، اۆره‌ڲی بو ساعات کؤکسۆنده‌ن چېخاجاقدې.
دریندن نفس آلدې کی، اؤزۆنه گلسین. گؤز‌لری دۏلموشدو، قۏناق اۏتاغې‌نېن توتقون پنجره‌سینده زاواللې عکسینی گؤردۆ…
سۏنرا إشیتدی کی، إوین قاپې‌سې آچېلدې و بیر آزدان رشید قۏناق اۏتاغېنا قایېتدې.
– بورا گل گؤرۆم، – اۏ دئدی و مریمین ألینی توتوب آچدې، گتیردیڲی بیر اۏووج خېر‌دا داشې اۏنون ألینه تؤکدۆ.
– بونلارې آغزېنا سال.
– نه؟
– گؤتۆر. بونلارې آغزېنا قۏی.
– بَسدی، رشید، من…
أری گۆجلۆ أل‌لری ایله مریمین چنه‌سیندن توتدو، دیش‌لرینی آرالایېب سۏیوق، خېر‌دا داش‌لارې اۏنون آغزېنا باسدې. مریم مۆقاویمَت گؤرسه‌دیر، رشیدین ألیندن قورتولماغا چالېشېردې. أری ایسه اۏنون دۏداق‌لارېندان باسېب آغزېنې آچماغا قۏیمور، غئیض’له گۆلۆمسۆنۆر، داش‌لارې ایچه‌ری ایته‌له‌ییردی.
– ایندی ایسه چئینه، – اۏ دئدی.
آغزېندا خېرچېلدایان داش‌لار آراسېندان مریم یازېق-یازېق یالواردې.
اۏنون گؤزلریندن یاش آخېردې.
– چئینه دئییرَم! – رشید وحشی کیمی باغېردې. آغزېندان چېخان تنبَکی اییی مریمین اۆزۆنۆ یالادې.
مریم چئینه‌مه‌ڲه باشلادې. آغزېندا نه‌یین’سه سېندېغېنې حیسّ إتدی.
– یاخششېې…، – أری دیش‌لری آراسېندان فېسېلدادې. غضبدن یاناق‌لارې سَیریییردی. – ایندی بیلدین کی، پیشیردیڲین دۆڲۆ نئجه داد‌لې، یئملیدی؟ ایندی بیلیر‌سن کی، سنه إولنمک’له من نه قازانمېشام؟ سن چۏخ پیس یئمکسن. هئچ یئمه‌لی دَڲیلسن، والسّلام.
سۏنرا اۏ، گئتدی. مریم خئیلَک واخت آغزېنداکې‌لارې تمیزله‌دی، قانا بولاشمېش داش‌لار آراسېندا اۏنون سېنمېش ایکی دیشی ده واردې.
1 نیکاح (ترج.)
2 مریم گۆلۆ
3 مرجیلی أفغان یئمه‌ڲی (ترج.) 4 أفغان یئمه‌ڲی
5 أفغان یئمه‌ڲی
ایکینجی حیصّه
16.
کابیل، 1987-نجی ایلین باهارې
دۏققوز یاشلې لئیلا هر سَحَر اۏلدوغو کیمی یاتاغېندان قالخدې، قالخان کیمی ده گؤز‌لری دۏستو طاریقی آختاردې. آما بیلیردی کی، بو سَحَر طاریقی گؤرمه‌یه‌جَک. بیر-ایکی گۆن قاباق طاریق دئمیشدی کی، آنا-آتالارې ایله گۆنئیه – قزنی شهَرینه گئده‌جک، اۏرادا عمی‌سی‌گیلده قۏناق قالا‌جاقلار.
– نئچه گۆنلۆڲه گئدیرسیز؟ – اۏ، طاریقدن سۏروشدو.
– اۏن اۆچ گۆن.
– اۏن اۆچ گۆن؟
– قۏرخما، واخت تئز کئچه‌جک. قاش-قاباغېنې نییه تؤکدۆن، لئیلا؟
– من؟ قاشقاباق تؤکدۆم؟ هئچ واخت.
– دئیه‌سن، آغلاماق ایسته‌ییرسَن، هه؟
– اۏنو کیم دئدی؟ سنه گؤره؟ إله بو قالمېشدې!..
سۏنرا دا ألی ایله طاریقین بالدېرېنې، أصل آیاغېنې، پرۏتئزینی یۏخ، شاپپېلداتدې.
طاریق ایسه هنَک’له اۏنون بۏینونون آردېندان یاواشجا شاپالاقلادې.
اۏن اۆچ گۆن. آز قالا، ایکی هفته. جمعی بئش گۆن کئچمیشدی. لئیلا ایندی واخت حاققېندا بیر حقیقتی آیدېنلاشدېرمېشدې اؤزۆ اۆچۆن: واخت سېخې’لا، اوزانا بیلَر – طاریقین آتاسې پوشتو ماهنې‌لارېنې چالاندا آککۏردئۏنو سېخېلېب-آچېلان کیمی. هر شئی طاریقین بوردا اۏلوب-اۏلماماغېندان آسېلې دېر.
آشاغېدا سَس-کۆی واردې. آتا-آناسې‌نېن سؤز‌لری یئنه چپ گلمیشدی. همیشه‌کی کیمی: آنا‌سې حیرص‌لَنیر، قېشقېرېر، اؤزۆنه یئر تاپمېر، اۏرا-بورا وار-گل إدیر، بابی اۏتوراراق، قۏیون کیمی باشېنې آشاغې سالېب، تعجّۆب’له باشېنې ترپه‌دیر، طوفانېن اؤتۆب-کئچمه‌سینی گؤزله‌ییر. لئیلا قاپې‌سېنې کیپ اؤرتدۆ. آما اۏنسوز دا اۏنلارېن سَسینی إشیدیردی. آناسې‌نېن سَسی گلیردی. نهایت، قاپې چېرپېلدې. آناسې‌نېن یاتاغې جېرېلدادې. گؤرۆنۆر، بابی بو دفعه ده سلامت قورتاردې.
– لئیلا! – اۏ چاغېردې. – دئیه‌سن، من ایشه گئجیکیرَم.
– بو دقیقه.
لئیلا آیاق‌قابې‌لارېنې گئییب، گۆزگۆنۆن قاباغېندا سارې‌شېن ساچ‌لارېنې چیڲین‌لرینه قَدَر دارایېر. آنا‌سې هر زامان دئییر کی، ساچ‌لارې‌نېن رنگی اۏنا آناسېندان کئچیب. سېخ کیرپیک‌لری، یاشېلا چالان گؤز‌لری، چؤکه‌ڲی اۏلان، ایری آلما یاناق‌لارې، خۆصوصَن بیر آز قاباغا چېخان آلت دۏداغې – عئینَن آناسې‌نېنکې ایدی. اۏنا دا اؤز ننه‌سیندن – لئیلا‌نېن اولو ننه‌سیندن کئچمیشدی. “اۏ، چۏخ گؤزَل اۏلوب، لاپ پری کیمی”، – آنا‌سې دئیَردی. “بو وادیده هله بئله گؤزَل اۏلمایېب. ایندی ده، ایکی نسیل اؤتندن سۏنرا اۏنون گؤزَل‌لیڲی، گؤرۆنۆر، سنه کئچیب، لئیلا”.
“وادی” دئیَنده آنا‌سې پنجشیر وادی‌سینی نظرده توتوردو. پنجشیر کابولدان یۆز کیلومئتر اوزاقدا یئرله‌شن فارسدیللی تاجیک ویلایتی دیر. خالا‌اۏغلو-خالا‌قېزې اۏلان آنا‌سې و بابی پنجشیرده آنادان اۏلموش، بؤیۆمۆشدۆ‌لر، 1960-نجې ایلده إوله‌نندن سۏنرا کابولا کؤچمۆشدۆلر. سۏنرا دا بابی بیل‌یوردا گیرمیشدی.
لئیلا پیللهلر’له تله‌سیک دۆشدۆ، فیکیرلَشیردی کی، آنا‌سې داها اۏتاغېندان چېخماز، اۏنو گؤرمَز. بابی قاپې چرچیوه‌سینه بَرکیدیلمیش تۏر قاپې‌نېن یانېندا دیزی اۆسته أڲیلیب باخېردې. ایستی واخت‌لاردا تۏر قاپېدا حشرات‌لار دا اؤز تۏرونو هؤرۆردۆ.
– سن بونو گؤرمۆسن، لئیلا؟
تۏر پارچاداکې دلیک بیر نئچه هفته ایدی کی، اۏرادا ایدی. لئیلا آتاسې‌نېن یانېندا چؤمبَلدی.
– یۏخ. یَقین، تزه جېرېلېب.
– من ده فریبیه اۏنو دئییردیم. – آتاسې یامان پرت ایدی، إله بیل بالاجالاشمېشدې. آروادې ایله دئییشندن سۏنرا هر زامان بئله اۏلوردو. – اۏ ایسه دئییر کی، بورادان إوه آرې‌لار گیریب.
لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی یاندې اۏنا. بیر آز دا یازېغې گلدی. بابی بالاجابۏی، سېسقا کۆره‌کلی بیر آدام ایدی، قادېن أل‌لری کیمی نازیک، بالاجا أل‌لری واردې. گئجه‌لر لئیلا بابی‌نین اۏتاغېنا گئدنده اۏنو هر زامان کیتاب اۏخویان گؤرَردی. گؤزلۆڲۆ ده بورنونون اوجوندا. کیتاب اۏخویاندا هر شئیی اونودوردو. لئیلا‌نېن ایچه‌ری گیردیڲینی حیسّ إتمیردی. بیلَنده ایسه کیتابېن صفحه‌سینی قاتلایار، دۏداغې آلتدا گۆلۆمسۆنَردی. بابی رومینین، حافیظین غزل‌لرینی أزبر بیلیردی. أفغانېستان اۆستۆنده بریتانییا ایله چار روسییه‌سې آراسېندا گئدن تاریخی مۆباریزه‌دن ساعات‌لار’لا دانېشا بیلَردی. بیلیردی کی، ستالاکتیت’له ستالاقمیتین فرقی نه دیر. دئییردی کی، یئر’له گۆنَش آراسېندا‌کې مَسافه کابول’لا قزنی آراسېندا‌کې مَسافه‌نی میلیۏن یارېم دفعه اۏ باش-بو باشا گئتمک قَدَر دیر. آما لئیلا مورابّا بانکاسېنې آچماق ایسته‌یَنده، اوتانسا دا، گَرَک آناسېنا دئیه’یدی. آتاسې أن ساده إو ایش‌لرینده کارېخېب قالېردې. قاپې‌لار هئچ واخت یاغلانمېر، جېرېلدایېردېلار، تاوان آخېدېردې، مطبخ دۏلاب‌لارېنې کیف باسمېشدې. آنا‌سې دئییردی کی، 1980-نجی ایلده قارداشې نور’لا سۏوئت‌لره قارشې جیهادا یۏلا دۆشمزدن قاباق إوده کیشی ایش‌لرینی هر زامان أحمد إله‌ییردی.
– آما أڲر بیر کیتابې تعجیلی اۏخوماق لازېمدې’سا، اۏندا حاکیمی آختار، – آنا‌سې دئیَردی.
آما، هر حالدا، لئیلا حیسّ إدیردی کی، بیر واخت، هله أحمد’له نور سۏوئت‌لره قارشې ووروشماغا یۏلا دۆشمزدن أوّل، یانې، بابی اۏغلان‌لارېنا ساواشا گئتمه‌ڲه ایجازه وئرمزدن أوّل – آنا‌سې اؤزۆ ده اۏنون بیلیڲینه، بیلگیلی‌لېغېنا حئیران اۏلموشدو، اۏنون هوش‌سوزلوغو و معیشت ایش‌لرینده سریشته‌سیز‌لیڲی بو حئیران‌لېغې بیر آز دا آرتېرمېشدې.
– بو گۆن نئچه گۆن کئچیر؟ – آتاسې اوتانجاق بیر تَبَسّۆم’له سۏروشدو. – بئش، یۏخ’سا آلتې؟
– من نه بیلیم؟ گۆن‌لری سایمېرام. – لئیلا یالاندان دئدی و چیڲین‌لرینی چَکدی. آما بونو خاطېرلادېغې اۆچۆن اۆره‌ڲی یامان قېزدې آتاسېنا. یۏخ’سا کی، آناسې‌نېن وئجینه دَڲیلدی طاریق هاردادې، هارایا گئدیب.
– عئیبی یۏخ، بو گۆن-صاباح بیر ده گؤرَرسَن کی، پنجره‌ده فنری‌نین ایشېغې گؤرۆندۆ، – بابی دئدی. اۏ، لئیلا‌نېن طاریق’له گئجه‌لر فنر ایشېغې ایله سیقناللاشدېغېنې نظرده توتوردو. اۏنلار بو “اۏیون”او اۏ قَدَر اۏینامېشدې‌لار کی، لاپ یاتمازدان قاباق دیش یوماق کیمی آلېشقان‌لېق إتمیشدیلر بونا.
بابی بارماغېنې تۏرون دئشیڲیندن ایچه‌ری سالدې.
– گَرَک تیکیم، واختېم اۏلسا. ایندی‌سه گئتمه‌لی‌ییک، – آتاسې دئدی، سۏنرا سَسینی قالدېرېب چیڲنی اۆستدن دئدی:
– فریبه، بیز گئتدیک. من لئیلانې مکتبه آپارېرام. سن گتیرَرسن. آتاسې‌نېن چرخینده، آرخادا اۏتوران لئیلا گؤردۆ کی، کۆچه‌ده، اۏنلارېن إولری ایله اۆزبه‌ۆز، چکمه‌چی رشیدین و اۏنون آداما یۏووشماز آروادې‌نېن یاشادېغې إوین یانېندا بیر گؤڲ رنگلی ماشېن دایانېب. ماشېنېن کاپۏتوندا، دامېندا و یۆک یئرینده اۆستدن آغ زۏلاق واردې. مئرسئدئس-بئنز – بو طرف‌لرده گؤرۆنمه‌ڲن بیر شئی… ماشېندا ایکی نفر اۏتورموشدو. بیری سۆکان آرخاسېندا، اۏ بیری ده آرخا اۏتوراجاقدا.
– اۏنلار کیم دیر؟ – لئیلا سۏروشدو.
– بیزیم ایشیمیز دَڲیل، – بابی دئدی. – تئز اۏل، یۏخ’سا دَ‌ر‌سه گئجیکه‌ریک.
لئیلا‌نېن یادېنا دۆشدۆ کی، بیر دفعه بئله بیر صؤحبَتین شاهیدی اۏلموشدو.
آنا‌سې بابی‌نین باشې اۆسته دوروب دئییردی: “بو، سَنین ایشیندی، خالا‌اۏغلو، إله دَڲیل؟ یۏخ’سا سَنین هئچ بیر ایشین یۏخدو؟ اۏغلان‌لارې‌نېن ساواشا گئتمه‌سی نئجه؟ اۏ دا سَنین ایشین دَڲیل؟ نه قَدَر یالواردېم سنه؟ سن’سه بورنونو سۏخموسان اۏ لعنته گلمیش کیتاب‌لارېن آراسېنا. إله بیل کیمسه‌سیز، حرامی اوشاق‌لار ایدی…”
بابی پئدال‌لارې فېرلاتدې، چرخ ترپَندی. لئیلا آرخادا اۏتوروب آتاسېنې قوجاقلامېشدې. گؤڲ “مئرسئدئس”این یانېندان کئچنده اۏ، ماراق’لا ماشېنېن ایچینده آرخا اۏتوراجاقدا اۏتوران آداما باخدې. آرېق، ساچ‌لارې آغارمېش کیشی ایدی، سۆرمه‌ڲی کۏت‌شالوارې‌نېن دؤش جیبیندن آغ دستمال گؤرۆنۆردۆ. بیر ده اۏنو تعیین إتدی کی، ماشېنېن نؤمره‌سی هئرات نؤمره‌سیدی.
اۏنلار یۏل‌بۏیو دانېشمادې‌لار، یالنېز هردن دؤنگه‌لرده بابی‌نین سَسی إشیدیلیردی: “مؤحکَم دایان، لئیلا! دؤنگه‌دی!”
مکتبده لئیلا‌نېن فیکری یامان داغېنېق ایدی – بیر طرفدن طاریقین اۏلماماغې، اۏ بیری طرفدن آتا-آناسې‌نېن بیری-بیری ایله قۏوغاسې فیکیر‌لرینی پَرَن-پَرَن سالمېشدې. اۏنا گؤره ده، اؤرگتمَن اۏندان رومېنییا‌نېن و کوبا‌نېن پایتاخت‌لارې‌نېن آدېنې سۏروشاندا لئیلا چاشېب قالدې.
اؤرگتمنین آدې شانزای ایدی، شایېرد‌لار اؤز آرالارېندا اۏنا خالا رنگمال – رنگساز خالا دئییردیلر. اۏ، قایدانې پۏزموش شایېردې گاه ألی‌نین ایچی، گاه دا آرخا‌سې ایله سیلله‌لَییر، سۏنرا دا ألینی رنگ فېرچاسې کیمی اۏنون اۆزۆنه چکیردی، سانکی رنگ یاخېردې. خالا رنگمال جاوان ایدی، سېخ قاش‌لارې، قابارېق، سرت اۆز جیزگی‌لری واردې. إله ایلک دَرسینده فخر’له اوشاق‌لارا دئمیشدی کی، اۏ، خۏست ویلایتیندن اۏلان کاسېب بیر کندلی‌نین قېزې دېر. هر زامان دیک دایانېر، گؤیۆمتۆل قارا ساچ‌لارېنې سلیقه ایله یېغېب آرخادا باغلایېردې. زینت أشیا‌لارې، أن‌لیک-کیرشان اۏنا یاد ایدی. حیجاب باغلامېردې، مکتبلی قېز‌لارا دا بونو قاداغان إدیردی. دئییردی کی، قادېن’لا کیشی برابر دیر، أڲر کیشی‌لر اؤرتۆنمۆر’سه، قادېن‌لار نییه یاشېنمالېدېر؟
اۏنون نظرینده سۏوئت ایتّیفاقې دۆنیادا أن یاخشې اؤلکه ایدی. بیر ده أفغانېستان. سۏوئت‌لر بیرلیڲی فهله-کند‌لی اؤلکه‌سیدی، بورادا هامې برابردی، هامې بیر-بیرینه دۏست، قارداشدې. آمریکادا ایسه جینایتکار‌لېق چۏخدو، آدام‌لار إولریندن چېخماغا قۏرخورلار. دئییردی کی، أفغانېستاندا دا هر شئی یاخشې اۏلاجاق، قۏی بو ترقّی دۆشمن‌لری‌نین، بو باندیت‌لرین سۏنونا چېخاق.
– اۏنا گؤره ده بیزیم سۏوئت یۏلداش‌لارېمېز بیزه کؤمه‌ڲه گلیب. یاردېم ألی اوزادېبلار. بو وحشی‌لرین کؤکۆنۆ کسمک اۆچۆن. بونلار ایسته‌ییر‌لر کی، اؤلکه‌میز گئریده قالسېن. بیز بونا ایمکان وئرمه‌ڲه‌جییک. آما، اوشاق‌لار، سیز ده بو ایشه کؤمَک إتمه‌لی‌سیز. بیز سیزه آرخایېن اۏلوروق. قیامچې‌لار حاققېندا نه بیلسه‌نیز، بیزه خبر وئرین. إشیدن کیمی، بیلن کیمی، خبر وئرین. حتتا آتا-آنانېز، عمی‌لرینیز، خالا‌‌لارېنېز دا اۏلسا. وطنیمیز سیزی اۏنلاردان دا چۏخ سئویر. یاد‌دا ساخلایېن کی، وطن هر زامان بیرینجی یئرده دورمالې دېر. من سیزین’له فخر إده‌جه‌ڲم، بۆتۆن أفغانېستان سیزین’له فخر إده‌جک.
رنگمال خالا‌‌نېن اۏتورقاسې‌نېن آرخاسېندا، دوواردا سۏوئت ایتّیفاقې‌نېن، أفغانېستا‌نېن خریطه‌‌لری آسېلمېشدې. اۏنلارېن دا یانېندا پرئزیدئنت نجیبوللا‌نېن پۏرترئتی. بابی دئییردی کی، نجیبول’لا بیر واخت مخفی پۏلیسین باشچې‌سې اۏلوب. دوواردا بیر نئچه فۏتۏشکیل‌لر ده واردې. بو شکیل‌لرده سۏوئت عسگرلری أفغان کندلی‌لری ایله گۆله-گۆله أل توتور، گؤرۆشۆر، آلما آغاج‌لارې أکیر، إو تیکیردیلـر.
– یاخشې، – رنگمال خالا‌‌نېن سَسی إشیدیلدی، – گؤره‌سن، بیزیم گنج اینقیلابی قېزېمېز هانسې خیال‌لارا دالېب؟
“اینقیلابی قېز” لئیلایا دئییردیلر، اۏ، 1978-نجی ایلین آپرئل چئوریلیشی گئجه‌سی آنادان اۏلموشدو. اوشاق‌لاردان کیمسه “چئوریلیش” سؤزۆنۆ ایشله‌تسه’یدی، رنگمال خالا اۏ ساعات حیرص‌لَنه‌ر، دئیَردی کی، بو، اینقیلابدېر، زحمت‌کئش‌لرین برابرسیزلییه قارشې عۆصیانې دېر. “جیهاد” دئمه‌ڲه ده قۏیموردو. اۏنون سؤز‌لرینه گؤره، بو، ساواش ده دَڲیلدی، عیالت‌لرده خاریجی تحریکچی‌لره اویان بئش-آلتې ایچگیارېشدېران وار، اۏنلار’لا آتېشما گئ دیر. اۆسته‌گل، اۏنون یانېندا هئچ کیم جۆرأت إدیب یایېلان شاییعه‌لری تکرار إده بیلمَزدی کی، إله‌بیل سککیزایل‌لیک ساواشدان سۏنرا سۏوئت‌لر مغلوب اۏلور. خۆصوصَن، ایندی، سۏوئت هئلیکۏپتئر‌لرېنې وورماق اۆچۆن پرئزیدئنت رئیقان مۆجاهید‌لره “ستینگئر” راکئت‌لری وئرمه‌ڲه باشلادېغې زامان، دۆنیا‌نېن هر یئرینده مۆسلمان‌لار – میصر‌لی‌لر، پاکیستانلې‌لار، حتتا سعودی عَرَبیستانې‌نېن وار‌لې‌لارې أفغانېستانداکې جیهادا قۏشولوب ووروشوردو‌لار.
– بوخارئست، هاوانا، – لئیلا، نهایت، دئدی.
– بو اؤلکهلر بیزه دۏستدور، یا یۏخ؟
– بَلی، اؤرگتمَن صاحیب. اۏنلار بیزه دۏست اؤلکهلر دیر. اؤرگتمَن راضې‌لېق’لا باشېنې ترپَتدی.
دَرس قورتاراندا بَللی اۏلدو کی، آنا‌سې لئیلا‌نېن دالېنجا گلمه‌ییب.
بیرینجی دفعه دَڲیلدی کی، یادېندان چېخاردېردې. اۏ دېر کی، لئیلا قیتی و حصینه آد‌لې یۏلداش‌لارې ایله إوه یۏلا دۆشدۆ.
قیتی چلیم‌سیز، آرېق بیر قېز ایدی، ساچ‌لارېندان ایکی هؤرۆک هؤرۆب باشې‌نېن آرخاسېندا رئزین’له باغلامېشدې. هر زامان آجېقلې ایدی، کیتاب‌لارېنې قالخان کیمی سینه‌سینه سېخېردې. حصینه اۏن ایکی یاشېندا ایدی، لئیلادان، قیتیدن اۆچ یاش بؤیۆک ایدی. بیر ایل بیر صینیفده قالمېشدې، ایکی ایل ده بیر صینیفده. تحصیلده آخساماغېنې حصینه نادینج‌لیڲی و دیل‌لی-دیلاور‌لیڲی ایله اؤرت-باسدېر إدیردی. “رنگمال خالا” لقَبینی ده اؤرگتمَنه اۏ قۏشموشدو.
بو گۆن حصینه خۏشا گلمه‌ین آداخلې‌لاردان جانېنې نئجه قورتارماق حاققېندا دانېشېردې.
– إعتیبار‌لې، سېنانمېش مئتۏددو، قېزلار. واللاه، دۆز دئییرَم.
– سؤز تاپدېن دا دانېشماغا. من هله بالاجایام، آداخلېنې نئینیرَم؟ – قیتی دئدی.
– سَنین هاران بالاجادې؟
– هله منه هئچ کیم إولنمک تکلیف إله‌مه‌ییب.
– بو اۏنا گؤره دیر کی، سَنین ساققا‌لېن چېخېر، عزیزیم.
یازېق قیتی نئیله‌سین؟ تئز ألینی چنه‌سینه آتدې، تشویش’له لئیلایا باخدې. قیتی‌نین یومۏر حیسّی هئچ یۏخدو. لئیلا بونو بیلیردی، اۏنو آرخایېنلاشدېرماق اۆچۆن باشېنې بولادې، یانې کی، “اینانما”.
– یاخشې، عزیز خانېم‌لار، بیلمک ایسته‌ییرسیز، یا یۏخ؟
– دئ، گلسین.
– بونون اۆچۆن لۏبیا لازېم دېر. اؤزۆ ده دؤرد بانکا. إله کی آخشام بو قۏجا هئیوره سنه إلچی گلدی، اۏندا…. آما واختېندا، تلسمک ده اۏلماز، گئجیکمک ده. چای وئرَنده ایشه باشلاماق لازېم دېر، باخ، اۏندا آرتیللئرییا “گۆرولدایاجاق”…
– من بونو یاد‌دا ساخلایارام، – لئیلا ایریشدی.
– اۏ دا یاددان چېخارتماز بونو.
لئیلا دئیه بیلَردی کی، اۏنون بئله مصلحَت‌لره إحتیاجې یۏخ دېر، چۆنکی بابی اۏنو تئزلیک’له أره وئرمه‌ڲه حاضېرلاشمېردې. آتاسې کابولون “سیلۏ” چؤرک زاوۏدوندا، قېزمار سۏبا‌لارېن ایستی‌سینده، ماشېن گۆرۆلتۆسۆ آلتېندا ایشله‌سه ده، اۏنون بیل‌یورد تحصیلی واردې. کۏمۏنیست‌لر گله‌نه قَدَر مکتبده دَرس دئییردی. 1978-نجی ایل چئوریلیشیندن، سۏوئت ایشغالېندان ایل یارېم سۏنرا اۏنو ایشدن چېخارتدېلار. بابی دئییردی کی، اۏنون یاشامدا ایکی مَقصَدی وار – قېزې‌نېن تهلۆکه‌سیزلیڲی و اۏنا تحصیل وئرمک.
“من بیلیرم کی، سن هله چۏخ جاوانسان. آما بونو سنه ایندی‌دن دئمه‌لی‌یم کی، یاد‌دا ساخلایاسان. أره گئتمک گؤزله‌یه بیلَر، تحصیل یۏخ. سن چۏخ دَرراکه‌لی، قابیلییَّتلی قېزسان. دۏغرو دئییرَم، لئیلا. هانسې صنعتی ایسته‌سن، اؤرگه‌نه بیلَر‌سن. من سنی یاخشې تانېیېرام. اۏنو دا بیلیرم کی، ساواش قورتاراندان سۏنرا بیلیر‌سن أفغانېستانا نئجه لازېم اۏلاجاقسان؟ کیشی‌لردن ده چۏخ لازېم اۏلاجاقسان. چۆنکی، لئیلا، قادېنې تحصیل گؤرمه‌یَن جمعيّت هئچ بیر اوغور قازانا بیلمَز. هئچ نه ألده إله‌یه بیلمَز”.
آما لئیلا حصینیه دئمه‌دی کی، بابی بئله سؤزلر دئییب اۏنا. دئمه‌دی کی، آتاسېنا گؤره چۏخ خۏشبختدی، اۏنون’لا نئجه فخر إدیر، اؤزۆ ده اۏنون کیمی تحصیلینی داوام إتدیرمک ایسته‌ییر. سۏن ایکی ایلده لئیلا تعریف‌نامه‌‌لر آلمېشدې. بئله تعریف‌نامه‌‌لر أن یاخشې شایېرده وئریلیردی.
لئیلا بونلارېن هئچ بیرینی حصینیه دئمه‌دی. حصینه‌نین آتاسې تاکسی شۏفئری ایدی. قاش-قاباقلې، عصبی بیر کیشی ایدی. یَقین کی، اوزاغې بیر-ایکی ایلدن سۏنرا أره وئره‌جکدی اۏنو. چۏخ نادیر حال‌لاردا جیدّی دانېشان حصینه بیر دفعه لئیلایا دئمیشدی کی، اۏنون طالئعی آرتېق حَلّ اۏلونوب، اۏنو اؤزۆندن ییرمی یاش بؤیۆک خالا‌اۏغلوسونا أره وئره‌جکلر. اۏنون لاهۏردا ماشېن دۆکانې وار. “جمعی ایکیجه دفعه گؤرمۆشَم اۏنو. یئمک یئینده آغزې هئچ باغلانمېر…” – دئییردی.
– بیلدینیز ده، قېزلار، لۏبیا، – حصینه یئنه دئدی. – یاددان چېخارتمایېن.
ألبتّه، أڲر مۆمکۆن اۏلسا… – دئییب بیج-بیج گۆلدۆ و دیرسه‌ڲی ایله لئیلانې دۆمسۆکله‌دی. – بیر گۆن جاوان، گؤزَل، تایقېچ شازدا سَنین قاپېنې دؤیه‌جک. اۏندا…
لئیلا اۏنون دیرسه‌ڲینی کنارا ایته‌لَدی. کیمسه بئله بیر سؤزۆ طاریق حاققېندا دئسه’یدی، یَقین، اینجییَردی. آما حصینه پیس نيَّت’له دئمیردی بونو، عادَتی اۆزره أله سالېر، ساتاشېردې. ریشخند إتمه‌دیڲی آدام قالمېردې. اؤزۆنۆ ده أله سالېردې بعضن.
– آدام‌لارې بئله أله سالماق اۏلماز، – قیتی حیرص‌لَندی.
– هانسې آدام‌لارې؟
– ساواشدا شیکست اۏلان آدام‌لارې، – حصینه‌نین اۏیونوندان خبرسیز، تئزآلدانان قیتی دئدی.
– دئیه‌سن، مۏللا قیتی طاریقی سئویر آخې. هه، إله دیر کی، وار! بئله دئ! آما بیلمیر‌سن کی، اۏنون آدېنې توتان وار؟
– من هئچ کیمی سئومیرَم، – قیتی دۏداغې‌نېن آلتېندا مېزېلدادې. – هئچ کیمی!
قېزلار لئیلادان آیرېلدېلار، بئله‌جه مۆباحیثه إله‌یه-إله‌یه اؤز کۆچه‌لرینه بورولدو‌لار.
لئیلا سۏنونجو ایکی-اۆچ إوین آراسې ایله اؤز إولرینه طرف آددېملادې. گؤڲ “مئرسئدئس” یئنه اۏرادا ایدی. رشیدگیلین إوی‌نین یانېندا. سۆرمه‌ڲی کۏت‌شالواردا اۏلان یاشلې کیشی ایندی ماشېنېن یانېندا دایانمېش، ألینده‌کی آغاجا سؤیکَنیب إوه باخېردې.
بو زامان آرخادان لئیلانې چاغېردېلار.
– إی، سارې‌ساچ، بیر بورا باخ!
لئیلا دؤنۆب باخاندا تاپانچانېن اۏنا توشلاندېغېنې گؤردۆ.
17.
تاپانچا قېرمېزې رنگده ایدی، تَتیڲی آچېق-یاشېل. تاپانچانې ألینده توتان خه‌دیم ایدی. دیش‌لری یئنه ده آغارېردې.
خدیمین اۏن بیر یاشې واردې. إله طاریق یاشدا ایدی. خولیقان حرکت‌لری ایله تانېنان قصّاب اۏغلو خه‌دیم هۆندۆر، آرېق اۏغلان ایدی، آلت چنه‌سی خئیلَک ایره‌لی چېخمېشدې. تئز-تئز یۏلدان اؤتۆب-کئچن‌لرین اۆستۆنه دانا باغېرساغې آتېردې. هردن تَنَفّۆسلرده طاریق یاخېندا اۏلمایاندا خه‌دیم لئیلانې کؤلگه کیمی ایزله‌ییر، قېزې إحتیراصلې باخېش‌لار’لا سۆزۆر، دیققتی جلب إتمک اۆچۆن قصدَن آه-اوف إله‌ییردی. بیر دفعه ألینی لئیلا‌نېن چیڲنینه ووروب دئمیشدی:
– سارې‌ساچ، سن إله گؤزَل‌سن کی، سنه إولنمک ایسته‌ییرم.
ایندی ایسه ألینده تاپانچا اۏینادېردې.
– قۏرخما، – ایستئهزا ایله لئیلایا دئدی، – لکه قالمایاجاق. سارې ساچ‌لارېندا، اۏنسوز دا، لکه گؤرۆنمه‌یه‌جک.
– إله‌مه! سنه خبردار‌لېق إدیرم!
– نئیله‌یه‌جکسن؟ – خه‌دیم دئدی. – اۏ شیکستینه دئیه‌جکسن کی، منی دؤڲسۆن؟ “آه، طاریق جان، هارداسان؟ تئز گل، منی بو یارامازېن ألیندن قورتار!”
لئیلا گئری چکیلمه‌ڲه باشلادې، آما خه‌دیم آرتېق تَتیڲی باسمېشدې. تاپانچادان چېخان ایلېق مایئع نازیک شېرناق‌لار’لا لئیلا‌نېن ساچ‌لارېنا یایېلدې، أل‌لری’له اۆزۆنۆ قۏروماق ایسته‌یَنده اۏووج‌لارې دا ایسلاندې. سۏنرا یان-یؤوره‌ده گیز‌لَنمیش اۏغلان‌لار اۆزه چېخدېلار؛ بو مَنظَره‌یه باخېب قَهقَهه چکیر، اوغونوردولار.
تحقیردن دویدوغو غضب لئیلا‌نېن دۏداق‌لارېندا عکس-صَدا وئردی. دئدیڲی‌نین آنلامېنې تام آنلاماسا دا، خدیمی سؤیدۆ. کۆچه سؤیۆشۆ ایله سؤیدۆ. اۆره‌ڲیندن تیکان چېخاردان سؤزلر ایدی آما…
– إششَک سَنین آنانې…
– منیم آنام سَنین آنان کیمی دَلی دَڲیل کی، – خه‌دیم ده بۏرجلو قالمادې. – آتان دا کی، آرواد آغېز. هله بیر أل‌لرینی اییله، أل‌لرینی.
اوشاق‌لار بیراغېزدان دیللَندیلر:
– أل‌لرینی اییله بیر! أل‌لرینی اییله بیر!
لئیلا أل‌لرینی اییله‌دی، آما اۏنسوز دا بیلیردی کی، نه‌یین ایییدی. خه‌دیم “سارې ساچ‌لارېندا لکه‌سی قالمایاجاق” دئیَنده باشا دۆشمۆشدۆ هر شئیی. بَرکدن آغلادې. اوشاق‌لار داها بَرکدن گۆلۆشدۆلر.
سۏنرا گؤز یاش‌لارې ایچینده إوه طرف گؤتۆرۆلدۆ.
لئیلا قویودان سو چکیب حامامدا طاسې دۏلدوردو، پالتار‌لارېنې دارتېب أڲنیندن چېخاردې. ساچېنې صابېنلا‌دې، أتی چیمچشسه ده، دېرناق‌لارې ایله باشېنې قاشېیېر، آرادا غئیض’له اینیلده‌ییردی. ساچ‌لارېنې یئنی‌دن صابېن’لا‌دې، بیر ده، بیر ده یودو. ایچینی چکیر، تیتره‌ییردی. حامام کیسه‌سینی اۆزۆنه اۏ قَدَر سۆرتمۆشدۆ کی، اۆز-گؤزۆ، بۏیون-بۏغازې قېپ-قېرمېزې پؤرتمۆشدۆ.
تمیز پالتار‌لارېنې گئیینه-گئیینه فیکیرلَشیردی کی، طاریق یانېندا اۏلسایدې، هئچ واخت بئله بیر شئی باش وئرمزدی، خه‌دیم بونا جۆرأت إتمَزدی. یا دا آنام دالېمجا گلسه’یدی…
هردن ده فیکیرلَشیردی کی، گؤره‌سن، آنا‌سې اۏنو نییه دۏغوب؟ آخې، اۏنسوز دا، اۏنون مندن أوّل اوشاق‌لارې اۏلوب، منی نئینه‌یردی؟ آدام‌لار اؤز سئوگی‌لرینی اؤنجه‌کی اوشاق‌لارېنا وئریرلـرسه، سۏنراکې اوشاق‌لار نه‌یینه گَرَکدی اۏنلارېن؟ بئله ده عدالت‌سیز‌لیک اۏ‌لار؟ قلبینی حیدَّت دۏغرادې. بو فیکیرلـر ایچینده اؤز-اؤزۆنه آجېغې توتدو، اۏتاغېنا گئدیب اۆزۆقۏیلو یاتاغېنا یېخېلدې.
بیر آز تۏختایاندان سۏنرا کۏریدۏر‌دان کئچیب آناسې‌نېن اۏتاغېنا گئتدی. قاپېنې دؤڲدۆ. لئیلا بالاجا اۏلاندا بو قاپې‌نېن دالېندا ساعات‌لار’لا اۏتورار، قاپېنې دؤڲه‌ر، پېچېلتې ایله چاغېراردې: “ماممی! ماممی!” آما آنا‌سې هئچ واخت قاپېنې آچمازدې. ایندی ده آچمادې. لئیلا دسته‌ڲی فېرلادېب قاپېنې آچاراق، ایچه‌ری گیردی.
هردن آناسې‌نېن گۆنۆ یاخشې باشلایېردې. سَحَر تئزدن اۏوقاتې یاخشې اۏلوردو. یوخودان گۆمراه دورور، بیر آز آشاغې ساللانان آلت دۏداغېندا تَبَسّۆم اۏلوردو. یویونور، تمیز پالتار گئیینیر، بزه‌نیردی. لئیلا آناسې‌نېن ساچېنې دارایېر (بو ایش لئیلا‌نېن چۏخ خۏشونا گلیردی)، سېرقا‌لارېنې تاخېردې. اۏنلار ایکی‌لیکده ماندای بازارېنا گئدیردیلـر، هردن ده ماسا اۆستۆ اۏیون اۏینایېر، بو زامان ایکی‌سی‌نین ده خۏشونا گلَن نارېن اۆزلۆ شۏکۏلات یئییردیلـر. آما أن یاخشې واخت بابی‌نین ایشدن گلَن واختې ایدی. آتاسېنې گؤرَن کیمی آنا‌سې سئوینج’له گۆلۆمسه‌ییر، لئیلا دا اۏنلارا باخېب فرح‌لَنیردی. آتا-آناسېنې بیر-بیرینه باغلایان سئوگی‌نین، بیر واخت سَسلی-کۆیلۆ إولرینده‌کی نوازیش و مئهریبان‌لېغېن اؤتۆب-کئچمیش آن‌لارېنې خاطېرلادان أن کیچیک دئتال‌لارې اۏنون روحونو قانادلاندېرېردې.
آنا‌سې أحوالې یاخشې اۏلاندا بیش-دۆش إله‌ییر، شیرنییات حاضېرلایېر، قۏنشو قادېن‌لارې چایا دعوت إدیردی. اۏ، ماساسې آچېب سۆفره‌یه فینجان، مندیل قۏیوردو، لئیلا ایسه قاب‌لارې سیلیب تمیزله‌ییردی. قۏناق‌لار گلندن سۏنرا لئیلا اؤز یئرینده اۏتورور، قادېن‌لارېن دیل-بۏغازا قۏیمازدان آناسې‌نېن پیشیردیک‌لرینی تعریفله‌مه‌ڲینه، چای ایچه-ایچه إتدیڲی قېزقېن صؤحبَت‌لرینه قولاق آسېر، هردن اؤزۆ ده صؤحبَته قۏشولماغا چالېشېردې. آما آنا‌سې بابیدن دانېشاندا قېز لاپ چۏخ سئوینیردی.
– اۏ، گؤزَل اؤرگتمَن ایدی – آنا‌سې دئییردی. – شایېرد‌لار اۏنو سئویردی. اۏنا گؤره یۏخ کی، اۏ، بعضی‌لری کیمی شایېرد‌لاری هئچ واخت خط‌کئش’له دؤیمۆردۆ، اۏنا گؤره کی، اۏ، اوشاق‌لارا حؤرمَت إدیر، اوشاق‌لار دا اۏنو سئویردی. چۏخ گؤزَل اؤرگتمَن ایدی.
آناسې‌نېن سئودیڲی قۏنولاردان بیری بابی‌نین اۏنا نئجه إولنمک تکلیف إتمه‌سی ایدی.
– منیم اۏن آلتې یاشېم واردې، اۏ، اۏن دۏققوز یاشدا ایدی. پنج شیرده عائله‌لریمیز قۏنشو ایدی. قېزلار، واللاه، من اۏنا وورولموشدوم! إولریمیزین آراسېندا‌کې حاصاردان آشېب اۏنلارېن بۏستانېندا اۏینایېردېق. حاکیم قۏرخوردو کی، بیزی گؤرَر‌لر، آتام اۏنو کؤتک’له‌یر. “بیر گۆن آتان منی دؤیه‌جک”، – تئز-تئز دئییردی. هله اۏ واخت چۏخ جیدّی، إحتیاطلې ایدی. بیر گۆن اۏنا دئدیم:
– خالا‌اۏغلو، ایندی نه اۏلاجاق؟ منه إولنمک تکلیف إله‌یه‌جکسن، یا اؤزۆم سنه إلچی‌لیڲه گلیم؟ إله بئله‌جه ده دئدیم. اۏندا اۏنون اۆزۆنۆ گؤره’یدینیز!
آنا‌سې بو سؤز‌لری دئییب أل‌لرینی بیر-بیرینه ووراردې. قادېن‌لار دا، لئیلا دا اوغونوب گئدردی.
آناسېنا قولاق آ‌سا-آ‌سا لئیلا بیلیردی کی، بیر واخت آنا‌سې آتاسې حاقدا هر زامان بئله دانېشېب. بیر واخت… اۏ واخت کی، آتا-آنا‌سې آیرې-آیرې اۏتاق‌لار‌دا یاتمېردېلار. ایندی حئییفسیله‌ندی کی، اۏ گۆن‌لری گؤرمه‌ییب.
آناسې‌نېن صؤحبَتیندن سۏنرا سؤز ایستر-ایسته‌مَز قېز بَڲنمه‌ڲین، إلچی گئتمه‌ڲین اۆسته گلیردی. أفغانېستان سۏوئت‌لردن آزاد اۏلاندان سۏنرا اۏغلان‌لار ساواشدان قایېداجاق، إولنمک ایسته‌یه‌جک‌لر، اؤز‌لرینه نیشانلې آختاراجاقلار. قادېن‌لار قۏنشو قېز‌لارې بیر-بیر سئچیر، سۏنالایېردېلار – کیم أحمده، یا دا نورا یاراشېر، یاخود دا یاراشمېر. قارداش‌لارېندان صؤحبَت
دۆشنده لئیلا هر زامان هَیَجانلانېردې، إله بیل بو قادېن‌لار لئیلا‌نېن گؤرمه‌دیڲی بیر فیلمنو مۆذاکیره إدیردیلر. قارداش‌لارې پنجشیرده أحمد شاه مسعودون قۏشون‌لارېنا قۏشولوب جیهادا یۏلا دۆشنده اۏنون جمعی ایکی یاشې واردې. لئیلا اۏنلارې گۆج’له خاطېرلایېردې. یادېندا چۏخ آز شئی قالمېشدې – أحمدین بۏینوندا اۆستۆنده “آللاه” سؤزۆ یازېلمېش قېزېل میدال، نورون قولاق‌لارې‌نېن دیبینه چاتان اوزون، قېورېم ساچ‌لارې، والسّلام.
– آزیتا نئجه‌دی؟
– خالچاچې‌نېن قېزې؟ – آنا‌سې “بېی!” إله‌ییب اۏووج‌لارې ایله اۆزۆنۆ توتدو. – اۏنون بېغ‌لارې حاکیمین بېغ‌لارېندان قارادې کی.
– بس آنیتا؟ دئییرلر کی، زرقۏنادا صینیف‌لرینده بیرینجی دیر.
– اۏ قېزېن دیش‌لرینی گؤرمۆسن؟ أڲری، یاتای. باش‌داشې کیمی هره‌سی بیر طرفه أڲیلیب.
– بس واحیدین باجې‌لارې نئجه؟
– اۏ لی‌لیپوت‌لار؟ یۏخ، یۏخ، یۏخ. سیز آللاه، یۏخ. منیم اۏغلان‌لارېما؟ منیم سولطان کیمی اۏغلان‌لارېم هارا، اۏنلار هارا؟
بئله‌جه صؤحبَت اوزانېردې، بئله واخت‌لاردا لئیلا‌نېن فیکری اوزاق‌لارا اوچور، طاریقی آختارېردې.
آنا‌سې اۏتاغېن پرده‌لرینی سالمېشدې. آلا-قاران‌لېق اۏتاغېن هاواسېنا جۆربه‌جۆر ایی‌لر قارېشمېشدې: یاتان آدامېن اییی، چۏخدان یویولمامېش ملَفه اییی، تر، چیرکلی جۏراب اییی، عطیر، کئچن گئجه‌دن قالمېش کورما اییی. لئیلا گؤزله‌دی کی، گؤز‌لری قاران‌لېغا آلېشسېن، سۏنرا آیاغې دؤشه‌مه‌ده آتېلېب قالمېش پالتار‌لارا ایلیشه-ایلیشه پنجره‌یه طرف یئریدی. پنجره‌نین سارېمتېل پرده‌لرینی چَکدی، آناسې‌نېن یاتاغې‌نېن آیاق طرفینده قۏیولموش آچېلېب-یېغېلان اۏتورقادا اۏتوردو. بو، اۏنون آنا‌سې ایدی – یاتاقدا حرکت‌سیز، یوماق کیمی تَپَلنیب پتویا بۆرۆنمۆش بو یومرو…
آناسې‌نېن اۏتاغېندا دوواردان أحمد’له نورون شکیل‌لری آسېلمېشدې. لئیلا هایانا دؤنۆردۆسه، اۏنلارېن تَبَسّۆملۆ باخېش‌لارې ایله قارشېلاشېردې. باخ، بورادا
نور چرخینی دۆزَل دیر. بورادا ایسه أحمد ناماز قېلېر – قاباق پلاندا
أحمدین اۏن ایکی یاشې تامام اۏلاندا بابی ایله بیرلیکده دۆزَلتدیک‌لری گۆنَش ساعاتې گؤرۆنۆر. اۏ بیری‌سینده قارداش‌لار آرخا-آرخایا سؤیکَنه‌رَک حَیَطده‌کی قۏجامان آرمود آغاجې‌نېن آلتېندا اۏتوروب‌لار.
آناسې‌نېن یاتاغې آلتېندا أحمدین آیاق‌قابې قوطوسونون بوجاغې گؤرۆنۆردۆ. هردن آنا‌سې قوطونون ایچینه یېغېلمېش کؤهنه قزئت-ژورنال‌لاردان کسیلمیش پارچا‌لارې لئیلایا گؤرسه‌دیردی – عۆصیانچې‌لارېن و مۆقاویمَت تشکیلات‌لارې‌نېن پاکیستاندا نشر إتدیڲی بو ماتئریال‌لارې أحمد یېغېردې. لئیلا خاطېرلادې کی، شکیل‌لرین بیرینده اوزون، آغ پالتۏلو بیر آدام آیاق‌سېز بیر اوشاغا نابات کانفئتی وئریردی. شکلین آلتېندا یازېلمېشدې: “اوشاق‌لار سۏوئت‌لرین مینالاما کامپانییاسې‌نېن قوربان‌لارېدېر”. مقاله‌ده دئییلیردی کی، سۏوئت‌لر
ألوان رنگلی اۏیونجاق‌لارېن ایچینده پارتلادېجې‌لار گیزلَدیر‌لر. اوشاق بو اۏیونجاغې ألینه آلان کیمی اۏ پارتلایېر، اوشاغېن بارماق‌لارېنې، یا دا بۆتؤو ألینی آپارېر. آتاسې اۏ واخت جیهادا گئده بیلمَزدی، اۏ، إوده قالا‌ن اوشاغېنې ساخلامالې ایدی.
أحمدین قوطوسونداکې باشقا بیر قزئت مقاله‌سینده بیر مۆجاهید مۆصاحیبه وئریب دئییردی کی، سۏوئت‌لر اۏنلارېن کندی‌نین آدام‌لارې‌نېن هامې‌سېنې قازدا بۏغوب‌لار. چۏخ‌لارې کۏر اۏلوب، اۏنون آنا‌سې، باجې‌سې ایسه گؤزلری‌نین قاباغېندا قان قوساراق هلاک اۏلوبلار.
– ماما…
یومرو آزاجېق حرکته گلدی. إله بیل زارېلدادې.
– ماما، دور. ساعات اۆچدۆر.
بیر ده زارېلتې سَسی گلدی. سۏنرا بیر أل گؤرۆندۆ، سوآلتې قایېغېن پئریسکۏپو کیمی سویون سطحینه قالخدې و إندی. یومرو بو دفعه داها بَرکدن ترپَندی، سیلکه‌لَندی. پتونون، ملَفه‌نین خېشېلتې‌سې إشیدیلدی. آنا‌سې یاواش-یاواش جانا گلیردی، إله بیل بَدَنی‌نین عۆضو‌لری حیصّه-حیصّه یوخودان اۏیانېردې. سۏن کی، تام گؤرۆندۆ: ایلک اؤنجه پېرپېز ساچ‌لارې، سۏنرا سۏلقون، أزگین صیفَتی، ایشېغا قېیېلان یوخولو گؤز‌لری. ألی ایله یاتاغې‌نېن باش طرفینی آختارېر، دئیینه-دئیینه یاتاقدا اؤزۆنۆ دیکَلتمک ایسترکن ملَفه‌سی سۆرۆشۆب آشاغې دۆشۆر. گؤزلرینی آچېب باخماق ایسته‌دی، گؤز‌لری قاماشدې، باشې کؤکسۆنه أڲیلدی.
– مکتبده نه وار، نه یۏخ ؟ – آنا‌سې مېزېلدادې.
باشلاندې. هرگۆنکۆ مجبوری سۏرغو-سۏرغو، باشدان‌سۏودو جاواب‌لار. هر کس نه دئیه‌جه‌ڲینی ایلک اؤنجه‌دن بیلیر و مجبورَن اؤز رۏل‌لارېنې اۏینایېرلار.
– هر شئی یاخشېدې مکتبده، – لئیلا دئدی.
– تزه بیر شئی اؤرگندیز؟
– همیشه‌کی کیمی.
– یئمک یئدین؟
– هه.
– یاخشې.
آنا‌سې باشېنې قالدېرېب پنجره‌یه سارې باخدې. أسنه‌دی، گؤز قاپاق‌لارې تیتره‌شدی. اۆزۆنۆن ساغ طرفی قېزارمېش، ساچ‌لارې دا ساغ طرفدن یاتېب هامارلانمېشدې.
– باشېم آغرېیېر، – دئدی.
– آسپیرین گتیریم؟
آنا‌سې گیجگاه‌لارېنې اۏووشدوردو.
– بلکه بیر آز سۏنرا؟ آتان گلیب؟
– هله ساعات اۆچدۆ.
– هه، دۏغرودان إی… دئدین آخې، – آنا‌سې أسنه‌دی. – ایندیجه یوخو گؤرۆردۆم،
– سَسی أڲنینده‌کی گئجه پالتارې‌نېن خېشېلتې‌سې کیمی چېخدې – ایندیجه، سن گلندن بیر آز أوّل. آما نه ایدی، یادېمدا قالمایېب. سنده ده بئله اۏلور؟
– آنا، بو هامېدا اۏلور.
– چۏخ غریبه دیر.
– سن بورادا یاتېب یوخو گؤرَنده بیر اۏغلان کۆچه‌ده سو تاپانچاسېندان باشېما سۆدۆک فېشقېرتدې.
– نئیله‌دی؟ نه فېشقېرتدې؟ یاخشې إشیتمه‌دیم.
– ایشه‌مک. سۆدۆک.
– بو کی… بو کی دهشَتدی! آمان، آللاهېم! زاواللې قېزېم! صاباح سَحَر تئزدن اۏنون’لا دانېشارام. یا دا یاخشې اۏ‌لار کی، آنا‌سې ایله. هه، بئله یاخشې اۏ‌لار، آنا‌سې ایله دانېشارام.
– من هئچ اۏنون کیم اۏلدوغونو دئمه‌میشم سنه.
– آه، لاپ باشېمې ایتیرمیشَم. یاخشې، کیم ایدی اۏ؟
– بونون اؤنَمی یۏخدو.
– سن چۏخ حیرصلیسن…
– سن منی مکتبدن گؤتۆرمه‌لی ایدین…
– هه، گؤتۆرمه‌لی ایدیمم… – سَسی خېرېلدادې. لئیلا باشا دۆشمه‌دی کی، آنا‌سې سۏروشور، یۏخ’سا تصدیق إ دیر. سۏنرا آنا‌سې بارماق‌لارې ایله ساچ‌لارېنې دارتېشدېردې.
بو، اۏنون عادَتی ایدی. لئیلا تعجّۆب إدیردی – بئله کی، ساچ‌لارېنې دارتېر، نه عجب ایندییه کیمی ساچ‌لارې تامام تؤکۆلمه‌ییب؟
– اۏ اۏغلان واردې ها… کیم ایدی، سَنین دۏستون؟ آدې نه’یدی اۏنون؟.. طاریق؟ هه، دئیه‌سن. بس اۏ هاردا دېر؟
– بیر هفته دیر کی، گئدیب.
– بس… – آنا‌سې آه چَکدی. – یوموسان باشېنې، هئچ اۏلماسا؟
– هه.
– اۏندا تمیزسن ده داها، – آنا‌سې یۏرقون نظرلرینی پنجره‌یه سارې دؤندردی. – سن تر-تمیزسن. دئمک، هر شئی یاخشېدې.
لئیلا آیاغا قالخدې.
– ایندی منیم إو تاپشېرېق‌لارېم وار، گئدیم إله‌ییم.
– ألبتّه، گئت، إله. گئدنده پرده‌لری چَک، قېزېم، – آناسې‌نېن سَسی یۏرقان-دؤشکده إشیدیلمز اۏلدو. اۏ، تزه‌دن پتونون آلتېنا گیردی.
لئیلا پرده‌لره چاتاندا پنجره‌دن گؤردۆ کی، کۆچه‌ده بیر ماشېن آرخاسېنجا تۏز-دومان قالدېراراق گلیب کئچدی. همین گؤڲ مئرسئدئس ایدی. هئرات نؤمره‌سی ایله. ماشېن دؤنگه‌ده ایتنه قَدَر لئیلا اۏنون دالېنجا باخدې. آرخا شۆشه‌سی گۆنَشده پارېلدادې.
– صاباح یاددان چېخارتمایاجام، – آنا‌سې دئییردی. – سؤز وئریرَم.
– دۆنَن ده بئله دئییردین.
– آه، لئیلا، کاش بیله’یدین…
– نه‌یی بیله’یدیم؟ – لئیلا یاخېنا گلیب آنا‌سې ایله اۆز-اۆزه دایاندې. – من نه‌یی بیلمیرَم؟
آنا‌سې ألینی سینه‌سینه قۏیوب کؤکسۆنۆ دؤیَجله‌دی.
– بوردا، بیلیر‌سن، بوردا نه‌لر وار؟! – دئدی. سۏنرا سوستالدې، إله بیل، قۏل‌لارې یانېنا دۆشدۆ. – بیلمیر‌سن! بیلمیر‌سن سن!
18.
بیر هفته کئچدی. طاریقدن خبر-أتَر یۏخ ایدی. داها بیر هفته گلیب کئچدی.
واختېنې بیر شئیه صرف إتمک اۆچۆن لئیلا قاپې‌نېن جېرېلمېش دئشیڲینی یامادې.
بابی سؤز وئرسه ده، هله کی، بونو إده بیلمه‌میشدی. سۏنرا لئیلا آتاسې‌نېن کیتاب‌لارېنې سلیقه‌یه سالدې، تۏزونو سیلیب أ‌لیفبا سېراسې ایله رفده دۆزدۆ. آرادا حصینه، قیتی و قیتی‌نین آنا‌سې نیلا ایله تۏیوق کۆچه‌سینه آلېش-وئریشه گئتدیلر.
قیتی‌نین آنا‌سې دَرزی ایدی، فریبه ایله ده یاخېندان تانېش ایدی. ایندی لئیلا بیر شئیی دقیق بیلیردی: بۏش یئره گؤزله‌مکدن آغېر هئچ نه یۏخدو. أصل ایضطیرابدې.
بیر هفته ده کئچدی.
لئیلا دَهشَتلی فیکیر‌لرین تۏروندا چېرپېنېردې.
اۏ، هئچ واخت گلمه‌یه‌جَک. اۏنون آتا-آنا‌سې بورادان همیشه‌لیک کؤچۆب، قزنییه سفر ده گؤزدن پرده آسماق اۆچۆن ایمیش. اۏنلارې آیېرماق اۆچۆن یاشلې‌لارېن بهانه‌سی. ویداع‌لاشماغا دا قۏیمادېلار اۏنلارې.
یَقین، یئنه مینایا دۆشۆب. 1981-نجی ایلده اۏلدوغو کیمی. اۏ واخت – بئش یاشې اۏلاندا آنا-آتالارې ایله قزنییه گئتمیشدیلر. اۏندا لئیلا‌نېن اۆچ یاشې تزه تامام اۏلموشدو. طاریقین اۏندا بختی گتیر‌میشدی کی، یالنېز بیر قېچېنې ایتیر‌میشدی، بختی گتیر‌میشدی کی، هئچ اۏلماسا، ساغ قالمېشدې.
باشې بو فیکیر‌لردن اوغولدایېردې.
نهایت، بیر گئجه کۆچه‌ده گؤزله‌دیڲی فنر ایشېغېنې گؤردۆ. دۏداق‌لارېندان ناگاه بیر سَس قۏپدو – هَیَجان و سئوینجقارېشېق بیر سَس. جلد یاتاغې‌نېن آلتېندان فنرینی گؤتۆردۆ. آما فنر یانمادې. لئیلا فنری دؤنه-دؤنه یۏخلا‌دې، یئنه یانمادې. لعنته گله‌سن! باتارئیالارې خاراب اۏلوب. یانمېر، یانماسېن. أساس اۏ دېر کی، اۏ قایېدېب. لئیلا یاتاغې‌نېن یانېندا اۏتوردو، خۏشبخت‌لیکدن باشې هرلَنیردی، اۏ سئحرلی فنرین سارېمتېل ایشېغې ایسه إله هئی یانېب-سؤنۆردۆ.
إرته‌سی گۆن طاریقگی’له گئدنده لئیلا کۆچه‌ده خدیم’له دۏست‌لارېنې گؤردۆ.
خه‌دیم چؤمبه‌لیب ألینده‌کی چوبوقلا پالچېغېن ایچینده نه ایسه قوردالایېردې.
لئیلانې گؤرَن کیمی ألینی یئل‌له‌ییب نه‌سه دئدی، آردېنجا دۏست‌لارې قَهقَهه چَکدی.
لئیلا فیکیر وئرمه‌ییب تله‌سیک اؤتۆب-کئچدی.
– سن نئیله‌میسَن؟! – طاریق قاپېنې آچاندا دئدیڲی بو سؤزلر اۏلدو. سۏنرا یادېنا دۆشدۆ کی، طاریقین عمی‌سی بربر دیر.
طاریق ألینی تزه قېرخېلمېش باشېنا چکیب گۆلۆمسۆندۆ، آغ‌آپپاق، آما یؤندم‌سیز دیش‌لری گؤرۆندۆ.
– خۏشونا گلیر؟
– إله بیل اۏردویا گئتمه‌ڲه حاضېرلاشېرسان.
– بیر ألین’له یۏخلا، – دئییب طاریق باشېنې أڲدی.
قېسا، بیز-بیز تۆک‌لر لئیلا‌نېن اۏوجونو لطیف-لطیف جېرماقلادې. طاریقین باشې گیرده و مۆناسیب ایدی. یۏخ’سا کی، بعضی اۏغلان‌لارېن باشې کۏنوسوارې، یا دا چېخېنتېلې اۏلور.
طاریق یوخارې باخاندا لئیلا گؤردۆ کی، اۏنون یاناق‌لارې و آلنې گۆنده یانېب، قارالېب.
– نییه بئله گئج گلدینیز؟ – لئیلا‌نېن سَسینده اینجیک‌لیک حیسّ اۏلونوردو.
– عمیم خسته ایدی. گل ایچه‌ری، گل.
طاریق لئیلانې قۏناق اۏتاغېنا گتیردی. لئیلا بو إوده هر شئیی سئویردی: رنگی گئتمیش، نیمداش خالچا، تاختېن اۆستۆنه سالېنمېش قوراما اؤرتۆک، طاریقین هر گۆن گؤردۆڲۆ شئی‌لر – آناسې‌نېن تیکمه‌‌لری – اۆستۆنه سانجېلمېش ایڲنه‌‌لری ایله رنگلی ساپلار، کؤهنه ژورنال‌لار، بوجاقدا، چۏخدان آچېلمایان آککۏردئۏن فوتلیارې…
– کیم دیر اۏ؟ – طاریقین آنا‌سې مطبخدن سۏروشدو.
– لئیلادې، آنا، – اۏ دئدی و لئیلایا أڲلَشمه‌ڲه اۏتورقا وئردی.
قۏناق اۏتاغې چۏخ ایشېقلې ایدی، پنجره‌لری ده حَیَطه آچېلېردې. پنجره قاباغېندا بۏش بانکا‌لار واردې، طاریقین آنا‌سې اۏنلاردا بادېمجان کۏنسئروی باغلایېر، کؤک مارمئلادې دۆزَلدیردی.
– آ-آ-آ، داها دئنن گلینیمیز گلیب ده، – طاریقین آتاسې ایچه‌ری گیردی. اۏ، دۆلگر ایدی، آرېق، ساچ‌لارې آغارمېش بیر کیشی’یدی، آلتمېشې تزه آدلامېشدې، قاباق دیش‌لریندن بیر-ایکی‌سی دۆشمۆشدۆ، گؤزلری‌نین قېیېلماسېندان بیلینیردی کی، چؤلده-بایېردا چۏخ ایشله‌ییب. قۏل‌لارېنې آچېب لئیلانې قوجاقلادې، اۆچ دفعه بیری-بیرینی اؤپدۆلر. لئیلا تانېش، قاترانلې آغاج کپه‌ڲی‌نین خۏش اییینی حیسّ إتدی.
– بئله دئیَنده سؤزۆندن اینجییَر، سۏنرا بیزه گلمز، – طاریقین آنا‌سې بو سؤز‌لری دئیه-دئیه کۏمپۏت بارداغې، چؤمچه و دؤرد فینجان قۏیولموش پۏدنۏسو ماسانېن اۆستۆنه قۏیدو.
– قۏجا کیشی دیر، اۏنا فیکیر وئرمه، قېزېم، – أل‌لرینی قۏشالاشدېرېب لئیلا‌نېن یاناق‌لارېنې اۏخشادې. – خۏش گلمیسَن. گل اۏتور. کۏمپۏت گتیرمیشَم سیزه.
بؤیۆک، رنده‌‌لَنمیش تاختا ماساسې، اۏتورقالارې طاریقین آتاسې اؤزۆ دۆزَلتمیشدی. ماسانېن مامېر رنگلی اؤرتۆڲۆ قېرمېزې اولدوزلار و آی‌پارا ایله بزَنمیشدی. اۏتاغېن دووارلارېندا طاریقین چئشیدلی یاشدا چکیلمیش شکیل‌لری آسېلمېشدې. کیچیک یاش‌لارېنداکې شکیل‌لرینده اۏنون ایکی آیاغې دا یئرینده ایدی.
– إشیتدیم کی، قارداشېنېز خسته دیر، – لئیلا قاشېغېنې کیشمیش، پۆسته و أریک قارېشېغېندان اۏلان مورابّاقابېنا اوزادېب طاریقین آتاسېنا دئدی.
اۏ، سیقار یاندېرېردې.
– هه، إله دیر، آما ایندی یاخشې دېر، آللاها شۆکۆر، – دئدی.
– اۆره‌ڲیندن دیر. ایکینجی دفعه ایدی کی، توتوردو، – طاریقین آنا‌سې دئدی و تنه ایله أرینه باخدې.
أری سیقارېن تۆستۆسۆنۆ سینه‌سینه چکیب-بوراخدې، گؤزۆنۆن اوجو ایله لئیلایا باخدې. لئیلا فیکیرلَشیردی کی، طاریقین آتا-آنا‌سې بو یاشدا اۏنون ننه-بابا‌سې اۏلا بیلَردی. طاریق دۏغولاندا آناسې‌نېن یاشې قېرخې کئچمیشدی.
– آتان نئجه دیر، قېزېم؟ – طاریقین آنا‌سې سۏروشدو.
لئیلا‌نېن اۏنو تانېدېغې قَدَر طاریقین آنا‌سې باشېنا پاریک قۏیوردو. خېنایې رنگده اۏلان پاریک کؤهنه‌لمیشدی. ایندی بیر آز آلنېنا طرف سۆرۆشدۆیۆندن، پاریکین یان‌لارېندان آغ ساچ‌لار گؤرۆنۆردۆ. لئیلا دۆشۆنۆردۆ کی، آرواد پاریکسیز داها یاخشې گؤرۆنَردی. حلیم، خۏش سیماسې، عاغېللې گؤز‌لری، صبیر‌لی، یۏل-یۏلاق بیلن خاصيَّتی بس ایدی.
– یاخشېدې، ساغ اۏلون، – لئیلا دئدی. – اؤنجه‌کی کیمی چؤرک زاوۏدوندا ایشله‌ییر. یاخشېدې.
– بس آنان؟
– همیشه‌کی کیمی. گاه یاخشې اۏلور، گاه دا…
– هه، ألبتّه، – طاریقین آنا‌سې فینجانېنې قارېشدېرا-قارېشدېرا، فیکیر‌لی حالدا دئدی. – آنانېن اۏغول‌لارېندان اوزاق اۏلماغې چۏخ آغېردې.
– بیزیم’له ناهار إده‌جکسن؟ – طاریق سۏروشدو.
– بس نئجه؟ – آنا‌سې دئدی. – شۏربا پیشیریرم…
– یۏخ، یاخشې دۆشمز…
– نه دانېشېرسان؟ – طاریقین آنا‌سې اینجیک‌لیک’له دئدی. – نئچه واختدې گئتمیشیک، خبریمیز یۏخ. ایندی گلمیسَن، دۏغروسو، أدب، نزاکتین یئری دَڲیل.
– یاخشې، قالېرام، سیزین’له ناهار إده‌جم. – لئیلا دئییب، گۆلۆمسۆندۆ، حیسّ إتدی کی، قېزاردې.
– دئمک، راضېلاشدېق.
دۆزۆ اۏ ایدی کی، لئیلا طاریقگیلین إوینده یئمه‌ڲی خۏشلایېردې، اؤز إولرینده ایسه یۏخ. طاریقگیلده عائله هامېسې بیر یئرده یئمک یئییردی، آما اۏنلارېن إوینده تک یئییردی یئمه‌ڲینی. اۏنلارېن إوینده‌کی پلاستیک، بنؤوشه‌یی ایستیکان‌لار لئیلا‌نېن خۏشونا گلیردی. خۏشونا گلیردی کی، لیمۏنو نئجه دؤرد یئره بؤلۆب آتېردېلار بارداق سویونون ایچینه، نئجه هر تیکه‌دن سۏنرا تزه یۏغورتدان ایچیردیلر، نئجه هر شئیین اۆستۆنه ماندارین سېخېردېلار، حتتا یۏغورتون دا اۆستۆنه، هردن ده سۆفره آرخاسېندا بیر-بیری ایله هَنَک إدیردیلر.
یئمک زامانې صؤحبَت کسیلمک بیلمیردی. طاریقین آنا-آتالارې پوشتون ایدی، آما لئیلا یان‌لارېندا اۏلاندا فارسجا دانېشېردېلار، حال‌بوکی لئیلا اۏنلارېن پوشتون دیلینی آز-چۏخ باشا دۆشۆردۆ – مکتبده اؤرگنمیشدی. بابی دئییردی کی، بو خالق‌لا‌ر آراسېندا – آز‌لېقدا اۏلان تاجیک‌لر’له پوشتون‌لار آراسېندا هر زامان گرگین‌لیک وار. پوشتون‌لار أفغانېستا‌نېن أن بؤیۆک إتنیک قوروپو ایدی.
– تاجیک‌لره بیر آز یوخارېدان آشاغې باخېر‌لار، – بابی دئییردی. – پوشتون‌لار ایکی یۆز أللی ایل اؤلکه‌نی ایداره إدیبلر، تاجیک‌لر ایسه جمعی دۏققوز آی – 1929-نجو ایلده.
– سن هئچ بو مۆناسیبتی حیسّ إتمیسَن، بابی؟ – لئیلا سۏروشاردې.
بابی کؤینه‌ڲی‌نین أته‌ڲی ایله گؤزلۆڲۆنۆ سیلیب دئیَردی:
– منیم فیکریمجه، بو میللتچی‌لیک صؤحبَتی بۏش صؤحبَت دیر. هم ده چۏخ تهلۆکه‌لی بیر صؤحبَت دیر. نه فرقی وار، من تاجیکم، سن پوشتونسان، کیمسه خزردیر، یا دا اؤزبکدیر – بیز هامېمېز أفغانېق. آما أڲر بیر قوروپ باشقا‌لارېنا بئله اوزون سۆرَج حؤکمران‌لېق إدیر’سه… اۏندا اینجیک‌لیک یارانېر. رقابت، دۆشمنچی‌لیک باش قالدېرېر. بو، هر یئرده هر زامان بئله اۏلوب.
بلکه ده هارادا’سا بئله اۏلوب، آما طاریقگیلده لئیلا بئله بیر شئی حیسّ إتمه‌ییب. بورادا هر شئی دۏغال ایدی، هامې اۏنا مئهریبان ایدی، قبیله، یاخود دیل، عادت فرقی بیلینمیردی، بیر-بیرینه آجېق’لانمېر، یوخارېدان آشاغې باخمېردېلار.
یۏخ’سا، لئیلاگیلین إوینده‌کی کیمی…
– کارت اۏینایاق؟ طاریق سۏروشدو.
– هه، گئدین یوخارې، – آنا‌سې دئدی و ناراضې‌لېق’لا أری‌نین سیقار تۆستۆسۆنۆ ألی’یله یئلله‌دی. – من ده شۏربانې پیشیریم.
اۏنلار طاریقین اۏتاغېندا اۆزۆ اۆسته اوزانېب نؤوبه ایله پنجپار6ۏیناماغا باشلادېلار. طاریق قزنییه سفر‌لریندن، عمی‌سی ایله آرمود تینگ‌لری أکمه‌ڲیندن، اۏر‌دا باغدا ایلان توتماغېندان دانېشدې.
بو اۏتاقدا طاریق’له لئیلا إو تاپشېرېق‌لارېنې إله‌ییر، کارتۏن إوجیک‌لر دۆزَلدیر، بیر-بیری‌نین أڲری-اۆیرۆ شکیل‌لرینی چکیردیلر. یاغېش یاغاندا پنجره قاباغېندا دایانېب فانتا شیره‌سی ایچه-ایچه یاغېش دامجې‌لارې‌نېن شۆشه‌یه نئجه چېرپېلېب داغېلدېغېنا تاماشا إدیردیلر.
– یاخشې، سنه بیر تاپماجا دئییم، – لئیلا کارت‌لارې قارېشدېرا-قارېشدېرا دئدی. – اؤز یئریندن ترپنمَزدن دۆنیانې گزَن نه‌دیر؟
– دایان، – طاریق اۆز-گؤزۆنۆ قېرېشدېرېب پرۏتئزی قېچېندان آیېردې، لئیلادان بالېش ایسته‌ییب آیاغې‌نېن آلتېنا قۏیدو. دیرسَک‌لنیب بؤیرۆ اۆسته اوزاندې. – ایندی یاخشې دېر.
لئیلا طاریقین ایلک دفعه کسیک آیاغېنې اۏنا نئجه گؤرسَتدیڲینی خاطېرلادې. اۏندا آلتې یاشې واردې لئیلا‌نېن. چکینمز‌دن طاریقین سۏل دیزیندن آشاغې کسیک آیاغې‌نېن تارېم چکیلمیش، ایشېلدایان دری‌سی‌نین اۆستۆند‌ن بارماغېنې سۆرۆشدۆردۆ. دری‌نین آلتېندا سېنېق سۆمۆک‌لرین سطحی هامار دَڲیلدی.
دامار‌لارېن کَله-کؤتۆرۆ ألینه دَ‌ڲیردی. طاریق دئدی کی، بعضن آیاق کسیلندن سۏنرا دا سۆمۆک‌لر اینکیشاف إ دیر. لئیلا کسیک آیاغېن اۏنو اینجیدیب-اینجیتمه‌دیڲینی سۏروشدو. طاریق دئدی کی، گۆنۆن سۏنوندا گؤینه دیر. کسیک یئر بیر آز شیشیر، پرۏتئز کیپ اۏتورمور، سۆرتۆنۆر، بارماق اۆسکۆکده نئجه اۏلور’سا، إله‌جه. خۆصوصَن، ایستی اۏلاندا قاشېنېر. سولوق‌لار یارانېر، قابار سالېر. آما آنام اۏنلارا ماز سۆرتۆر، ساکیت‌لَشیر. بو، چۏخ کؤمَک إ دیر.
لئیلا گؤز یاش‌لارېنې ساخلایا بیلمه‌دی.
– داها نییه آغلایېرسان؟ اؤزۆن سۏروشدون، من ده دئدیم. – طاریق پرۏتئزینی گئیدی. – بیلسه’یدیم بئله آغلاغانسان، گؤرسَتمزدیم.
– تاپدېم، مارکا – اۏ دئدی.
– نه؟
– تاپماجانېن جاوابې. پُست مارکاسېدې. ناهاردان سۏنرا حئیوان‌لار پارکېنا گئدیریک.
– دئمک، سن بایاقدان تاپماجانېن جاوابېنې بیلیردین، هه؟
– یۏخ.
– نه یالانچېسان؟..
– سن ده پاخېلسان.
– نه‌یه پاخېل‌لېق إدیرم کی؟
– منیم کیشی عاغلېما.
– کیشی عاغلېنا؟ دۏغرودان، بئله فیکیرلَشیرسن؟ هله بیر دئ گؤرۆم، کیم ماتدا هر زامان اودور؟
– من اؤزۆم سنه اودوزورام، – طاریق دئییب گۆلدۆ. ایکی‌سی ده بیلیردی کی، بئله دَڲیل.
– بس ریاضییّاتدا کیم گیرینج قالېر؟ ریاضییّاتدان إو تاپشېرېق‌لارېنې کیم گتیریر کی، اۏنا کؤمَک إدیم؟ هله بیر صینیفده مندن یوخارېدا اۏخویورسان.
– سَندَن ایکی صینیف یوخارېدا اۏلاردېم، أڲر بو زهلمگئتمیش ریاضییّات اۏلماسایدې.
– جۏغرافیادان دا زهلن گئدیر؟
– اۏنو هاردان بیلدین؟ بس دیر داها، دانېشما. یاخشې، حئیوان‌لار پارکېنا گئدیریک، یا یۏخ؟
لئیلا گۆلدۆ. – گئدیریک، – دئدی.
– یاخشې.
– من سَنین اۆچۆن دارېخمېشدېم…
سوسدولار. طاریق اۆز-گؤزۆنۆ تورشوتدو، عئینی زاماندا گۆلۆمسۆندۆ، ناراضې باخېش‌لار’لا:
– لئیلا، نه اۏلوب سنه؟ – دئدی.
غریبه ایدی، حصینه، قیتی، اۏ اؤزۆ بیر-بیرینی اۆچ-دؤرد گۆن گؤرمه‌یَنده بو سؤز‌لری نه قَدَر دئمیشدیلر – “حصینه، من سَنین اۆچۆن دارېخمېشدېم. آه، من ده دارېخمېشدېم سَنین اۆچۆن”. طاریقین تپکی‌سېندان لئیلا آنلادې کی، اۏغلان‌لار بونو آیرې جۆر قارشېلایېرلار. اۏنلار بونو نۆماییش إتدیرمه‌ڲی سئومیرلـر، بئله سؤز‌لره إحتیاج حیسّ إتمیرلر. یَقین، اؤز قارداش‌لارې دا بئله دیر. دۏستلوق، اۏغلان‌لار اۆچۆن گۆنَشین مؤوجودلوغو کیمی دیر، مۆباحیثه‌ۏلونمازدېر، أڲر وار’سا، سئوینجی، ایشېغې دانېلماز دېر. تصدیقه نه حاجت؟
– حیرص‌لَندیرمه‌ک ایسته‌ییردیم سنی، – لئیلا قصدَن دئدی.
– حئساب إت کی، ایسته‌دیڲینه چاتدېن، – طاریق لئیلایا اوزون، چَپَکی بیر نظر سالدې.
لئیلا حیسّ إتدی کی، طاریقین قاشقاباغې آچېلدې. گۆنَشده یانمېش اۆزۆ بیر آز دا قېزاردې، دئیه‌سن.
دئمک ایسته‌میردی اۏنا. دۆشۆنۆردۆ کی، طاریقه دئمک یاخشې اۏلماز. بیلسه، بونو بئله قۏیماز. آما سۏنرا کۆچه‌یه چېخېب اوتوبوس دایاناجاغېنا گئدنده خدیمی گؤردۆ. یئنه دۏست‌لارې ایله حاصارېن دیبینده یېغېشمېشدېلار. باش بارماق‌لارېنې کمر’له‌رینه کئچیردیب یۏلدان کئچن‌لره سؤز آتېر، اۏنا-بونا ساتاشېردېلار. خه‌دیم اۏنلارې گؤرَنده سېرتېق-سېرتېق دیش‌لرینی آغارتدې. لئیلا أحوالاتې طاریقه دانېشدې.
– نئجه، نئجه؟ دئییرسن، نئیله‌دی سنه؟
بیر ده دانېشدې لئیلا.
طاریق خدیمی گؤرسه‌دیب:
– اۏ؟ – سۏروشدو. – اۏ إله‌دی؟ اۏر‌دا دوران؟
– هه.
طاریق دیش‌لرینی سېخا-سېخا پوشتون دیلینده نه‌سه دئدی. دئیه‌سن، سؤیدۆ. لئیلا باشا دۆشمه‌دی.
– بوردا گؤزله. – بو سؤز‌لری فارسجا دئدی طاریق.
– طاریق، یۏخ…
طاریق آرتېق کۆچه‌نی کئچیرتدی.
خه‌دیم هامېدان قاباق طاریقی گؤردۆ. هېرېلدایان دیش‌لری بۆزۆشدۆ، أل‌لرینی کَمَریندن چېخاردېب حاصاردان آرالاندې، اؤزۆنۆ، إله‌بیل، دۆزَلتمه‌ڲه چالېشدې. جانېنې ولو’له آلمېشدې. یانېنداکې‌لار دا اۏنون باخېش‌لارېنې توتدولار، طاریقه باخدېلار.
“کاش دئمه‌یه’یدی” – لئیلا قۏرخدو. اۏنلار نئچه نفردی… اۏن؟ اۏن بیر؟ اۏن ایکی… بیردن بیرلَشیب طاریقی دؤڲه‌ر‌لر…
طاریق خدیمه، اۏنون دۏست‌لارېنا بیر-ایکی آددېم قالمېش دایاندې. لئیلایا إله گلدی کی، اۏ، فیکرینی دَڲیشدی. سۏنرا طاریق أڲیلدی. آیاق‌قابې‌لارې‌نېن ایپ‌لری آچېلدې؟ یۏخ’سا گئری دؤنمک اۆچۆن بهانه ایدی بو؟ و بیردن لئیلا هر شئیی باشا دۆشدۆ.
طاریق اؤزۆنۆ دۆزَلدیب بیر آیاغې اۆسته دایاناندا اۏ بیری‌لر ده باشا دۆشدۆ. سۏنرا طاریق پرۏتئزینی ألینه آلېب قېلېنج کیمی چیڲنی اۆسته قالدېردې، بیر آیاغې ایله هۏپپاناراق خدیمه یاخېنلاشدې.
یان-یؤوره‌ده‌کی‌لر داغېلېشدېلار. خه‌دیم تک قالدې.
سۏنرا تۏز دومانا قارېشدې. ضربه‌لر دَڲدیکجه خدیمین یالوارېشې، چېغېرتې‌لارې یان-یؤوره‌یه یایېلېردې.
خه‌دیم بیر ده لئیلانې هئچ واخت ناراحات إتمه‌دی.
همین گۆن آخشام سۆفره باشېندا چۏخ واخت اۏلدوغو کیمی، یئنه بیر لئیلا ایدی، بیر ده آتاسې. آنا‌سې دئدی کی، آج دَڲیل. ایسته‌سه، سۏنرا یئیر. بابی گله‌نه قَدَر یئمه‌ڲینی ده گؤتۆرۆب اؤز اۏتاغېنا چکیلدی. لئیلا ایله آتاسې یئمه‌ڲه اۏتوراندا آنا‌سې، عادَتَن، یا یاتېر، یا دا یئرینده اوزانېب گؤزلرینی تاوانا زیلله‌ییردی.
بابی إوه گلندن سۏنرا ایلک اؤنجه هر زامان حاماما کئچیب یاخشېجا یویونور، دارانېردې. یۏخ’سا سا‌چې اونا بولاشمېش اۏلوردو.
– هه، لئیلا، گتیر گؤرَک، بو گۆن شاما نه یئیه‌جه‌ییک؟
– دۆنَنکی آش.
– یاخشې، – آتاسې ألینده‌کی دستمالې یئرینه آسېب سۏروشدو، – بس بو گۆن نه اؤرگه‌نه‌جییک؟ کسر‌لرین وورولماسې؟
– أصلینده، کسرین قارېشېق عدد‌لره چئوریلمه‌سی.
– هه، دۏغرودان دا.
هر آخشام یئمکدن سۏنرا بابی لئیلایا إو تاپشېرېق‌لارېنې إتمکده کؤمَک إدیر، اؤزۆ ده تاپشېرېق‌لار وئریردی. بو یۏل’لا قېز یۏلداش‌لارېندان هر زامان بیر آز ایره‌لیده اۏلور، پرۏقرامې قاباقلایېردې. آتاسې بونو اۏنا گؤره إتمیردی کی، مکتبین وئردیک‌لرینی کیفایت حئساب إتمیردی. أصلینده، فیکیرلَشیردی کی، نه‌یین باهاسېنا اۏلور’سا اۏلسون، تحصیلی، اۏخوماغې تشویق إتمک، یا دا، داها دۏغروسو، بونا جهد إتمک کۏمۏنیست‌لرین – باخمایاراق کی، کۏمۏنیست‌لر اۏنو ایشدن چېخارتمېشدې – یئگانه دۆزگۆن سیاسَتی دیر. هم ده، قادېن‌لارا تحصیل وئریلمه‌سی لاپ دۆزگۆن ایدی. حؤکومَت بۆتۆن قادېن‌لار اۆچۆن ساواد کورس‌لارې آچېردې. بابی دئییردی کی، ایندی کابول بیل‌یوردونون اۆچده‌یکی‌سینی، دئمک اۏ‌لار کی،
قادېن‌لار تشکیل إدیر – گله‌جه‌ڲین حۆقوق‌شناس‌لارې، حکیم‌لری، مۆهندیس‌لری اۏلاجاق قادېن‌لار.
– اؤلکه‌میزده قادېن‌لارېن یاشامې هر زامان آغېر اۏلوب، لئیلا، ایندی اۏنلار نیسبَتَن آزاددېر‌لار. ایندی اۏنلارېن داها چۏخ حاق‌لارې وار. ایندی – کۏمۏنیست‌لرین واختېندا، – بابی سۏن سؤز‌لری، آز قالا، پېچېلتې ایله دئییردی. آنا‌سې کۏمۏنیست‌لری سئومیردی، یانېندا کۏمۏنیست‌لر حاققېندا یاخشې بیر شئی دانېشاندا دا آجېغې گلیردی. – آما بو، حقیقت دیر، – آتاسې دئییردی، – ایندی أفغانېستاندا قادېن‌لار اۆچۆن بۆتۆن یۏل‌لار آچېقدې. سن ده، لئیلا، بو ایمکاندان ایستیفاده إت. آما قادېن‌لارېن آزادلېغېنې إشیدنده – بابی دَهشت’له باشېنې توتوردو – بعضی‌لری تئز سیلاحا أل آتېر.
“بعضی‌لری” دئیَنده آتاسې کابول ساکین‌لَرینی نظرده توتموردو، بورادا اینسان‌لارېن نیسبَتَن لیبئرال و مۆترَقّی باخېش‌لارې واردې. پایتاختدا قادېن‌لار بیل‌یورددا تحصیل آلېر، مکتبه گئدیر، حؤکومَت ایش‌لرینده چالېشېردېلار. آما اؤلکه‌نین درین‌لیک‌لرینده، خۆصوصَن پوشتون‌لارېن یاشادېغې گۆنئی‌ده و دۏغودا، پاکیستان’لا سرحَد رایۏن‌لاردا قبیله مۆناسیبت‌لری‌نین اۏلدوغو تۏرپاق‌لاردا قادېن‌لار کۆچه‌ده آز-آز گؤرۆنۆردۆلر، گؤرۆننده ده بورکا گئییر، کیشی‌لرین آردېنجا گئدیردیلـر. آتاسې اۏنلارې نظرده توتوردو. اۏ رایۏن‌لاردا آدام‌لار قبیله قایدالارې ایله یاشایېر، قادېن‌لارېن آزادلېغېندان دانېشان کۏمۏنیست‌لره قارشې عۆصیان إدیردیلر. چۆنکی کۏمۏنیست‌لر قېز‌لارې زۏر’لا أره وئرمه‌ڲی، اۏن آلتې یاشدان قاباق نیکاح باغلاماغې قاداغان إدَن دئکرئت’له‌ر وئرمیشدیلر. بابی دئییردی کی، اۏ یئرلرده آدام‌لار بونون’لا اۏنلارېن مین‌ایل‌لیک
دَب‌لری‌نین تحقیر إدیلمه‌سینی حئساب إدیردیلر. نئجه یانې، اۏنلارېن قېز‌لارې إودن چېخېب مکتبه گئتمه‌لی، کیشی‌لر’له یاناشې یئریمه‌لی‌دیرلر؟ بو کی آللاه‌سېز‌لېق دېر. “آللاه إله‌مه‌سین کی، بئله بیر شئی باش وئرسین!” – بابی کینایه ایله دئییردی. سۏنرا دریندن آه چکیر، دئییردی کی، لئیلا، قېزېم، أفغا‌نېن غالیب گله بیلمه‌دیڲی یئگانه دۆشمن – اۏنون اؤزۆ دیر.
سۏنرا بابی ماسایا یاخېن أڲلَشیب ألینده‌کی چؤرک تیکه‌سینی خؤره‌ڲه باتېردې. لئیلا ایسته‌دی کی، کسر‌لر’له مشغول اۏلماقدان قاباق، إله سۆفره آرخاسېندا
طاریق’له خدیمین أحوالاتېنې آتاسېنا دانېشسېن، إله بو واخت قاپې دؤڲۆلدۆ. قاپې‌نېن اۏ اۆزۆنده تانېمادېغې بیر آدام دایانمېشدې.
19.
من آنا-آتالارېن’له دانېشماق ایسته‌ییرم، دۏخترجان، – قاپېدا دایانان آدام لئیلایا دئدی. اۏ، قدّ-قامتلی، مؤحکَم، جۏد صیفَتلی بیر کیشی ایدی.
أڲنینده خاکی رنگلی پالتۏ واردې، باشېنا پاکۏل7 قۏیموشدو.
– باغېشلایېن، کیم سۏروشور اۏنلارې؟ نه دئییم؟
آرخادان بابی ألینی لئیلا‌نېن چیڲنینه قۏیوب، اۏنو قاپې‌دان آزجا آرالادې.
– لئیلا، قېزېم، سن گئت یوخارې.
لئیلا پیلله‌کن‌لری قالخېب یوخارې گئدنده گلَن آدامېن سَسینی إشیتدی. اۏ دئییردی کی، پنجشیردن گلیب، واجیب خبر گتیریب. ایندی آنا‌سې دا قاپېیا چېخمېشدې، بیر ألینی آغزېنا توتوب گاه أرینه، گاه دا قاپېدا دایانان آداما باخېردې.
سۏنراکې آن اۏنلارېن اۆچۆ ده آرتېق اۏتاقدا اۏتورموشدو. لئیلا پیلله‌کن‌لرین باشېندان باخېردې. پاکۏل گئیمیش کیشی یاواشدان آتا-آناسېنا نه‌سه دئییردی. بیر آندا بابی‌نین رنگی آوازېدې، سۏنرا اۏنون صیفَتینه اؤلۆ رنگی چؤکدۆ، تیتره‌ین أل‌لرینه باخدې. آنا‌سې ایسه چېغېرېر، ساچ‌لارېنې یۏلوردو.
. . .
إرته‌سی گۆن سَحَر، فاتیحه گۆنۆ قۏنشو قادېن‌لار اۏنلارا آخېشدې، دَفندن سۏنراکې یاس مجلیسینه حاضېر‌لېق باشلاندې. آغلاماقدان یۏرولموش، اۆز-گؤزۆ شیشمیش آنا‌سې تاختېندا اۏتوروب هئی‌سیز قالمېشدې. بارماق‌لارې ایله ألینده‌کی دستمالې إله هئی سېخېر، أزیردی. ایکی قادېن اۏندان آیرېلمېر، نؤوبه ایله، إحتیاط’لا أل‌لرینی اۏووردولار – سانکی چۏخ نادیر و کؤورک بیر اۏیونجاق ایدی، سېنا بیلَردی. فریبه إله بیل اۏنلارېن بوردا اۏلماسېنې هئچ حیسّ إتمیردی.
لئیلا آناسې‌نېن قاباغېندا دیزی اۆسته أڲیلدی، اۏنون أل‌لرینی توتدو.
– آنا!..
فریبه گؤزلرینی قېیېب اۏنا باخدې.
– بیز اۏنون قایغې‌سېنا قالا‌رېق، لئیلاجان، – قادېن‌لاردان بیری چۏخ جیدّی طؤور’له دئدی. لئیلا أوّل‌لر ده یاس مجلیس‌لری گؤرمۆش، بیلیردی کی، بئله قادېن‌لار یاس’لا باغلې بۆتۆن چتین ایش‌لری اؤز اۆزه‌رینه گؤتۆرۆر، هامېیا تَسَلّی وئریر، هئچ کیمه ده اۏنلارېن ایشینه قارېشماغا ایجازه وئرمیرلـر.
– اۏندان نیگاران اۏلما، قېزېم، بیز اۏنا گؤز یئتیره‌ریک، سن گئت، اؤزۆنه باشقا مشغولییت تاپ. آنادې، قۏی دردینی چکسین.
لئیلا وئیل-وئیل اۏتاقدان-اۏتاغا کئچیر، گزینیر، اؤزۆنه یئر تاپمېردې. بیر آز سۏنرا حصینه ایله آنا‌سې، آرخاسېنجا قیتی ایله آنا‌سې گلدی. قیتی لئیلانې گؤرَن کیمی نازیک قۏل‌لارېنې اۏنون بۏینونا سالدې، خئیلَک واخت بوراخمادې. آرالاناندا ایسه گؤزۆنۆن یاشېنې ساخلایا بیلمه‌دی.
– تأسّۆف إدیرم، لئیلاجان، آما دؤزمک لازېمدې.
لئیلا تَشَکّۆر إتدی. اۆچ قېز حَیَطین بیر بوجاغېندا اۏتوردولار. قادېن‌لاردان بیری اۏنلارا ایستیکان‌لارې، بۏشقاب‌لارې یویوب ماسا اۆسته یېغماغې تاپشېردې.
آتاسې دا مَقصَدسیز-مَقصَدسیز اۏرا-بورا وورنوخور، بیر شئی’له باشېنې قاتماق ایسته‌ییردی. “تکی اۏنو مندن اوزاق ساخلایېن”، – سَحَردن بری آنا‌سې یالنېز بونو دئمیشدی. آخېردا چاره‌سیز، درددن بۆزۆلمۆش کیشی کۏریدۏر‌دا بیر اۏتورقا قۏیوب اۏتوردو. سۏنرا قادېن‌لاردان بیری دئدی کی، اۏ، اؤزۆ بو یۏلو توتوب. اۏنا گؤره ده، عۆذر ایسته‌ییب، اؤز اۏتاغېنا چکیلدی.
آخشام اۆستۆ کیشی‌لر کارتئ-سئه‌ده بابی‌نین توتدوغو سالۏندا مجلیس قوردولار. قادېن‌لار ایسه إوده یېغېشدېلار. لئیلا قۏناق اۏتاغې‌نېن گیریشینده آناسې‌نېن یانېندا اۏتوردو. بورادا مرحومون یاخېن‌لارې اۏتورما‌لې’یدې. هۆزره گلن‌لر آیاق‌قابې‌لارېنې قاپېدا چېخاردېر، تانېش‌لارېنا تعظیم إدیر، کئچیب دووار بۏیو قۏیولموش اۏتورقالاردا اۏتوروردولار. لئیلا ماماچا وجمه‌نی گؤردۆ. سۏنرا پاریکی‌نین اۆستۆند‌ن قارا اؤرپک گئیمیش طاریقین آنا‌سې گؤرۆندۆ. اۏ، باشې ایله لئیلانې سلاملادې، زۏر’لا سئچیلن، کَدَر‌لی بیر تَبَسّۆم’له قېزا باخدې.
کاسئتده کیشی سَسی ایله قوران اۏخونوردو. قادېن‌لار آه-اوف’لا وایسېنېر، اۏنلارېن اؤسکۆرک و پېچېلتې‌لارې آراسېندا کیمسه هردن آغې دئییردی.
رشیدین آروادې مریم گلدی. قارا حیجابېن آلتېندان بیر قۏم سا‌چې آلنېنا تؤکۆلمۆشدۆ. اۏ دا دووارېن یانېندا، لئیلا ایله اۆزبه‌ۆز اۏتورقادا اۏتوردو.
لئیلا‌نېن یانېندا اۏتوران آنا‌سې باشېنې مۆنتَظَم یئلله‌ییر، وایسېنېردې. لئیلا اۏنون ألینی چکیب دیزلری اۆسته اؤز أل‌لری’له اؤرتدۆ، آما آنا‌سې إله بیل هئچ اؤزۆنده دَڲیلدی.
– آنا، بیر قورتوم سو وئریم سنه؟ – لئیلا آناسې‌نېن قولاغېنا پېچېلدادې. – ایچمک ایسته‌ییرسَن؟
آنا‌سې دینمه‌دی. اۏ، بۆتۆن وۆجودو ایله یېرغالانېر، اۆزگۆن، یۏل چَکَن باخېش‌لارېنې خالچادان آیېرمېردې.
آناسې‌نېن یانېندا اۏتوروب إولرینده‌کی بو حۆزنلۆ باخېش‌لارې گؤرَن لئیلا باش‌لارېنا گلمیش فلاکتین آجې‌سېنې هله ایندی-ایندی درک إتمه‌ڲه باشلایېردې. نه قَدَر اومودلار، آرزې‌لار پوچ اۏلموشدو.
آما بو، چۏخ چکمه‌دی. اۏنسوز دا آناسې‌نېن دردینی حیسّ إتمک اۏنون اۆچۆن ایمکان‌سېزدې. لئیلا مرحوم قارداشېنې جانلې اۏلاراق آز خاطېرلایېردې. أحمد’له نور اۏنون اۆچۆن رئال‌لېقدان چۏخ، خیال کیمی ایدی. ناغېل‌لارداکې قهرمان‌لار، یا دا تاریخ کیتاب‌لارېنداکې کرال‌لار کیمی.
آما طاریق رئال ایدی. أتی ایله، قانې ایله، وۆجودو ایله. اۏنا پوشتو دیلینده سؤیۆش‌لر اؤرگه‌دن، دوزلو یۏنجا یارپاق‌لارېنې خۏشلایان، یئمه‌ڲی چئڲنه‌ینده مارچېلدایان، چیڲنینه یاخېن یئرده، ساغ کؤرپۆجۆک سۆمۆڲۆنۆن آلتېندا اۆزۆ اۆسته چئوریلمیش ماندۏلینایا اۏخشایان کیچیجیک خالې ایله. طاریق رئال ایدی. ایندی‌سه اۏ، آناسې‌نېن یانېندا اۏتوروب مرحوم قارداشې اۆچۆن آغلایېردې، آما اۆره‌ڲی اۏنا دئییردی کی، اۏنون بیر قارداشې وار، اۏ دا یانېندا دېر، یاشایېر.
20.
فریبه‌نین آغرېلې-آجېلې، ناساز گۆن‌لری باشلایېردې: سینه‌سینده‌کی، باشېنداکې آغری‌لار اۏنو اینجیدیردی. اۏیناق‌لارې سانجېر، گئجه‌لر چۏخ ترله‌ییردی. قولاق‌لارېندا کسگین آغری‌لار، بَدَنینده اۏر‌دا-بوردا آنجاق اؤزۆنۆن حیسّ إتدیڲی شیش‌لر تاپېلېردې. بابی اۏنو حکیمه آپاردې، قان، سۆدۆک آنالیزی وئردیلر، بَدَنینی رئنتگئن إتدیلر، آما هئچ بیر خسته‌لیک تاپمادې‌لار.
چۏخ واخت یاتاغېندا اوزانېردې. قارا گئیینیب، ساچ‌لارېنې یۏلوردو. آلت دۏداغېنې چئڲنه‌ییب یارا إتمیشدی. اۏیاق اۏلاندا مَقصَدسیز-مَقصَدسیز اۏتاق‌لارا گیریب-چېخېر، پیلله‌لری قالخېب لئیلا‌نېن اۏتاغېنا گلیر، سۏندا، إله‌بیل، اۏغلان‌لارېنا باش چکیردی. آخې، اۏنلار بیر زامان بو اۏتاقدا یاتېردې، بورادا سَس-کۆی’له اۏینایېر، نادینج‌لیک إدیر، یاستېق داواسې إدیردیلر. آما ایندی اۏنلار یۏخ ایدی. اۏنلارېن یۏخلوغو ایله نئجه بارېش‌سېن؟ تکجه لئیلا ایدی. بس اۏ، نئجه تَسَلّی وئرسین آناسېنا؟
آنا‌سې بیر شئیی هئچ واخت اونوتموردو – گۆنده بئش رۆکت نامازېنې قېلېردې. نامازېن سۏنوندا باشېنې آشاغې أڲیب، أل‌لرینی اۆزۆنۆن قاباغېندا قۏشالاشدېراراق پېچېلتې ایله آللاها دوعا إدیردی. دوعا إدیردی کی، یارادان مۆجاهید‌لره کؤمَک إتسین، اۏنلار غالیب گلسین‌لر.
ایندی إوین بۆتۆن ایش‌لرینی لئیلا گؤرمه‌لی اۏلوردو. بیر آز إوه باخمایاندا اۏر‌دا-بوردا بۆرمه‌لَنیب آتېلمېش پالتارلار، آیاق‌قابې‌لار أل-آیاغا دۏلاشېردې، گاه دۆڲۆ کیسه‌سی‌نین آغزې آچېق قالېر، گاه آچېق لۏبیا قوطو‌لارې، چیرکلی ملَفه‌‌لر، یویولمامېش قاب-قاشېق هر طرفی بۆرۆیۆردۆ. یئمه‌ڲی اۏ پیشیریر، آناسې‌نېن پالتار‌لارېنې اۏ یویور، ملَفه‌لری اۏ دَڲیشیردی. اۏنو دیله توتوب یاتاغېندان قالدېرېر، گۆج’له یئدیریر-ایچیریردی. آتاسې‌نېن پالتار‌لارېنې یویور، اۆتۆله‌ییر، سلیقه‌یه سالېردې.
بعضن ایش‌لرینی قورتاراندان سۏنرا لئیلا آناسې‌نېن یاتاغېنا گیریر، قېسېلېب یانېندا اوزانېردې. اۏنو قوجاقلایېر، باشېنې ساچ‌لارې‌نېن ایچینده گیزلَدیردی. آنا‌سې قورجوخوب اۏیانېر، دۏداغې‌نېن آلتېندا نه‌سه مېزېلدانېر، اۏغلان‌لارېندان دانېشېردې. بیر گۆن یاناشې اوزاندېق‌لارې واخت یئنه اۏنلاردان دانېشماغا باشلادې:
– أحمد لیدئر‌لیک اۆچۆن یارانمېشدې. خواریزماسې واردې. اۏندان اۆچ دفعه بؤیۆک آدام‌لار اۏنو إشیدیر، قولاق آسېردېلار. گَرَک گؤره’یدین، لئیلا. نور دا.
آه، نور بالام! بینا‌لارېن، کؤرپۆ‌لرین شکلینی چکمه‌ڲی نئجه سئویردی؟ یاخشې معمار اۏلا بیلَردی. کابولدا إله إولر تیکه‌جکدی کی! آما اۏغلان‌لارېم شهید اۏلدو. منیم اۏغلان‌لارېم، ایکی‌سی ده…
لئیلا ساکیتجه یانېندا اوزانېب قولاق آسېردې اۏنا. ایسته‌ییردی آنا‌سې اۏنو دا گؤرسۆن. گؤرسۆن کی، اۏ، شهید اۏلمایېب، بورادا، اۏنون یانېندا دېر. هئچ اۏلماسا، بیر دفعه اۏنون حاققېندا فیکیرلَشسین. قېزې‌نېن ایستک‌لری، اۏنون گله‌جه‌ڲی حاققېندا فیکیرلَشسین. آما لئیلا بیلیردی کی، اۏنون گله‌جه‌ڲی قارداش‌لارې‌نېن کئچمیشینه دَڲمز آناسې‌نېن گؤزۆنده. لئیلا اۏنلارېن کئچمیش کؤلگه‌سینده ایتیب-باتمېش، گؤرۆنمز اۏلموشدو. آنا‌سې اۏغلان‌لارېندان دانېشېر، اۏ دا، ساده‌جه، دینله‌ییردی. أفسانه کیمی، ناغېل کیمی دینله‌ییردی. سانکی بو یۏل’لا آنا‌سې اۏغلان‌لارې‌نېن کئچمیشینی اۏنون یادداشېنا یازماغا چالېشېردې.
– اۏغلان‌لارېمېن اؤلۆم خبرینی گتیرَن آدام دئییردی کی، اۏنلارې دۆشَرگه‌یه گتیرَنده أحمد شاه مسعود اؤزۆ دَفنده ایشتیراک إدیب. اؤزۆ اۏنلار اۆچۆن دوعا إله‌ییب. سَنین قارداش‌لارېن باخ بئله ایگید اۏلوبلار، لئیلا. پنجشیر آصلانې کۏماندیر مسعود اؤزۆ اۏنلارېن دَفنینه گلیب، شرف‌لندیریب اۏنلارې.
آنا‌سې آرخا‌سې اۆسته اوزانېر، لئیلا باشېنې اۏنون کؤکسۆنه قۏیور.
– هردن ساعات کفگیری‌نین سَسینی إشیدنده – آنا‌سې خېرېلتېلې سَسله دانېشېردې – بو چېققېلتېلار، دقیقه‌لر، ساعات‌لار، گۆن‌لر، هفته‌لر، آی‌لار، ایل‌لر – اۏنلارسېز یاشایاجاغېم بو واخت منی آن با آن اؤلدۆرۆر. گؤر هله نه قَدَر دؤزمه‌لییم. اۏنلارسېز. نفس آلا بیلمیرَم اۏندا. إله بیل کیمسه اۆره‌ڲیمین اۆستۆنده یئریییر، لئیلا. طاقتدن دۆشۆرَم، هئییم قالمېر. یېخېلېب اؤله‌جه‌ڲم إله بیل…
– من نئیله‌ییم کی، سَنین اۆچۆن یاخشې اۏلسون؟ – لئیلا تله‌سیک دئدی. اۆره‌ڲی
چېرپېندې، حیسّ إتدی کی، سَسی یاد بیر آدامېن لۆطف‌کار تَسَلّی‌سینه اۏخشادې.
– سن یاخشې قېزسان، لئیلا، – آنا‌سې دریندن آه چَکدی. – آما من سنه یاخشې آنا‌لېق إله‌یه بیلمیرَم…
– إله دئمه، آنا.
– یۏخ، دۆز دئییرَم. من بونو بیلیرم. باغېشلا منی، قېزېم.
– آنا؟
– همم…
لئیلا دیکه‌لیب اۏتوردو. آناسې‌نېن اۆزۆنه باخدې. آناسې‌نېن ساچ‌لارېندا آغ تۆک‌لر گؤرۆنۆردۆ. اۏ یالنېز ایندی فیکیر وئردی کی، آنا‌سې چۏخ آرېقلایېب، گؤزلری‌نین ایشېغې گئدیب، یاناق‌لارې سۏلوب. أڲنینده‌کی کۏفتاسې چیڲین‌لریندن تۏربا کیمی ساللانېر. بۏینو-بوخاغې نازیلیب. بارماغېن‌دا‌کې اۆزۆڲۆ سۆرۆشۆب چېخېردې.
– آنا، سَندَن بیر شئی سۏروشماق ایسته‌ییرم.
– سۏروش.
– سن، یَقین، اؤزۆنه… – لئیلا اۆره‌ڲینده‌کی‌لری دئدی.
بو حاقدا اۏ، حصینه ایله دانېشمېشدې. إله قۏرخموشدو‌لار کی. إوده نه درمان واردې، یېغېب آتمېشدېلار، مطبخ پېچاق‌لارېنې، کاباب شیش‌لرینی تاختېن آرخاسېندا، خالچانېن آلتېندا گیزلَتمیشدیلـر. حصینه حَیَطده بیر ایپ گؤرمۆشدۆ، گؤتۆرۆب گیزلَتمیشدیلـر. آتاسې اۆزۆنۆ قېرخماق اۆچۆن اۆلگۆج‌لرینی تاپمایاندا لئیلا اۏنا هر شئیی دانېشمېشدې. بلکه آتاسې اۏنو آرخایېنلاشدېرار. آما ملول-مۆشکۆل آتاسې هئچ نه دئیه بیلمه‌میشدی.
– سن إله‌مزسن ده… یۏخ، آنا؟ من چۏخ قۏرخورام…
– خبری آلاندا گئجه من بو حاقدا فیکیرلَشدیم، – آنا‌سې پېچېلتې ایله دئدی. – سنه یالان دئمه‌رم، من بو حاقدا فیکیرلَشمیشَم. آما، داها یۏخ.
قۏرخما، لئیلا. ایسته‌ییرم کی، اۏغلان‌لارېمېن آرزې‌سې چین اۏلسون. ایسته‌ییرم کی، گؤز‌لریم’له گؤرۆم کی، سۏوئت‌لر نئجه رۆسوای اۏلوب اؤلکه‌میزدن چېخېر‌لار، مۆجاهید‌لر نئجه غالیب گلیرلـر. أفغانېستا‌نېن نئجه آزاد اۏلدوغونو گؤز‌لریم’له گؤرمَک ایسته‌ییرم. قۏی اۏغلان‌لارېم دا گؤرسۆن. منیم گؤز‌لریم’له گؤرسۆنلر اۏ گۆنۆ.
آناسېنې یوخو آپارمېشدې. لئیلا‌نېن قلبینده ایکی حیسّ چارپېشېردې: سئوینیردی کی، آنا‌سې اؤزۆنه قصد إتمه‌یه‌جک. کَدَرلَنیردی کی، گَرَک اۏ اؤزۆ بونا مانع اۏلایدې. اؤزۆ بونون قارشې‌سېنې آلایدې. آناسې‌نېن قلبینده اۏ، هئچ واخت قارداش‌لارې کیمی ایز سالمایاجاقدې. آناسې‌نېن قلبی سانکې بۏش، قوملو بیر چیمَر‌لیک ایدی – لئیلا‌نېن آیاق ایزلرینی کَدَر دالغا‌لارې یویوب آپاراجاقدې…
21.
تاکسی سۆرۆجۆسۆ سۏوئت “اواز”لارې و زیرئحلی تئکنیک کۏلۏنناسېنا یۏل وئرمک اۆچۆن ماشېنې یۏلون کنارېنا وئردی. طاریق باشېنې پنجره‌دن چېخاردېب بَرکدن “پۏژالویستا! پۏژالویستا!” قېشقېردې.
بیر “اواز” سیقنال وئردی، طاریق ده فیت چالدې، سئوینج’له ألینی یئلله‌دی.
– عجب سیلاح‌لاردېر! – اۏ قېشقېردې. – هله ماشېن‌لار! یاخشې اۏردودور! اۏراسې پیس دیر کی، بئله بیر اۏردو داشاتان’لا سیلاحلانمېش کندلی‌لره مغلوب اۏلور.
حربی کۏلۏننا اؤتۆب-کئچدی. اۏنلارېن ماشېنې یئنه یۏلا چېخدې.
– چۏخ اوزاق دېر؟ – لئیلا سۏروشدو.
– اوزاغې بیر ساعاتا چاتېرېق، – شۏفئر دئدی. – أڲر یئنه کۏلۏننایا، یا دا یۏخلا‌مایا راست گلمسک.
اۏنلار – لئیلا، بابی و طاریق بیرگۆنلۆک سَفَره چېخمېشدېلار. حصینه ده اۏنلار’لا گئتمک ایسته‌ییردی، آتاسېنا نه قَدَر یالواردېسا، اۏ ایجازه وئرمه‌دی. سفری بابی تشکیل إتمیشدی. معاشې آز اۏلسا دا، اۏ، بیرگۆنلۆک تاکسی سیفاریش إتدی. هارایا گئده‌جک‌لرینی ده لئیلایا دئمه‌دی. بیرجه اۏنو دئدی کی، بو، لئیلا‌نېن دۆنیاگؤرۆشۆ اۆچۆن لازېم دېر.
سَحَر ساعات بئشده إودن چېخمېشدېلار. ایلک اؤنجه ماشېنېن پنجره‌سیندن اوزاقدا باشې‌قارلې داغ‌لار گؤرۆندۆ، سۏنرا صحرا‌لار، قورو وادی‌لر، گۆنَشین یاندېردېغې قایا‌لېق‌لار بیر-بیرینی عَوض إتدی. قمیش داملې، پالچېق’لا سووانمېش داخما‌لارېن، بوغدا زمی‌لرینین یانېندان کئچدیلر. لئیلا تۏزلو-تۏرپاقلې چؤل‌لرده، اۏر‌دا-بوردا سپه‌لَنمیش کؤچه‌ری چادېر‌لارېنې تانېدې. تئز-تئز یانمېش سۏوئت تانک‌لارېنې و هئلیکۏپتئر‌لرېن ایسکئلئت‌لرینی گؤرۆردۆلر. لئیلا اؤز-اؤزۆنه دئییردی، باخ، أحمد’له نورون أفغانېستانې بو دېر! ساواش بو یئرلرده گئدیب، کابولدا یۏخ. کابول دؤڲۆش‌لرد‌ن کنار‌دا قالېب. أڲر تک-تۆک آچېلان آتش‌لر، سیقار چَکَن سۏوئت عسگرلری و کۆچه‌لرده‌کی سۏوئت حربی تئکنیکی اۏلماسایدې، دئیَردین، هئچ بورالاردا ساواش-زاد گئتمیر.
گۆن‌اۏرتایا یاخېن، ایکی یۏخلا‌ما پۏستونو دا کئچَندن سۏنرا اۏنلار بیر وادییه گلیب چاتدېلار. بابی اوزاقدا، گۆنَشین آلتېندا یانان، قدیم گؤرکَملی، قېرمېزې دووار‌لارې لئیلایا گؤرسَتدی.
– اۏرا شه‌ری-ضؤهاک دېر. قېرمېزې شَهَر. أوّل‌لر قالا اۏلوب. تَخمینَن، دۏققوز یۆز ایل قاباق تیکیلیب – وادینی ایشغال‌چې‌لاردان قۏروماق اۆچۆن. خېېې عصرده
چینگیز خانېن نوه‌سی بو یئرلره هۆجوم إدیب، آما اؤلدۆرۆلۆب. سۏنرا چینگیز
خان اؤزۆ بورایا قۏشون چکیب، قالا‌نې دارماداغېن إله‌ییب.
– هه، گنج دۏست‌لار، بو، بیزیم اؤلکه‌میزین تاریخیدیر، بیر ایشغالچې گئدیر، اۏ بیری گلیر، – شۏفئر پنجره‌دن سیقارېنېن کۆلۆنۆ بۏشالدېب دئدی. –
مقدونییه‌لې‌لار، ساسانی‌لر، عَرَب‌لر، مۏنقۏل‌لار… ایندی ده سۏوئت‌لر. آما بیز
دووار‌لار کیمیییک. کؤهنه‌لمیشیک، داغېلمېشېق، آما آیاق اۆسته‌ییک. إله دَڲیل، مَڲَر؟
– إله دیر کی وار، – بابی دئدی.
یارېم ساعاتدان سۏنرا ماشېن دایاندې.
– هه، اوشاق‌لار، گلین. گلین، باخېن.
اۏنلار تاکسیدن دۆشدۆلر. بابی ألی ایله گؤرسَتدی.
– اۏ دېر، باخېن.
طاریقین آغزې آچېلا قالمېشدې. لئیلا دا حئیرت’له باخېردې. ایننن بئله یۆز ایل ده یاشاسالار، اۏنلار بئله بیر شئی گؤرمه‌یه‌جَک‌لر. “یَقین کی، هئچ واخت” – لئیلا فیکیرلَشیردی.
ایکی نهنگ بوددا معبَدی. لئیلا شکیلده گؤرسه’یدی بئله، اۏنلارېن عظمتینی تَصَوّۆر إتمَزدی. نهنگ قایا معبد‌لر ایکی مین ایل قاباق بورادان کئچن ایپک یۏلو کاروان‌لارېنا نئجه باخېردېلارسا، ایندی ده باش‌گیجَللَندیریجی اوجا‌لېقدان اۏنلارا إله‌جه باخېردېلار. اۏنلارېن باشې اۆزه‌رینده، قایا‌لېقدا اۏیوق‌لار، چۏخلو کیچیک کاه‌الار گؤرۆنۆردۆ.
– اۏنلارا باخاندا آدام اؤزۆنۆ إله بالاجا حیسّ إدیر کی… – طاریق مېزېلدادې.
– یوخارې قالخاق؟ – بابی‌نین سَسی گلدی.
– معبد‌لرین یانېنا؟ اۏرا قالخماق اۏ‌لار؟ – لئیلا تعجّۆب إتدی.
آتاسې گۆلۆمسۆندۆ، اۏنون ألیندن یاپېشېب:
– گئد‌ک، – دئدی.
قایانېن سینه‌سینده چاپېلمېش آلا-قاران‌لېق، دار جېغېر’لا یوخارې قالخماق طاریق اۆچۆن چتین ایدی. اۏ، بیر ألی ایله بابیدن، اۏ بیری ایله ده لئیلادان یاپېشمېشدې. یوخارې قالخدېقجا اۏنلار چۏخلو اۏیوق‌لار، کاه‌الار گؤرۆردۆلر، بو کاها‌لاردان تونئل کیمی یۏل‌لار آیرېلېر، قایا د‌لیک‌لرینده‌ن اۏ طرفده ایشېق گؤرۆنۆردۆ.
– بیر آز إحتیاطلې اۏلون، – بابی‌نین سَسی کاها‌نېن دووارلارېندا عکس-صَدا وئردی. – آیاغېنېزېن آلتېنا دیققت’له باخېن.
بعضی یئرلرده پیللهلر لاپ معبد‌لرین اۆستۆنه ساللانېردې.
– آشاغې باخمایېن، اوشاق‌لار. دۆز قاباغا باخېن.
قالخدېقجا بابی دانېشېردې کی، بیر واخت بامییان بوددیزمین مرکزی اۏلوب، آما سۏنرا‌لار، اېخ عصرده ایسلام عَرَب خیلافتی‌نین حؤکمران‌لېغې آلتېنا دۆشۆب. سرت قایا دؤشۆنده، قومداشېندا چاپېلمېش ماغارا‌لار بوددا راهیب‌لرینین سېغېناجاق یئری و یۏرقون زوّار‌لار اۆچۆن معبَدگاه اۏلوب. بابی اۏنو دا دئییردی کی، راهیب‌لر ماغارا‌لارېن تاوانېنا، دووار‌لارېنا أسرارأنگیز فرئسکالار چکیب‌لر.
– بیر واخت بورادا بئش مینه قَدَر راهیب یاشایېب، – اۏ دئدی.
اۏنلار داغېن باشېنا چاتاندا طاریق لاپ تنگ‌نفس اۏلموشدو. بابی ده یۏرولموشدو. آما گؤز‌لری هیجان’لا پارلا‌یېردې.
– بیز لاپ یوخارېدایېق، – اۏ دئدی. آلنې‌نېن ترینی سیلدی. – بو یاندا بیر دلیک وار، اۏرادان یاخشې باخماق اۏلور.
قایا چېخېنتې‌سې لاپ اوچورومون اۆستۆنه اوزانمېشدې. اۆچ نفر گۆج’له سېغېشېردې بورایا. إعجازکار بیر مَنظَره…
– بیر باخېن! – لئیلا هیجان’لا چېغېردې.
بابی گۆلۆمسۆندۆ.
آشاغېدا بامییان وادیسی‌نین یام-یاشېل چؤل‌لری اوزانېب گئدیردی. بابی دئییردی کی، بونلار پایېز أکینیدیر، بوغدا، قارایۏنجا، یئرآلما زمی‌لری دیر. زمی‌لرین یاخاسې بۏیو قۏواق آغاج‌لارې أکیلمیش، سو آرخ‌لارې چکیلمیشدی. آرخ‌لارېن یانېندا پالتار یویان قادېن‌لار بو یۆکسک‌لیکد‌ن إله بالاجا گؤرۆنۆردۆ کی. بابی یاماجداکې أکین‌لری گؤرسه‌دیب دئدی کی، بونلار دۆڲۆ و آرپا زمی‌لری دیر. پایېز ایدی، آدام‌لار یېغېلان محصولو گیل کرپیجدن تیکیلمیش إولرین یاستې دام‌لارېندا قوروتماغا سریردی. گؤرۆنن بیرجه کۆچه واردې کی، اۏر‌دا دا قۏواق آغاج‌لارې سېرالانېر، کؤلگه‌لیک‌لرده ایسه خېر‌دا دۆکان‌لار، چای‌خانا‌لار، بربر دۆکانې گؤرۆنۆردۆ. کنددن اوزاقدا، گؤز ایشله‌دیکجه اوزانان زمی‌لردن، آرخ‌لاردان اۏ اۆزه قېرمېزېیا چالان داغ‌لارېن أتک‌لری، اۏنلاردان دا یوخارېدا، أفغانېستا‌نېن اوجسوز-بوجاق‌سېز چؤل‌لری اۆسته باشې قار‌لې هیندیقوش داغ‌لارې اوجالېردې.
بۆتۆن بونلاردان یوخارېدا تر-تمیز، بولودسوز ماوی گؤڲ قۆببه‌سی…
– نئجه ده ساکیت‌لیک دیر… – لئیلا دریندن کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ. خئیلَک آشاغېدا آت‌لار، قۏیون‌لا‌ر بیر-بیرینه قارېشمېشدې، آما سَس‌لرینی إشیتمک اۏلموردو.
– منیم ده یادېمدا أن چۏخ قالا‌ن بورادا‌کې ساکیت‌لیک دیر، – بابی دئدی.
بورانېن ساکیت‌لیڲی، دینج‌لیڲی. ایسته‌ییردیم بونو اؤزۆنۆز گؤره‌سینیز، حیسّ إده‌سینیز. هم ده، اوشاق‌لار، چۏخ ایسته‌ییردیم کی، سیز اؤلکه‌میزین بو ایرثینی اؤز گؤزلرینیز’له گؤره‌سینیز، اۏنون زنگین کئچمیشینی اؤرگه‌نه‌‌سینیز. نه’یسه من سیزه اؤرگه‌ده بیله‌رَم، نه’یسه سیز کیتاب‌لاردان اۏخویوب اؤرگه‌نه‌جکسیز. آما إله شئی‌لر وار کی، اۏنو گؤرمَک، حیسّ إتمک لازېم دېر.
– اۏرا باخېن، – طاریق دئدی.
کندین اۆستۆنده بیر قېرغې دؤوره ووروردو.
– هئچ آنانې بورایا گتیرمیسَن؟ – لئیلا سۏروشدو.
– چۏخ گتیرمیشَم. اۏغلان‌لار آنادان اۏلمامېش. إله سۏنرا‌لار دا. سَنین آنان، لئیلا، بیلسن نئجه ماجرا سئوندی. اۏ واخت إله دیری‌باش، زیرک ایدی کی! یاشامې، دئییب-گۆلمه‌ڲی چۏخ سئویردی. – آتاسې نه‌سه خاطېرلایېب گۆلۆمسۆندۆ –
هله گۆلمه‌ڲی. گۆلنده عاغلېمې باشېمدان آلېردې. اۏنا گؤره إولَندیم اۏنا.
آدامې یئریندن اۏینادان گۆلۆش‌لری واردې.
لئیلا‌نېن قلبی سئوگی دویقو‌لارې ایله دۏلدو. بوندان سۏنرا بابینی هر زامان بو جۆر خاطېرلایاجاقدې: دیرسَک‌لری’له قایایا سؤیکنمیش، ألی چنه‌سینده، ساچ‌لارې کۆلَکدن داغېلمېش، گؤز‌لری گۆنَشدن قېیېلمېش آتاسې… آناسېندان دانېشېر…
– گئدیب بیر آز ماغارا‌لارا باخماق ایسته‌ییرم، – طاریق دئدی.
بابی اۏنا إحتیاطلې اۏلماغې تاپشېردې.
– یاخشې، – اوزاقلاشان طاریقین سَسی عکس-صَدا وئردی.
لئیلا خئیلَک آشاغېدا، چَپَره باغلانمېش اینه‌ڲین یانېندا اۆچ آدام گؤردۆ. اۏنلارېن یانېندا، یان-یؤوره‌ده‌کی آغاج‌لارېن یارپاق‌لارېنا سارې-قېرمېزې خال‌لار دۆشمۆشدۆ. یارپاق‌لار سارالېردې…
– بیلیر‌سن، لئیلا، اۏغلان‌لارېن هلاک اۏلماسې منی ده چۏخ یاندېرېر. – إله بیل گؤزلرینده یاش پارېلدادې، چنه‌سی أسدی. – بلکه ده من بوروزه وئرمیرَم…
آما آنان… اۏنون سئوینجی ده، کَدَری ده اۏوجونون ایچینده دیر. گیزله‌ده بیلمیر. منسه … بیر آز باشقا جۆره‌م. آما بو درد منی ده سېندېرېب… اۏغلان‌لارېن اؤلۆمۆ… دؤزه بیلمیرَم اۏنلارسېز… بیر گۆن اۏلمور کی…. بو إله آغېر دېر کی، لئیلا. چۏخ آغېر دېر…
بابی بارماق‌لارې ایله گؤزلری‌نین بوجاق‌لارېنی سیلدی. سَسی قېرېلدې. دیش‌لرینی سېخېب گؤزله‌دی. اودقوندو، دریندن کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ، قېزېنا باخدې.
– آما خۏشبختم کی، سن وارسان، – بیر آز آرا وئریب یئنه دانېشماغا باشلادې – هر گۆن آللاها دوعا إله‌ییرم کی، سنی وئریب منه. نه یاخشې کی، سن وارسان! هر گۆن دوعا إله‌ییرم. هردن آنان درد ألیندن اۆزۆلنده منه إله گلیر کی، منیم بو دۆنیادا وارېم-یۏخوم تکجه سن‌سن، لئیلا.
لئیلا آتاسېنا یاخېن گلدی، اۏنون کؤکسۆنه سېغېندې. بابی إله بیل بیر آز دیکسیندی ده، چۆنکی هئچ فریبیه ده اؤز سئوگی‌سینی آچېق-سا‌چېق بیلدیرمیردی. بیر آز توتولان کیمی اۏلدو، سۏنرا قېزې‌نېن آلنېندان اؤپدۆ. بیر آن‌لېق بئله‌جه دایاندېلار، باخېش‌لارې بامییان وادیسی‌نین اۆزه‌رینده دۏلاشدې…
– بو یئرلری نه قَدَر چۏخ سئوسَم ده، بیر گۆن گئتمک ایسته‌ییرم بورا‌لاردان، – بابی دئدی.
– هارا؟
– هارا اۏلسا. یَقین، ایلک اؤنجه پاکیستانا. بیر ایل، بلکه ده ایکی ایل. سند‌لریمیز قایدایا دۆشه‌نه‌جن.
– بس سۏنرا؟
– سۏنرا… دۆنیا بؤیۆک دیر. بلکه آمریکایا… هارا’سا دَنیزه یاخېن اۏلان یئرلره. کا‌لیفۏرنییا کیمی.
بابی دئدی کی، آمریکا‌لار خئییرخواه آدام‌لار دېر، کؤمَک إدَرلر.
– سۏنرا ایش تاپېب یاشامېمېزې قورارېق. بیر نئچه ایلدن سۏنرا بیر آز پول تۏپلایېب بیر أفغان رئستۏرانې آچارېق. چۏخ بؤیۆک یۏخ، قۏی کیچیک اۏلسون، بیر نئچه ماسا، خالچا دا دؤشه‌ڲه‌ریک. کابولون شکیل‌لرینده‌ن ده آسارېق دووارلاردان. آمریکا‌لارا أفغان یئمه‌ڲی‌نین دادېنې اؤرگه‌دریک. آنان دا کی، داد‌لې یئمک‌لر پیشیریر، آمریکا‌لار نؤوبه‌یه دوراجاقلار… سن ایسه تحصیل آلاجاقدېن. بیلیر‌سن کی، من بونو چۏخ ایسته‌ییرم. أساس فیکریمیز اۏ اۏلمالې دېر – سنه یاخشې تحصیل وئرمک. ایلک اؤنجه اۏرتا تحصیل، سۏنرا کالئج. بۏش واخت‌لارېندا ایسه، أڲر ایسته‌سن، بیزه کؤمَک إدرسن، سیفاریش‌لر قبول إدرسن، ماسالارېن اۆستۆنه سو قۏیارسان. بئله ایش‌لر…
بابی سۏنرا دئدی کی، رئستۏراندا دۏغوم گؤن‌لرینی، نیشان-تۏی ضیافت‌لرینی کئچیردَردیک، یئنی ایل شن‌لیک‌لرینی تشکیل إدَردیک. مۆهاجیر أفغان‌لار یېغېشاردې اۏرا. گئجه رئستۏران بۏشالاندان سۏنرا ایسه، یۏرولساق دا، طالئعه شۆکۆر إدیب، اۏتوروب لَذَّت’له چای ایچردیک. اۆچۆمۆز…
بابی بونلارې دئییب سوسدو. لئیلا دا دینمه‌دی. ایکی‌سی ده بیلیردی کی، فریبه هئچ یئره گئدن دَڲیل. أحمد’له نور ساغ اۏلاندا أفغانېستانې ترک إتمک هئچ اۏنون عاغلېنا گلمَزدی. ایندی ده کی، اۏغلان‌لارې بورادا شهید اۏلوب، یَقین کی، کؤچۆب گئتمک اۏنلارېن خاطیره‌سینه، قوربان گئتدیک‌لری تۏرپاغا خیانت اۏلاردې.
لئیلا‌نېن قولاق‌لارېندا آناسې‌نېن سَسی گۆرۆلده‌دی: “نئجه عاغلېنېزا گلیر بئله بیر شئی؟ هه، خالا‌اۏغلو؟ اۏنلارېن اؤلۆمۆ سیزین اۆچۆن هئچ نه‌دیر؟ منیم یاشامدا بیرجه تَسَلّیم وار – هئچ اۏلماسا، بیلیرم کی، اۏنلارېن قانې‌نېن تؤکۆلدۆڲۆ تۏرپاقدا گزیرَم. یۏخ. هئچ واخت!”
بابی ایسه اۏنسوز هئچ یانا گئتمز. لئیلا بونو بیلیردی. اۏنو دا بیلیردی کی، ایندی اۏ، نئجه آنا ایدیسه، إله ده قادېن ایدی. آتاسې ایشدن إوه گلنده اۆست-باشېندان اونو نئجه چېرپېردېسا، بو آرزې‌سېنې دا اۆره‌ڲیندن چېخاردېب آتاجاقدې. هر شئی
اؤنجه‌کی کیمی قالا‌جاق. ساواش قورتارانا قَدَر بئله قالا‌جاق. ساواشدان سۏنرا ایسه، یَقین کی، هئچ بو باره‌ده فیکیرلَشمه‌ڲه دَڲمز.
لئیلا خاطېرلادې کی، بیر دفعه آنا‌سې دئیینیردی کی، اۏ، عقیده‌سی اۏلمایان آداما أره گئدیب. آما آنا‌سې أساس شئیی باشا دۆشمه‌میشدی – أڲر گۆزگۆیه باخسایدې، گؤرَردی کی، آتاسې‌نېن ایل‌لردن بری دَڲیشمه‌ڲن اینامې إله گۆزگۆد‌ن باخان قادېنا باغلې دېر.
. . .
بیر آز سۏنرا اۏنلار یئمه‌ڲه اۏتوردولار – قاینادېلمېش یومورتا، یئرآلما، چؤرک یئدیلر. طاریق آرخېن قېراغېندا، آغاجېن آلتېندا أل‌لرینی سینه‌سینده چارپازلایاراق، پالتۏسونو بالېش کیمی یومرولایېب باشې‌نېن آلتېنا قۏیدو، مۆرگۆله‌دی. تاکسی شۏفئری کنده گئتدی کی، بادام آلسېن. بابی یۏغون بیر آکاسییا آغاجې‌نېن آلتېندا اۏتوروب نازیک جیلد‌لی کیتابېنې آچدې. لئیلا کیتابې تانېیېردې. آتاسې بیر دفعه کیتابدان بیر پارچانې اۏنا بَرکدن اۏخوموشدو. بو، سانتیاقۏ آد‌لې بالېقچې حاققېندا ایدی. اۏ، بؤیۆک بیر با‌لېق توتور، آما اۏنو ساحیله دارتا بیلمیر، آکولالار اۏنو پارچا-پارچا دیدیرلـر.
لئیلا آرخېن قېراغېندا اۏتوروب آیاق‌لارېنې سرین سویا ساللادې. باشې اۆسته آغجاقاناد‌لار وېزېلدایېر، سؤیۆد‌لرین بَیاض تیفتیک‌لری اوچوشوردو. یاخېن‌لېقدا بیر ایڲنه‌جه حشراتې گؤردۆ. اۏت‌لار اۆسته دۏلاشدېقجا گۆن ایشېغېندا قاناد‌لارې رنگ‌به‌رنگ فوّاره‌یه بنزه‌ییردی. آرخېن اۏ تایېندا بیر نئچه خزری اوشاغې راست گلدیک‌لری کؤمبه-کؤمبه، قورو مال تزه‌یینی یېغېر، آرخا‌لارېندا داشېدېق‌لارې تۏربایا دۏلدوروردولار. هارادا’سا إششَک آنقېردې، سۏنرا دیزئل گئنئراتۏرو گۆرلادې.
لئیلا یئنی‌دن بابی‌نین آرزې‌سېنې خاطېرلادې – هارادا’سا، دَنیزه یاخېن بیر یئرده.
اۏنلار یوخارېدا، بوددا معبَدی‌نین اۆستۆنده اۏلاندا اۏ، آتاسېنا أساس شئیی دئمه‌دی – أصلینده، اۏ سئوینیردی کی، هئچ یانا گئده بیلمیر‌لر. اۏ، قیتی اۆچۆن، اۏنون “جیدّی” خاصيَّتی اۆچۆن دارېخاجاقدې، هله حصینه. اۏنون آتماجا‌لارې، شئیطان هنَک‌لری. بس طاریق؟ طاریقسیز نئیله‌یه‌جکدی اۏ؟ جمعی بیر-ایکی هفته‌لیک طاریق قزنییه گئتمیشدی، لئیلا آیرې‌لېغېن نه اۏلدوغونو بیلیردی. یادېندا ایدی، واخت نئجه آغېر کئچیردی اۏندا. یۏلونو دا کسمیشدی‌لر اۏ واخت. اۏنون بیردفعه‌لیک گئتمه‌سی ایله بارېشا بیلَردی‌می؟ بلکه ده آخماق‌لېق‌دې، اؤلکه‌ده ساواش گئتدیڲی بیر واختدا، گۆلـله‌لر قارداش‌لارېنې دئشیک-دئشیک إتدیڲی بیر زاماندا هئچ نه‌یه باخمایاراق، ایسته‌دیڲین آدامېن یانېندا اۏلماسېنې آرزې إده‌سن. آما إله اۏ آندا طاریقین پرۏتئزینی چېخاردېب خدیمین اۆستۆنه نئجه شېغېماسې یادېنا دۆشدۆ. إله بونون’لا بۆتۆن شۆبهه‌لری أریییب گئتدی.
. . .
آلتې آی سۏنرا، 1988-نجی ایلین آپرئل گۆن‌لری‌نین بیرینده بابی إوه شاد بیر خبر’له گلدی.
– سازیش باغلانېب! – اۏ، سئوینج’له دئدی. – رسمی سازیش، جئنئوره‌ده. اۏنلار گئدیرلـر. دۏققوز آیدان سۏنرا أفغانېستاندا بیر نفر ده سۏوئت عسگری قالمایاجاق.
فریبه یاتاقدا اۏتورموشدو. دیکَلدی.
– آما سۏوئت رئژیمی قالا‌جاق دا… – اۏ دئدی. – نجیبول’لا اۏیونجاق سۏوئت پرئزیدئنتیدیر، اۏ کی هئچ یئره گئتمه‌یه‌جَک. اۏندا دا ساواش یئنه داوام إده‌جک. بونون سۏنوجو گؤرۆنمۆر…
– نجیبول’لا دا چۏخ قالمایاجاق، – بابی دئدی.
– اۏنلار گئدیرلـر، آنا. دۏغرودان، گئدیرلـر!
– ایسته‌ییرسیز، سیز ایکینیز، آتا-بالا بایرام إله‌یین. من بورادا، کابولدا مۆجاهید‌لرین غلبه پارادېنې گؤرمه‌سم، اۆره‌ڲیم ساکیت اۏلمایاجاق.
فریبه بونو دئییب پتونو یئنی‌دن باشېنا چَکدی. 22.
1989-نجو ایل، یانوار
1989-نجو ایلین سۏیوق یانوار گۆن‌لریندن بیری… جمعی اۆچ آیدان سۏنرا
لئیلا‌نېن اۏن بیر یاشې تامام اۏلاجاق. لئیلا، آتا-آنا‌سې، حصینه اؤلکه‌نی ترک إدَن سۏوئت قۏشون‌لارېنا باخماق اۆچۆن کۆچه‌یه چېخمېش جماعته قۏشولموشدولار.
جماعت وزیر أکبر خان مسجیدی‌نین یانېنداکې حربی کلوبون یان-یؤوره‌سینه یېغېشمېشدې. قارا، پالچېغا باخمایاراق، اۏنلار آردې-آراسې کسیلمَزدن گلیب کئچن تانک، زیرئحلی تئکنیک و اواز کۏلۏننالارېنا تاماشا إدیردیلر. یۆنگۆل قار یاغېر. هردن ریشخند و آتماجالار إشیدیلیر، فیت چالېر‌لار. أفغان عسگرلری کۏلۏننانې آدام‌لاردان مۆحافیظه إدیرلر. آرا-سېرا خبردار‌لېق آتشی آچېر‌لار.
فریبه أحمد’له نورون شکیل‌لرینی باشې اۆزه‌رینده توتموشدو. بو، اۏنلارېن آرمود آغاجې‌نېن آلتېندا بیرلیکده چکدیردیک‌لری شکیل ایدی. بیر چۏخ‌لارې دا شهید اۏلموش دۏغما‌لارې‌نېن شکیل‌لرینی أل‌لرینده توتموشدو. أری‌نین، اۏغلونون، قارداشې‌نېن شکلینی…
کیمسه لئیلا‌نېن، حصینه‌نین چیڲنینه تۏخاندې. طاریق ایدی.
– باشېنداکېنې هارادان تاپمېسان؟ – حصینه، آز قالا، سئوینج’له قېشقېردې.
– دئدیم، بو تاماشایا بئله گلسه‌م یاخشېدې، – طاریق دئدی. اۏنون باشېندا ایری، قولاق‌لارې آچېلمېش، خز روس پاپاغې واردې. – یاراشېر منه؟
– چۏخ گۆلمه‌لی گؤرۆنۆرسَن. – لئیلا گۆلدۆ.
– مسأله ده بوندا دېر…
– آنا-آتالارېن ده بئله گئیینیب؟
– یۏخ، اۏنلار إوده قالدېلار.
کئچن پایېز طاریقین عمی‌سی قزنیده اۆرَک خسته‌لیڲیندن وفات إتدی، بیر نئچه هفته أوّل ایسه طاریقین آتاسې‌نېن اۆره‌ڲی توتموشدو. خسته‌لیک اۏنو تامام طاقتدن سالمېشدې، تئز-تئز یۏرولور، هئچ نه‌دن حیرص‌لَنیردی. أحوالې چۏخ پۏزولموشدو. لئیلا سئوینیردی کی، هئچ اۏلماسا، طاریق یاخشې دېر. آتاسې خسته‌لَنندن سۏنرا بیر نئچه هفته طاریقین اۆزۆ آچېلمادې، هئچ اؤزۆنده دَڲیلدی.
اۏنلار اۆچۆ ده بابیدن، فریبه‌دَن اوزاقلاشېب کنارا چکیلدیلر. طاریق کۆچه ساتېجېسېندان اۆچ قاب کئشنیشلی لۏبیا آلدې. اۏنلار قاپې‌سې باغلې خالچا دۆکا‌نې‌نېن یانېندا لۏبیانې یئدیکدن سۏنرا حصینه آتا-آناسېنې آختارماغا گئتدی.
إوه قایېداندا طاریق’له لئیلا اوتوبوسدا آتا-آناسې‌نېن آرخاسېندا اۏتوردولار. آنا‌سې پنجره‌یه طرف اۏتورموشدو، شکلی قوجاغېنا سېخېب بایېرا باخېردې. اۏنون یانېندا اۏتوران بابییه کیمسه جیدّ-جهد’له ثوبوت إتمه‌ڲه چالېشېردې کی، سۏوئت‌لر اؤلکه‌دن گئتسه ده، اۏنلار نجیبوللایا سیلاح گؤندَره‌جکلر.
– اۏ، اۏیوناجاق دېر. سۏوئت‌لر اۏنون واسیطه‌سی’له ساواشې داوام إتدیره‌جک‌لر، گؤرَرسیز.
آرخا سېرا‌لاردان کیمسه اۏنون سؤز‌لرینی مۆدافیعه إتدی.
آنا‌سې اؤز-اؤزۆنه دانېشېردې، سۏنرا نَفَسی چاتانا قَدَر اوزون-اوزادې بیر دوعا إله‌دی.
همین گۆن آخشام اۆستۆ لئیلا ایله طاریق “پارک” کینۏ-تئاترېنا گئتدیلر. غریبه شکیلده فارس دیلینه دوبلیاژ إدیلمیش بیر سۏوئت فیلمینه باخدېلار. فیلم بیر تیجارت گمی‌سینده باش وئرَن‌لردن بحث إ دیر. گمی کاپیتانې‌نېن بیرینجی
کؤمَکچی‌سی کاپیتانېن قېزېنا وورولور. قېزېن آدې آلیۏنا دېر. گمی قاسېرقایا دۆشۆر. ایلدېرېم چاخېر، گۆجلۆ یاغېش، چالخالانان دَنیز گمینی آتېب-توتور. ماترۏس‌لاردان بیری هیجان’لا، غضب’له قېشقېرېر. اۏلدوقجا لنگ و ساکیت بیر أفغان سَسی ترجۆمه إدیر:
– حؤرمَتلی جناب، اۏ کندیری منه وئرَرسینیزمی؟
طاریق اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌دی، بَرکدن گۆلدۆ، آردېنجا لئیلانې گۆلمک توتدو. ایکی‌سی ده اوغوندو. بیری یۏرولاندا اۏ بیرینی گۆلمک توتوردو. سۏنرا یئنی‌دن. ایکی سېرا قاباقدا اۏتوران بیر کیشی اۏنلارا طرف چئوریلیب “شش” دئدی.
فیلمین سۏنوندا بیر تۏی صحنه‌سی واردې. کاپیتان، قېزې‌نېن اۏنون کؤمَکچی‌سینه أره گئتمه‌سینه راضېلاشېر. بَڲ’له گلین بیر-بیرینه باخېب خۏشبخت-خۏشبخت گۆلۆمسۆنۆر‌لر. هامې ایچگی ایچیر.
– من هئچ واخت إولَنمه‌یه‌جه‌ڲَم، – طاریق پېچېلدادې.
– من ده… أره گئتمه‌یه‌جه‌ڲَم، – لئیلا دئدی. آما سَسی قېرېلدې. اۏنا إله گلدی کی، سَسی اۏنو أله وئردی، آخې هئچ بئله دئمک ایسته‌میردی… اۆره‌ڲی إله ووروردو کی، یئریندن چېخاجاقدې سانکی. گۆج’له علاوه إله‌دی – هئچ واخت.
– آخې نه‌یه لازېمدې تۏی؟ عاغېل‌سېزلېقدې.
– بۏش سَس-کۆیدۆ.
– هاوایې پول خرجله‌مک‌دی.
– نه‌یه؟
– یالنېز بیرجه دفعه گئیه‌جه‌ڲین پالتار‌لارا.
– هه، هه…
– ایشدی، أڲر إولنسم، – طاریق دئدی، – گَرَک تۏی اۏتاغېندا اۆچ نفر اۏلسون. من، گلین، بیر ده تاپانچانې آلنېما دیره‌میش بیریسی…
قاباقداکې سېرادا اۏتورموش کیشی یئنه اۏنلارا سارې بۏیلاندې – “بَسدی ده!” إکراندا ایسه آلیۏنا ایله نیشانلې‌سې دۏداق-دۏداغا دۏنوب قالمېشدېلار. إکراندا اؤپۆش صحنه‌سینی گؤرَن لئیلا اؤزۆنۆ ایتیردی. اۆره‌ڲی نئجه
دؤڲۆنۆردۆ؟ بیر آندا قېزاردې، قولاق‌لارې گۆرۆلده‌دی، طاریقین یانېندا اۏلماسې ایسه… بلکه طاریق آلتدان-آلتدان اۏنا باخېر؟ لاپ شاشېردې. إله بیل دۏن ووردو اۏنو. إکراندا کیپ‌لَنمیش دۏداق‌لار آچېلا بیلمیردی. بیردن طاریق حیسّ إدَر، اۆره‌ڲی‌نین دؤڲۆنتۆسۆنۆ إشیدَر… تئز-تئز نفس آلېر، بورون پره‌لری یانېردې…
گؤره‌سن، بو ساعات اۏنو، دۏغرودان دا، اؤپسم، نئجه اۏ‌لار؟ اۏنون دۏداغې‌نېن
اۆستۆنده‌کی تزه، ظریف تۆک‌لری اؤز دۏداغېمدا حیسّ إتمک نئجه اۏ‌لار؟ طاریق ده یئرینده قورجوخدو. سَسینده تیتره‌ییش واردې. دئدی:
– بیلیر‌سن کی، سیبریده بورنونون سویو آخسا، یئره چاتمامېش، هاوا‌دا یام-یاشېل بوز پارچاسېنا دؤنۆر؟
ایکی‌سی ده بَرکدن گۆلدۆ. آما بو گۆلۆشۆن عؤمرۆ آز اۏلدو، ایکی‌سی‌نین ده عصبی‌لَشدییی حیسّ اۏلونوردو. فیلم قورتاردې، کۆچه‌یه چېخاندا لئیلا راحاتلاندې – یاخشې کی، قاران‌لېقدې، طاریق اۏنون گؤزلرینی گۆندۆزکۆ کیمی گؤره بیلمه‌یه‌جکدی.
23.
1992-نجی ایل، آپرئل اۆچ ایل کئچدی.
همین واخت طاریقین آتاسې بیر نئچه دفعه اینسولت کئچیرتدی. سۏل ألی، دئمک اۏ‌لار کی، ایفلیج اۏلدو، نیطقی ایسه آنلاشېلماز ایدی. حیرص‌لَنیب اؤزۆندن چېخاندا – بو ایسه تئز-تئز اۏلوردو – اۏنو هئچ باشا دۆشمک اۏلموردو.
طاریقین سلامت آیاغې بیر آز اوزانمېشدې، اۏنا گؤره ده قېرمېزې خاچ اۏنا تزه پرۏتئز وئردی. آما آلتې آی اۏنو گؤزله‌تدیکدن سۏنرا.
حصینه‌نین دئدیڲی شئی باش وئرمیشدی – آنا-آتالارې اۏنو لاهۏرا آپاردې. اۏنو اۏرادا اۏتۏمۏبیل دۆکا‌نې‌نېن صاحابې اۏلان عمی‌سی اۏغلونا أره وئره‌جکدی‌لر. یۏلا دۆشن گۆنۆن سَحَری لئیلا و قیتی حصیننی گؤرمه‌ڲه گلدیلر. حصینه دئدی کی، گله‌جَک أری قارداش‌لارې‌نېن یاشادېغې آلمانیا کؤچمه‌ڲه حاضېرلاشېر. یَقین کی، بیر ایل سۏنرا اۏنلار آرتېق فرانکفۏرت‌دا اۏلاجاقلار. قېزلار قوجاقلاشېب سَس-کۆی’له آغلاشدېلار. قیتینی هئچ ساکیت‌لَشدیرمک اۏلموردو. لئیلا حصیننی سۏن دفعه آتاسې اۏنو تاکسی‌نین آرخا اۏتوراجاغېنا اۏتورداندا گؤردۆ.
سۏوئت‌لر بیرلیڲی حئیرَتلی درَجه‌ده سۆرعت’له داغېلماقدا ایدی. بابی هر دفعه تزه خبر’له گلیردی: رئسپوبلیکالار بیر-بیری‌نین آردېنجا مۆستقیل اۏلدوق‌لارېنې بَیان إدیردیلر. لیتوا، إستۏنییا، اوکراینا و کِرِملین اۆزه‌ریندن سۏوئت بایراغې إندیریلمیشدی. روسییه رئسپوبلیکاسې یارانېردې.
کابولدا ایسه نجیبول’لا تاکتیکانې دَڲیشدی، اؤزۆنۆ صادیق مۆسلمان کیمی قلَمه وئرمه‌ڲه باشلادې.
– گئجدی داها – بابی دئییردی. – بیر گۆن خاد8-اېن شئفی، صاباحې گۆن قۏهوم‌لارېنا، دۏغما‌لارېنا شیکنجه وئریب اؤلدۆردۆڲۆن آدام‌لار’لا مسجیده گئدیب ناماز قېلا بیلمَز‌سن. کابولون مۆحاصیره‌سی دارالدېقجا نجیبول’لا
چالېشېردې کی، مۆجاهید‌لر’له راضې‌لېغا گلسین، آما اۏنلار بونو ردّ إتدیلر.
– دۆز ده إله‌ییرلر، – لئیلا‌نېن آنا‌سې یاتاغېندان دئدی. اۏ، مۆجاهید‌لرین مؤحکَم طرفدارې ایدی و اۏنلارېن غلبه پارادېنې صبیرسیز‌لیک’له گؤزله‌ییردی. اۏغلان‌لارېنې اؤلدۆرَن‌لرین سۆقوطونو گؤزله‌ییردی.
و همین گۆن گلیب چاتدې. 1992-نجی ایلین آپرئل آیې ایدی، لئیلا‌نېن اۏن دؤرد یاشې تامام اۏلدو. نجیبول’لا سۏن کی، دئوریلدی. اۏنا کابولون گۆنئیوندا، دارولامان سارایې‌نېن یاخېن‌لېغېندا یئرله‌شن بمت نۆماینده‌‌لیڲینده سېغېناجاق وئریلدی.
جیهاد باشا چاتدې. لئیلا آنادان اۏلاندان بری اؤلکه‌ده بیر-بیرینی عَوض إدَن کۏمۏنیست رئژیم‌لری‌نین ده سۏنو چاتدې. اۏن‌ایل‌لیک دؤڲۆش‌لرد‌ن سۏنرا مۆجاهید‌لر، نهایت، کابولا گیردیلـر. فریبه‌نین اۏغول‌لارېنېن سیلاحداش‌لارې غالیب گلدی.
ایندی‌سه، اۏن ایلدن چۏخ بیر سۆرَجده عائله‌لرینی داغ‌لاردا قۏیوب أفقا-نېستا‌نېن سووئرئن‌لیڲی اوغروندا ووروش‌لاردا قوربان‌لار وئرَن مۆجاهید‌لر کابولا گلیردی: قانلې دؤڲۆش‌لرده ألدن دۆشمۆش، یۏرقون، اۆزۆلمۆش حالدا.
فریبه اۏنلارېن چۏخونو آد با آد تانېیېردې.
اؤزبک، جونبیش-إ-میللی ایسلامی-أفغانېستان فراکسییاسې‌نېن لیدئری، رشاده‌تلی کۏماندیر دوستوم. پوشتون، حیزب-إ-ایسلامی فراکسییاسې‌نېن لیدئری، مۆهندیس‌لیک تحصیلی آلمېش، هله اؤرگنچی‌لیک ایل‌لرینده ماۏیست اؤرگنچینی قتله یئتیرمیش، سرت، قطعیَّتلی حیکمتیار. تاجیک، جمعیت-إ-ایسلام فراکسییاسې‌نېن لیدئری، مۏنارخییا دؤورۆنده کابول بیل‌یوردوندا ایسلامې تدریس إتمیش ربّانی. پاقمان
شَهَرینده‌ن اۏلان پوشتون، متین ایسلامچې، ایتّیحاد-إ-ایسلامی حرکاتې‌نېن رهبری،
عَرَب دۆنیاسې ایله سېخ ایلگی‌لری اۏلان سیّاف. ایران شیعه‌لری ایله گۆجلۆ ایلگی‌لری اۏلان، حیزب-إ-وَحدت فراکسییاسې‌نېن یارادېجېسې، طرفدار‌لارې خزر‌لر آراسېندا بابا
مزاری کیمی تانېنمېش عبدولعلی مزاری. و ألبتّه کی، فریبه‌نین قهرمانې، ربّانی‌نین مۆتّفیقی، کاریزماتیک‌لر تاجیک کۏماندیر، پنجشیر شیری آدې آلمېش مشهور أحمد شاه مسعود. فریبه اۏنون پۏرترئتی اۏلان بیر پلاکاتې اؤز
اۏتاغېندا آسمېشدې. مسعودون گؤزَل، دۆشۆنجه‌لی سیماسې، بیر آز یوخارې دارتېلمېش قاش‌لارې، باشېنداکې چپه‌ڲی پاکۏل کابولدا هامېیا تانېش اۏلان بیر پۏرترئتین جیزگی‌لری ایدی. دووارلاردان، دۆکان‌لارېن ویترینیندن، تاکسی‌لرین آنتئناسېنا بَرکیدیلمیش بایراق‌جېق‌لاردان اۏنون باخېش‌لارې بۏیلانېردې.
آناسې‌نېن ایل‌لر’له گؤزله‌دیڲی گۆن گلمیشدی. نهایت، اینتیظارېنا سۏن قۏیا بیلَردی، اۏغلان‌لارې‌نېن دا روحو دینجه‌لردی.
نجیبوللا‌نېن سۆقوطوندان سۏنراکې گۆن آنا‌سې یاتاغېندان تامام باشقا بیر آدام کیمی قالخدې. أحمد’له نورون شهیدلیڲیندن کئچن بئش ایل عرضینده ایلک دفعه ایدی کی، اۏ، قارا گئیینمیردی. آغ خال‌لارې اۏلان، آچېق-گؤڲ رنگلی میل-میل دۏنونو گئیدی. پنجره‌لری، دؤشه‌مه‌نی یودو، اۏتاق‌لارېن هاواسېنې دَڲیشدی، حامامدا خئیلَک یوباندې. سَسی سئوینج’له جینگیلده‌ییردی.
– بیر مجلیس قوراق! – دئدی. لئیلانې گؤندردی کی، قۏنشو‌لارې دعوت إتسین. – دئ کی، صاباح بؤیۆک مجلیسیمیز وار.
مطبخده أل‌لرینی بؤیرۆنه قۏیوب بیر خئیلَک یان-یؤوره‌یه باخېندې.
– وای-وای-وای، لئیلا، گؤر منیم مطبخیمی نه گۆنه قۏیموسان؟! – أرک’له دئییندی، – هئچ نه اؤز یئرینده دَڲیل کی!
چۏخدان إویندن آیرې دۆشمۆش، أصل إودار قادېن‌لار کیمی ایشه گیریشدی، قازان‌لارې، طاوالارې بیر طرفه چَکدی، قاب-قاجاغې یئر به یئر إله‌دی. لئیلا بیر طرفه چکیلیب دوردو. یاخشې‌سې إله بو ایدی، چۆنکی آنا‌سې سئوینجدن، اومودسوز‌لوقدان، یاخود حیدَّتیندن إیفۏرییا حالېندا اۏلاندا گَرَک گؤزۆنه گؤرۆنمه‌ڲه‌یدین. فریبه جیدّ-جهد’له آش پیشیرمه‌ڲه باشلادې – شۆیۆدۆ، لۏبیاسې دا یئرینده. اۆسته‌گل کۆفته، اۆستۆنه نانه سپیلمیش تزه یۏغورت، بوغلانان ایستی مانتو9.
– دئیه‌سن، تعجّۆب إله‌ییرسن؟ – آنا‌سې دۆڲۆ کیسه‌سی‌نین آغزېنې آچا- آچا دئدی.
– هه، بیر آز.
آنا‌سې دۆڲۆ کیسه‌سی‌نین آغزېنې سو ایله دۏلو ایری قازانا أڲدی. سۏنرا قۏل‌لارېنې چېرمالایېب قازانداکې دۆڲۆنۆ یوماغا باشلادې.
– بس طاریق نئجه دیر؟
– آتاسې خسته دیر اۏنون، – لئیلا دئدی.
– اۏنون ایندی نئجه یاشې وار؟
– دۆرۆست بیلمیرَم، آلتمېشې کئچمیش اۏ‌لار.
– من طاریقی دئییرَم.
– هه، اۏن آلتې.
– گؤزَل اۏغلان دېر، إله دَڲیل؟
لئیلا چیڲین‌لرینی چَکدی.
– داها بؤیۆک اۏغلان دېر. اۏن آلتې یاش. لاپ کیشی دیر کی. إله دَڲیل؟
– نه دئمک ایسته‌ییرسَن، آنا؟
– هئچ نه، – آنا‌سې گۆلۆمسۆندۆ، – هئچ نه. آما سن… إح، نه ایسه.
یاخشې‌سې بو دېر، هئچ نه دئمه‌ڲیم.
– گؤرۆرَم آخې، نه‌سه دئمک ایسته‌ییرسَن، – لئیلا بو آتماجادان آلېندې بیر آز، حیرص‌لَندی.
– یاخشې، – آنا‌سې أل‌لرینی چارپاز شکیلده قازانېن کنارلارېنا قۏیوب غئیری-عادی طرزده، مشق إدیرمیش کیمی دئدی. بو “یاخشې” سؤزۆنۆ بیر آز آیرې جۆر دئدی. لئیلا باشا دۆشدۆ کی، ایندی أخلاق دَرسی باشلایاجاق.
– یاخشې، سیز ایندییه کیمی قاچدې-توتدو اۏینایان اوشاق ایدینیز. بورادا هئچ نه یۏخ دېر، ألبتّه. هر شئی یاخشې ایدی. آما ایندی… ایندی داها بؤیۆمۆسۆز. من فیکیر وئردیم، لئیلا، سن لیفچیک گئییرسن، قېزېم؟
لئیلا حیسّ إتدی کی، مؤحکَم یئرده ایلیشیب.
– باخ، بو حاقدا، لیفچیک گئیدیڲین حاقدا منه دئمه‌لی ایدین، قېزېم، – من بیلمیردیم. دۆزۆ، پرت اۏلدوم. منه دئمه‌میسَن. – حاقلې اۏلدوغونو بیلیب داها دا ایره‌لی گئتدی.
– مسأله هئچ ده منده، یا دا سَنین لیفچیک گئیمه‌ڲینده دَڲیل. من سنی و طاریقی نظرده توتورام. اۏ، اۏغلان دېر، اۏنون اۆچۆن فرقی یۏخ دېر، وئجینه دَڲیل. سن’سه قېزسان. هم ده گؤزَل قېزسان، سَنین کیمی قېزېن آدې، ناموسو چۏخ اینجه مسأله دیر. تَصَوّۆر إله کی، ألینده بیر قوش توتموسان، ألینی آچان کیمی اۏ قوش اوچوب گئده‌جک.
– بس سن اؤزۆن بابیگیلین حاصارېنې نئجه آشېب اۏنلارېن باغېنا کئچمیشدین؟ –
لئیلا دئدی و سؤز تاپدېغېنا گؤره سئویندی.
– بیز خالا‌اۏغلو-خالا‌قېزې ایدیک. سۏنرا دا کی، إولَندیک. طاریق سنه إولنمک تکلیف إدیب؟
– اۏ، منیم دۏستوم دېر، رفیقیم دیر. آرامېزدا دا هئچ نه یۏخ دېر، – لئیلا
أل‌اۆستۆ دئدی، آما سَسی اینام‌سېز سَسلَندی. – اۏ، قارداش کیمی دیر منه. – سۏن سؤز‌لری دئیَنده حیسّ إتدی کی، دئدیک‌لری یئرینه دۆشمه‌دی. آناسې‌نېن باشې اۆستدن سانکی بولود کئچدی، چؤهره‌سی توتولدو. لئیلا بیلدی کی، سهو إله‌دی. گَرَک بئله دئمه‌یه’یدی.
– اۏ، سنه قارداش-زاد دَڲیل، – آنا‌سې قاش-قاباقلې دئدی. – سؤز تاپدېن دا.
کیمی کیمه تای إله‌ییرسن؟ دۆلگرین تک‌آیاقلې اۏغلونو قارداش‌لارېنا تای إله‌ییرسن؟ اۏ هارا، قارداش‌لارېن هارا؟
– باغېشلا، آنا، إله دئمک ایسته‌میردیم…
آنا‌سې دریندن کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ.
– هر حالدا، – اۏ، اؤنجه‌کی هَوَس’له اۏلماسا دا، سؤزۆنه داوام إتدی، – إحتیاطلې اۏلون کی، سۏنرا آدام‌لار آرتېق-أسکیک دانېشماسېن‌لار.
لئیلا آغزېنې آچېب دانېشماق ایسته‌ییردی کی، فیکریندن داشېندې. آنا‌سې دۆز دئییردی. لئیلا اؤزۆ ده بیلیردی کی، هامې‌نېن گؤزۆ قاباغېندا، چکینمز‌دن طاریق’له گزیب-دۏلاشدېغې قایغې‌سېز اوشاق‌لېق گۆن‌لری آرخادا قالېب. چۏخدان حیسّ إدیردی کی، طاریق’له اۏنو بیر یئرده گؤرَن‌لر اۏنلارا غریبه طرزده باخېر‌لار. أوّل‌لر حیسّ إتمه‌میشدی، ایندی حیسّ إدیردی کی، اۏنلارې حیسّ اۏلونمازدان باشدان-آیاغا سۆزۆر، باخېنېر، پېچېلداشېرلار. بونلارا هئچ اؤنم وئرمزدی، أڲر طاریقی دلیجه‌سینه سئومه‌سه’یدی… ایندی بونو دقیق بیلیردی. اۏنون یانېندا اۏلاندا عاغلېنا غریبه، سفئح فیکیرلـر گلیردی، اۏنون آرېق، لۆت بَدَنینی اؤزۆنۆنکۆ ایله مۆقاییسه إدیر، توتوشدوروردو. گئجه‌لر یاتاغېندا اوزاناندا تَصَوّۆر إدیردی کی، طاریق دۏداق‌لارې ایله اۏنون قارنېنې اؤپۆر، آز قالا، اۏنون دۏداق‌لارې‌نېن یومشاق‌لېغېنې وۆجودوندا حیسّ إدیر، اۏنون أل‌لرینی بۏینوندا، سینه‌سینده، بئلینده، داها آشاغې‌لاردا تَصَوّۆر إدیردی. بو فیکیرلـر ایچینده اؤزۆنۆ گۆناهکار دا حئساب إله‌ییردی، آما قلبینی، وۆجودونو نئجه ایلېق دویقو‌لار سارېردې بو زامان! ایچینده‌کی آتش’دن یاناق‌لارې پؤرتۆر، قېزارېردې.
یۏخ، آنا‌سې دۆز دئییر. لئیلا چۏخدان شۆبهه‌لنمیشدی کی، أن آزې، قۏنشولار آراسېندا اۏنون’لا طاریق حاقدا دئدی-قۏدو اۏلمامېش دَڲیل و اۏنلارې، دۏغرودان دا، عاشیق-معشوق حئساب إدیرلر. بیر دفعه کۆچه‌ده یاناشې گئد‌رکن اۏنلار چکمه‌چی
رشیدی، آرخاسېنجا دا بورکا گئیمیش آروادې مریمی گؤردۆلر. اؤتۆب-کئچرکن
رشید اۏنلارا سؤز آتدې:
– أصل لئیلی-مجنوندولار. – بونون’لا اۏ، خېې عصرده نیظامی‌نین قلَمه آلدېغې مشهور پۏئمانېن بدبخت عاشیق‌لرینی نظرده توتوردو. بابی دئییردی کی، بو، شئکسپیرین “رۏمئۏ و جۆلیئتتا”سېنا اۏخشار بیر أثردیر، فارس دیلینده یازېلمېشدېر، آما شئکسپیردن دؤرد یۆز ایل أوّل قلَمه آلېنمېش دېر.
آنا‌سې دۆز دئییردی.
آما لئیلانې حیرص‌لَندیرَن اۏ ایدی کی، بو سؤز‌لری اۏنا آنا‌سې دئییر. آناسې‌نېن اۏنو قېناماغا حاقّې واردې‌مې؟ یئنه آتاسې دئسه’یدی، هه. آنا‌سې ایسه… بس ایل‌لر اوزونو اۏ، هارادا ایدی؟ هئچ ماراقلانېردې کی، لئیلا هارا گئدیر، کیم’له گئدیر، نه فیکیرلَشیر؟ بو، عدالت‌سیز‌لیک ایدی… لئیلایا إله گلیردی کی، اۏ بو إوده إله قازان کیمی، طاوا کیمی بیر أشیا دېر. لازېم دېر، گؤتۆر، لازېم دَڲیل، آت، قالسېن مطبخین بوجاغېندا.
آما بو گۆن چۏخ اؤنملی بیر گۆن ایدی، هامې اۆچۆن اؤنملی. ایندی بونلارې خاطېرلایېب قان قارالتماق اۏلمازدې. بایرام أحوالېنې کۏرلاماق یارامازدې.
– باشا دۆشدۆم، آنا، – دئدی.
– چۏخ یاخشې، إله ایسه صؤحبَتی قورتاراق. بس حاکیم هاردا دېر؟ هاردا دېر منیم اۏ شیرین-شکر أریم، أرجیییم؟
هاوا چۏخ یاخشې’یدې. آیدېن، بولودسوز بیر گۆن ایدی. کیشی‌لر حَیَطلرده کؤهنه-کۆله، آچېلېب-یېغېلان اۏتورقالاردا اۏتوروب چای ایچیر، سیقار چکیر، مۆجاهید‌لرین گله‌جَک پلان‌لارېنې سعی’له مۆذاکیره إدیردیلر. لئیلا بابی‌نین دئدیک‌لریندن بئله باشا دۆشدۆ کی، اۏنلارېن اؤلکه‌سی ایندی أفغانېستان ایسلام دؤولتی آدلانېر. بیر نئچه مۆجاهید فراکسییاسې‌نېن پئشه‌ورده یاراتدېغې ایسلام جیهاد شوراسې ایکی آی سۆره‌جینده اؤلکه‌نی ایداره إده‌جکدی. شورایا سیبقاتول’لا
مۏجادیدی رهبر‌لیک إدیردی. سۏنرا اۏنو ربّانی‌نین رهبر‌لیک إتدیڲی شورا دؤرد آی‌لېغا عَوض إده‌جکدی. بو آلتې آی عرضینده “لۏیا ژیرقا” – رهبر و آغ‌ساققال‌لار شوراسې چاغېرېلاجاق و ایکی‌ایللیک صلاحییَّت‌لر’له مۆوَقَّتی حؤکومَت یارادېلاجاقدې. مَقصَد اؤلکه‌نی دئمۏکراتیک سئچکی‌لره گتیریب چېخارتماق ایدی.
کیشی‌لردن بیری مانقال اۆسته کاباب شیش‌لرینی هَوَس’له اۏ اۆز-بو اۆزه چئویریردی. بابی و طاریقین آتاسې قۏجا آرمود آغاجې‌نېن کؤلگه‌سینده شاه-مات اۏینایېردېلار.
بۆتۆن فیکیر‌لری اۏیوندا ایدی. طاریق ده بیر یاندا اۏتوروب گاه اۏیونا دیققت إله‌ییر، گاه دا یاخېن ماسالاردا گئدن سیاسی صؤحبَت‌لری دینله‌ییردی.
قادېن‌لار قۏناق اۏتاغېندا، کۏریدۏر‌دا، مطبخده وورنوخوردولار. بعضی‌لری آغلایان کؤرپه اوشاق‌لارېنې ألینه آلېب حَیَطه چېخېر، گزمه‌ڲه نه‌دن آختارېردېلار.
مگنئتۏفۏندا اوستاد صرحنگین غزلی اۏخونوردو.
لئیلا ایله قیتی مطبخده بارداق‌لارې یۏغورت’لا دۏلدوروردولار. قیتی داها
اؤنجه‌کی کیمی اوتانجاق و جیدّی دَڲیلدی. بیر نئچه واخت ایدی کی، آلنېنداکې قېرېش ایتمیشدی. بو گۆن‌لر دئییب-گۆلۆر، حتتا لئیلا‌نېن تعجّۆبۆنه باخمایاراق،
شوخلوق، شېلتاق‌لېق إدیردی. تئل‌لرینی داها یېغېب باغلامېر، اوزادېب بیر چنگه‌سینی ده رنگ’له‌میشدی. بو دَڲیشمه‌‌لرین نه‌دَنینی لئیلا سۏنرا تصادۆفَن بیلدی. هئچ دئمه، قیتی اۏن سککیز یاشلې بیر اۏغلانېن دیققتینی جلب إدیب. اۏغلانېن آدې صابیر ایدی، قیتی‌نین قارداشې ایله بیر تیمدا فوتبال اۏینایېر، قاپېدا دوروردو.
– بیلیر‌سن، نئجه قشنگ گۆلۆشۆ، سېخ، زیل قارا ساچ‌لارې وار؟ – قیتی بیر دفعه لئیلایا دئدی. اۏنلارېن حیسّ‌لری حاقدا هله کی، هئچ کس هئچ نه بیلمیردی. شَهَرین
تایمانی دئییلن حیصّه‌سینده، کیچیک چای إوینده ایکیجه دفعه گیز‌لی گؤرۆشۆب دانېشمېشدېلار.
– اۏ منه إولنمک ایسته‌ییر، لئیلا. بلکه ده لاپ بو یای. اینانېرسان؟ گئجه-گۆندۆز اۏنون حاققېندا فیکیرلَشیرَم.
– بس مکتب؟ – لئیلا سۏروشدو. قیتی باشېنې آزجا یانا أڲیب ایلتیفاتلې باخېش‌لارېنې رفیقه‌سینه زیلله‌دی، یانې کی، “یاشام بئله طلب إدیر”.
“ییرمی یاشېمېز اۏلاندا، – حصینه دئیَردی، – من و قیتی، هره‌میز دؤرد-بئش اوشاق دۏغوب-تؤکه‌جییک. آما سن، لئیلا… بیز آخماق‌لار سنین’له فخر إده‌جه‌ییک. سن بؤیۆک آدام اۏلاجاقسان. بیر گۆن قزئتی آچېب ایلک صفحه‌سینده سَنین ایری شکلینی گؤره‌جه‌ڲم، حؤکمن…”
قیتی لئیلا‌نېن یانېندا دوروب خیار دۏغرایېردې. اۆزۆند‌ن بیلینیردی کی، خیال اۏنو اوزاق‌لارا آپارېب.
اۏنلارېن یانېندا، یاراشېقلې یای دۏنوندا فریبه، اۏنون دا یانېندا ماماچا وجمه و طاریقین آنا‌سې قاینادېلمېش یومورتالارې سۏیوردولار.
– ایسته‌ییرم أحمد’له نورون شکلینی کۏماندیر مسعودا تقدیم إدیم، – فریبه وجمه‌ڲه دئییردی. وجمه راضې‌لېق’لا باشېنې ترپه‌دیردی. – آخې اۏ، شخصَن اؤزۆ اۏغلان‌لارېمېن دَفنینده ایشتیراک إدیب، اۏنلارا رحمت اۏخویوب. بو، منیم اۏنا تَشَکّۆرۆم، میننتدارلېغېم اۏ‌لار، – بیر یومورتا گؤتۆرۆب سېندېردې، سۏیماغا باشلادې. – إشیتمیشَم کی، اۏ، باشادۆشن، نجیب آدام دېر، بونو قیمَت‌لَندیره‌جَک.
قادېن‌لار مطبخه گیریب-چېخېر، قاب‌لار‌دا کورما، ماستاوا10، چؤرک آپارېب قۏناق اۏتاغېندا دؤشه‌مه‌ده سریلمیش سۆفره‌یه دۆزۆردۆ‌لر.
هردن اۏر‌دا-بوردا طاریقین قارالتې‌سې گؤزه دَ‌ڲیردی.
– بورا کیشی‌لره گلمک اۏلماز، – قیتی دئدی.
– بایېرا، بایېرا، – وجمه سَسلَندی.
طاریق یالنېز گۆلۆمسۆندۆ. خۏشونا گلدی کی، اۏنا بورایا گیرمه‌ڲه ایجازه وئرمیرلـر، إله‌بیل کی، کیشی قیسمینین بورادا اۏلماسېندان قادېن‌لارېن مۆحیطینه خلل گَلردی.
لئیلا چالېشېردې کی، اۏنا طرف باخماسېن، قادېن‌لارا دئدی-قۏدو اۆچۆن نه‌دن وئرمه‌سین. اۏنسوز دا آغېزلارېنې یومماق اۏلموردو. اۏنا گؤره ده، گؤزلرینی یئره دیکمیشدی. بیردن بیر نئچه گۆن قاباق گؤردۆڲۆ یوخو یادېنا دۆشدۆ: اۏ، طاریق’له یاناشې یاشېل، تۆل دوواغېن آلتېندا دوروب گۆزگۆیه باخېر‌لار… طاریقین ساچ‌لارېندان تؤکۆلن دۆڲۆ دَنه‌‌لری تاققېلتې ایله گۆزگۆنۆن اۆزۆنه دَ‌ڲیر…
طاریق ألینی اوزادېب یئرآلما’لا قېزاردېلمېش دانا أتیندن بیر تیکه گؤتۆرمک ایسته‌دی.
– هۏ باچا! – قیتی اۏنون ألی‌نین اۆستۆند‌ن ووردو. طاریق سۏن کی، بیر تیکه گؤتۆردۆ و گۆلدۆ.
طاریق عمللی-باشلې بؤیۆمۆشدۆ. بۏیو اوزانمېشدې، ایندی لئیلا اۏنون چیڲ-نیندن ایدی. اۆزۆنۆ قېرخمېشدې، اۏنا گؤره بیر آز دا آرېق گؤرۆنۆردۆ. بۆزمه‌لی شالوار، قارا، پارېلدایان آیاق‌قابې، قېساقۏل کؤینک گئیینمیشدی. قۏل‌لارې‌نېن شیشمکده اۏلان عَضُله‌لری اوزاقدان بیلینیردی – اۏ، هر گۆن حَیَطده هانتئل‌لر’له مشق إدیردی. اۆزۆنۆن ایفاده‌سی ده دَڲیشمیشدی – بؤیۆک‌لر کیمی دانېشېر، گۆلنده بیر قاشې یوخارې دارتېنېردې. گۆلۆشۆ تَکَبّۆرلۆ، یئکه‌خانا اۏلموشدو. چۏخدان ایدی کی، باشېنې لۆت قېرخدېرمېردې، آلېشقان‌لېق إتمیشدی، آلنېنا تؤکۆلن ساچ‌لارېنې هر
دفعه باشې‌نېن حرکتی ایله لازېم اۏلدو-اۏلمادې، آرخایا آتېردې. ریشخندلی یارېتبسسۆمۆ ده نه‌سه تزه بیر شئی ایدی.
طاریقی بیر ده مطبخدن چېخارداندا لئیلا اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌ییب گیزلیجه اۏنا باخدې. آنا‌سې اۏنون باخېش‌لارېنې توتدو. لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی سۏیولدو، باخېش‌لارې گۆناهکار-گۆناهکار تیتره‌دی. تئز اؤزۆنۆ مشغول گؤرسَتدی – دۏغرانمېش خیارې یۏقورت’لا قارېشدېرېب بارداق‌لارا دۏلدورماغا باشلادې. آرادا طاریقین آناسې‌نېن باخدېغېنې سئزدی، اۏنون دۏداغېنداکې آنی تَبَسّۆم ده گؤزۆندن قاچمادې.
کیشی‌لر بۏشقاب‌لارېنا یئمک قۏیوب، قدح‌لرینی دۏلدوروب حَیَطه چېخېردېلار. کیشی‌لردن سۏنرا قادېن‌لار و اوشاق‌لار یئرده سریلمیش سۆفره‌نین دؤوره‌سینده اۏتوروب یئمه‌ڲه باشلادېلار.
یئمکدن سۏنرا چای وئریلنده طاریق باشې ایله ایشاره إله‌ییب یاواشجا بایېرا چېخدې.
بئش دقیقه سۏنرا لئیلا دا بایېرا چېخدې.
طاریق اۆچ إو آرالېدا گؤزله‌ییردی، ایکی إو آراسېندا‌کې دار کئچیدده دووارا سؤی-کنیب سیقار چکیر، اوستاد آوال میرین پوشتون ماهنې‌سېنې زۆمزۆمه إدیردی.
دا زئ ما زیبا واتان،
دا زئ ما دادا واتان.
گؤزَل وطن، گؤزَل وطن!
سئویملیسن، گؤزَل وطن!
طاریق سیقار چکیردی – بو دا تزه آلېشقان‌لېق ایدی اۏندا. بیر-ایکی گۆن قاباق دا گؤرمۆشدۆ اۏنو دۏست‌لارې ایله سیقار چَکَنده. لئیلا‌نېن اۏنلاردان زهله‌سی گئدیردی. هامېسې دا عئینی جۆر گئیینیردی – پلیسسئلی شالوار، کیپ کؤینک‌لر گئییب قۏل‌لارې‌نېن، سینه‌‌لری‌نین عَضُله‌لرینی قاباردېردې‌لار. حددن زیاده عطیرلَنیر، دۏداق‌لارې آراسېندا سیقار فېرلادا-فېرلادا کۆچه‌ده وئیل-وئیل گزیردیلـر. هنَک‌لَشیر، بَرکدن گۆلۆر، بعضن ده گلیب کئچن قېز‌لارېن آرخاسېنجا سؤز آتېر، اؤز حرکت‌لریندن لَذَّت آلېردېلار. سیلوئستئر ستاللۏنئیه اۏخشایان دۏست‌لارېندان بیریسی هامېیا دئییردی کی، اۏنا رئمبۏ دئسینلر.
– آنان بیلسه سیقار چکیر‌سن، اؤلدۆره‌جَک سنی، – لئیلا دئدی و دالانا گیرمزدن قاباق آرخاسېنجا دؤنۆب باخدې.
– اۏ، هارادان بیله‌جک کی؟ – طاریق لئیلایا یۏل وئردی.
– بیر گۆن بیله‌جک ده.
– یۏخ’سا، سن دئیه‌جکسن؟
لئیلا آیاغېنې یئره دؤڲدۆ:
– سیرّینی کۆله‌ڲه دئییرسن، آغاج‌لار نئیله‌سین؟
طاریق گۆلۆمسۆندۆ، بیر قاشې دارتېندې.
– کیم دئییب اۏنو؟
– خلیل جیبران.
– سن هر شئیی بیلیر‌سن…
– منه ده بیر سیقار وئر…
طاریق أل‌لرینی آرخاسېندا گیزلَدیب باشېنې سیلکه‌له‌دی، یانې کی، “اۏلماز”. بو دا تزه بیر دوروش ایدی – دووارا سؤیکَنیب، أل‌لری آرخاسېندا، آغزېندا سیقار، ساغلام آیاغېنې بیر آز کنارا قۏیموشدو.
– وئرمیرسن؟
– سنه اۏلماز.
– آما سنه اۏ‌لار، هه؟
– بعضی قېز‌لارېن خۏشونا گلیر بو…
– هانسې قېز‌لارېن؟
– قېز‌لارا إله گلیر کی، بو، سئکسوال گؤرۆنۆر…
– هئچ بئله دَڲیل.
– یۏخ؟
– ایناندېرېرام سنی کی، یۏخ.
– مَڲَر بئله، قېز‌لارېن خۏشونا گلمیر؟
– بیر اؤزۆنه باخ – دَلییه اۏخشایېرسان، عاغلېن چاشېب؟
– لاپ خطریمه دَ‌ڲیر’سه‌ن، – طاریق دئدی.
– سن هانسې قېز‌لارې دئییردین؟
– قېسقانېرسان؟
– نزاکت خاطیرینه سۏروشدوم.
– ایکیمیز داها بیرلیکده گؤرۆنه بیلمه‌ریک، – سیقارېنا بیر قوللاب ووروب تۆستۆ آراسېندان ایشاره ایله دئدی: – ایندی یَقین کی، حاققېمېز‌دا دانېشېرلار.
لئیلا‌نېن قولاق‌لارېندا آناسې‌نېن سَسی جینگیلده‌دی. “تَصَوّۆر إله کی، ألینده بیر قوش کیمی دیر، اۏوجونو آچسان، اوچوب گئد‌ر”. قلبینده اؤزۆنۆ گۆناهکار ساندې. سۏنرا آناسې‌نېن سَسینی إشیتمز اۏلدو. اۆسته‌لیک سئویندی ده. آخې طاریق “ایکیمیز” دئمیشدی. اؤزۆ ده نئجه دئدی؟ نه گیز‌لی، نه خۏش بیر هیجان’لا دئدی بو سؤز‌لری؟! اۏنون دیلیندن بونو إشیتمک نئجه خۏشدو – “ایکیمیز”. بو سؤز اۏنلارې بیر ده بیرلَشدیردی، جان بیر قلب اۏلدولار.
– حاققېمېز‌دا نه دانېشېرلار کی؟
– دئییرلر کی، بیز قایېق’لا گۆن‌آی چایېندا اۆزۆرۆک، أدب‌سیز‌لیک پیرۏقو یئیه-یئیه.
– هم ده أخلاق‌سېز‌لېق آراباسېندا گزیریک، هه؟ – لئیلا طاریقدن گئری قالمادې.
– دئمک کی، کۆفر ایشله‌دیریک.
بَرکدن گۆلدۆلر. سۏنرا طاریق دئدی کی، اۏنون ساچ‌لارې اوزانېر.
– اوزون ساچ‌لار سنه یاراشېر.
“گؤره‌سن، پؤرتۆب قېزارمادېم کی؟” – لئیلا فیکیرلَشدی.
– قۏنونو نییه دَڲیشدین؟ – دئدی.
– نه قۏنو؟
– سنی سئکسوال حئساب إله‌ین گیج‌به‌سَر قېزلار…
– سن کی بونو بیلیر‌سن.
– نه‌یی بیلیرم؟
– بیلیر‌سن کی، گؤز‌لریم یالنېز سنه باخېر.
لئیلا‌نېن اوچماغا قانادې یۏخ ایدی. ایسته‌ییردی کی، طاریقین دئدیک‌لرینی اۏنون اۆزۆند‌ن اۏخوسون، آما هانې؟ یالنېز کۆت بیر تَبَسّۆم، بیر ده قېیېلمېش، کَدَر‌لی گؤزلر. ایستئهزا ایله صمیمییَّتین آراسېندان باخان عاغېللې باخېش‌لار.
طاریق سیقارېنې یئره آتېب ساغلام آیاغې‌نېن دابانې ایله أزدی.
– یاخشې، سن بۆتۆن بونلار حاقدا نه فیکیرلَشیرسن؟
– إویمیزده‌کی قۏناق‌لېغې دئییرسن؟
– بس ایندی کیمین آغلې چاشېب؟ من مۆجاهید‌لری دئییرَم، لئیلا. اۏنلار کابولا گلیرلـر…
– هه‌ه…
لئیلا آغزېنې آچېب بابیدن إشیتدیک‌لرینی دئمک ایسته‌ییردی کی، بیردن إولریندن قېشقېرېق سَسی گلدی. کیمسه بَرکدن چېغېرېردې، سؤیۆشۆردۆلر.
لئیلا إولرینه طرف گؤتۆرۆلدۆ. طاریق ده اۏنون دالېنجا.
حَیَط بیر-بیرینه دَڲمیشدی. ایکی کیشی بیر-بیرینی سؤیه-سؤیه حَیَطین اۏرتاسېندا سۆپۆرلشیردی. یئرده پېچاق گؤرۆنۆردۆ. لئیلا کیشی‌لردن بیرینی تانېدې، بایاق اۏ، ماسالارېن بیرینده إله هئی سیاسَتدن دانېشېردې. اۏ بیریسی کاباببیشیرَن ایدی. اۏنلارې آرالاماغا چالېشېردېلار. بابی یان‌لارېندا دَڲیلدی. اۏ، دالاشان‌لاردان اوزاقدا، دووارېن یانېندا، طاریقین گؤزۆیاشلې آتاسې ایله یاناشې دایانمېشدې.
یان-یؤوره‌سینده دئییلن‌لردن لئیلا نه باش وئردیڲینی تخمین إتدی: بَللی اۏلدو کی، سیاسَتدن دانېشان، میللییَتجه پوشتون اۏلان جاوان اۏغلان أحمد شاه مسعودو “ساتقېن” آدلاندېرېب، چۆنکی اۏ، 80-نجی ایل‌لرده سۏوئت‌لر’له “ایش بیرلیڲی” یاپېب. میللییَتجه تاجیک اۏلان کابابچې اۏنا دئییب کی، سؤزۆنۆ گئری گؤتۆرسۆن. پوشتون اۏنون’لا راضېلاشمایېب. اۏندا تاجیک دئییب کی، مسعود اۆچۆن اۏلماسایدې، اۏ سیاسَتچی‌نین باجې‌سې هله ایندی ده سۏوئت عسگر‌لرینه “وئریردی”. اۏندا اۏنلار أل به یاخا اۏلموشدولار. اۏنلاردان بیری پېچاق چېخاردېب. آما هئچ کیم بیلمیردی کی، کیم پېچاق چکیب.
لئیلا بیر ده اۏنو گؤردۆ کی، طاریق سۆپۆرلشن‌لرین یانېندا دېر. آرانې ساکیت‌لَشدیره‌ن‌لردن ایکی نفر ده اۏ یاندا بیر-بیری ایله دئییشیردی. اۏنلاردان دا کیمسه پېچاق چېخارتمېشدې.
همین گۆن آخشام لئیلا باش وئرَن‌لر حاقدا چۏخ فیکیرلَشدی – بایرام ضییافتی نئجه بیر ساواشا چئوریلدی – بیر-بیرینی أزیشدیرَن کیشی‌لر، های-کۆی، سؤیۆش، حده، قېشقېرېق، طاریقین دَهشت’له ساواشا آتېلماسې، اۏنون قارېشمېش سا‌چې، آچېلمېش پرۏتئزی ایله ساواشان‌لارېن آلتېندان چېخماغا چالېشماسې…
هر شئی تعجّۆبلۆ درَجه‌ده سۆرعت’له یئر به یئر اۏلدو.
ایلک اؤنجه‌دن فۏرمالاشدېرېلمېش عالی شورا ربّانینی پرئزیدئنت سئچدی. باشقا پارتییا‌لار بونو قۏهومباز‌لېق آدلاندېردېلار. مسعود اۏنلارې أمین-آمانلېغا، صبیر إتمه‌ڲه چاغېردې.
نامیزد‌لیڲی هئچ ایره‌لی سۆرۆلمه‌ڲن حیکمتیارېن غضبی یئره-گؤڲه سېغمېردې. اوزون ایل‌لر أسارتده و دیققتدن کنار‌دا قالدېق‌لارېنې باشا دۆشن خزه‌ر‌لرین ده صبری داشدې.
هامې بیر-بیرینی تحقیر إدیر، بیر-بیرینی سوچلایېردې. دانېشېق‌لار فایدا وئرمه‌دی، ایجلاس‌لار سۏنوجسوز قالدې. شَهَر نفس چکمیردی. داغ‌لاردا کالاشنیکۏو سیلاح‌لارې حاضېر دوروما گتیریلدی.
دیشینه کیمی سیلاحلانمېش مۆجاهید‌لر عۆمومی دۆشمنی گؤرمه‌ییب ایندی بیر-بیرینه دۆشمن کسیلدی‌لر.
کابولون اینتیقام ساعاتې گلیب چاتدې.
شَهَره یاغېش کیمی یاغان مرمیدن قۏرخان جماعت دؤرد بیر یانا قاچېر، سېغېناجاق آختارېردې. لئیلا‌نېن آنا‌سې دا قاچان‌لارا قۏشولوردو. اۏ، یئنی‌دن قارا گئیینیب اؤز اۏتاغېنا قایېتدې، اۏتاغې‌نېن پرده‌لرینی سالېب پتونو باشېنا چَکدی.
24.
بو فیت سَسی لاپ زهله‌می تؤکۆب، – لئیلا طاریقه دئدی.
– أن چۏخ دا اۏ، منی حیرص‌لَندیریر.
طاریق باشې ایله تصدیق إتدی.
لئیلا سۏنرا باشا دۆشدۆ کی، مسأله فیت سَسینده دَڲیل، مرمی‌نین
بوراخېلدېغې و اۏنون یئره دۆشمه‌سی آراسېندا‌کې ثانییه‌لرددیر، بو آن‌لار
آراسېندا یاشانان گرگین‌لیکد دیر. بو قېسا، غئیری-بَلیرمیش واختدا کئچیرتدیڲین ایضطیرابدا دېر. دَهشَتلی گؤزله‌مه آن‌لارې… نه اۏلاجاق، نه باش وئره‌جک؟ حؤکم گؤزله‌یَن مَحکوم کیمی‌سَن إله بیل…
اؤزۆ ده مرمی آتش‌لری چۏخ واخت شام یئمه‌ڲی زامانې، لئیلا بابی ایله یئمه‌ڲه اۏتوراندا باشلانېردې. آتا ایله قېز بیر آن‌لېغا دَهشَت ایچینده دۏنوردولار. آغېز‌لارېنداکې یئمه‌ڲی چئینه‌مه‌ڲی ده ساخلایېر، فیت سَسینه قولاق آسېردېلار. دۏنموش کؤلگه‌لری یارې‌قاران‌لېقدا پنجره‌ده عکس اۏلونوردو. مرمی اوچا-اوچا فیت چالېردې. سۏنرا هارادا’سا اوزاقدا گۆرۆلتۆ، پارتلایېش سَسی إشیدیلیر، یئر تیتره‌ییردی. دئیه‌سن، بو دفعه اؤتدۆ… نفس آلماق اۏ‌لار. شۆکۆر، بو دفعه اۏنلارېن إوینه دَڲمه‌دی، إولری داغېلمادې، بو دفعه مرمی تۆستۆسۆندن، قېشقېرېق، آغلاشما سَسیندن بۏغولمادېلار، دئمک، بو دفعه دۏغما‌لارې – قارداش‌لارې، باجې‌لارې، کؤرپه‌لر داغېنتېلار آلتېندا قالمادې.
آما کیمه‌سه گۆلـله دَڲدیڲی، کیمین’سه مرمییه هَدَف اۏلدوغو فیکری بئیین‌لری راحات قۏیموردو آخې. هر دفعه راکئت مرمیسی‌نین پارتلاماسېندان سۏنرا لئیلا دوعا إدیر، تئز کۆچه‌یه قاچېر، هر دفعه فیکیرلَشیردی کی، بیردن بو دفعه داغېنتېلار آلتېندان چېخاردېلان طاریق اۏ‌لار.
هردن گئجه‌لر پنجره‌نین اۏ اۆزۆنده گۆرله‌ین مرمی‌لرین ایشېغېندان، گۆلـله وېیېلتې‌سېندان لئیلا یاتا بیلمیردی. گۆرۆلتۆ-پارتېلتېدان إولری تیتره‌ییردی. هردن مرمی‌لر إله ایشېق ساچېردې کی، گؤتۆر، کیتاب اۏخو. اۏندان سۏنرا یاتماقمې اۏ‌لار؟ بیر بالاجا مۆرگۆله‌ینده دَهشَتلی یوخولار گؤرۆردۆ – گؤڲه قالخان آلۏو دیل‌لری، پارچالانمېش بدن‌لر، یارا‌لې‌لارېن اینیلتی‌سی…
هئچ سَحَرلر ده ساکیت کئچمیردی. آذان سَسی إشیدیلن کیمی مۆجاهید‌لر سیلاح‌لارېنې یئره قۏیوب نامازا دوروردولار. قېسا فاصیله‌دن سۏنرا ناماز خالچا‌لارې یېغېلېر، یئنی‌دن سیلاح‌لار ایشه دۆشۆردۆ. داغ‌لاردان کابولا گۆلـله آتېردېلار، کابولدان داغ‌لارا. لئیلا و اۏنون کیمی‌لری بالېغې کؤپک بالېق‌لارېنا یئم اۏلموش قۏجا بالېقچې سانتیاقۏ کیمی کؤمَک‌سیز و اومودسوزجا‌سېنا أل‌لری قۏینوندا بو ایش‌لره مات-مات باخېردېلار.
لئیلا هایانا گئدیردی’سه، مسعودون پاکۏل گئیمیش آدام‌لارېنا راست گلیردی. اۏنلار کۆچه‌لرده پاترول کیمی گزیر، ماشېن‌لارې یۏخلا‌یېر، تانک‌لارېن اۆستۆنده سیقار چکیر، قوم کیسه‌لری‌نین آرخاسېندان یۏلدان کئچن‌لری مۆشاهیده إدیردیلر.
ایندی لئیلا شَهَره آز چېخېردې. چېخاندا دا طاریق یانېندا اۏلور، بیر جنگاور أداسې ایله اۏنو مۆشاییعَت إدیردی.
– من اؤزۆمه پیستۏلئت آلمېشام، – بیر گۆن طاریق دئدی. اۏنلار لئیلاگیلین حَیَطینده، آرمود آغاجې‌نېن آلتېندا، یئرده اۏتورموشدولار. – باخ، اؤزۆ ده یارېماوتۏمات، بئرئتتا. – اۏنون رنگی، گؤرۆنۆشۆ لئیلانې دَهشَته سالدې.
– هئچ خۏشوما گلمیر، – اۏ دئدی. – من سیلاحدان قۏرخورام.
طاریق سیلاحېن خزینه‌سینی ألینده اۏیناتدې.
– کئچن هفته کارتئ-سئه‌ده بیر إوده اۆچ مئییت تاپېب‌لار، – طاریق دئدی. – إشیتمیسَن؟ اۆچ باجې. اۏنلارې زۏرلایېب باش‌لارېنې کسیبلر. کیمسه اۏنلارېن بارماق‌لارېنې دیشله‌ییب اۆزۆک‌لرینی چېخاردېبمېش… بارماق‌لارېندا دیش ایزلری قالېب…
– دانېشما، بئله شئیی إشیتمک ایسته‌میرم.
– أحوالېنې کۏرلاماق ایسته‌میردیم، – طاریق دئدی. – آما بونون’لا گزَنده اؤزۆمۆ یاخشې حیسّ إدیرم.
طاریق اؤزۆنۆ لئیلا‌نېن مۆحافیظه‌چی‌سی کیمی حیسّ إدیردی. إشیتدیڲی هر شئی حاققېندا لئیلایا خبر وئرمه‌ڲی اؤز بۏرجو بیلیردی. اۏ گۆن لئیلایا دئمیشدی کی، داغ‌لارداکې دؤڲۆشچۆلر گۆلـله آتماغې اؤرگنمک اۆچۆن آدام‌لارې هَدَف سئچیر‌لر
– فرقی یۏخدو کی، بو هَدَف کیمدی – کیشی، قادېن، اوشاق‌لار، تکی نیشانا آلماق اۆچۆن بیر شئی اۏلسون. هم ده بو زامان مرج إله‌ییرلر. طاریق دئییردی کی، مرمی‌لر’له ماشېن‌لارې وورورلار، آما نه‌دن‌سه تاکسی‌لره دَڲمیر‌لر، اۏنا گؤره ده ایندی هامې ماشېنېنې سارې رنگ’له رنگله‌ییر.
طاریق دئییردی کی، کابول ایندی آیرې-آیرې ساحه‌لره، محله‌‌لره بؤلۆنۆب. هر ساحه‌نین ده اؤز صاحابې. تئز-تئز دَڲیشَن، ألدن-أله کئچن محله‌‌لر… مثَلَن، دئمیشدی کی، بو یۏل سۏل طرفده‌کی آکاسییا آغاجېنا قَدَر بیر صحرا کۏماندیرینیندیر، سۏنراکې دؤرد محله ایسه – چؤرک‌خانادان تا داغېلمېش داواخاناه قَدَر – باشقا بیر کۏماندیرین. کۆچه‌نی کئچیب یارېم میل باتېیا طرف گئتسن، باشقا بیری‌سی‌نین ساحه‌سینه دۆشَرسَن. اۏ دېر کی، سنایپئر‌لر اۆچۆن نیشانگاه چۏخ دېر.
دئمک، آناسې‌نېن قهرمان‌لارې ایندی صحرا کۏماندیر‌لری آدلانېر. لئیلا إشیتمیشدی کی، اۏنلارا تۆفنگدار دا دئییرلر: آتېجې‌لار. بعضی‌لری ده إله اؤنجه‌کی کیمی اۏنلارا مۆجاهید دئییر، آما بو زامان آغېز بۆزۆردۆ، بو سؤز سانکی تحقیر، سؤیۆش کیمی سَس‌لَنیردی اۏنلارېن دیلینده.
طاریق پیستۏلئتین خزینه‌سینی یئرینه تاخدې.
– دۏغرودان مې، بونو اؤزۆنه یاراشدېرېرسان؟ – لئیلا تعجّۆب’له دئدی.
– نه‌یی؟
– دۏغرودان مې، سن سیلاح ایشله‌دیب کیمی ایسه اؤلدۆره بیلَر‌سن؟
طاریق پیستۏلئتی کمرینه تاخدې. سۏنرا لئیلا‌نېن هم قۏرخدوغو، هم ده سئویندییی سؤز‌لری دئدی:
– سنه گؤره من آدام اؤلدۆرمه‌ڲه ده حاضېرام.
طاریق بیر آز یاخېنا گلدی. اۏنلارېن أل‌لری بیر-بیرینه داراقلاندې. بارماق‌لار بیر-بیری‌نین آراسېندا سېخېلدې. سۏنرا بیر ده، بیر ده. طاریق إحتیاط’لا اۏنون بارماق‌لارېنې سېغاللادې، اۏخشادې. لئیلایا خۏش گلدی بو، إعتیراض إتمه‌دی. طاریق بیردن أڲیلیب دۏداق‌لارېنې لئیلا‌نېن دۏداق‌لارېنا سېخدې، لئیلا یئنه هئچ نه دئمه‌دی.
همین آندا آناسې‌نېن “ناموس” و “اۏوجونداکې قوش” باره‌ده دئدیک‌لری لئیلایا إله آنلام‌سېز گؤرۆندۆ کی. آنلام‌سېز، هم ده لازېم‌سېز. بۆتۆن بو قتل-قارت ایچینده، یان-یؤوره‌ده تؤردیلن بو ایرگنج و آلچاق عمل‌لری گؤرَنده بورادا، آغاجېن آلتېندا اۏتوروب طاریق’له اؤپۆشمک هئچ ده پیس دَڲیل. پیس نه وار کی بوردا؟ بو کی چۏخ آسان باغېشلانا بیلن، بالاجا گۆناهدې. اۏنا گؤره ده، طاریق اۏنو اؤپۆب گئری چکیلنده لئیلا دا قاباغا أڲیلیب طاریقی اؤپدۆ. اۆره‌ڲی چېرپېنېر، نَفَسی کسیلیر، بۆتۆن وۆجودو اۏد’لا‌نېردې قېزېن… ایستی‌لیک قارنېندان آشاغې‌لارا یایېلېردې…
همین 1992-نجی ایلین اییون آیېندا، کابولون باتې جیوارېندا صحرا کۏماندیری سیّافېن باشچې‌لېق إتدیڲی پوشتون قۆوّه‌لری ایله خزه‌ر‌لرین وَحدت قوروپو آراسېندا قانلې دؤڲۆش‌لر گئدیردی. مرمی‌لر إلئکتریک خط‌لرینی داغېدېر، إولر، دۆکان‌لار اوچور، خارابا قالېردې. لئیلا إشیتدی کی، پوشتون میلیس‌لری خزه‌ر‌لرین إولرینه هۆجوم إدیر، بۆتؤو عائله‌لری گۆللـه‌لَییر، اؤلدۆرۆرلر. خزر‌لر ایسه قیصاص آلماق اۆچۆن پوشتون قۏنشو‌لارېنې اۏغورلا‌یېر، قېز‌لارېنې زۏر’لایېر، هئچ کیمه رَحم إتمَزدن قتله یئتیریرلـر. هر گۆن آغاج‌لارا سارېنمېش، یاندېرېلېب تانېنماز
درَجه‌ده عئیبه‌جر حالا سالېنمېش مئییت‌لر تاپېلېردې. چۏخ واخت دا باش‌لارېندان گۆلـله ایله وورولموش بو آدام‌لارېن گؤز‌لری چېخارېلېر، دیل‌لری کسیلمیش اۏلوردو.
بابی، کابولدان چېخېب گئتمک اۆچۆن فریبنی بیر ده دیله توتماغا جهد إتدی.
– تئزلیک’له هر شئی یۏلونا دۆشَر، – دئیه فریبه راضې اۏلمادې. – چۏخ چکمز بو. آدام‌لار سۏن کی، اۏتوروب بیر راضې‌لېغا گله‌جَکلر.
– فریبه، بو آدام‌لار ساواشدان باشقا هئچ نه بیلمیر‌لر. اۏنلار آنادان اۏلاندان بیر ألینده سیلاح گزدیریر‌لر.
– بئله دئمه‌ڲه نه حاقّېن وار سَنین؟ – فریبه قېشقېردې. – جیهادا گئتمیسَن؟ یا نه‌سه بیر قوربان وئرمیسَن؟ یۏخ’سا اؤزۆنۆ گۆلـله قاباغېنا وئرمیسَن؟ یادېندا ساخلا، مۆجاهید‌لر اۏلماسایدې، بیز هله ده سۏوئت‌لرین أسارتینده ایدیک. ایندی منی خیانت إتمه‌ڲه چاغېرېرسان؟
– کیمدی خیانت إدَن، فریبه؟
– سن ایسته‌ییرسَن، گئت. قېزېنې دا گؤتۆر، چېخ گئت. منه ده بیر کاغېذ یازارسان. آما بیلیرم کی، صۆلح اوزاقدا دَڲیل، من اۏ گۆنۆ گؤزله‌یه‌جم.
کۆچه‌لر چۏخ تهلۆکه‌لی اۏلدوغوندان بابی لئیلانې مکتبدن ساخلامالې اۏلدو.
ایندی اؤزۆ لئیلا ایله مشغول اۏلوردو. لئیلا هر گۆن آخشام اۏنون اۏتاغېنا گئدیردی. شَهَرین گۆنئی جیوار‌لارېندا حیکمتیار مسعودا مرمی‌لر یاغدېرماغا باشلایاندا بابی ایله لئیلا حافیظین غزل‌لرینی، أفغان شاعیری اوستاد
خلیلوللاه خلیلی‌نین أثرلرینی مۆذاکیره إتمه‌ڲه باشلایېردې. بابی اۏنا کوادرات تن‌لیک‌لری ایضاح إدیر، چۏخ‌حدلی‌لرین ووروق‌لارا آیرېلما‌سېنې باشا سالېر، پارامئتریک أڲری‌لری نئجه قورماغې اؤرگه‌دیردی. اؤزۆنۆ اؤرگتمَن کیمی حیسّ إدَنده بابی دَڲیشیلیردی. اوجا سَسله دانېشېر، کیرپیک‌لرینی ده إله تئز-تئز قېرپمېردې. لئیلایا إله گلیردی کی، کیتاب‌لار آراسېندا آتاسې‌نېن بۏیو دا اوجا گؤرۆنۆر. لئیلا تَصَوّۆر إدیردی کی، اۏ، نئجه بیر اؤرگتمَن اۏلوب – سَسی نئجه ایناملې، قطعیَّتلی اۏلوب، یازې تاختاسېنې نئجه سیلیر، شایېردلارین چیڲنی اۆستۆند‌ن یازې تاختاسېنا نئجه باخېر؛ هله آتا کیمی قایغې‌کئش، دیققتلی اۏلماسې…
آما دیققتینی تۏپلاماق آسان دَڲیلدی. لئیلا‌نېن فیکری آیرې یئرده ایدی.
– پیرامیدانېن ساحه‌سی نه‌یه برابر دیر؟ – بابی سۏروشاردې.
لئیلا ایسه آنجاق طاریقین قالېن دۏداق‌لارې حاققېندا فیکیرلَشیر، اۏنون اۏدلو نَفَسینی حیسّ إدیر، قۏنور گؤزلرینی دۆشۆنۆردۆ. آرمود آغاجې آلتېندا أل‌لرینی بیر-بیرینه داراقلایان گۆندن سۏنرا اۏنلار ایکی دفعه ده اؤپۆشمۆشدۆلر – طاریقین سیقار چکدیڲی همین ساکیت دالاندا، آنا‌سې لئیلانې چاغېرمامېشدان أوّل، اوزون-اوزادې و إحتیراص’لا اؤپۆشدۆلر. بیرینجی دفعه‌ده‌کی کیمی قۏرخا-قۏرخا یۏخ. ایکینجی دفعه طاریقین أل‌لری اۏنون یاخاسېندان ایچه‌ری گیرمیشدی…
– لئیلا؟
– هه، بابی…
– پیرامیدانېن ساحه‌سینی دئییرَم. فیکرین هاردا دېر؟
– باغېشلا، آتا. من… هئچ بیلمیرَم… هه، پیرامیدا… پیرامیدانېن ساحه‌سی… اۏتوراجاغېنې هۆندۆرلۆڲه ووروب اۆچه بؤلۆرۆک.
بابی لئیلا‌نېن گؤزلرینه باخا-باخا تَرَدّۆد’له باشې ایله تصدیقله‌دی. لئیلا مه‌مه‌لرینی سېخان أل‌لرین حرارَتینی یئنی‌دن حیسّ إتمیش کیمی اۏلدو… طاریق اۏنو اؤزۆنه سارې چکیب یئنی‌دن اؤپۆش‌لره غرق إتدی…
همین اییون آیېندا بیر گۆن قیتی ایکی صینیف یۏلداشې ایله مکتبدن إوه قایېدېردې. اۏنلارېن إولرینه اۆچ إو قالمېش قېز‌لارېن دۆز قاباغېنا بیر مرمی
دۆشدۆ. سۏنرا لئیلا اؤرگندی کی، قیتی‌نین آنا‌سې نیلا دَلی کیمی کۆچه بۏیو اۏرا-بورا قاچېر، پارتلایېشېن گۆجۆندن قېزې‌نېن پارچا-پارچا اۏلموش بَدَنی‌نین حیصّه‌لرینی دؤشلۆیۆنه یېغېرمېش. ایکی هفته سۏنرا قیتی‌نین نئیلۏن جۏرابدا، بنؤوشه‌یی توفلیده، پارچا-پارچا اۏلموش ساغ آیاغېنې قۏنشو بینانېن دامېندان تاپدېلار.
إرته‌سی گۆن، قیتی‌نین یاسېندا لئیلا آغلاشان قادېن‌لارېن یانېندا اۏتوروب هئچ جۆر اؤزۆنه گله بیلمیردی. ایلک دفعه ایدی کی، بئله یاخېندان تانېدېغې، سئودیڲی بیر آدام اؤلمۆشدۆ. یانې، بو، دۏغرو ایدی؟ قیتی داها یۏخ ایدی. بو، نئجه اۏلا بیلَردی آخې؟ اۏ قیتی کی، لئیلا صینیفده اۏنون’لا بۆتۆن سیر‌لرینی بؤله‌ردی، اۏنون دېرناق‌لارېنې تمیزله‌ر، لاک’لا‌یاردې، چنه‌سینده‌کی خېر‌دا تۆک‌لری ماققاش’لا دارتېب چېخارداردې. قیتی فوتبالچې صابیره أره گئتمه‌ڲه حاضېرلاشېردې. آما ایندی اؤلمۆشدۆ. اؤلمۆشدۆ. پارچا-پارچا اۏلموشدو. نه دهشَتدی؟! یالنېز بو زامان، قارداش‌لارې‌نېن دَفنینده آغلایا بیلمه‌ڲن لئیلا گؤز یاش‌لارېنې ساخلایا بیلمه‌دی…
25.
لئیلا قورویوب قالمېشدې، إله بیل اۏیناق‌لارېنې سئمئنت’له‌میشدیلر. کیمسه دانېشېردې، آما اۏنا إله گلیردی کی، تصادۆفَن کیمین’سه دانېشېغېنې إشی دیر. بیر شئی آیدېن ایدی – دینله‌ین اۏ ایدی. طاریق دانېشدېقجا لئیلایا إله گلیردی کی، اۏنون یاشامې چۆرۆک بیر ایپ کیمی قېرېلېر، اۆزۆلۆر، هئچ‌لیڲه وارېر.
1992-نجی ایلین ایستی، بۆرکۆلۆ بیر یای گۆنۆ… اۏنلار لئیلاگیلین قۏناق اۏتاغېندا ایدیلر. آناسې‌نېن بۆتۆن گۆنۆ قارنې آغرېدېغېندان، حیکمتیارېن آراسې کسیلمه‌ڲن مرمی یاغېشېنا باخمایاراق، بیر آز قاباق بابی اۏنو حکیمه آپارمېشدې. ایندی بو دېر، طاریق لئیلا‌نېن یانېندا، تاخت اۆستۆنده اۏتورموشدو. أل‌لرینی دیزلری آراسېنا قۏیوب گؤزلرینی یئره زیلله‌میشدی.
دئییردی کی، چېخېب گئ دیر. هم ده تکجه کابولدان یۏخ، أفغانېستاندان چېخېب گئ دیر. بیردفعه‌لیک.
گئ دیر…
لئیلا‌نېن گؤزلرینه قاران‌لېق چؤکدۆ.
– هارا؟ هارا گئده‌جکسن؟
– ایلک اؤنجه پاکیستانا. پئشه‌وره. سۏنرا، بیلمیرَم هله. بلکه هیندیستانا، یا دا ایرانا.
– نه قَدَر سۆره‌جه؟
– بیلمیرَم.
– چۏخدان بو قرارا گلمیسَن؟
– بیر نئچه گۆن أوّل. سنه دئمک ایسته‌ییردیم، آما جۆرأت إتمیردیم. بیلیردیم کی، سنه چۏخ پیس إتکی إده‌جک.
– نه واخت گئدیرسن؟
– صاباح.
– صاباح؟
– لئیلا، منه باخ.
– صاباح…
– آتاما گؤره… دئییرَم… اۏنون اۆره‌ڲی دؤزمز… بۆتۆن بو دَهشَت‌لره، اؤلۆم‌لره دؤزه بیلمَز…
لئیلا أل‌لری ایله اۆزۆنۆ توتدو. ایچینه دَهشَتلی بیر آغرې دۏلماقدا ایدی.
باشا دۆشدۆ کی، اۏ، بو گۆنۆ گؤرمه‌لی، بیلمه‌لی ایدی. تانېدېغې بۆتۆن آدام‌لار یېر-یېغېش إدیر، گئدیردیلـر… مۆجاهید قوروپ‌لارې آراسېندا دؤڲۆش‌لر باشلاناندان بری دؤرد آی ایدی کی، تانېش اۆز‌لر بیر-بیر یۏخا چېخېردې. لئیلا بیر تانېش اۆزه راست گلمیردی. حصینگیلین عائله‌سی مای آیېندا کؤچۆب گئتمیشدی. تئهرانا. وجمه و دۏغما‌لارې دا إله همین آیدا ایسلامابادا گئتمیشدیلر. اییون آیېندا قیتی‌نین آتا-آنا‌سې قېزلارې‌نېن اؤلۆمۆندن سۏنرا اۏ بیری اوشاق‌لارېنې گؤتۆرۆب گئتمیشدیلر. لئیلا اۏنلارېن هارایا گئتدیڲینی بیلمیردی. دئییله‌نه گؤره، ایرانا، مشهد طرف‌لره گئتمیشدیلر. اۏنلار گئدندن سۏنرا إولری بیر سۆرَج بۏش قالدې، سۏنرا یا مۆجاهید‌لر، یا دا تامام یاد آدام‌لار توتوردو بو إولری.
هامې گئدیردی. ایندی ده طاریق.
– بیلیر‌سن، لئیلا، آنام إله ده جاوان دَڲیل، – طاریق دئییردی. – اۏنلار إله قۏرخورلار کی… بیر منه باخ…
– سن منه دئمه‌لی ایدین…
– خواهیش إدیرم، منه باخ…
لئیلا اینیلده‌دی. سۏنرا هېچقېردې. سۏنرا دا هؤنکۆرمه‌ڲه باشلادې. طاریق ألی ایله اۏنون گؤز یاش‌لارېنې سیلمک ایسته‌یَنده لئیلا اۏنون ألینی کنار إله‌دی. “طاریق منی نئجه قۏیوب گئده بیلَر؟ بو کی خودپسندلیکدی، هم ده آنلام‌سېز”. طاریق اۏنو قۏیوب گئتدیڲینه گؤره لئیلا چۏخ آجېقلې ایدی. حال‌بوکی طاریق اۏنون پرواز قانادې ایدی، کؤلگه‌سی کیمی هر زامان یانېندا ایدی. نئجه گئده بیلَردی ایندی؟ لئیلا طاریقی سیلله‌له‌دی. سۏنرا بیر ده. ساچ‌لارېندان یاپېشېب دارتدې. طاریق اۏنون أل‌لرینی توتماق ایسته‌دی، نه‌سه مېزېلدادې. آما إله یاواشدان، یومشاق، لۆطفکارلېق’لا دئییردی کی… سۏنرا اۏنلار، آز قالا، آلېن-آلېنا، بورون-بورونا سؤیکَنیب دایاندېلار، إله یاخېن کی، لئیلا یئنی‌دن طاریقین ایستی نَفَسینی دۏداق‌لارېندا حیسّ إتدی.
سۏنرا طاریق قفیلدن ایره‌لی أڲیلدی. لئیلا دا…
سۏنراکې گۆن‌لرده لئیلا باش وئرَن‌لری دؤنه-دؤنه، آردېجېل‌لېغې ایله خاطېرلاماغا چالېشدې. سۏنرا نه اۏلدو؟.. بس سۏنرا؟.. اۏد توتوب یانان موزه‌دن نه‌یی باجارېردېسا، گؤتۆرۆب قاچان اینجه‌صنعَت فداییسی کیمی هئچ نه‌یی یاددان چېخارتماق ایسته‌میردی – هر باخېشې، هر پېچېلتېنې، اینیلتینی اؤزۆ ایله آپارماق، یادداشېنا قایتارماق، حیفظ إتمک ایسته‌ییردی. محو اۏلماقدان قۏروسون، یاشاتسېن، اونودولماسېن… لاکین واخت آمان‌سېز و رحم‌سیز دیر. اۏ آن‌لارېن هامې‌سېنې یادېندا ساخلایا بیلمه‌دی لئیلا. آما بونلار یادېندا ایدی: ایلک اؤنجه قارنې‌نېن آلتېندا کسگین بیر آغرې حیسّ إتدی. بو دا خالچا اۆزه‌رینده اۏینایان گۆنَش شۆعاع‌سې. طاریقین تله‌سیک آچېب یانېندا قۏیدوغو آغېر و سۏیوق پرۏتئز دابان‌لارېنا تۏخانېب اۏنو اۆشۆتدۆ بیر آز… اۏووج‌لارېندا طاریقین دیرسَک‌لری…
اۏنون کؤرپۆجۆک سۆمۆڲۆنۆن آلتېندا، اۆزۆ اۆسته چئوریلمیش ماندۏلینانې خاطېرلادان آچېق-قېرمېزېیا چالان خالې.. اۆز‌لری، آز قالا، یاپېشمېشدې… قارا، قېورېم ساچ‌لارې لئیلا‌نېن اۆزۆنه تؤکۆلۆر… دۏداق‌لارېنې، چنه‌سینی قېدېقلایېر… “بیردن گؤرَر‌لر” قۏرخوسو… اؤز‌لری ده تعجّۆب إدیرلر – نئجه جسارت إتدیلر
بونا؟.. غریبه، تصویره‌گلمز بیر حظّ، سئوینج دویقوسو… آغرې‌سې ایله بیرلیکده… طاریقین باخېش‌لارې… نه‌لر یۏخ ایدی اۏر‌دا؟ قۏرخو، تَرَدّۆد، روحسال بیر سئوینج، لۆطف، باغېشلانماق، تأسّۆف، اوتانجاق‌لېق – هامې‌سېندان، هامې‌سېندان یوخارېدا إحتیراصلې بیر ایستک…
سۏنرا اۏنلار تلاش’لا، هیجان’لا گئیینمه‌ڲه باشلادېلار. دۆڲمه‌لنن دۆڲمه‌له‌ندی، کمر باغلاندې، داغېلمېش-قارېشمېش ساچ‌لار بارماق’لا داراندې،
سلیقه‌یه سالېندې. اۏتوردولار، سۏنرا دوروب یاخېنلاشاراق، بیر-بیرینه سؤیکَنیب تاختدا اۏتوردولار. اۆز‌لری پؤرتۆب قېزارمېش، شاشېرمېش، بیر آز أوّل باش وئرَن‌لرین میقیاسې قارشېسېندا، إتدیک‌لری قارشېسېندا نیطق‌لری کسیلمیشدی.
لئیلا خالچا اۆزه‌رینده اۆچ داملا قان گؤردۆ. اؤز قانېنې. تَصَوّۆر إتدی کی، بیر آزدان آنا-آتالارې بو تاختدا، اۏنون، لئیلا‌نېن گۆناها باتېردېغې بو خالچا اۆزه‌رینده اۏتوروب‌لار. حَیا و گۆناه حیسّی ایندی اۏنو چولقادې، دَهشَته گلدی. باش‌لارې اۆستۆنده، دوواردا ساعاتېن کفگیری سَسلَندی. إله بَرکدن گلدی کی بو سَس. یۏخ’سا لئیلایا إله گلدی؟ سانکی حاکیم چکیجینی دؤیَجله‌ییردی: گۆناهکاردې، گۆناهکاردې، گۆناهکاردې.
سۏنرا طاریق دئدی:
– گئد‌ک منیم’له، لئیلا.
بیر آن‌لېق لئیلا ایناندې کی، بو، آسان بیر ایش دیر، گئتمه‌ڲه نه وار کی؟ لئیلا، طاریق، طاریقین آتا-آنا‌سې قۏشولوب گئدیرلـر. چمدان‌لارې یېغېب اوتوبوسا أڲله‌شه‌رَک، بۆتۆن بو دَهشَت‌لری بورادا قۏیوب گئتمک، اوزاقلاشماق بو یئردن. یاشامېن چتین‌لیک‌لرینی ده، سئوینجینی، راحات‌لېغېنې دا بیر یئرده یاشاسېنلار، تکی بیر یئرده اۏلسونلار. یۏخ، اۏ بو آیرې‌لېغا، بو هیجرانا، بو اؤلدۆرۆجۆ یالقېزلېغا راضې اۏلا بیلمَزدی. گئده بیلَردی. اۏنلار بیرلیکده گئده بیلَردیلر. بئله خۏشبخت گۆن‌لری چۏخ اۏلاجاقدې.
– من سنه إولنمک ایسته‌ییرم، لئیلا.
بایاق خالچا اۆزه‌رینده اۏلدوق‌لارې واختدان بری لئیلا ایلک دفعه گؤزلرینی قالدېرېب اۏنا باخدې. باخېش‌لارېنې اۆزۆنده گزدیردی. هئچ بیر یالان-پالان. طاریقین گؤز‌لری اینام’لا، قطعیَّت’له باخېردې.
– طاریق …
– قۏی إولَنیم سنه، لئیلا. إله بو گۆن. بیز بو گۆن إولَنه بیله‌ریک.
اۏ، یئنه نه‌سه دانېشېردې، مسجیده گئتمکدن، مۏللا تاپماقدان، ایکی شاهیددن، تعجیلی کبیندن…
لئیلا‌نېن فیکری ایسه آناسې‌نېن یانېندا ایدی، عینادکار و مۆجاهید کیمی بارېشماز اۏلان آناسې‌نېن. اؤزۆنه ده آچېغې توتور، کینی آرتېر، اومودلارېنې ایتیریردی. سۏنرا بابی حاققېندا فیکیرلَشدی… آتاسې چۏخدان تسلیم اۏلموشدو، آروادې هر زامان حاقلې ایدی، حتتا آتاسې اۏنون’لا راضې اۏلماسا دا.
“چتین گۆن‌لریمده إله بیلیرم کی، دۆنیادا وارېم-یۏخوم بیرجه سن‌سن، لئیلا”.
نه إتمه‌لی، بو اۏنون یاشامې، قیسمتی ایدی، قاچېلماز حقیقت‌لر ایدی بونلار.
– من حاکیمدن سنی ایسته‌یه‌جم، لئیلا. اۏ، بیزه خئییر-دوعا وئرَر، بیلیرم.
طاریق دۏغرو دئییردی. بابی اۏنلارا خئییر-دوعا وئرَردی. بس سۏنرا؟ سۏنرا اۏ،
بونا داوام گتیره بیله‌جکدیمی؟
طاریق یئنه نه‌سه دئییردی، تَلَسه-تَلَسه، آز قالا، قېشقېرا-قېشقېرا اۏنو دیله توتور، ایناندېرېردې… ایلک اؤنجه سَسی اومود’لا دۏلو ایدی، سۏنرا گئت-گئده اومودسوزلشیردی، اومودونو ایتیریردی.
– باجارمارام، – لئیلا دئدی.
– بئله دئمه. من سنی سئویرَم، لئیلا.
– باغېشلا منی…
– من سئویرَم سنی…
لئیلا بو سؤز‌لری نه قَدَر گؤزله‌میشدی؟ بو سؤز‌لری إشیتمه‌ڲی نه قَدَر آرزېلامېشدې؟ ایندی، بو دېر، إشیتدی. آما نه اۏلسون؟ یۏخ’سا طالئعین کینایه‌سیدیر بو؟
– من آتامې قۏیوب گئده بیلمه‌رَم، – لئیلا دئدی. – اۏنون مندن باشقا هئچ کیمی یۏخ دېر. اۏ دؤزمز بونا. اۆره‌ڲی تاب گتیرمز…
طاریق بونو بیلیردی. بیلیردی کی، لئیلا اؤز بۏرجونو یاخشې بیلیر، بو بۏرج هر
شئیدن یۆکسکده دیر، إله اؤزۆنۆن ده بۏرجونو اونوتموردو. آما هر حالدا، دیل-بۏغازا قۏیمور، خواهیش إدیر، یالوارېر، لئیلانې دیله توتماغا چالېشېردې.
لئیلا گؤز یاش‌لارې ایچینده سۏن کی، طاریقی ایناندېردې. ایناندېردې کی، گئتسین. قاپېدا طاریقه دئدی کی، هله‌لیکلشمه‌یه‌جکلر. سۏنرا قاپېنې اۏنون
آرخاسېنجا اؤرتدۆ. ایچه‌ریدن قاپېیا سؤیکَندی. بیر ألی ایله قارنېنې توتوب، اۏ بیری ألی ایله آغزېنې توتدو. طاریق قاپېنې یومروقلایېر، دئییردی کی، قایېداجاق اۏنون یانېنا. گله‌جَک اۏنون دالېنجا. سۏنرا سَس کسیلدی، آما طاریق هله خئیلَک قاپېدا قالدې.
بیر آزدان طاریقین آیاق سَس‌لری اوزاقلاشدې. هر یئره، هر شئیه ساکیت‌لیک چؤکدۆ. تکجه هارادا’سا داغ‌لاردا گۆلـله سَس‌لری إشیدیلیردی.
ساکیت‌لیڲی پۏزان بیر ده اۏنون اۆره‌ڲی‌نین دؤڲۆنتۆسۆ ایدی. اۆره‌ڲی‌نین دؤڲۆنتۆلری لئیلا‌نېن بۆتۆن وۆجودونا یایېلېر، قارنېندا، گؤزلرینده، سۆمۆک‌لرینده عکس-صَدا وئریردی…
26.
یایېن قېزمار گۆن‌لریندن بیری. یان-یؤوره‌ده‌کی داغ‌لار بۆرکۆ ایچینده ایدی. بیر نئچه گۆن ایدی کی، إلئکتریک کسیلمیشدی. بۆتۆن باش وئرَن‌لره بیر ایستئهزا دا علاوه اۏلونموشدو – کابولدا بیر دَنه ده وئنتیلیاتۏر ایشله‌میردی.
لئیلا قۏناق اۏتاغېندا، تاختدا اوزانمېشدې. ایستی‌دن تر اۏنو آپارېردې. هر دفعه نفس آلاندا بورون پره‌لری یانېردې. آناسې‌نېن اۏتاغېندان آنا-آتالارې‌نېن سَسینی إشیدیردی. ایکی گۆن قاباق گئجه، دۆنَن ده گئجه آشاغې مرتبه‌ده اۏنلارېن سَسینی إشیتمیشدی. اۏنلار هر گۆن دانېشېر، گؤتۆر-قۏی إدیردیلر. گۆلـله حَیَط قاپې‌سېندا تزه بیر دئشیک آچاندان سۏنرا اۏنلار گئجه‌لر داها تئز-تئز دانېشېردېلار.
بایېردا گۆجلۆ تۏپ آتشی إشیدیلدی، سۏنرا، دئیه‌سن، لاپ یاخېندان سۆرکلی اۏتۏمات آتش‌لری آچېلدې. سۏنرا یئنه.
لئیلا‌نېن ایچینده ده مۆباریزه گئدیردی: بیر آدې هم ده گۆناه اۏلان ویجدان عذابې، ناموس آغرې‌سې، اۏ بیری طرفدن طاریق’له اۏنون گؤردۆڲۆ ایشین هئچ ده گۆناه اۏلمادېغېنا اؤزۆنۆ ایناندېرماق ایسته‌ڲی. یانې بو، دَهشَتلی بیر گۆناه-زاد دَڲیل، اۏنلارېن آراسېندا باش وئرَن‌لر چۏخ گؤزَل ایدی، دۏغال ایدی، حتتا لازېم ایدی، چۆنکی اۏلا بیلسین، اۏنلار بیر-بیرینی بیر ده هئچ واخت گؤرمه‌یه‌جَک‌لر.
لئیلا تاختدا بؤیرۆ اۆسته چئوریلدی، نه’یسه خاطېرلاماغا چالېشدې. اۏنلار خالچا
اۆزه‌رینده اۏلاندا طاریق اۏنون قولاغېنا پېچېلتې ایله نه‌سه دئدی. دئیه‌سن، بئله: “سنی آغرېتمېر کی؟” یا دا بئله: “اینجیتمیر کی، سنی؟”
لئیلا دقیق خاطېرلامادې.
جمعی ایکی هفته دیر کی، طاریق گئدیب، آما إله ایندی‌دن بئله شئی‌لر یادېندان چېخېب.
اۏ، نئجه دئدی؟
واخت بو جۆر عزیز خاطیره‌لری نئجه کۏرشالدا بیلیر؟ نییه؟ اۏنون نه دئدیڲینی گَرَک ایندیجه یا‌دا سالېم. حؤکمن!
لئیلا گؤزلرینی یومدو. فیکرینی تۏپلاماغا چالېشدې.
سۏنرا‌لار، واخت کئچدیکجه بونو خاطېرلاماق جَهدیندن یۏرولاجاق، یَقین، بئزه‌جک. هر شئی یاواش-یاواش اونودولاجاق، اوزاقلاشاجاق، اۆستۆنۆ کۆل اؤرته‌جک بونلارېن، چۏخدان اؤتۆب-کئچن‌لر بیر إله آغرېتماز، یَقین. ایل‌لر سۏنرا، بیر گۆن اۏنون صورتی ده یادداشدان سیلینیب ایته‌جَک، طاریق آد‌لې اۏغلان اوشاغېنې چاغېران آنانېن دیلیندن إشیتدیڲی آد دا اۏنو هئچ دیکسیندیرمه‌یه‌جک. اۏ واخت ایندیکی کیمی دارېخمایاجاق دا. هر زامان اۏنون یۏل یۏلداشې اۏلان بو یۏخلوغون عذابې کسیلمیش آیاقدا خیا‌لی آغرې کیمی یالنېز اۏ واخت راحات بوراخاجاق اۏنو.
اۏلا بیلَر، هاچانسا خئیلَک سۏنرا‌لار، لئیلا آرتېق یاشلې بیر قادېن اۏلان زامان بیر کؤینک اۆتۆله‌ینده، یا اوشاق‌لارېنې یئللنجکده یئلله‌یه‌نده، یا دا نه‌سه اؤنم‌سیز بیر شئی، مثَلَن، ایستی بیر گۆنده آیاغې‌نېن آلتېندا‌کې خالچانېن حرارَتی، یاخود دا تامامی’یله یاد بیر آدامېن آلنېنا تؤکۆلمۆش قېورېم ساچ‌لار طاریق’له کئچیرتدیڲی همین گۆنۆ، همین آنې قفیلدن یادېنا سالاجاقدې. بیر گؤز قېرپېمېندا هر شئی اۏلدوغو کیمی یادداشېنا قایېداجاق، جانلاناجاقدې. اۏ واختکې دۏغال‌لېغې ایله. اۏ واختکې عاغېل‌سېزلېغې، غریبه ساده‌دیل‌لیڲی، یؤندم‌سیز‌لیڲی، تَهَر‌سیز‌لیڲی ایله. إتدیک‌لری‌نین آغرې‌سې ایله، حرکت‌لریندن دویدوق‌لارې حظّ ایله، آغرېیا چئوریلن غۆصّه‌سی ایله. اۏ آن بۆتۆن بونلار قایېداجاق، قۏشالاشان، بیرله‌شن بدن‌لری‌نین إحتیراصېنې، حرارَتینی اۏیاداجاق.
و یادداشې قفیلدن لپه‌لنه‌جَک، قۏینونا آلاجاق اۏنو، نَفَسی تنگییه‌جک بوندان…
آما خاطیره‌لر چۏخ چکمز. اؤتۆب-کئچر. ایچینده بیر بۏشلوق یاراناجاق، قلبینده آنلاشېلماز بیر ناراحات‌لېق، نیگاران‌لېق قالا‌جاق. باشقا هئچ نه.
لئیلا دقیق آیدېنلاشدېردې کی، طاریق بئله دئییب: “اینجیتمیر کی، سنی؟” هه، محض بئله. یادېنا سالدېغې اۆچۆن إله بیر خۏشبخت‌لیک دویدو کی!
سۏنرا بابی پیلله‌کن‌لرین باشېندان اۏنو سَسله‌دی. دئدی کی، تئز یوخارې گلسین.
– اۏ راضې دېر! – آتاسې سئوینج’له بیلدیردی. سَسی تیتره‌ییر، هَیَجانې آیدېن سئزیلیردی. – گئدیریک، لئیلا. اۆچۆمۆز ده. کابولدان کؤچۆرۆک.
اۏنلار اۆچۆ ده فریبه‌نین اۏتاغېندا یاتاق اۆستۆنده اۏتورموشدولار. بایېردا، إولری اۆستۆند‌ن مرمی‌لر اوچوردو – حیکمتیار’لا مسعودون دسته‌لری دؤڲۆشۆردۆ. لئیلا بیلیردی کی، بو ساعات هارادا’سا کیمسه اؤلۆر، مرمی گۆرۆلتۆسۆندن إولر اوچور، یئر’له-يئکسان اۏلور. سَحَر هلاک اۏلموش آدام‌لارېن مئییت‌لرینی اوچقون‌لار آلتېندان چېخارداجاق‌لار. کیمین’سه مئییتی تاپېلا‌جاق، کیمین’سه یۏخ. باخ اۏندا کابول ایت‌لری‌نین بایرامې اۏلاجاق – اینسان أتینی دادمېش ایت‌لر یئییب وئیللنه‌جَک.
آما هر حالدا، لئیلا إوده دوروش گتیره بیلمیردی، ایسته‌ییردی کۆچه‌یه چېخېب بیر آز گزیب دۏلاشسېن. چۏخ سئوینیردی، بابی دئمیشدی کی، اۏنلار ایلک اؤنجه پاکیستانا گئده‌جک، سۏنرا ویزا اۆچۆن سند‌لرینی تقدیم إده‌جکلر. پاکیستانا گئده‌جکلر، آخې طاریق ده اۏرایا گئتمیشدی. لئیلا حئساب’لا‌مېشدې – طاریق جمعی اۏن یئددی گۆن ایدی کی، گئتمیشدی. اۏن یئددی گۆن قاباق آنا‌سې راضېلاش’سایدې، اۏنلار بیر یئرده گئده بیلَردیلر. ایندی اۏ، طاریق’له بیر یئرده اۏلاردې. آما ایندی بونون اؤنَمی یۏخ دېر. اۏنلار پئشاوارا گئده‌جکلر – اۏ، آنا‌سې و بابی. اۏرادا طاریقی، اۏنون آتا-آناسېنې آختاراجاقلار. حؤکمن آختاراجاقلار. سند‌لرینی ده بیرلیکده تقدیم إده‌جکلر. سۏنرا ایسه… کیم بیلیر؟ اوروپا؟ آمریکا؟ بلکه ده، بابی دئمیش‌کن، هارادا’سا دَنیزه یاخېن بیر یئره…
آنا‌سې یاتاغې‌نېن باش طرفینه سؤیکَنیب اوزانمېشدې. گؤز‌لری آغلاماقدان شیشمیشدی، ساچ‌لارېنې دارتېب قارېشدېرېردې.
اۆچ گۆن قاباق لئیلا هاوا آلماق اۆچۆن بایېرا چېخمېشدې. کۆچه قاپې‌سېنا تزه‌جه یاخېنلاشمېشدې کی، ساغ قولاغې‌نېن دیبیندن نه ایسه گۆرۆلتۆ ایله گلیب کئچدی، قاپې‌نېن تاختا‌لارېنې پارچا-پارچا إدیب هاوایا سۏووردو. قیتی‌نین اؤلۆمۆ، کابولا تؤکۆلن سای‌سېز-حئساب‌سېز مرمی، یۆز‌لر’له یاندېرېلمېش إو آناسېنې ایناندېرماغا بس إتمیردی. آما ایندی، لئیلا‌نېن باشېندان اۆچ بارماق آرا‌لې کئچیب قاپېنې هاوایا سۏووران مرمی، دئیه‌سن، اۏنو آیېلتدې. دَهشت’له باشا دۆشدۆ کی، ساواش اۏنون ایکی اۏغلونو آپارېب، ایندی ده قېزېنې ألیندن آلا بیلَر.
دوواردان أحمد’له نورون گۆلۆمسَر شکیل‌لری بۏیلانېردې. لئیلا گؤردۆ کی، آنا‌سې گۆناهکار کیمی باخېش‌لارېنې شکیل‌لر اۆزه‌رینده دۏلاندېرېر، سانکی اۏنلاردان ایجازه ایسته‌ییردی. اۏنلاردان خئییر-دوعا ایسته‌ییر، باغېشلانماسېنې دیله‌ییردی.
– بورادا بیزی هئچ نه ساخلامېر، – بابی دئدی. – اۏغلان‌لارېمېز هلاک اۏلوب، آما لئیلا بیزیم’له دیر. بیز بیرلیکده‌ییک، فریبه. بیز یئنی یاشاما باشلایا بیله‌ریک.
بابی فریبه‌نین ألیندن یاپېشېب قالدېردې. اۏنون اۆزۆنده راضې‌لېق ایفاده‌سی واردې. إعتیراضا یئر قالمامېشدې. اۏنلارېن أل‌لری بیر-بیریندن توتدو، بیر-بیرینده دایاق آختاردېلار، سۏنرا یۆنگۆلجه یئل‌لَنیب قوجاقلاشدېلار. آنا‌سې باشېنې اۏنون
چیڲنینه قۏیدو، آرخادان بابی‌نین کؤینه‌ڲینی ألی ایله قامارلادې.
همین گئجه لئیلا‌نېن گؤزۆنه یوخو گئتمه‌دی. شَهَرین اۏ طرفینده، اۆفۆقه یایېلان آرتیللئرییا آتش‌لری‌نین نارېنجې-سارې ایشېق‌لارې آرا وئرمیردی. سَحَره‌یاخېن یاتا بیلدی.
و یوخو گؤردۆ…
گؤردۆ کی، اۏنلار قوملو بیر ساحیلده‌دیرلـر. سۏیوق، کۆلَکلی، توتقون بیر گۆن دیر. آما طاریق’له بیر یئرده چیڲین‌لرینه آتدېق‌لارې پتودا اۏنا ایستی دیر.
آلچاق حاصارېن آرخاسېندا، کۆله‌ڲین یئلله‌دییی پالما آغاج‌لارې‌نېن آلتېندا ماشېن‌لار دایانېب. کۆلَکدن اۏنون گؤز‌لری یاشارېر، آیاق‌قابې‌لارې‌نېن اۆستۆنۆ قوم اؤرتۆر، اۏ دېر، بیر چنگه قورو اۏت کۆله‌ڲین آغزېندا دېغېرلانېر. دَنیزده یئلکنلی قایېق‌لار گؤرۆنۆر. اۏنلارېن باشې اۆزه‌رینده قاغایې‌لار چېغېرېشېر، دؤوره وورور. کۆلَک وېیېلدایېر، خېر‌دا قوم تپه‌لرینین یان-یؤوره‌سینده تزه ایزلَر قۏیور، غریبه بیر هاوا إشیدیلیر… هه‌ه، بو هاوا اۏنا تانېشدې، بابی لئیلایا دانېشمېشدې بو حاقدا. اۏخویان قوم‌لار…
طاریق لئیلا‌نېن آلنېندان قوم دَنه‌لرینی تمیزله‌ییر. بس طاریقین بارماغېن‌دا‌کې بو اۆزۆک نه‌دیر؟ هه، بو، عئینی’له لئیلا‌نېن اۆزۆڲۆنه اۏخشایېر – بیری-بیرینه دۏلاشمېش غریبه ناخېش‌لار’لا بزه‌دیلمیش قېزېل اۆزۆک.
– بیر باخ، – لئیلا طاریقه دئییر، – دۆز دئییرلر، قوم‌لار دا بیر-بیرینه تۏخانېر، رقص إدیر، ماهنې اۏخویور. بیر قولاق آس.
طاریق قولاق آسېر. گؤزلرینی دؤیۆر. ساکیتجه قوم‌لارېن سَسینی دینله‌ییر‌لر. سۏنرا بیر ده. حزین کۆلَکدن قوم‌لار اینیلده‌ییر، کۆلَک بیر آز گۆجلَندیکده بَرکدن، وېیېلتېلې قوم خۏرو باشلانېر سانکی.
بابی دئدی کی، یۏلا أن واجیب شئی‌لری گؤتۆره‌جک‌لر. قالا‌ن بۆتۆن شئی‌لری آتماق لازېم دېر.
– اۏ پول’لا پئشه‌ورده ایش تاپانا قَدَر یاشایا بیله‌ریک.
سۏنراکې ایکی گۆن اۏنلار ساتېلما‌لې اۏلان شئی‌لری سئچیب آیېردېلار.
لئیلا اؤز اۏتاغېندا نیمداش کۏفتا‌لارېنې، کؤهنه آیاق‌قابې‌لارېنې، کیتاب‌لارې، اۏیونجاق‌لارې سئچیب آیېردې. یاتاغې‌نېن آلتېندا سارې شۆشه‌دن قایرېلمېش اینک فیقورونو تاپدې. بئشینجی صینفه کئچنده حصینه بو فیقورو اۏنا هديه إتمیشدی.
مینیاتۆر فوتبال تۏپونا اۏخشار برئلۏک قیتی‌نین وئردیڲی هديه ایدی. تَکَر اۆستۆنده کیچیک آغاج زئبر فیقورو، طاریق’له بیرلیکده بیر گۆن کانالدا تاپدېق‌لارې کئرامیک آسترۏناوت فیقورو. اۏ واخت لئیلا آلتې، طاریق ایسه سککیز یاشېندا ایدی. خاطېرلادې کی، مۆباحیثه ده إتمیشدیلر – آسترۏناوتې ایلک اؤنجه اۏنلاردان کیم گؤرۆب.
آنا‌سې دا شئی‌لرینی یېغېردې. تَلَسمَزدن، یوخولو-یوخولو، آما هئچ اؤزۆنده دَڲیلدی. بۏشقاب‌لار، مندیل’له‌ر، داش-قاش (اؤز نیشان اۆزۆڲۆندن باشقا)، خئیلَک نیمداش پالتار سئچیب آیېردې.
– سن بونو ساتماق ایسته‌ییرسَن؟ – لئیلا آناسې‌نېن گلین‌لیک پالتارېنې ألینده توتوب سۏروشدو. ألی ایله پالتارېن بۏینونداکې ظریف تۆل و لئنت‌لره تۏخاندې، قۏل‌لارېنداکې‌نېن أل’له تیکیلمیش زر‌لی مونجوق‌لارې اۏخشادې.
آنا‌سې ایلک اؤنجه چیڲین‌لرینی چَکدی، سۏنرا قطعیَّت’له پالتارې لئیلا‌نېن ألیندن آلېب ساتېلماق اۆچۆن آیېردېغې شئی‌لرین اۆستۆنه آتدې – إله بیل بیر حرکتی’له لئیکۏپلاستېرې نه‌دن‌سه سۏیوب آیېردې.
بابی‌نین ایشی هامېدان آغېر ایدی.
لئیلا آتاسې‌نېن اۏتاغېنا گئتدی. آتاسې کابینین اۏرتاسېندا دایانېب اومودسوز باخېش‌لارې ایله کیتاب رَف‌لرینه باخېردې. اۆستۆنده سان-فرانسیسکۏ مَنظَره‌سی اۏلان فوتبال کؤینه‌ڲی أڲنینده ایدی – دَنیزدن قالخان دومان کؤرپۆنۆن اۆست دیرَک‌لرینه دۏغرو یایېلېردې.
– کؤهنه بیر لطیفه وار، – اۏ، آجې-آجې دئدی. – توتاق کی، سن بیر آدایا کؤچمه‌‌لی‌سن. اۏرایا جمعی بئش کیتاب آپارا بیلَر‌سن. هانسې کیتاب‌لارې سئچه‌رسن؟ تَصَوّۆر إتمَزدیم کی، من بئله بیر مسأله‌نی حَلّ إتمه‌لی اۏلاجاغام.
– بابی، بیز سنه تزه کیتاب‌خانا دۆزَلدَریک.
– هېمم – اۏنون سَسینده‌کی اومودسوز‌لوق آیدېن سئزیلیردی. – اینانا بیلمیرَم کی، کابولو ترک إدیرم. بورادا مکتبه گئتمیشم، بورادا ایشله‌مه‌ڲه باشلامېشام، بورادا آتا اۏلموشام. غریبه دیر، دئمک، تئزلیک’له باشقا بیر شه-هرین سماسې آلتېندا یاتاجاغام.
– منه ده چۏخ غریبه گلیر.
– بو گۆن سَحَردن خوېې عصرده صاییب تبریزی‌نین کابول حاققېندا یازدېغې میصراع‌لار بئینیمده دۏلانېر. من اۏنو أوّل‌لر بۆتۆنلۆک’له أزبر بیلیردیم، ایندی یالنېز بیر بئیتی یادېمدا دېر:
إولرین دام‌لارېندا نئچه-نئچه آی پارلا‌ر، إولری‌نین ایچینده‌سه شفق ساچېر مین گۆنَش.
لئیلا گؤردۆ کی، آتاسې آغلایېر. قۏل‌لارېنې اۏنون بئلینه دۏلایېب دئدی:
– بابی، بیز قایېداجاغېق. باخ، گؤرَرسَن، ساواش قورتاراجاق، اینشاللاه، بیز قایېدارېق کابی’له.
اۆچۆنجۆ گۆن لئیلا شئی‌لری بایېرا داشېیېب حَیَط قاپې‌سې‌نېن یانېنا یېغدې.
اۏرادان اۏنلار تاکسی توتوب کؤهنه-کۆله‌نی آل‌وئر‌چییه آپاراجاقدېلار.
لئیلا پالتار باغلامالارېنې، قاب-قاشېغې، بابی‌نین یئشیک-یئشیک کیتاب‌لارېنې حَیَطه داشېماقدا ایدی. إو’له حَیَط آراسېندا ألدن دۆشن قېز گۆن‌اۏرتایا کیمی
شئی‌لری داشېدې. هر دفعه شئی‌لری گتیردیکجه إله بیلیردی کی، طاریقی گؤرمه‌ڲه داها دا یاخېنلاشېر. بو حیسّین تأثیریندن هر دفعه إوه گئدیب-گلدیکجه إله بیلیردی کی، آیاق‌لارې‌نېن، قۏل‌لارې‌نېن گۆجۆ داها دا آرتېر، یۏرقونلوق حیسّ إتمیردی.
– بیزه بؤیۆک تاکسی لازېم اۏلاجاق، – بو، آناسې‌نېن سَسی ایدی.
لئیلا باشېنې قالدېردې – آنا‌سې یوخارې مرتبه‌دن، یاتاق اۏتاغې‌نېن پنجره‌سیندن باشېنې چېخاردېب باخېردې. گۆنۆن شۆعاع‌لارې آغارماغا باشلایان ساچ‌لارېندا اۏینایېر، بیر آز آرېقلامېش، قۏجالماغا باشلامېش اۆزۆنده قېرېش‌لار آیدېن سئزیلیردی. أڲنینده همین تۆند-ماوی دۏن – دؤرد آی قاباق ضییافت وئرَنده گئییندیڲی پالتار. داها چۏخ جاوان قادېن‌لارا یاراشان اۏ پالتار. آما آنا‌سې نئجه دَڲیشمیشدی! بیر آن، بیر آن‌لېق لئیلا قۏجا بیر قادېنېن باخېش‌لارېنې گؤرَر کیمی اۏلدو. آرېقلامېش قۏل‌لار، باتېق گیجگاه‌‌لار، حلقه‌‌لَنمیش گؤزلر… بونلار هارا، تۏی شکیل‌لرینده فرح’له گۆلن، تۏتوق، گیرده‌صیفت اۏ قادېن هارا؟
– ایکی بؤیۆک تاکسی، – لئیلا قاچاراقدا چېغېردې.
لئیلا پنجره‌دن آتاسېنې دا گؤردۆ – اۏ، قۏناق اۏتاغېندا کیتاب‌لارېنې باغلاما‌لارا یېغېردې.
– ایشینی قورتاراندان سۏنرا إوه گل، – آنا‌سې دئدی. – ناهار إله‌یک. قاینادېلمېش یومورتا، دۆنندن قالمېش لۏبیا.
– منیم خۏشلادېغېم یئمک، – لئیلا سئوینج’له قېشقېردې.
بیردن یوخوسو یادېنا دۆشدۆ. طاریق’له بیر یئرده دَنیز ساحیلینده… اۏقیانوس.
کۆلَک. قوم تپه‌لری… اۏخویان قوم‌لار… اۏنلارېن سَسی نئجه ایدی؟…
لئیلا آیاق ساخلادې. یئرین یارېغېندان بۏز بیر کرتن‌کله چېخېب قاچدې.
باشېنې ساغا-سۏلا فېرلادا-فېرلادا باشقا بیر داشېن آلتېندا یۏخ اۏلدو.
لئیلا یئنی‌دن چیمه‌ر‌لیڲی یادېنا سالدې. سَس لاپ آیدېن إشیدیلیردی. آما ایندی
سَس هر یاندان گلیردی. هم ده گۆج‌لَنیردی، آرتېردې. قولاق‌لارېنې دۏلدوروردو بو سَس. یان-یؤوره‌ده هر شئیی إشیدیلمز إدیردی. قاغایې‌لار ایندی دیمدیک‌لرینی آچېر، آما سَس‌لری چېخمېردې. کؤپۆک‌لَنیب شاهه قالخان دالغا‌لار ایندی ساحیله سَس‌سیز آخېردې. قوم‌لار اۏخویوردو. آما ایندی اۏنلار ناله چکیردی إله بیل.
نه‌یه اۏخشایېردې، نه‌یی خاطېرلادېردې بو سَس؟ جینگیلتی ایدی‌می؟ یۏخ، جینگیلتی دَڲیلدی.
فیت سَسینه اۏخشایېردې.
کیتاب‌لار لئیلا‌نېن ألیندن یئره تؤکۆلدۆ. باشېنې قالدېرېب گؤڲه باخدې. ألینی گؤزۆنۆن اۆسته قۏیوب باخېردې. سۏنرا دَهشَتلی بیر گۆرۆلتۆ قۏپدو.
آرخادا آلۏو دیل‌لری گؤڲه قالخدې. یئر آیاغې‌نېن آلتېندان قاچدې.
قېزمار و قۏرخونج بیر شئی آرخادان اۏنو ضَرب’له ایته‌لَدی، هاوایا قالدېرېب ایره‌لی آتدې. بیر آن‌لېق هاوا‌دا اۏلاندا یئر-گؤڲ گؤزۆنده قارېشدې. گاه یئری گؤرۆردۆ، گاه گؤڲۆ. یانان تاختا‌لار اۆستۆنه تؤکۆلۆر، خېنجېم-خېنجېم اۏلموش شۆشه‌لر باشېنا سپه‌لَنیردی. لئیلایا إله گلیردی کی، یاواش-یاواش گؤڲدن یاغان شۆشه قلپه‌لری‌نین هر بیرینی گؤرۆر، گۆنۆن شۆعاع‌لارې عکس إدَن شۆشه قېرېنتې‌لارې، آز قالا، گؤڲ قورشاغې کیمی رنگ‌به‌رنگ اۏلوب یاغېردې یان-یؤوره‌یه…
سۏنرا لئیلا دووارا چېرپېلدې. یئره یېخېلدې. اۆستۆنه تۏز-تۏرپاق، چېنقېل، داش قلپه‌لری یاغماغا باشلادې. سۏن دفعه خاطېرلادېغې یانېندا إشیتدیڲی بَرک بیر تاپپېلتې ایدی. قانا بلنمیش… سانکی أسگییه بۆکۆلمۆش بؤیۆک بیر أت پارچاسې تاپپېلتې ایله یانېنا دۆشدۆ. داغېلان إوین تۏز-دومانې آراسېندان قېرمېزې رنگلی پرۏتئز داماغېن بیر حیصّه‌سی اۆستۆنه سانجېلېب قالمېشدې…
…یان-یؤوره‌ده کؤلگه‌لر دۏلاشېر. تاواندان نئۏن لامپا‌لارې‌نېن ایشېغې. بو نه‌دیر؟ إله بیل قادېنېن اۆزۆ دیر. یاخېنلاشدې، سۏنرا دا اوزاقلاشدې… یۏخ اۏلدو. لئیلا قاران‌لېغا غرق اۏلدو.
سۏنرا باشقا بیر اۆز. بو دفعه، دئیه‌سن، کیشی اۆزۆ دیر. هم ده چۏخ کَدَرلَی دیر. دۏداق‌لارې ترپه‌نیر، آما لئیلا هئچ نه إشیتمیر. قولاق‌لارېندا یالنېز جینگیلتی وار.
کیشی ألینی یئلله دیر. اۆز-گؤزۆنۆ تورشودور. دۏداق‌لارې یئنه ترپه‌نیر.
بو آغری‌لار نه‌دیر؟ نفس آلماق دا اۏلمور. هر یئری آغرېیېر لئیلا‌نېن.
بیر ایستیکان سو. قېرمېزېمتېل حب‌لر.
یئنی‌دن هر یانا قاران‌لېق چؤکۆر.
یئنی‌دن قادېنېن اۆزۆنۆ گؤردۆ. اوزون‌سۏو اۆز، قېیېق گؤزلر. قادېن نه ایسه دئییر. لئیلا هئچ نه إشیتمیر… جینگیلتیدن باشقا. آما لئیلا ایندی إله بیل سؤز‌لری گؤرۆر، سؤزلر قارا مَحلول کیمی قادېنېن دۏداغېندان آخېب گلیر.
سینه‌سی آغرېیېر. قۏل‌لارې، آیاق‌لارې بَرک سانجېر.
یان-یؤوره‌ده هر شئی سۏن، حرکت إ دیر.
بس طاریق هارادا دېر؟
نییه یانېندا دَڲیل؟
قاران‌لېقدې کی. اولدوزلار دا گؤرۆنۆر هردن.
بابی و اۏ هارادا’سا لاپ یوخارې‌لاردا دېر. آتاسې آشاغېدا آرپا زمی‌لرینی گؤرسه‌دیر اۏنا. هارادا’سا گئنئراتۏر ایشه سالېنېر.
اوزون‌سۏو صیفَتلی قادېن یئنه باشې اۆزه‌رینده دوروب اۏنا باخېر.
نفس آلماق یامان چتین دیر، آغرې دېر…
هارادا’سا آککۏردئۏن چالېنېر.
یئنه قېرمېزېمتېل حب‌لر. سۏنرا ساکیت‌لیک چؤکۆر. هر شئیه، هر طرفه آغېر بیر سۆکوت چؤکۆر.
6 أفغان کارت اۏیونو
أفغان پاپاغې (ترج.)
أفغان دؤولت کشفيّات خیدمتی
أفغان یئمه‌ڲی
أفغان یئمک‌لری
اۆچۆنجۆ حیصّه
27.
مریم
منی تانېیېرسان؟
قېز گؤزلرینی دؤڲدۆ.
– دئیه بیلرسن‌می، نه باش وئردی؟
قېزېن دۏداق‌لارې أسدی. گؤزلرینی یومدو. اودقوندو. ألینی سۏل یاناغېنا طرف آپاردې. نه‌سه دئدی، إله بیل.
مریم بیر آز دا آشاغې أڲیلدی، یاخېنلاشدې اۏنا.
– بو قولاغېم… – قېز گۆج’له دئدی. – هئچ نه إشیتمیر.
بیرینجی هفته قېز چۏخ واخت یاتېردې، چۆنکی رشیدین خسته‌خانادان آلدېغې قېرمېزېمتېل حب‌لر إتکی إدیردی. قېز یوخودا سایېقلایېر، هردن قېشقېرېر، آغلایېر، مریمین تانېمادېغې آدام‌لارېن آدېنې چکیر، چاغېرېردې. گاه دا
غئیض’له‌نیر، اۆستۆنده‌کی پتونو آتېردې. بو زامان مریم اۏنو توتوب گۆج’له ساخلایېردې. گاه دا إله هئی اؤیۆیۆر، مریمین اۏنا یئدیردیک‌لرینی قوسوردو. قوسماغې کسیلمک بیلمیردی.
اؤزۆنده اۏلاندا کَدَر‌لی باخېش‌لارې ایله پتونون آلتېندان باخېر، مریمین، یا دا رشیدین سۏروشدوق‌لارېنا عئینی، کسیک-کسیک جاواب‌لار وئریردی. یئدیرتمه‌ڲه باشلایاندا اوشاق کیمی باشېنې اۏ یانا-بو یانا دؤندَ‌ریر، مریم قاشېغې اۏنون آغزېنا یاخېنلاشدېراندا یئمیر، ردّ إدیردی. آما چۏخ تئز یۏرولور، اۏنلارېن ایصرار’لا دئدیک‌لرینه تابئع اۏلوردو. سۏنرا آغلاماغا باشلایېردې.
رشید’له مریم قېزېن اۆزۆنده، بۏینوندا، چیڲنینده‌کی کسیک‌لری، یارا‌لې أل‌لرینده، آیاق‌لارېندا‌کې تیکیش‌لری آنتی‌بیۏتیک ماز’لا سۆرتۆردۆ‌لر. مریم سارغې‌لارې یویور، تمیزله‌ییر، دَڲیشیردی. قوسماغا باشلایاندا مریم اۏنون باشېنې توتور، ساچ‌لارېنې آرخایا یېغېردې.
– اۏ بورادا نه قَدَر قالا‌جاق؟ – رشید سۏروشدو.
– ساغالانا قَدَر. سن بیر اۏنا باخ. هئچ طاقتی یۏخ دېر. زاواللې هارا گئده بیلَر؟
قېزې داغېنتېلار آلتېندان رشید چېخارتمېشدې.
– خۏشبخت‌لیکدن من إوده ایدیم، – اۏ، قېزا دئییردی. رشید مریمین یاتاغېندا اوزانمېش قېزېن یانېندا، قاتلاما اۏتورقادا اۏتورموشدو. – یانې سَنین خۏشبخت‌لیڲیندن. اؤز أل‌لریم’له سنی داغېنتېلار ایچیندن قازېب چېخاردېم. باخ، بو بۏیدا – بونو دئییب اۏ، باش و شهادت بارماق‌لارېنې بیرلشدیریب گؤرسَتدی، آما مریمین بیلدیڲینه گؤره، رشید قلپنی اۏلدوغوندان ایکی دفعه بؤیۆک تصویر إتدی – مئتال قلپه‌سی باتمېشدې سَنین چیڲنینه. باتېب قالمېشدې اۏر‌دا. دئییردیم، گَرَک کلبَتین’له چکیب چېخارېم اۏنو. آما ایندی هر شئی آرخادا قالېب. یاخشېسان بیر آز. تئزلیک’له لاپ ساغالارسان. تزه دۏغولموش کیمی.
رشید حاکیمین کیتاب‌لارېندان دا ألینه کئچَنی خیلاص إتمیشدی.
– اۏنلارېن چۏخو یانېب کۆل اۏلموشدو. بعضی‌سینی ده چاپېب-تالادېلار، دئیه‌سن. بیرینجی هفته رشید قېزېن قوللوغوندا دوران مریمه کؤمَک إدیردی. بیر
گۆن ایشدن گلنده ألینده تزه بیر پتو و یاستېق واردې. بیر گۆن ده حب‌لر آلېب گتیر‌میشدی.
– ویتامیندیر، – دئدی.
طاریقگیلین إوینده ایندی باشقا‌لارې یاشایېردې. بونو دا لئیلایا رشید خبر وئردی. .
– عجب هديه‌دیر، – اۏ دئدی. – سیّافېن کۏماندیر‌لریندن بیری اؤز آدام‌لارېنا بؤیۆک سخاوت گؤرسه‌دیب – اۆچ نفره بئله بیر إو وئریب.
“اۆچ نفر”، أصلینده، گۆنۆن آلتېندا یانېب قارالمېش اۆچ یئنی‌یئتمه اۏغلان ایدی. هر زامان ده عئینی قییافه‌ده. مریم اۏنلارې تئز-تئز گؤرۆردۆ. حَیَطده، قاپې آغزېندا کالاشنیکۏو اۏتۏمات‌لارېنې دووارا سؤیکه‌ییب کارت اۏینایېر، سیقار
چکیردیلر. بیر آز یاشلې و بۏی-بوخونلو اۏلان، دئیه‌سن، باشچې‌لارې ایدی، هم ده
اؤزۆنۆ بیر آز یوخارې توتوردو. أن جاوانې، دئمه‌لی، هم ده أن ساکیتی، گؤرۆنۆر، هله بئله شئی‌لری اؤرگنمه‌میشدی، مریمی گؤرَن کیمی گۆلۆمسۆنۆر، سلاملا‌شېردې. بو زامان، هله عادت إتمه‌دیڲی دؤڲۆشچۆ أدا‌لارې دا اۆزده ایمیش کیمی، أریییب یۏخ اۏلوردو. بعضن اوتانجاق‌لېغې دا مریمین گؤزۆندن یایېنمېردې.
بیر گۆن سَحَر اۏنلارېن قالدېغې إوه راکئت ضربه‌سی دَڲدی. دئییردیلر کی، اۏنلارې وَحدت پارتییاسېندان اۏلان خزر‌لر ووروب. اۏغلان‌لار پارچا-پارچا اۏلموشدو، قۏنشولار بیر سۆرَج اۏنلارېن پارچا-تیکه‌لرینی یېغدېلار.
– إله بئله ده اۏلمالې ایدی، اؤز‌لری گۆناهکاردې، – رشید دئدی.
مریم دۆشۆنۆردۆ کی، قېزېن بختی گتیریب، یارا‌لارې نیسبَتَن آزدې، آخې راکئت إولرینی دارماداغېن إتمیشدی. بئله‌لیک’له، قېز یاواش-یاواش ساغالېردې. ایندی آشاغې دۆشۆب، مریم’له، رشید’له بیر یئرده یئمک یئییر، اؤزۆ یویونور، ساچېنې دا اؤزۆ دارایېردې. آما هردن یادداشې اۏیانېر، یا دا باشې هرلَنیر، قوسماغې گلیردی. داش کیمی سوسوب دایانېر، یا دا أدب‌سیز سؤزلر دئییردی. گاه دا اؤزۆنه چکیلیر، تامام روحدان دۆشۆردۆ. سۏلقون باخېش‌لار… گئجه‌لر دَهشَتلی اومودسوز‌لوق گیردابېنا یووارلانېردې. قوسوردو…
بعضن ده یاندېرېجې تأسّۆف’له:
– من بورادا اۏلمامالې‌یام، – دئیه اینیلتی ایله پېچېلدایېردې.
مریم ملَفه‌لری دَڲیشیردی. قېز أزیلمیش، گؤیرمیش دیزلرینی قوجاقلایېب دؤشه‌مَزدن اۏنا باخېردې.
– آتام ایسته‌ییردی کی، بو کیتاب باغلامالارېنې اؤزۆ حَیَطدن کۆچه‌یه
چېخارتسېن. دئدی کی، منیم اۆچۆن آغېر اۏ‌لار. آنجاق من راضې اۏلمادېم. ایسته‌ییردیم اؤزۆم إله‌ییم هامې‌سېنې. اۏنا گؤره ده، مرمی إوه دَڲنده من حَیَطده اۏلموشام.
مریم تزه ملَفه‌نی یاتاغا سردی، چئوریلیب قېزا باخدې. اۏنون سارې‌شېن، قېورېم ساچ‌لارېنا، گؤڲ گؤزلرینه، نازیک بۏغازېنا، آلما یاناق‌لارېنا، قالېن دۏداق‌لارېنا باخدې. اۏنو لاپ کیچیک یاش‌لارېندا گؤردۆڲۆنۆ خاطېرلادې، آناسې‌نېن دالېنجا تندیر‌خانایا گئدنده. قارداشې‌نېن بۏینوندا هارا’سا گئدن زامان. ساچ‌لارېنې قولاق‌لارې‌نېن دیبینه اوزادان، أحمددن کیچیک قارداشې‌نېن. سۏنرا، دۆلگرین اۏغلو ایله شار-شار اۏینایاندا…
قېز إله بیل گؤزله‌ییردی کی، مریم اۏنا تَسَلّی وئرسین، اۆره‌ڲینده اومود اۏیاتسېن… آما مریم اۏنو نئجه ته‌سکین إتسین؟ نه سؤزلر تاپېب دئسین اۏنا؟
اۏنو نئجه اۏووندورسون؟ مریم نانانې دَفن إتدیک‌لری گۆنۆ خاطېرلادې – مۏللا فئیضوللا‌نېن اۏخودوغو قوران آ‌یه‌‌لریندن قلبی راحات‌لېق تاپدېمې؟ “هر شئیین ایختییارې ألینده اۏلان آللاه اوجادېر، اولودور. اۏ، هر شئیه قادیر دیر. بیزی سېناق‌لارا چکمک اۆچۆن یاشامې و اؤلۆمۆ یارادان اۏ دېر. اۏ، یئنیلمز قۆوّت صاحابې دېر، باغېشلایان دېر.” یا دا اۏنون گۆناهې باره‌ده دانېشاندا دئییردی: “بئله فیکیر‌لرین فایداسې یۏخ دېر، مریمجان. اۏنلار سنی محو إده‌جک. اؤزۆنۆ گۆناه‌لاندېرما. بو، سَنین گۆناهېن دَڲیل. سَنین گۆناهېن دَڲیل…“
ایندی بو قېزجېغازېن دردینی یۆنگۆل‌لَشدیره‌جک نه دئیه بیلَردی اۏ؟
آما دئمه‌ڲه ده ایمکانې اۏلمادې. چۆنکی قېزېن صیفَتی تیتره‌دی، باشېنې آشاغې
أڲیب دئدی کی، قوسماغې گلیر.
– گؤزله! بیر آز دؤز، قۏی طاس گتیریم. دؤشه‌مه‌ڲه قوسما. ایندیجه تمیزله‌میشَم… وای، وای، خودایا…
بیر گۆن، قېزېن آنا-آتالارې‌نېن هلاک اۏلماسېندان بیر آی سۏنرا کیمسه اۏنلارېن قاپې‌سېنې دؤڲدۆ. مریم قاپېنې آچدې. گلَن آدام نه اۆچۆن گلدیڲینی دئدی.
– سَنین یانېنا گلیبلر، – مریم قاپې‌دان سَسلَندی.
لئیلا باشېنې یاستېقدان قالدېردې.
– دئییر کی، آدې عبدۆل شریف دیر.
– من بئله آدام تانېمېرام.
– یاخشې، هر حالدا، سنی سۏروشور. آشاغې دۆش، اؤزۆن دانېش.
28. لئیلا
لئیلا عبدۆل شریف’له اۆز-اۆزه اۏتورموشدو. عبدۆل شریف آرېق، بالاجا بۏیلو،
چۏپور صیفَتلی بیر آدام ایدی، باتېق یاناق‌لارې آراسېندان دیکلن ایری، سیوری بورنونو دا چیل باسمېشدې. قېسا وورولموش شابالېدې ساچ‌لارې باشېندا بیز-بیز دوروردو، سانکی یاستېغا ایڲنه‌‌لر سانجېلمېشدې.
– منی باغېشلا، همشیره، – اۏ دئدی. کؤینه‌ڲی‌نین یاخاسېنې سلیقه‌یه سالېب ألینده‌کی دستمالې آلنېنا چَکدی. – من، گؤرۆنۆر، هله تام ساغالمامېشام.
هله بئش گۆن ده اۏ حَب‌لری… آدې نه دیر… سولفامید حَب‌لرینی قبول إتمه‌لی‌یم…
لئیلا إله اۏتوردو کی، ساغ قولاغې قۏناغا یاخېن اۏلسون.
– سیز آنا-آتامې تانېیېردېز؟
– یۏخ، یۏخ، – عبدۆل شریف تله‌سیک دیللَندی. – عۆذر ایسته‌ییرم. – اۏ، بارماغېنې قالدېردې، مریمین ایستیکاندا گتیریب ماسانېن اۆستۆنده قۏیدوغو سودان ایچدی.
– یاخشې اۏ‌لار کی، لاپ أوّلدن باشلایېم، – سۏنرا دۏداق‌لارېنې، آلنېنې سیلدی.
– من بیزنئسمئنم، بیر نئچه دۆکانېم وار، أساسن ده کیشی گئییم‌لری ساتېرېق.
چاپان، پاپاق‌لار، تۆمبان، کۏت‌شالوار، کراوات‌لار… بئله شئی‌لر. بورادا، کابولدا ایکی دۆکانېم وار. تایمانی و شر-إ-ناودا. اۏنلارې آرتېق ساتدېم. ایکی دۆکانېم دا پاکیستاندا، پئشاواردا دېر. پئشاواردا آنبارېم دا وار. اۏنا گؤره ده، تئز-تئز اۏرا‌لارا دا گئدیرم. بو گۆن‌لرده یئنه… – قۏناق یۏرولموش کیمی نَفَسینی دردی، بۏغازېنې آرېتلادې – بو سفرلرده آدام چۏخ شئی گؤرۆر، آدام‌لار’لا تانېش اۏلور…
بو گۆن‌لرده یئنه ایشیم’له علاقه‌دار پئشاواردا ایدیم. سیفاریش‌لر آلدېم، اینوئنتاریزاسییا آپاردېم، بعضی باشقا ایش‌لریمی گؤردۆم. هم ده عائله‌مه دَڲدیم. ألهمدۆلیللاه، اۆچ قېزېم وار. مۆجاهید‌لر بورادا بیر-بیرینی قېرماغا باشلایاندا من آروادېمې، قېز‌لارېمې پئشاوارا کؤچۆرتدۆم. ایسته‌میردیم کی، اۏنلار شهید اۏلسون. دۏغروسو، هئچ اؤزۆم ده اۏ دۆنیایا گئتمه‌ڲه تَلَسمیرَم. اینشاللاه، تئزلیک’له یئنه یان‌لارېنا گئده‌جه‌یم.
نه ایسه، کئچن هفته من کابولا گلمه‌لی ایدیم، آما خسته‌لندیم. اوزونچولوق اۏلماسېن، همشیره، توالئتده سیدییه گئدنده گؤردۆم کی، إله بیل ایچیمده شۆشه قېرېنتې‌لارې وار. هئچ حیکمتیارا دا بئله شئیی آرزېلامېرام. آروادېم، اۏنون آدې نادیاجاندېر، آللاه قۏروسون اۏنو، یالواردې کی، حکیمه گئدیم. منسه فیکیرلَشدیم کی، آسپیرین آتېم، چۏخلو دا سو ایچیم، کئچیب گئد‌ر. نادیاجان منی دیله توتوردو، من ایسه گئتمیردیم. بیلیر‌سن، مثل وار، دئییرلر، ترس اولاغا بَرک کؤتک لازېم دېر. بو دفعه ترس اولاق، یانې من ناحاق سؤزه قولاق آسمېردېم.
عبدۆل شریف ایستیکانداکې قالا‌ن سویو دا باشېنا چکیب ایستیکانې مریمه اوزاتدې.
– زحمت اۏلماز’سا، بیر آز دا سو وئرین.
مریم ایستیکانې آلېب سو گتیرمه‌ڲه گئتدی.
– ألبتّه، من اۏنون سؤزۆنه قولاق آسما‌لې ایدیم. اۏ، هر زامان حاقلې اۏلوب، دۆز دانېشېب. آللاه عؤمرۆنۆ اوزون إله‌سین. بو آرادا من خسته‌خانایا دۆشدۆم، قېزدېرمام قالخدې، اۆشۆتمَم ده آرا وئرمیردی. آیاق اۆستده گۆج’له دایانېردېم.
حکیم دئدی کی، قانېم زَهَرلنیب. ایکی-اۆچ گۆن ده کئچسه’یدی، نادیاجان دول قالا‌جاقدې.
منی اؤزل بیر شؤعبه‌ده یئرلَشدیردیلـر، آغېر خسته‌لر اۆچۆن اۏلان پالاتا‌دا. – “اۏح، تَشَکّۆر إدیرم”، – عبدۆل شریف دئییب ایستیکانې مریمین ألیندن آلدې. جیبیندن ایری، آغ رنگلی حب‌لر چېخارتدې. – بئله ایری درمان اۏ‌لار؟ – دئدی.
لئیلا گؤزله‌دی کی، عبدۆل شریف درما‌نېنې آتسېن. قېز حیسّ إدیردی کی، نَفَسی تنگیییر. آیاق‌لارې قېج اۏلوردو، إله بیل آیاق‌لارېنا داش باغلامېشدېلار. اؤز-اؤزۆنه دئییردی کی، ناحاق تشویشه دۆشۆر، عبدۆل شریف هله کی، پیس بیر شئی دئمه‌ییب. فیکیرلَشیردی کی، نه قَدَر کی دئمه‌ییب، قالخېب گئتسین، آیاق‌لارې سؤزۆنه باخسا، چېخسېن بورادان، اوزاقلاشسېن، إشیتمک ایسته‌مه‌دیڲی سؤز‌لری إشیتمه‌سین.
عبدۆل شریف ایستیکانې ماسانېن اۆستۆنه قۏیدو.
– باخ، سَنین دۏستون’لا دا من اۏرادا تانېش اۏلدوم. مهمد طاریق ولیزای ایله.
لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی سانجدې. طاریق خسته‌خانا‌دادېر؟ اؤزل شؤعبه‌ده؟ آغېر خسته‌لر اۆچۆن؟
آغزې بیر آندا قورودو. اۏتوردوغو یئرده دیکسیندی. یۏخ، اۏ، اؤزۆنۆ أله آلما‌لې ایدی. عکس حالدا، مۆوازینَتینی ساخلایا بیلمه‌یه‌جکدی. جهنَّم اۏلسون خسته‌خانا دا، اؤزل شؤعبه ده! یادېنا دۆشدۆ کی، ایلک دفعه طاریقین بۆتؤو آد-سۏی‌آدېنې هاچان إشیدیب. اۏنلار ایکی‌سی فارس دیلی کورس‌لارېنا یازېلاندا. اؤرگتمَن اۏندا اوشاق‌لارېن آدېنې اۏخویوردو، طاریقین ده آدېنې اۏخودو: محمّد طاریق ولیزای. اۏ واخت لئیلایا بو، هم چۏخ رسمی، هم ده گۆلمه‌لی گلمیشدی.
– نه باش وئردیڲینی منه طیبّ باجې‌سې دانېشدې، – عبدۆل شریف سانکی درمانې آسان اودماق اۆچۆن سینه‌سینی یومروقلادې، سۏنرا داوام إتدی. – من پئشاواردا اۏ قَدَر اۏلموشام کی، اوردو دیلی آرتېق منیم اۆچۆن دۏغما دیله چئوریلیب. نه ایسه، دئییله‌نه گؤره، سَنین دۏستون باشقا قاچقېن‌لار’لا بیرلیکده – اۏنلار ییرمی اۆچ نفر اۏلوبلار – یۆک ماشېنېندا پئشاوارا گئدیرلـرمیش.
سرحَدّه اۏنلار هر ایکی طرفدن آتش آلتېنا دۆشۆرلر. مرمی دۆز یۆک ماشېنېنا دَڲیب. تصادۆفَن، یا هَدَفه آلېنېب، باشا دۆشمک اۏلمور، آما اۏن آلتې نفر هلاک اۏلوب، آلتې‌سې ایسه خسته‌خانا‌دا همین اؤزل شؤعبه‌یه یئرلَشدیریلیب. بیر سوتکادان سۏنرا یارا‌لې‌لاردان اۆچۆ اؤلۆب. ایکی قېز، دئییله‌نه گؤره، اۏنلار باجې اۏلوب، ساغ قالېب، اۏنلارې بوراخېبلار. سَنین دۏستون ولیزای ایسه خسته‌خانا‌دا قالېب. من خسته‌خانایا گئدنده اۏ، آرتېق اۆچ هفته ایدی کی، اۏرادا یاتېردې.
دئمک، اۏ ساغ دېر. آما گؤره‌سن، چۏخ‌مو یارالانېب؟ ایندییه کیمی خسته‌خانا‌دادېر’سا، یَقین، آغېر یارالانېب. لئیلا تلاش ایچینده ایدی. آغېردې کی، اؤزل شؤعبه‌یه یئرلَشدیریلیب. گؤره‌سن، نئجه آغېر یارالانېب؟ لئیلا حیسّ إتدی کی، تر باسېر اۏنو، اۆز-گؤزۆ یانېر… چالېشدې کی، یاخشې شئی‌لر حاقدا فیکیرلَشسین، بابی ایله، طاریق’له بامییانا، بوددا معبد‌لرینه باخماغا گئتدیک‌لری گۆنۆ خاطېرلاسېن.
آما معبد‌لرین عَوَضینه لئیلا چئوریلمیش یۆک ماشېنېنې، طاریقین آتا-آناسېنې گؤردۆ. اۆزۆ اۆسته چئوریلمیش یۆک ماشېنې‌نېن یانېندا پاریکی آلېشېب-یانان طاریقین آنا‌سې فریاد’لا اۏغلونو چاغېرېردې… آروادېن قۏل‌لارې، سینه‌سی آلۏو ایچینده ایدی، پاریکی أریییب آلنېندان آخېردې…
لئیلا‌نېن نَفَسی کسیلیر، تؤوشۆیۆردۆ.
– اۏنون یاتاغې منیمکی ایله یاناشې ایدی. آرامېزدا یالنېز بیر پرده ساللانېردې. من اۏنو آیدېن گؤره بیلیردیم.
عبدۆل شریف نه‌دن‌سه بارماغېن‌دا‌کې نیشان اۆزۆڲۆنۆ فېرلاتماغا باشلادې.
ایندی داها یاواشدان دانېشېردې.
– سَنین دۏستون… اۏ، چۏخ آغېر یارالانمېشدې. چۏخ آغېر. باشا دۆشۆرسَن؟ اۏنون هر یئریندن رئزین بۏرو‌لار آسېلمېشدې. ایلک اؤنجه… – عبدۆل شریف بۏغازېنې آرېتلادې – ایلک اؤنجه، من إله بیلدیم کی، اۏنون هر ایکی آیاغېنې کسیبلر. سۏنرا دایه منه دئدی کی، یۏخ، آنجاق ساغ آیاغېنې کسیبلر، سۏل آیاغې چۏخدان، اوشاق‌لېقدان کسیلیب. ایچینده ده زده‌لر واردې. اۏنو اۆچ دفعه یاردېلار، بیر نئچه باغېرساغېنې کسیب چېخاردېلار، سۏنرا داها نه‌لری’سه… اۏ هم ده یانمېشدې. چۏخ یانمېشدې. همشیره، دئیه‌سن، چۏخ دانېشدېم. اۏنسوز دا اؤز چکدیڲین بس دیر، دردینی آرتېرمایېم قۏی.
دئمک، ایندی طاریقین آیاق‌لارې یۏخ دېر. تکجه بَدَنی، ایکی کسیلمیش آیاقلا. اۏ، آیاق‌سېز دېر. لئیلا بو قۏرخولو اۏبرازې یاددان چېخارتماغا، اونوتماغا اومودسوزجا‌سېنا جهد‌لر إتدی. اوزاقلاش بوردان، لئیلا، اوزاقلاش. قاپې‌دان، پنجره‌دن چېخ، یاستې داملې إولرین، بازار‌لارېن، شَهَرین اۆستۆند‌ن کئچ، دۏلاشېق، دار دؤنگه‌لردن کئچیب قوملو سارای‌لارا پناه آپار…
– اۏنا تئز-تئز آغرې‌کسیجی ایڲنه ووروردولار. آما هردن درمان‌لار إتکی‌سینی ایتیریر، تزه‌سی ایسه هله وورولموردو. باخ اۏندا من اؤز یئریمدن اۏنون’لا دانېشېردېم. من اۏنا دئدیم کی، کیمَم، هارادان گلمیشَم. منه إله گلدی کی، اۏ، چۏخ سئویندی، اۏ اؤز یئرلی‌سینی تاپمېشدې، اؤزۆنه هم‌وطن تاپمېشدې.
أن چۏخ دا من دانېشېردېم. اۏ، چتین‌لیک’له دانېشېر، دۏداق‌لارېنې گۆج’له ترپه‌دیردی. من اۏنا قېز‌لارېم حاقدا، پئشاوارداکې إویمیز حاقدا، إویمیزین آرخاسېندا باجاناغېم’لا تیکدیردیڲیمیز بالکۏن حاقدا دانېشېردېم. دئدیم کی، کابولداکې دۆکان‌لارېمې ساتدېم، ایندی گئدیرم کی، بعضی کاغېذ-کوغوزو دا دۆزَلدیم. صؤحبَتیم گۆنده‌لیک قایغې‌لاردان ایدی، آما هر حالدا، إله بیلیرم، اۏنون فیکرینی ساخلایېردېم.
اۏ دا هردن دانېشېردې. بعضی سؤز‌لرینی آیېرد إتمک اۏلماسا دا، باشا دۆشۆردۆم اۏنو. اۏ، هارادا یاشادېغېندان دانېشېردې. إولریندن، قزنه‌ده یاشایان عمی‌سیندن، آناسې‌نېن نئجه داد‌لې یئمک‌لر پیشیردیڲیندن، آتاسې‌نېن آککۏردئۏندا نئجه یاخشې چالما‌سېندان دانېشېردې.
آما أن چۏخ سَندَن دانېشېردې. دئییردی کی… گؤرۆم نئجه دئییردی، هه، دئییردی کی، سن اۏنون اوشاق‌لېق خاطیره‌سیسن. منجه، سنی چۏخ ایسته‌ییردی اۏ. درحال گؤرۆنۆردۆ. آما دئییردی، یاخشې کی، سن اۏرادا یۏخسان، یاخشې کی، سن اۏنو بو حالدا گؤرمۆرسَن.
لئیلا‌نېن قېچ‌لارې یئنه کئییدی، إله بیل دؤشه‌مه‌ڲه یاپېشمېشدې، یا دا وۆجودونون بۆتۆن قانې آخېب گئتمیشدی. آما خیا‌لې اوزاق‌لار‌دا ایدی. فیکری، سۆرعتینی آرتېران مرمی کیمی اوزاق‌لارا اوچوردو، کابولدان اۏ یانا، قهوه‌یی تپه‌لرین، یۏوشانلې دۆز‌لرین، اوزاق‌لار‌دا بۏی وئرَن سیلسیله چهرایې قایا‌لارېن، قار‌لې داغ‌لارېن اۏ اۆزۆنه… اوچوردو.
– من اۏنا دئیَنده کی کابولا گئدیرم، خواهیش إتدی کی، سنی آختارېب تاپېم. سنه دئییم کی، اۏ داییم سَنین حاققېندا فیکیرلَشیر. سَنین اۆچۆن دارېخېر. من اۏنا سؤز وئردیم، بیلیر‌سن، اۏ، منیم چۏخ خۏشوما گلیردی. آچېغې، اۏ چۏخ یاخشې اۏغلان ایدی، أصل کیشی ایدی.
عبدۆل شریف جیب دستمالې ایله آلنې‌نېن ترینی سیلدی.
– بیر دفعه گئجه قفیلدن اۏیاندېم، – اۏ داوام إتدی، عئینی واختدا بارماغېن‌دا‌کې نیشان اۆزۆڲۆنۆ فېرلاتماغا باشلادې، – هر حالدا، گئجه ایدی،
دئیه‌سن، چۆنکی اۏرا‌لاردا گئجه ایله گۆندۆزۆ بیر آز آیېرماق اۏلمور. پنجره یۏخ دېر. سَحَردی، یۏخ’سا آخشام‌چاغې، بیلمک اۏلمور. اۏیاندېم، گؤردۆم کی، پالاتا‌دا نه‌سه بیر سَس-کۆی، قارېشېق‌لېق وار. هم ده منه یوخو ایڲنه‌سی وورولموشدو، بو حالدا یوخو ایله گرچه‌ڲی آیېرماق دا چتیندی بیر آز. یادېمدا قالا‌ن اۏ دېر کی، حکیم‌لر اۏنون یاتاغې یان-یؤوره‌سینده فېرلانېر، هیجان’لا دانېشېر، گاه بو درمانې، گاه اۏ ایڲنه‌نی ایسته‌ییردیلر. دؤشه‌مه‌ده ایشلَنمیش شپریس‌لر آتېلېب قالمېشدې.
سَحَر آچېلاندا گؤردۆم کی، اۏنون یاتاغې بۏش دېر. دایه‌دن سۏروشدوم، دئدی کی، اۏ، چۏخ دؤزۆملۆ آپاردې اؤزۆنۆ، سۏن قۆوّه‌سینه‌جن چارپېشدې.
لئیلا دومان چؤکمۆش باخېش‌لارې آراسېندان گؤردۆ کی، عبدۆل شریف باشېنې یئلله‌ییر. اۏ، هر شئیی باشا دۆشدۆ. هر شئیی. اۏنسوز دا بو آدامې گؤرَن کیمی اۆره‌ڲینه داممېشدې کی، اۏ، نه خبر’له گلیب.
– ایلک اؤنجه إله فیکیرلَشیردیم کی، هئچ سن آددا آدام یۏخ دېر، – عبدۆل شریف دئییردی. – إله حئساب إدیردیم کی، بو، مۏرفی وورولموش آدامېن فانتئزیسی دیر. بلکه ده اؤزۆم دۆشۆنۆردۆم کی، سن یۏخسان، یانې، اۏلماسان یاخشې دېر. بیلیر‌سن، آدام‌لارا پیس خبر وئرمکدن زهلم گئ دیر. آما اۏنا سؤز وئرمیشدیم. بیر ده کی، دئدیڲیم کیمی، اۏندان خۏشوم گلمیشدی. بیر نئچه گۆن قاباق بورایا گلدیم. سنی سۏراقلاماغا باشلادېم. قۏنشولار بو إوی گؤرسَتدیلر، سۏنرا دا باش وئرمیش فلاکتی، آنا-آتالارې‌نېن باشېنا گلَن قضيّه‌نی دانېشدېلار. باش وئرَن‌لری إشیدندن سۏنرا فیکریمدن داشېندېم. سنه نئجه دئیه‌جَکدیم؟ دئییردیم، سَنین اۆچۆن لاپ آغېر اۏ‌لار، دردی‌نین اۆستۆنه درد گلر. کیم اۏلسا، دؤزمز بونا…
عبدۆل شریف ماسانېن اۆستۆند‌ن ألینی اوزادېب لئیلا‌نېن دیزی اۆسته قۏیدو.
– آما من قایېتدېم. حئساب إدیرم کی، اۏ، بۆتۆن بونلارې سَنین بیلمه‌ڲینی ایسته‌ییردی. اینانېرام کی، اۏ، بئله ایسته‌ییردی. آما منی باغېشلا… إله بیلیرم…
لئیلا داها قولاق آ‌سا بیلمیردی. پنجشیردن بَلیرسیز بیر آدامېن گلیب قارداش‌لارې أحمد’له نورون اؤلۆم خبرینی وئردیڲی گۆن یادېنا دۆشدۆ. بیر آندا قدّی أڲیلمیش آتاسې‌نېن آغارمېش بَنیزینی، بونلارې إشیدینجه آناسې‌نېن یومروغو ایله آغزېنې قاپادېغېنې خاطېرلادې. لئیلا اۏندا گؤرمۆشدۆ کی، آنا‌سې همین گۆن گئجه پالتارېندا هؤولناک دوروب آشاغې گلمیشدی. چۏخ قۏرخسا دا، آناسې‌نېن ایتکیسی اۏنا إله ده إتکی إتمه‌میشدی. ایندی ایسه باشقا بیر بَلیرسیز آدام باشقا بیر اؤلۆم خبری گتیر‌میشدی. بو نه ایدی؟ ایندی نؤوبه اۏنا چاتمېشدې؟ آناسې‌نېن ایضطیراب‌لارېنا لاقئید قالدېغېنا گؤره ایندی اۏنا جزا وئریلیردی؟
اۏ واخت آنا‌سې تیر-تاپ یئره یېخېلدې، بایېلدې، اینیلده‌دی، ساچ‌لارېنې یۏلدو…
آما لئیلا هئچ بونو دا إله‌یه بیلمه‌دی. اۏ، گۆج’له ترپه‌نیردی. أل-قۏلو قېج اۏلموشدو إله بیل. اۏتوردوغو یئرده‌جه قالمېشدې. أل‌لری دیزلری‌نین اۆستۆنده، باخېش‌لارې دالقېن، فیکری سرگردان. خیا‌لې اوزاق‌لارا اوچوردو… اۏ یئرده کی، آرپا زمی‌لری گؤڲه‌ریر، چای سو‌لارې شېرېلدایېر، پایېزېن أوّل‌لرینده آغاج‌لاردان قۏپان مین‌لر’له یومشاق لیف هاوا‌دا اوچوشور، آدامېن اۆز-گؤزۆنه یاپېشېردې… اۏ دېر، بابی آکاسییا آغاجې‌نېن آلتېندا کیتاب اۏخویور، جانلې طاریقسه قۏل‌لارېنې سینه‌سینده چارپازلایېب مۆرگۆله‌ییر… لئیلا آیاق‌لارېنې سرین سویا ساللایېب… گؤر نئجه آرزې‌لارې واردې؟ یوخارېدا، باش‌لارې اۆستده گۆنَش شۆعاع‌لارې‌نېن یاندېرېب-بَرکیتدییی قایا‌لاردان یۏنولموش قدیم آللاه‌لارېن سرت نظر‌لری…
29.
مریم
تأسّۆف إدیرم، – رشید لئیلایا دئدی. عئینی زاماندا، مریمه باخما‌زدان آروادې‌نېن ألیندن ماستاوا11 دۏلو قابې آلدې. – من بیلیردیم، سیز چۏخ یاخېن… دۏست ایدینیز. هر زامان بیر یئرده، لاپ اوشاق یاش‌لارېندان. باش وئرَن‌لر، ألبتّه، دَهشَتلی دیر. نه قَدَر بئله أفغان جاوان‌لارې هلاک اۏلور ایندی…
اۏ، لئیلادان گؤزۆنۆ چکمه‌دن غئیض’له ألینی یئلله‌دی، مریم مندیلی أرینه وئردی.
نئچه ایل‌لر ایدی کی، مریم، باخ، بئله‌جه اۏنون نئجه یئدیڲینه باخېر: نئجه چئڲنه‌ییر، بارماق‌لارې ایله دۆڲۆنۆ نئجه یومرولایېب آغزېنا قۏیور، اۏ بیری ألی‌نین آرخا‌سې ایله آغزېندان، دۏداق‌لارېندان دۆڲۆ‌لری سیلیردی. بئله‌جه، اۏ، ایل‌لر’له باشېنې یوخارې قالدېرمازدان، دینمَزدن، دانېشمازدان یئییر، یالنېز نه ایسه بَڲنمه‌ینده، ایراد بیلدیرَنده ناراضې سَسی إشیدیلیردی، یا “بیر آز دا چؤرک”، یا دا “بیر آز دا سو” ایسته‌ییردی. ایندی اۏ، قاشېق’لا یئییردی. مندیل ایشله‌دیردی. “لۆطفَن” سؤزۆ ایله مۆراجیعت إدیردی. هم ده تئز-تئز دانېشېردې. دیل بۏغازا قۏیمازدان، هَوَس’له دانېشېردې.
– مندن سۏروشسا‌لار، دئیَردیم کی، آمریکالې‌لار سَکسَنینجی ایل‌لرده حیکمتیارا ناحاق سیلاح وئریبلر. سۏوئت‌لره قارشې ووروشماق اۆچۆن مکی اۏنا نه قَدَر سیلاح وئریب. سۏوئت‌لر آرتېق گئدیب، آما سیلاح‌لار هله ده اۏنون
ألینده دیر. ایندی ده اۏ، بو سیلاح‌لارې سَنین آنا-آتالارېن کیمی گۆناه‌سېز آدام‌لارا قارشې چئویریر. آدېنې دا جیهاد قۏیور. بو کی آدامې أله سالماق‌دېر! قادېن‌لارې، اوشاق‌لارې اؤلدۆرمک’له جیهادېن نه ایلگی‌سی وار؟ یاخشې اۏلاردې کی، مکی کۏماندیر
مسعودا سیلاح وئره’یدی.
تعجّۆبدن مریمین قاش‌لارې قالخدې. کۏماندیر مسعود؟ مسعودو سؤیَن رشید دَڲیلدی؟ رشید دئمیردی کی، مسعود خایین و کۏمۏنیستدیر؟ هه ده، مسعود آخې تاجیک دیر. لئیلا کیمی.
– باخ، بو آدام هر جۆر حؤرمَته لاییق دیر. أصل أفغان دېر. صۆلح و أمین-آمان‌لېق یارادېلماسېندا چۏخ ماراقلې دېر.
رشید چیڲین‌لرینی چکیب کؤکسۆنۆ اؤتۆردۆ:
– آمریکا‌لار بیزیم’له آز ماراقلانېرلار. اۏنلارېن نه‌یینه گَرَکدی پوشتون‌لار، خزر‌لر، تاجیک‌لر، اؤزبک‌لر بیر-بیرینی قېرېر؟ اۏنلار هئچ بو میللت‌لری بیر-بیریندن آیېرمېرلار دا. آمریکا‌لاردان بیزه کؤمَک یۏخ دېر. ایندی کی سۏوئت‌لر داغېلېب، آمریکا‌لارېن نه‌یینه لازېمېق بیز؟ بیز اؤز ایشیمیزی گؤردۆک،
اۏنلار اۆچۆن أفغانېستان بیر قۏزا دَڲمز ایندی. کۏبود سَسلَنسه ده، محض بئله دیر. إله دَڲیل، لئیلاجان؟
قېز دۏداغې آلتدا نه‌سه آنلاشېلماز بیر شئی دئدی، قابېنداکې أت یومروسونو اۏ یان-بو یانا چئویرمه‌ڲه باشلادې.
رشید خئیلَک راضې‌لېق’لا باشېنې یئلله‌دی، إله‌بیل کی، چۏخ بیلگه بیر سؤز إشیتمیشدی.
مریم باخېش‌لارېنې کنارا چئویردی.
– بیلیر‌سن، سَنین آتان’لا – آللاه اۏنا رحمت إله‌سین – سَنین آتان’لا من بئله شئی‌لری تئز-تئز مۆذاکیره إدیردیک. اۏندا سن هله دۏغولمامېشدېن. سیاسَتدن، کیتاب‌لاردان دانېشېردېق. دۆزدۆ، مریم؟ یادېنا گلیر؟
مریم ایستیکاندان سو ایچمک’له اؤزۆنۆ مشغول گؤرسَتدی.
– نه ایسه، بیردن بئله سیاسی صؤحبَت‌لر’له سَنین زهلنی تؤکه‌رَم…
بیر آز سۏنرا مریم مطبخده قاب‌لارې یویارکن ایچینده بیر حیرص، بیر آجېق باش قالدېردې. مسأله اۏندا دَڲیلدی کی، رشید نه دئدی، نئجه یالان‌لار دئدی، نئجه
یالاندان جانېیانانلېق إله‌دی. هئچ ایش اۏندا دا دَڲیلدی کی، لئیلانې داغېنتېلار آلتېندان قازېب چېخارتدېغې گۆندن بری مریمه أل قالدېرمامېشدې.
مسأله اۏندا ایدی کی، بۆتۆن بونلارې رشید هانسې’سا بیر نيَّت’له، قصدَن إدیردی. تاماشا قورموشدو. آیدېن گؤرۆنۆردۆ کی، اۏ، قېز‌دا بیر تأثّۆرات اۏیاتماق ایسته‌ییر. بیج‌لیک’له، ساختا قایغې‌کئش‌لیک’له اۏنون خۏشونا گلمک، اۏنو حئیرت‌لَندیرمک ایسته‌ییردی.
بیردن-بیره مریم آنلادې کی، اۏنون شۆبهه‌لری أساس‌سېز دَڲیل. قفیلدن و دَهشت’له باشا دۆشدۆ کی، اۏ بو یۏل’لا لئیلانې دیله توتور، أله آلېر. یۏخ’سا اۏنون بو حرکتینی داها نئجه یۏزماق اۏلاردې؟
نهایت، بیر آزدان عصب‌لرینی بیرتَهَر ساکیت‌لَشدیریب، رشیدین اۏتاغېنا گئتدی.
اۏ، سیقار یاندېرېب ساکیتجه دئدی:
– نییه ده یۏخ؟
مریم باشا دۆشدۆ کی، پیس یئرده یاخالانېب. هر حالدا، دومانلې دا اۏلسا، اومود إدیردی کی، رشید بونو اینکار إده‌جک، تعجّۆب‌لنه‌جک، هله بلکه ده حیرص‌لَنه‌جک – گؤر مریم نه فیکیرلَشیر؟ اۏندا اۆستۆنلۆک اۏنون طرفینده اۏلاردې، أرینی اوتاندېرا بیلَردی لاپ. آما رشیدین ساکیتجه هر شئیی بۏینونا آلما‌سې، بو حاقدا عادی بیر شئی کیمی دانېشماسې مریمین أل-قۏلونو باغلادې.
– گل اۏتور، – رشید دئدی. یاتاغېندا، آرخا‌سې دووارا طرف سره‌لنمیشدی.
– گل اۏتور، یۏخ’سا اۆره‌ڲین گئده‌جک، یېخېلېب باشېنې پارتلاداجاقسان.
مریم بیرتَهَر اؤزۆنۆ یاتاغې‌نېن یانېندا قۏیولموش قاتلاما اۏتورقایا یېخدې.
– اۏ کۆل‌قابېنې منه وئر، زحمت اۏلماسا، – رشید دئدی. مریم کۆل‌قابېنې اۏنا وئردی.
ایندی رشیدین یاشې آلتمېشدان یوخارې اۏلاردې، آما أصلینده، نه‌اینکی
مریم، هئچ رشید اؤزۆ ده دقیق یاشېنې بیلمیردی. جۏد ساچ‌لارې آغارمېش، آما إله اؤنجه‌کی کیمی سېخ ایدی، بۏغازېندا قېرېش‌لار عمله گلمیش، گؤزلری‌نین آلتې تولوقلانمېشدې. یاناق‌لارېنېن أتی گئتمیش، یاستېلانمېشدې بیر آز. سَحَرلر بئلینی دۆزَلدیب یوخودان دوروردو. آما ساغلام، إنلی چیڲین‌لری، مؤحکَم بَدَنی، گۆجلۆ أل‌لری، اؤزۆندن قاباق اۏتاغا گیرَن یئکه قارنې إله اؤنجه‌کی کیمی ایدی.
عۆمومییَّت’له، مریمه إله گلیردی کی، یاشانمېش ایل‌لر اۏنا رشیددن داها چۏخ إتکی إدیب.
– بیز بو دورومو قانونیلشدیرمه‌‌لی‌ییک، – اۏ دئدی. سۏنرا قارنې اۆسته قۏیدوغو کۆلقابې‌نېن یئرینی راحاتلادې. دۏداق‌لارې‌نېن ایریشمه‌سی گؤزدن قاچمادې. – آدام‌لار نه دئیَر؟ عایېب دېر. أرسیز، جاوان بیر قادېن منیم إویمده. منیم آدېما یاراشماز. إله اۏنون دا. بیلمک ایسته‌سن، سَنین ده.
– بو اۏن سککیز ایلده، – مریم دئدی، – سَندَن هئچ نه خواهیش إتمه‌میشم. هئچ بیرجه دفعه ده. آما ایندی خواهیش إدیرم.
رشید سیقارېن تۆستۆسۆنۆ ایچینه چکیب یاواش-یاواش بوراخدې.
– أڲر بونو دئییرسن‌سه، اۏ بورادا إله-بئله قالا بیلمَز. من اۏنو بورادا إله بئله‌جه ساخلایېب، یئدیریب-گئیدیره بیلمه‌رَم. من قېرمېزې خاچ جمعيّتی دَڲیلم، مریم.
– آخې…
– آخې نه؟ نه؟ دئییرسن، چۏخ جاوان دېر؟ اۏنون اۏن دؤرد یاشې وار. داها اوشاق دَڲیل. یادېنا سال، سَنین اۏن بئش یاشېن واردې. من دۏغولاندا آنام اۏن دؤرد یاشېندا اۏلوب. اۏن اۆچ یاشېندا أره گئتمیشدی.
– من… من بونو ایسته‌میرم، – مریم نیفرت و اومودسوز‌لوق ایچینده گۆج’له دئیه بیلدی.
– بونو سن دئیه بیلمَز‌سن. بونو اۏ و من حَلّ إده بیله‌ریک.
– منیم ده یاشېم کئچیب.
– اۏ چۏخ جاوان دېر، سن ایسه آرتېق قۏجاسان. نه اۏلسون؟
– دئییرَم، منیم یاشېم چۏخ کئچیب. سن ایندی منه قارشې بئله داورانا بیلمَز‌سن، – مریم یومروق‌لارېنې إله سېخدې کی، أل‌لری أسمه‌ڲه باشلادې. –
بۆتۆن بو ایل‌لردن سۏنرا منی گۆلۆنج إتمک…
– دراماتیکلشدیرمه…. بو، عادی بیر شئی دیر، سن ده بونو بیلیر‌سن. منیم دۏست‌لارېم وار کی، هره‌سی‌نین ایکی، اۆچ، دؤرد آروادې وار. سَنین آتانېن دا اۆچ آروادې واردې. بیر ده کی، تانېدېغېم کیشی‌لرین چۏخو منیم ایندی إتمک ایسته‌دیڲیمی چۏخدان إله‌ییب. بیلیر‌سن کی، بو، دۏغرو دېر.
– من بونا ایجازه وئرمیرَم.
رشید بیر آز پرت اۏلسا دا، گۆلۆمسۆندۆ.
– باشقا بیر واریانت دا وار، – اۏ، بیر آیاغې‌نېن جۏد دابانې ایله اۏ بیری آیاغېنې قاشېیا-قاشېیا دئدی. – قۏی چېخېب گئتسین. قاباغېنې توتمارام. آما چۏخ‌مو اوزاغا گئده بیلَر؟ سوسوز، یئمکسیز، جیبینده پول یۏخ. هر طرفده گۆلـله، مرمی یاغېشې. نئجه بیلیر‌سن، لاپ بونلار اۏلماسا بئله، اۏنو درحال اۏغورلایېب زۏر’لایاجاقلار، بۏغازېنې کسیب یۏل یانېندا بیر خندیه آتاجاقلار.
اۏ اؤسکۆردۆ، آرخاسېندا‌کې یاستېغې دۆزَلتدی.
– یۏل‌لار چۏخ قۏرخولودور. اینان منه، مریم. هر دؤنگه‌ده قان‌ایچن‌لر، باندیت‌لر وار. اۏنلار فۆرصَتی ألدن وئرمزلر، بیلیرم. توتاق کی، مؤعجۆزه سۏنوجوندا اۏ، بیرتَهَر گئدیب چېخدې پئشاوارا. بس سۏنرا؟ تَصَوّۆر إله‌ییرسن، قاچقېن‌لار دۆشرگه‌سی نه دئمک دیر؟
رشید سیقار تۆستۆسۆنۆن آرخاسېندان مریمه گؤز یئتیردی.
– آدام‌لار کارتۏن قوطولاردا یاشایېرلار. آج‌لېق، جینایتکار‌لار، وَرَم، دیزئنتئرییا… قېش ایسه قاپېنې دؤیۆر. آدامې دۏندوران شاختا. جیڲر‌لرینه سۏیوق دَڲر، والسّلام. آدام‌لار دۏنور‌لار اۏر‌دا. اۏ دۆشَرگه‌‌لر شاختا‌لې قه-بیریستانلېقدې. – ألینی هاوا‌دا یئل‌له‌ییب داوام إتدی. – ألبتّه، اۏ، پئشاوارداکې فاحیشه‌خانا‌لارېن بیرینده اؤزۆنه ایستی بیر یئر تاپا بیلَر. إشیتدیڲیمه گؤره، اۏرادا بئله یئرلر چۏخ دېر. بئله گؤزَل قادېن اؤز صاحابېنا عمللی-باشلې قازانج گتیرَر. یۏخ’سا إله دَڲیل؟
رشید کۆل‌قابېنې تومبانېن اۆستۆنه قۏیوب آیاق‌لارېنې یاتاقدان ساللادې.
– منه باخ، – بو دفعه اۏنون سَسی غالیب گلمیش آدامېن سَسی کیمی تَکَبّۆرلۆ چېخدې. – من بیلیردیم کی، سن إعتیراض إده‌جکسن. سنده، دۏغرودان، تقسیر گؤرمۆرَم. آما اؤزۆن گؤرۆر‌سن کی، نه باش وئریر. اینان، مریم، بئله یاخشې دېر. اۏ سنه إوده کؤمَکچی اۏلاجاق، هم ده اؤزۆنه سېغېناجاق تاپاجاق. إوی و أری اۏلماق ایندیکی دؤورده بؤیۆک ایش دیر. گؤرمه‌میسَن کی، دول آرواد‌لار هامېسې کۆچه‌لرده یاتېر؟ اۏنلار بئله بیر فۆرصَتی ألدن وئرمزدیلر. أصلینده، بو…
منیم طرفیمدن چۏخ عالی‌جَناب، تمَنّاسېز بیر نيَّتدیر!
اۏ ایریشدی.
– هله بونا گؤره منه مئدال دا دۆشۆر، – دئدی.
آخشام‌طرفی مریم بونلارې لئیلایا دئدی.
قېز خئیلَک سوسدو، هئچ نه دئمه‌دی.
– اۏ، سَحَره جاواب گؤزله‌ییر، – مریم دئدی.
– لاپ ایندی اۏلسون، – لئیلا دئدی. – من راضې‌یام. 30.
لئیلا
إرته‌سی گۆن لئیلا یاتاقدان قالخمادې. سَحَر اۏ هله یاتاغېندا ایکن رشید
قاپې‌دان باشېنې ایچه‌ری سالېب دئدی کی، دَللـه‌ڲه گئ دیر. گۆن‌اۏرتایا یاخېن رشید دَللَکدن قایېداندا لئیلا هله ده یاتاقدا ایدی. رشید تزه قېرخېلمېش باشېنې، بیر آز نیمداش، آما تزه گؤرۆنن میل-میل کۏت‌شالوارېنې و آلدېغې نیشان اۆزۆڲۆنۆ لئیلایا گؤرسَتدی. قېزېن یانېندا، یاتاقدا اۏتوردو، نۆماییش إتدیریرمیش کیمی کیچیک قوطونون لئنتینی یاواش-یاواش آچدې، ایچیندن اۆزۆڲۆ چېخارتدې. دئدی کی، مریمین نیشان اۆزۆڲۆنۆ ساتېب، بونو آلېب.
– اۏنا اۏنسوز دا لازېم دَڲیل. اینان منه. هئچ بیلمه‌یه‌جک ده.
لئیلا یاتاغې‌نېن اۏ بیری کنارېنا چکیلدی. آشاغې مرتبه‌دن نه‌سه اۆتۆله‌ین مریمین هه‌نیری گلیردی.
– اۏ، بو اۆزۆڲۆ چۏخدان تاخمېر، – رشید دئدی.
– لازېم دَڲیل، – لئیلا اۆرکک سَسله إعتیراض إتدی. – بئله ایسته‌میرم. قایتار بو اۆزۆڲۆ.
– قایتارېم؟ – رشیدین صیفَتیندن بیر غضب کؤلگه‌سی کئچدی. اۏ گۆلۆمسۆندۆ. – اۆزۆڲۆن اۆستۆنده نه قَدَر ده پول وئرمیشَم. اؤزۆ ده ناغد. بو، داها یاخشې اۆزۆکدۆر، ییرمی ایکی کارات‌لېق قېزېلدان. بیر باخ، نئجه آغېر دېر. گؤتۆر. ایسته‌میرسن؟ – اۏ، قوطونو باغلادې. – گَرَک گۆل ده آلېم. قشنگ اۏ‌لار. گۆل‌لری سئویرسن؟ أن چۏخ هانسې گۆلۆ سئویرسن؟ قېزچیچه‌ڲی یاخشې دېر؟ یۏخ’سا زانباق؟ بلکه یاسمن؟ گۆل-چیچک لازېم دَڲیل؟ یاخشې! بیلمیرَم، نه خۏشونا گلیر. دئییرَم، بلکه… من بورادا، دئه-مازانقدا بیر دَرزی تانېیېرام. صاباح اۏنون یانېنا گئدیب سنه یاراشان پالتار دا آلارېق.
لئیلا باشېنې بولادې.
رشید تعجّۆب‌لَندی.
– من یالنېز ایسته‌ییردیم کی، مۆمکۆن قَدَر تئز اۏلسون – لئیلا دئدی.
رشید ألینی اۏنون بۏینونا قۏیدو. لئیلا ایختییارسېز سېخېلدې، بیر آز گئری چکیلدی. بَدَنینی دالایان جۏد، یۆن بیر سویتئری چېلپاق بَدَنینه گئییرمیش کیمی بیر حیسّ کئچدی قېزېن وۆجودوندان.
– هه؟
– ایسته‌ییردیم کی، مۆمکۆن’سه، لاپ تئز اۏلسون.
رشیدین آغزې آچېلا قالدې، سارې دیش‌لری گؤرۆندۆ.
– دئمک، سن ده تله‌سیرسن، – تکجه بونلارې دئدی.
عبدۆل شریف گلمزدن قاباق لئیلا قرارا آلمېشدې کی، پاکیستانا گئتسین. ایندی فیکیرلَشیردی کی، حتتا عبدۆل شریف بو خبری وئرَندن سۏنرا دا اۏ، پاکیستانا گئده بیلَردی. تکی بو یئرلردن اوزاق اۏلسون. هارا اۏلور-اۏلسون، تکی هر دؤنگه‌سینده تَله قورولان، هر کۆچه‌سینده ایبلیس گیزله‌نَن بو شَهَردن اوزاقلاشسېن. لاپ تهلۆکه‌لی اۏلسا دا، گئدردی.
آما قفیلدن بَللی اۏلدو کی، هئچ یانا گئده بیلمَز.
اؤزۆ ده گۆندن-گۆنه شیدَّت إدَن بو قوسماغې’یلا.
دؤش‌لری ده شیشمکده ایدی.
هر حالدا، بۆتۆن بو قارېشېقلېغا باخمایاراق، اؤزۆ ده بیلیردی کی، آی‌باشې واختېندان کئچیب.
لئیلا اؤزۆنۆ قاچقېن دۆشرگه‌سینده تَصَوّۆر إتدی: چېلپاق بیر دۆزۆن اۏرتاسېندا مین‌لر’له چادېر، آدامېن ایلیڲینه ایشله‌ین شاختا‌لې کۆلَک… بو چادېر‌لاردان بیرینده اۏنون کؤرپه‌سی، طاریقین اوشاغې، گؤم-گؤڲ گؤیرمیش، جان‌سېزلامېش، دۏداق‌لارې قوروموش، دری‌سی خال-خال اۏلموش چاغا… هئچ تانېمادېغې آدام‌لار اۏنون مئییتینی یویور، سارې بیر أسگییه بۆکۆر، تعجّۆب’له باخان قوزغون‌لارېن گؤزۆ قارشېسېندا تۏرپاغا باسدېرېر‌لار.
ایندی اۏ، نئجه قاچا بیلَردی؟
لئیلا دۏست‌لارېنې، دۏغما‌لارېنې یادېنا سالدې. أحمد’له نور اؤلۆب، حصینه هارا’سا کؤچۆب گئدیب، قیتی ساغ دَڲیل، آنا‌سې، بابی یۏخ دېر. ایندی ده طاریق…
آما، گؤر نه مؤعجۆزه دیر، هر حالدا، کئچمیش یاشامېندان نه‌سه قالېب، اۏنو
– ایندیکی تک-یالقېز لئیلانې اؤنجه‌کی لئیلایا باغلایان نازیک بیر تئل قالېب…
طاریقین کیچیک بیر پارچاسې اۏنون ایچینده قالېب… کیچیک أل‌لری’له، بؤیۆین، اینکیشاف إدَن أل‌لری’له… بیر گۆن دۏغولاجاق یَقین …
لئیلا اۏنو طاریقه، کئچمیش یاشاما باغلایان بو یئگانه تئلی قېرا بیلَردی‌می؟ تئز ده قرار قبول إتدی. طاریق’له بیرلیکده‌‌لیڲیندن آلتې هفته کئچیردی. بیر آز دا کئچسه، رشید شۆبهه‌لَنه بیلَردی.
بیلیردی کی، اۏنون إده‌جه‌ڲی شئی لیاقت‌سیزلیک دیر. أخلاق‌سېز‌لېقدېر، رۆسوایچې‌لېق دېر، آبرې‌سېزچې‌لېق دېر. خۆصوصَن، مریمه قارشې حاق‌سېز‌لېق دېر. آما اۏنون بطنینده‌کی کؤرپه گیله‌مئیوه کیمی اوفاجېق اۏلسا بئله، لئیلا آرتېق بیلیردی کی، آنا بیر چۏخ شئی‌لری قوربان وئرمه‌لی دیر. لیاقت یالنېز ایلک واخت‌لاردا بیرینجی یئرده دورور.
اۏ، بیر ألینی قارنې اۆسته قۏیوب گؤزلرینی یومدو.
لئیلا سَس‌سیز-سمیرسیز کئچن مراسیمین یالنېز فراقمئنت‌لرینی خاطېرلایېردې. رشیدین کۏت‌شالوارېندا کِرِم بولاشېغې. اۏنون ووردوغو تۆند عطیر اییی. خیرتدیی‌نین اۆستۆنده اۆلگۆج تییه‌سی‌نین تزه کسیڲی. سیقاردان سارالمېش بارماق‌لارېن اۏنون بارماغېنا اۆزۆک تاخماسې. یازمایان قلم. تزه قلم گتیریرلـر. نیکاح مۆقاویله‌سی. اۏنلار ایمضالایېرلار – رشید اینام’لا قۏل چکیر، اۏ ایسه ألی أسه-أسه. دوعا إله‌ییرلر. گۆزگۆ. گۆزگۆده لئیلا ایلک دفعه گؤردۆ کی، رشید کیرپیک‌لرینه أل گزدیریب.
مریم ده اۏتاقدا دېر. هئچ اۆره‌ڲینجه دَڲیل بو نیکاح. لئیلا اۏنون گؤزلرینه باخا بیلمیر.
. . .
همین گئجه رشیدین سۏیوق یاتاغېنا اوزاناندا لئیلا أسیم-أسیم أسیردی. رشید پرده‌لری سالېب، اۏنون کؤینه‌ڲی‌نین دۆڲمه‌لرینی تَلَسمَزدن آچاندا قېزېن جانېنې قۏرخو آلمېشدې. سۏنرا رشید قېزېن شالوارې‌نېن کمرینی آچدې. بارماق‌لارې رشیدین سؤزۆنه باخمېردې. اؤز کؤینه‌ڲی‌نین دۆڲمه‌لری ایله خئیلَک أللَشدی. اۏ سۏیوندوقجا لئیلا اۏنون قابارېق سینه‌سینه، سینه‌سینده، چیڲین‌لرینده، قۏل‌لارې‌نېن آلتېندا سېخ و آغارمېش تۆک‌لرینه، ساللاق قارنېنا، گؤڲ دامارلې گؤبه‌ڲینه باخېردې… حیسّ إتدی کی، رشیدین ده باخېش‌لارې اۏنون بۆتۆن بَدَنینی گؤزدن کئچیر دیر.
– آللاه کؤمه‌ڲیم اۏلسون، من سنی سئویرَم، – رشید دۏداق‌آلتی مېزېلداندې.
دیش‌لری بیر-بیرینه دَڲه-دَڲه لئیلا اۏندان خواهیش إتدی کی، ایشېغې سؤندۆرسۆن.
بیر آزدان، لئیلا رشیدین یاتدېغېنا أمین اۏلاندان سۏنرا ألینی اوزادېب دؤشه‌ڲین آلتېندا گیزلَتدیڲی پېچاغې گؤتۆردۆ. پېچاقلا شهادت بارماغېنې چرتدی. سۏنرا پتونو قالدېرېب بارماغېنې ملَفه‌نین اۆستۆنه توتدو. بارماغې‌نېن قانې بیر آز أوّل یاتدېق‌لارې یئری قېزارتدې.
31.
مریم
گۆندۆزلر مریم، دئمک اۏ‌لار کی، لئیلانې گؤرمۆردۆ. یوخارېدان إشیتدیڲی یاتاق جېرېلتې‌سې، آددېم سَس‌لری، حاماما آتېلان سویون شاپپېلتې‌سې، یا دا ایستیکانا دَڲَن قاشېق سَسی لئیلانې اۏنون یادېنا سالېردې. هردن پیلله‌کن‌لرده گؤرۆنن قېز تئز ده کؤلگه کیمی یوخارېدا یۏخا چېخېردې.
هردن ده اۆز-اۆزه گلمه‌لی اۏلوردولار. پیلله‌لرده، کۏریدۏر‌دا، مطبخده، یا دا حَیَطدن إوه گلنده قاپې آغزېندا قارشې-قارشېیا گلیردیلـر. بو سایاق قارشېلاشاندا گرگین آن‌لار یاشانېردې. یا دا لئیلا شیفۏنئردن هانسې’سا بیر پالتارې گؤتۆرۆر، یاواشدان عۆذر ایسته‌ییر، تئز ده اوزاقلاشېردې. مریم دینمَزجه اۏنا باخېر، یاناق‌لارېنېن آزاجېق قېزاردېغېنې حیسّ إدیردی. بعضن لئیلادان رشیدین اییی گلیردی. قېزېن دری‌سینده رشیدین تر اییی، تۆتۆن اییی، اۏنون یئدیک‌لری‌نین اییینی دویوردو. مریم یاشامې‌نېن سئکس صفحه‌سینی چۏخدان باغلامېشدې. و بونا گؤره شۆکۆر إدیردی. هه، أوّل‌لر اۏلموشدو… آما تکجه بو فیکیردن – رشیدین آلتېندا اوزانماق فیکریندن ایکراه دویور، خجیل اۏلوردو ایندی.
هر حالدا، گئجه‌لر بیر-بیریندن قاچماق هئچ مۆمکۆن اۏلموردو. رشید دئییردی کی، اۏنلار بیر عائله دیر. بئله ده اۏلمالې دېر. عائله ایسه بیرلیکده یئمه‌لی دیر.
– بئله ده شئی اۏ‌لار؟ – بیر گۆن اۏ دئدی. قابېنداکې سۆمۆڲۆن أتینی ألی ایله آیېرا-آیېرا دئییندی – لئیلایا إوله‌نندن بیر هفته سۏنرا چنگل-پېچاق یۏخ اۏلموشدو. – بو نه‌دیر؟ من ایکی هئیکَله إو‌لَنمیشم؟ مریم، گلین دانېشېن. گاپ بئزن! دانېش، لئیلایا نه‌سه دئ. بئله یاراماز.
ألینده‌کی سۆمۆڲۆن ایلیڲینی سۏرا-سۏرا اۆزۆنۆ لئیلایا توتدو:
– سن’سه اۏندا گۆناه گؤرمه. اۏ، ساکیت، قارادینمزین بیری دیر. آللاها
شۆکۆر، آرتېق سؤز دانېشمېر. واللاه، أڲر دئمه‌ڲه بیر شئی یۏخ دېر’سا، آدام دا سؤزه خسیس‌لیک إ دیر. بیز – سنین’له من شَهَر آدامېیېق، اۏ ایسه کند‌چی دیر. کند قېزې دېر. حتتا کندده ده یاشامایېب. کنددن اوزاقدا، پالچېق بیر داخمادا یاشایېب. آتاسې اۏنو اۏر‌دا بؤیۆدۆب. مریم، سن حرامی اۏلدوغونو لئیلایا دئمیسَن؟ حرامی، یانې، بیج دۏغولان. آما اۏنون یاخشې جَهَت‌لری ده وار. هر آنلامدا. اؤزۆن گؤره‌جکسن، لئیلاجان. گۆجلۆ دیر، ایشگۆزاردېر، هم ده هئچ بیر ایدّیعاسې یۏخ دېر. بئله دئیَردیم: ماشېن‌لار’لا مۆقاییسه إتسک، اۏ، “وۏلقا” دېر.
ایندی مریم اۏتوز اۆچ یاشلې بیر قادېن ایدی، آما بو مشوم “حرامی” سؤزۆ هله ده قلبینی یارالایېردې. یادېندایدې، نانا اۏنون ألیندن توتوب دئمیشدی: “هر شئی ألیندن دۆشۆر. داورانا دا بیلمیر‌سن، یارامازېن بیری! حرامی! چکدیڲیم أذيّت‌لره مۆکافاتېم بو دېر؟!”
– سن ایسه، – رشید لئیلایا طرف چئوریلدی، – سن ایسه “مئرسئدئس”سن. تزه، پار-پار پارېلدایان “مئرسئدئس”. به-به! آما، – یاغلې بارماغېنې یوخارې قالدېردې – آما بیر آز أل گزدیرمک لازېمدې. باخماق لازېمدې “مئرسئدئس”أ بیر آز. هم ماشېنېن یاراشېغېنا، گؤزَل‌لیڲینه، هم ده اۏنو ایستئحصال إده‌نه حؤرمَت اۆچۆن. بیردن دئیَرسن کی، باشې خاراب اۏلوب، دیوانه دیر، آروادېنې
ماشېنا اۏخشا دېر. دئمیرَم کی، سیز ماشېنسېز، ساده‌جه، یاخشې مۆقاییسه تاپدېم. إله دَڲیل؟
بونو دئییب بیر آز أوّل ألینده یومرولادېغې دۆڲۆنۆ آغزېنا یۏخ، بۏشقابا قۏیدو. حۆزنلۆ باخېش‌لارېنې آشاغې دیکیب ألینی سۆفره اۆسته هاوا‌دا یئلله‌دی.
– اؤله‌نین دالېنجا پیس دانېشماز‌لار، هم ده شهیددیر اۏنلار. اۏنا گؤره ده دئدیک‌لریمده هئچ بیر حؤرمت‌سیز‌لیک گؤرمه. ایسته‌ییرم بیله‌سن، سَنین آنا-آتالارېن – آللاه اۏنلارې باغېشلاسېن، جنّت قیسمت إله‌سین اۏنلارا – سنه چۏخ گۆذَشت إدیبلر. دۆزۆنۆ دئدیڲیم اۆچۆن باغېشلا منی.
لئیلا‌نېن سۏیوق، نیفرت دۏلو باخېش‌لارې ایله رشیدی سۆزمه‌سی مریمین نظریندن قاچمادې. رشید ایسه آشاغې باخدېغېندان بونو حیسّ إتمه‌دی.
– ایندی بونون اؤنَمی یۏخ دېر. مسأله بوراسېندا دېر کی، ایندی من سَنین أرینه‌م و سَنین ده، بۆتۆن عائله‌میزین ده آدېنې، ناموسونو قۏروماق منیم ایشیم دیر. بو، أر کیمی منیم بۏرجوم دېر و بو باره‌ده لازېمې اؤلچۆ گؤتۆره‌جه‌ڲم. لۆطفَن، سن شازداسن، مَلیکه‌سن، بو إو ده سَنین سارایېن دېر. سن نه دئسن، مریم یئرینه یئتیره‌جک. بئله دَڲیل، مریم؟ نه‌سه باشقا بیر آرزېن اۏلسا، اۏنو دا من یئرینه یئتیرمه‌ڲه حاضېرام. أر کیمی من بونلارې إتمه‌لی‌یم. عَوَضینده، سَندَن بیر خواهیش إدیم. من‌سیز بو إودن بایېرا چېخما. یالنېز بو. من إوده اۏلماسام و سنه نه ایسه تعجیلی لازېم اۏلسا، مریمی گؤندَره بیلَر‌سن، اۏ آلېب گتیرَر. یَقین، هر بیرینیزه آیرې جۆر مۆناسیبتیمی حیسّ إتدینیز؟ بو دا اۏنا گؤره دیر کی، “وۏلقا”نې سۆرمک بیر آیرې شئی دیر، “مئرسئدئس”ای سۆرمک آیرې. بیر آز سفئح مۆقاییسه اۏلدو، نه ایسه. هه، بیر ده کی، بیز بیرلیکده إودن چېخاندا حؤکمن بورکا گئی. اؤز تهلۆکه‌سیزلیڲین اۆچۆن،
ألبتّه. أن یاخشې‌سې بو دېر. ایندی شَهَریمیزده پۏزقون، آبېر‌سېز کیشی‌لر چۏخالېب، حتتا أر‌لی آرواد‌لارا ساتاشېرلار. بئله… دئدیک‌لریم بونلار ایدی.
اۏ اؤسکۆردۆ.
– من إوده اۏلمایاندا مریم منیم گؤرَن گؤزۆم، إشیدن قولاغېم اۏلاجاق. – بو یئرده رشید خبردارئدیجی بیر باخېش’لا مریمه سارې قانرېلدې. إله بیل آلتېنا دَمیر وورولموش باشماق’لا مریمین آلنېنا ووردولار.
– اۏنا گؤره یۏخ کی، من سنه اینانمېرام. عکسینه، دۆزۆنۆ دئسَم، سن یاشېنا گؤره چۏخ عاغېللې‌سان. آما، هر حالدا، سن چۏخ جاوانسان، لئیلاجان، یانې، دۏخترئ-جاوان. جاوان قادېن ایسه یانلېش‌لار یاپا بیلَر. بیر آز گؤز قۏیمادېن، باشېنا بَلا گلر. مریم ایسه، هر حالدا، یانلېش‌لېغا یۏل وئرمز.
رشید چۏخ دانېشدې. مریم گؤزلری‌نین بوجاغې ایله قېزا باخېر، کابول مرمی‌لری کیمی اۏنلارېن اۆستۆنه یاغان طلب و حؤکم’له‌ری دینله‌ییردی.
بیر گۆن مریم رشیدین قوروموش کؤینک‌لرینی ایپدن آچېب إوه گتیرمیش، ایندی ده قۏناق اۏتاغېندا اۏنلارې قاتلایېر، یئر به یئر إدیردی. لئیلا‌نېن اۏتاغا نه واخت گیردیڲینی گؤرمه‌میشدی. بیر کؤینک گؤتۆرۆب قاتلادې، یئرینه قۏیماق اۆچۆن چئوریلدی و یالنېز بو زامان قېزې گؤردۆ. لئیلا قاپېدا دورموشدو، ألینده بیر فینجان چای.
– قۏرخوتماق ایسته‌مه‌دیم سنی، باغېشلا، – اۏ دئدی.
مریم هئچ نه دئمه‌دی.
گۆنۆن ایشېغې لئیلا‌نېن اۆزۆنه دۆشمۆشدۆ: اۏنون ایری، یاشېل گؤز‌لری، هامار آلنې، قابارېق آلما یاناق‌لارې، واله‌إدیجی، سېخ قاش‌لارې هارا، مریمین اؤزۆنۆن ایفاده‌سیز، نازیک قاش‌لارې هارا؟ سَحَردن دارامادېغې سارې‌شېن ساچ‌لارې دا اۏرتادان دۆز آیرېلمېشدې.
لئیلا‌نېن فینجانې سېخان أل‌لریندن، بارماق‌لارېندان، دوروشوندان حیسّ إدیردی کی، قېز حیرصلی دیر. دۆشۆندۆ کی، یَقین، یاتاغېندا بیر یئرده اۏتورماقدان بئزیب، اۏنا گؤره عصبی دیر.
– یارپاق‌لار سارالېر، گؤرۆر‌سن؟ – لئیلا شؤوق’له دیللَندی. – پایېز منیم سئودیڲیم فصیلدی. باغلاردا یارپاق‌لارې یېغېب یاندېراندا اۏنلارېن ایییندَن خۏشوم گلیر. آنام ایسه یازې، باهارې خۏشلایېردې. سن آنامې تانېیېردېن؟
– اوزاقدان-اوزاغا تانېیېردېم.
قېز ألینی قولاغېنا توتدو.
– نه؟ إشیتمه‌دیم.
مریم بَرکدن دئدی:
– دئدیم کی، یۏخ. یاخېندان تانېمېردېم.
– آ-آ-آ…
– نه‌سه لازېمدې سنه؟
– مریمجان، ایسته‌ییرم کی… دۆنَن اۏنون دئدیک‌لری حاقدا …
– من اؤزۆم ده بو حاقدا دانېشماق ایسته‌ییردیم سنین’له، – مریم دئدی.
– هه، یاخشې اۏ‌لار، – قېز تله‌سیک دئدی. إله بیل سَسی آچېلدې، یۆنگۆل‌لَشدی بیر آز. بیر آددېم ایره‌لی گلدی.
حَیَطده سارې‌کؤینک اۏخودو. کۆچه‌ده کیمسه آرابا دارتېردې، آرابانېن دَمیر چرخ‌لارې اۏخ‌لارېنا دَڲیب جېرېلدایېردې. هارادان’سا یاخېندان گۆلـله سَس‌لری گلدی، ایلک اؤنجه بیر، سۏنرا اۆچ دفعه گۆلـله آتېلدې، سۏنرا ساکیت‌لیک چؤکدۆ.
– من سنه خیدمتچی اۏلمایاجاغام، – مریم کسگین بیر سَسله دئدی. –
اۏلمایاجاغام، والسّلام.
قېز سَکسَندی.
– یۏخ، ألبتّه، یۏخ.
– لاپ سارای مَلیکه‌سی اۏلسان بئله، منیم’له بو جۆر داورانماغا قۏیمارام. اۏنا شیکایت إله‌یه بیلَر‌سن، اۏ، بۏغازېمې کسه بیلَر، آما مندن سنه کنیز اۏلمایاجاق. إشیتدین؟
– ألبتّه، یۏخ. من إله بونو دئمک ایسته‌ییردیم سنه…
– أڲر فیکیرلَشیرسن’سه کی، اۏ یاشېل گؤزلرین’له منی بو إودن ردّ إده بیلَر‌سن، اۏنو دا سهو إله‌ییرسن. من بو إوه سَندَن قاباق گلمیشَم. منی بئله آسان‌لېق’لا قۏوا بیلمَز‌سن بو إودن. بونا ایمکان وئرمه‌رم!
– بو هئچ منیم عاغلېما گلمه‌ییب، – لئیلا مظلوم-مظلوم دئدی.
– گؤرۆرَم کی، داها یارا‌لارېن دا ساغالېب. ایندی إوده اؤزۆنه عایید اۏلان ایش‌لری اؤزۆن گؤره بیلَر‌سن…
قېز تله‌سیک باشې ایله تصدیق إتدی، فینجانېنداکې چایې بیر آز داغېتدې، آما
اؤزۆ حیسّ إتمه‌دی.
– إله یانېنا أن چۏخ اۏنا گؤره گلمیشدیم کی، تَشَکّۆر إدیم سنه…
– أڲر بئله بیلسه’یدیم… – مریم اۏنون سؤزۆنۆ کَسدی، – بیلسه’یدیم أریمی اۏغورلایاجاقسان، ألیمدن آلاجاقسان، سنی یئدیرتمزدیم، یومازدېم، گئجه-گۆندۆز قوللوق إتمَزدیم سنه.
– اۏغورلاماق؟…
– یئمه‌ڲی یئنه ده من پیشیره‌جه‌ڲم، قاب‌لارې دا یویاجاغام. پال-پالتارې یوماق، إوی سیلیب-سۆپۆرمک سَنین. قالا‌ن ایش‌لری نؤوبه ایله گؤره‌جه‌ییک. بیر ده کی، سن منیم دۏستوم-رفیقه‌م اۏلماغا چالېشما. من ایسته‌میرم. یاخشې اۏ‌لار کی،
تک قالېم. منی ساکیت بوراخسان، منیم ده سننن ایشیم اۏلماز. باخ بئله یاشایاجاغېق. بو قایدالارا عمل إده‌جه‌ییک.
مریم سؤزۆنۆ دئییب قورتاراندا حیسّ إتدی کی، اۆره‌ڲی، آز قالا، کؤکسۆنده‌ن چېخېر. دیلی-آغزې قوروموشدو. بو سایاق هئچ واخت دانېشمامېشدې، اۆره‌ڲینده‌کی‌نی هئچ واخت بئله قطعیَّت’له بیلدیرمه‌میشدی. غئیضی، غضبی پارتلامېشدې، آما قېزېن گؤزلرینده‌کی یاشې گؤردۆ، اۆزۆنۆن ایفاده‌سی دَڲیشدی، دۆشۆندۆ کی، ناحاق بئله کسگین دانېشدې – مَڲَر بو سؤزلر مریمی ته‌سکین إتمه‌ڲه کیفایت ایدی؟
ألینده‌کی کؤینک‌لری قېزا اوزاتدې.
– بونلارې کۏمۏدا قۏی، دۏلابا یۏخ. اۏ خۏشلایېر کی، آغلار لاپ یوخارېداکې سیییرمه‌ده اۏلسون، قالا‌نې ایسه اۏرتا سیییرمه‌لرده، جۏراب‌لار’لا بیر یئرده.
لئیلا ألینده‌کی فینجانې تئز دؤشه‌مه‌ڲه قۏیدو، أل‌لرینی اوزادېب کؤینک‌لری مریمدن آلدې.
– باغېشلا منی… بۆتۆن بونلار اۆچۆن… باغېشلا، – دئییب هېچقېردې.
– سَنین گۆناهېن وار، ألبتّه. وار… – مریم دئدی.
32.
لئیلا
لئیلا نئچه ایل قاباق إولرینده کئچیریلن بیر مجلیسی خاطېرلادې. آناسې‌نېن أحوالې یاخشې اۏلان گۆن‌لردن بیری ایدی. قادېن‌لار باغدا اۏتوروب بۏشقابدان تزه دریلمیش توت یئییردیلـر. توتو وجمه اؤز باغ‌لارېندان یېغېب گتیر‌میشدی. ایری آغ و قېرمېزې توت‌لار ایدی. بعضی‌سی ده لاپ وجمه‌نین بورنونون اۆستۆنده‌کی خېر‌دا دامار‌لار کیمی تۆند-بنؤوشه‌یی ایدی.
– إشیتمیسیز اۏنون اۏغلو نئجه اؤلۆب؟ – وجمه سۏروشدو، عئینی زاماندا، بۏشقابدان بیر اۏووج توت گؤتۆرۆب اۏرد‌لارې باتمېش آغزېنا قۏیدو.
– اۏ، دئیه‌سن، سودا باتمېشدې، یۏخ؟ – قیتی‌نین آنا‌سې نیلا دئدی. – اؤزۆ ده کارقا گؤلۆنده، إله دَڲیل؟
– آما یَقین، بیلمیر‌سیز کی، رشید… – وجمه آغزېنداکې توتو چئینه‌مه‌ڲه باشلادې، عئینی زاماندا، بارماغېنې قالدېردې، یانې کی، گؤزله‌یین آغزېمداکېنې اودوم، سۏنرا دئیه‌رَم. – همین گۆن رشید ایچکیلی اۏلوب. بیلیر‌سیز کی، اۏ، شراب ایچیر؟ همین گۆن ده سَحَردن سرخۏش حالدا قېشقېرېرمېش. من بئله إشیتمیشَم. گۆن‌اۏرتایا یاخېن تامام سرخۏش اۏلان رشید یېخېلېب یاتېر. قولاغې‌نېن دیبینده تۏپ آت، خبری اۏلماز.
وجمه ألینی آغزېنا توتوب گه‌ییردی، آرادا آغزېنداکې بیر-ایکی دیشی ده گؤرۆندۆ.
– سۏنراسېنې تَصَوّۆر إده بیلر‌سیز. نظارَت‌سیز قالا‌ن اوشاق گئدیب سویا گیریب. اۏنو سویون اۆزۆنده اۆزۆقۏیلو تاپېب‌لار. آدام‌لار هارایا گلیبلر، بعضی‌سی اۏغلانې قورتارماغا چالېشېب، بعضی‌لری ده آتانې آیېلتماغا قاچېب. اۏغلانې چکیب سودان چېخاردېبلار، اۏنا… نه‌دیر اۏ… ساختا نفس وئریبلر. آما نه فایداسې؟ هامې گؤرۆب کی، اوشاق اؤلۆب.
وجمه بارماغېنې یوخارې قالدېرېب، سَسی أسه-أسه دئییردی:
– باخ اۏنا گؤره ده، مۆقَدَّس “قوران” شرابې قاداغان إدیب. بو نه‌دَندَن سرخۏش‌لارېن گۆناهې هر زامان آیېق‌لارېن بۏینونا دۆشۆر. هر زامان بئله اۏلور.
لئیلا رشیده خبر وئردی کی. حامیله دیر. إله اۏ آن‌دان دا بو أحوالات بئینینده دۏلاشېردې. رشید اۏ دقیقه چرخه توللانېب مسجیده طرف گؤتۆرۆلدۆ، دوعا إتدی کی، آللاه اۏنا اۏغلان وئرسین.
شام یئمه‌ڲی زامانې رشید بو خبری اؤزل بیر شکیلده، خبیث بیر سئوینج’له مریمه بیلدیردی. لئیلا أوّل‌لر هئچ واخت بئله آمان‌سېز بیر سئوینج دویمامېشدې، گؤرمه‌میشدی. إشیتدیڲینه گؤزلرینی دؤڲن مریم أوّل توتولدو، سۏنرا یازېقلاشدې، سېندې إله بیل.
رشید یوخارېیا قالخدې کی، رادیۏسونا قولاق آسسېن، لئیلا دا سۆفره‌نی یېغېشدېرماقدا مریمه کؤمَک إتدی.
– بیلمیرَم، ایندی سن نه‌سن، – مریم سۆفره‌یه داغېلمېش دۆڲۆ‌لری، چؤرک قېرېنتې‌لارېنې یېغا-یېغا دئدی. – أڲر أوّل “مئرسئدئس” ایدینسه، بس ایندی…؟
لئیلا ساده‌لؤوحلۆک’له صؤحبَتی هَنَکه چئویرمه‌ڲه چالېشدې.
– یَقین، قاطار. یا دا کی، رئاکتیو طَيّاره.
مریم بۏیونو دۆزَلتدی.
– آما بو، اۏ دئمک دَڲیل کی، إوین ایش‌لریندن آزاد اۏلورسان، – دئدی.
لئیلا آغزېنې آچېب دانېشماق ایسته‌ییردی، آما سوسماغې اۆستۆن توتدو.
یادېنا دۆشدۆ کی، بو إوده یالنېز مریم گۆناه‌سېز دېر. بیر ده بطنینده‌کی کؤرپه.
سۏنرا، لئیلا یاتاغېنا اوزاناندا هېچقېرتې اۏنو بۏغدو.
نه اۏلموشدو؟ رشید اۏنون چنه‌سینی قالدېرېب سۏروشدو. خسته دَڲیلدی کی؟
بلکه کؤرپه‌یه نه‌سه اۏلوب؟ یۏخ؟ بلکه مریم خطرینه دَڲیب؟
– یۏخ… – قېز دئدی.
– واللاه، ایندی گئدیب آشاغېدا اۏنون دَرسینی وئره‌رم. اؤزۆنۆ کیم حئساب إدیر؟ اۏ حرامی؟
– یۏخ، دئدیم.
رشید یاتاقدان دورماق ایسته‌ییردی کی، لئیلا اۏنون ألیندن یاپېشدې.
– گئتمه! یۏخ! اۏ، منه قارشې چۏخ خئییرخواه دېر. بیر آن‌لېقدې، کئچیب-گئد‌ر ایندی.
رشید اۏنون یانېندا اۏتوردو. نه‌سه مېزېلداندې، ألینی لئیلا‌نېن بۏینونا قۏیوب سېغاللاماغا باشلادې. سۏنرا ألی آروادې‌نېن کۆره‌ڲینه سۆرۆشدۆ… بیر آز اۆزۆنه سارې أڲیلدی، دیشلی جَنگ‌لری آغاردې.
– گؤرَک أحوالېنې نئجه آچېرام سَنین، – یئنه مېزېلدادې.
ایلک اؤنجه اۏدون اۆچۆن کسیلمه‌میش آغاج‌لار خال-خال اۏلموش سارې، میس رنگلی یارپاق‌لارېنې تؤکدۆلر. سۏنرا کۆلَک‌لر أسمه‌ڲه باشلادې. سۏیوق، سرت کۆلَک‌لر شَهَری باشېنا گؤتۆردۆ. سه‌للیمی کۆلَک‌لر سۏنونجو یارپاق‌لارې دا قۏپارتدېلار آغاج‌لاردان. سۆکوتا غرق اۏلموش قهوه‌یی داغ‌لارېن فۏنوندا عۆریان آغاج‌لار کابوس کیمی گؤرۆنۆردۆ. ایلک قار یئری بیر آز آغارتسا دا، تئز أریدی. سۏنرا یۏل‌لار بوز باغلادې، دام‌لاردا قار قالا‌قلاندې، یارېیا قَدَر قار توتموش پنجره‌لرده شاختا ناخېش‌لار آچدې. قار’لا بیرگه بیر زامان کابول سماسې‌نېن آغا‌سې اۏلان، آما ایندی راکئت و قېرېجې طَيّاره‌‌لرین اوچدوغو هاوا سرحَدینی قۏرخا-قۏرخا پۏزان چَرپَلنگ‌لر ده گلدی.
رشید تئز-تئز ساواش خبرلرینی گتیریردی. ایضاح إدیردی’سه ده، لئیلا کیمین کیم’له بیرلَشدییینی، کیمه قارشې ووروشدوغونو آنلاماقدا چتین‌لیک چکیردی. رشیدین دئدیڲینه گؤره، سیّاف خزر‌لره قارشې ووروشوردو، خزر‌لر ایسه مسعودا قارشې.
– اۏ ایسه حیکمتیارا قارشې ووروشور. حیکمتیارا پاکیستانلې‌لار کؤمَک إ دیر. بو ایکی‌سی – مسعود’لا حیکمتیار آمان‌سېز دۆشمن‌دیرلـر. سیّاف مسعودون طرفینده دیر. حیکمتیار ایسه حاضېر‌دا خزه‌ر‌لری مۆدافیعه إ دیر.
اؤزبک کۏماندیر دوستوما گلدیکده ایسه، رشید دئدی کی، هئچ کیم بیلمیر، اۏ، کیمین طرفینده دیر. دوستوم 80-نجی ایل‌لرده مۆجاهید‌لر’له بیرلیکده سۏوئت‌لره قارشې ووروشوردو. آما سۏوئت‌لر گئدندن سۏنرا نجیبوللا‌نېن اۏیونجاق کۏمۏنیست رئژیمینه قۏشولدو. حتتا یئنی‌دن مۆجاهید‌لره قۏشولمازدان قاباق نجیبول’لا شخصَن اۏنا مئدال وئرمیشدی. حاضېر‌دا ایسه، رشیدین دئدیڲینه گؤره، دوستوم مسعودو دستک‌له‌ییردی. کابولدا، اؤزل‌لیک’له شَهَرین باتې طرفینده دؤڲۆش‌لر قېزېشېر، قار توتموش دام‌لاردا قارا تۆستۆ گؤبه‌لک‌لری بیتیردی. سفیرلیک‌لر باغلانمېشدې. مکتب‌لر ایشله‌میردی. رشید دئییردی کی، خسته‌خانا‌لارېن قبول سالۏن‌لارېندا یارا‌لې‌لارې قان آپارېر، کؤمَک إله‌ین یۏخ دېر. جَرّاح اۏتاق‌لارېندا قۏل‌لار، آیاق‌لار نارکۏزسوز آمپوتاسییا إدیلیر.
– آما سن ناراحات اۏلما، – اۏ، لئیلایا دئییردی. – من سَنین یانېندایام. سن گۆلۆم، چیچه‌ڲیم‌سن. کیمسه سَنین خطرینه دَڲمه‌ڲه جۆرأت إتسه، باغېرساق‌لارېنې تؤکه‌رَم بایېرا. مجبور إده‌رم کی، باغېرساغېنې یئسین.
همین قېش لئیلا دؤرد دووار آراسېندا قالمېشدې. اوشاق‌لېقدا گؤردۆڲۆ گئنیش، أنگین گؤڲ‌لری آرزېلایېر، بابی‌نین اۏنو بوزکاشی12ۏیون‌لارېنا آپاردېغېنې یا‌دا سالېر، آنا‌سې ایله مانداییه دۆکان-بازارا گئتدیڲی، قیتی ایله، حصینه ایله کۆچه‌ده گزیب اۏغلان‌لار حاقدا مین جۆر شئی‌لر دانېشدېغې گؤزلرینده جانلانېردې.
گۆن باتاندا طاریق’له چای یانېندا یۏنجا اۆسته اۏتوردوغو گۆن‌لر، بیر-بیرینه تاپماجا دئدیک‌لری، کانفئت یئدیک‌لری یادېنا دۆشۆردۆ.
آما طاریق’له باغلې دۆشۆنجه‌لری اۏنو اوزاق‌لارا آپارېردې – گؤزۆنۆ یوموب-آچېردې، گؤزۆ اؤنۆنده اوزاق خسته‌خانا یاتاغېندا آغرې‌لاردان قېورېلان طاریقین یانمېش بَدَنی جانلانېردې. بو گۆن‌لر ایچینده قابارېب اۏنو بۏغان حیدَّت آرتدېقجا قلبینده باش قالدېران سۏنسوز بیر کَدَر اۏنا آمان وئرمیر، قهر إدیردی اۏنو. بو واخت لئیلا خیالېندا بیر چای تَصَوّۆر إدیر، آیاق‌لارېنې سالېب سرینله‌دیردی… بئله‌جه، آغرېلې خاطیره‌لری هردن قۏووردو اؤزۆندن. آخې نه‌یه‌سه سؤیکَنیب دایانماق، دؤزمک لازېم ایدی…
همین 1992-نجی ایلین قېشې سیلیب-سۆپۆرمک’له کئچدی. دووار‌لارې سۆرتۆب تمیز‌له‌مک’له، حَیَطده، ایری میس له‌ینده پالتار یوماق’لا. هردن إله بیل روحو بَدَنیندن قۏپور، یوخارې‌لارا اوچوردو، بو زامان لئیلا لین اۆسته أڲیلمیش اؤزۆنه باخېردې – قۏل‌لارې دیرسیه کیمی چېرمانېب، قېزارېب پؤرتمۆش أل‌لری صابېنلو سودا رشیدین آلت پالتار‌لارېنې یویور، هؤوکه‌له‌ییر. بو آن‌لاردا اؤزۆنۆ إله یالقېز حیسّ إدیردی کی… سانکی قضایا اوغرامېش گمیدن تکجه اۏ خیلاص اۏلموشدو، بیر اینس-نجینس یۏخ، تۏرپاق گؤرۆنمۆر، هایانا باخېرسان، یالنېز سو، سو، سو…
سۏیوقدان حَیَطه چېخماق اۏلمایاندا لئیلا إوده بوجاق-بوجاغې دۏلانېر، أل-اۆزۆنۆ یومامېش، پېرتلاشېق ساچ‌لارې ایله دووار‌لار بۏیو گزینیردی – کۏریدۏرا چېخېر، پیلله‌کن‌لر’له آشاغې دۆشۆر، سۏنرا یئنه یوخارې قالخېردې، تا کی مریمین درد‌لی باخېش‌لارې ایله راستلاشېردې. بو زامان مریم مطبخده یا بیبَر سۏیور، یا دا أت دۏغرایېردې. آرایا آغېر بیر سۆکوت چؤکۆردۆ، مریمین سؤزسۆز دۆشمنچی‌لیڲی آسفالت اۆسته ایلغېم کیمی سئزیلیردی. اۏنا گؤره ده لئیلا اؤز اۏتاغېنا قایېدېر، یاتاغېندا اۏتوروب بایېردا یاغان قارا باخېردې.
بیر گۆن رشید لئیلانې اؤز آیاق‌قابې دۆکا‌نېنا آپاردې.
بایېردا یاناشې یئرییَنده رشید إحمالجا لئیلا‌نېن دیرسه‌ڲیندن یاپېشمېشدې. لئیلا اۆچۆن کۆچه‌ده، بایېردا بو سایاق گؤرۆنمک چۏخ جان‌سېخېجې ایدی. گؤز‌لری بورکایا تزه-تزه آلېشېر، عادت إتمه‌دیڲیندن یاخشې گؤره بیلمیر،
تئز-تئز أته‌ڲینی آیاقلایېردې. هر زامان قۏرخوردو کی، بۆدره‌یر، یېخېلا‌ر، یا دا آیاغې چوخورا دۆشۆب بورخولار. آما بورکا گئیمه‌ک بیر طرفدن اۏنون اۆچۆن یاخشې ایدی: بو اۏنو یاد گؤز‌لردن گیزلَدیردی. اۏنو تانېمېردې‌لار. لئیلا ایسته‌میردی کی، کؤهنه تانېش‌لاردان کیمسه اۏنو بئله گؤرسۆن، دایانېب حئیرَت إتسین، یازېغې گلسین اۏنا – گؤر اۏ، نه گۆنه دۆشۆب، یاشام لئیلا‌نېن باشېنا نه اۏیون آچېب.
رشیدین دۆکانې لئیلا‌نېن تَصَوّۆر إتدیڲیندن بؤیۆک و ایشېقلې ایدی. اۏ، لئیلانې اۆستۆنده کسیک دری پارچا‌لارې، کؤهنه آیاق‌قابې آلت‌لېغې، چکیج، آیاق‌قابې قلیبی، ایتیلییجی، جیلالایېجې آلَت‌لر اۏلان وئرستاکېن آرخاسېندا أڲلَشدیردی. هۆندۆردن، فخر’له دانېشېردې…
بیردن رشیدین عاغلېنا گلدی کی، لئیلا‌نېن قارنېنا أل وورسون، اۆستدن یۏخ، بورکا‌نېن آلتېندان، لاپ دری‌سینه تۏخانسېن. رشیدین بارماق‌لارې سۏیوق و کَله-کؤتۆر ایدی. لئیلا اۏ دقیقه طاریقین یومشاق و گۆجلۆ أل‌لرینی، أل‌لری‌نین آرخاسېندا‌کې ایری دامار‌لارې خاطېرلادې. بو ایری دامار‌لارا تۏخاناندا نه اۆچۆن’سه لئیلا‌نېن وۆجودو گیزیلدییردی.
– تئز بؤیۆیۆر. – رشید دئدی. – بؤیۆک اۏغلان اۏلاجاق. أصل پهلوان اۏلاجاق. آتاسې کیمی.
لئیلا تئز کؤینه‌ڲینی آشاغې سالدې. رشید بو سایاق دانېشاندا اۏنو قۏرخو گؤتۆرۆردۆ.
– مریم’له نئجه یۏلا گئدیرسن؟
لئیلا دئدی کی، هر شئی یاخشې دېر.
– لاپ یاخشې.
لئیلا اۏنا دئمه‌دی کی، اۏنلار آرتېق بیر دفعه اۆز-اۆزه گلیبلر.
بو، بیر نئچه گۆن أوّل اۏلموشدو. لئیلا مطبخه گئتمیشدی، گؤردۆ کی، مریم سیییرمه‌لری بیر-بیر چکیر، ایچینه باخېر، گۆپپۆلتۆ ایله باغلایېر. مریم دۆڲۆنۆ قارېشدېرماق اۆچۆن ایشلَتدیڲی اوزون تاختا قاشېغې آختارېردې.
– هارا قۏیموسان اۏنو؟ – دئییب لئیلایا طرف دؤندۆ.
– من؟ – لئیلا دئدی. – من گؤتۆرمه‌میشم. من کی بورا آز گلیرَم.
– بیلیرم.
– منی گۆناه‌لاندېرېرسان؟ یادېنا سال، سن اؤزۆن بئله ایسته‌دین. دئدین کی، یئمه‌ڲی سن پیشیره‌جَکسَن. دَڲیشمک ایسته‌ییرسَن’سه…
– بلکه قاشېغېن آیاق‌لارې چېخېب، یئریییب… تیپ-تاپ، تیپ-تاپ… چېخېب گئدیب؟
اۏنو دئمک ایسته‌ییرسَن؟
– دئمک ایسته‌ییرم کی… – لئیلا چالېشدې کی، اؤزۆنۆ أله آلسېن، حال‌بوکی أوّل‌لر مریمین ایستئهزالې سؤز‌لرینی اودور، آتماجالارېنا اؤنم وئرمیردی، – دئمک ایسته‌ییرم کی، بلکه قاشېغې باشقا یئره قۏیموسان؟
– باشقا یئره قۏیموشام؟ – مریم حیرص’له سیییرمه‌نی چَکدی. چنگل-پېچاق جینگیلده‌دی. – سن نئچه آیدې بورداسان؟ من اۏن دۏققوز ایلدی کی، بو إوده‌یم، دۏختر جان. من اۏ قاشېغې بو سیییرمه‌ده ساخلایاندا سن هله هئچ أسگییه ده بۆکۆلمۆردۆن.
– هر حالدا، – لئیلا دیش‌لرینی سېخېب دئدی. – اۏلا بیلَر، هارا’سا قۏیموسان، یادېندان چېخېب.
– بلکه سن اۏنو هارا’سا قۏیموسان، منی حیرص‌لَندیرمه‌ک اۆچۆن.
لئیلا داها اؤزۆنۆ ساخلایا بیلمه‌دی
– آلچاق و یازېق قادېنسان، – دئدی.
مریم سَکسَندی، سۏنرا اؤزۆنه گلدی، دۏداغېنې دیشله‌دی.
– سن’سه قهبه و اۏغروسان. قهبه و اۏغرو.
سۏنرا سَس-کۆی قالخدې. قازان-طاوایا أل آتسا‌لار دا، داوا-دالاش اۏلمادې. أن پیس سؤز‌لری بیر-بیرینه دئدیلر. لئیلا ایندی ده یادېنا سالاندا پؤرتۆر، قېزارېردې. نئجه سؤزلر دئیه بیلیردی؟! اۏ واختدان دانېشمېردېلار. لئیلا هله ده تعجّۆب إدیردی – اۏنو اؤزۆندن چېخارتماق نئجه آسانمېش. عایېب اۏلسون، لئیلا! باشقا طرفدن، دۏغروسو، خۏشونا گلمیشدی – نئجه قېشقېرا بیلیردی مریمین اۆستۆنه؟ سؤیۆردۆ، لعنت‌له‌ییردی اۏنو. قاینایان حیدَّتینی، دردینی اۆستۆنه تؤکمه‌ڲه آدام تاپمېشدې.
لئیلا فیکیرلَشیردی: بس، گؤره‌سن، مریم نه حیسّ إدیب؟ یَقین اۏ دا…
بونلارې گؤتۆر-قۏی إ دیر.
داوا-دالاشدان سۏنرا لئیلا پیلله‌کن‌لری تله‌سیک قالخېب اؤزۆنۆ رشیدین یاتاغېنا آتدې، باشېنې یاستېغا باسېب هؤنکۆردۆ. آشاغېدان هله ده مریمین سَسی گلیردی: “کۆل باشېنا! یئره سۏخوم سنی!” لئیلا آغلایېردې، آتا-آناسې‌نېن خیفّتینی چکیردی، إولری داغېلان اۏ مشوم گۆندن بری ایلک دفعه بیردن-بیره دردی قؤور إله‌میشدی. اۆزۆقۏیلو یاتاقدا اوزانېب حیرصیندن ملَفه‌نی بۆرمله‌میشدی، بیردن تنگ‌نفس اۏلدو. قالخېب اۏتوردو. تئز أل‌لرینی قارنېنا قۏیدو. کؤرپه ایلک دفعه ایدی کی، ترپه‌نیردی.
33.
مریم
1993-نجۆ ایلین بیر یاز سَحَری مریم قۏناق اۏتاغې‌نېن پنجره‌سیندن حَیَطه باخارکن گؤردۆ کی، رشید لئیلانې حَیَط قاپې‌سېندان چېخار دېر. قېز بیر آز ایره‌لی أڲیلمیش حالدا، ناغارا کیمی شیشمیش قارنېنې ألی ایله توتموشدو. بورکا‌نېن آلتېندا دَ‌ڲیرمی قارنې آیدېن سئزیلیردی. رشید هیجان’لا و سۏن دَرَجه قایغې‌کئش‌لیک’له قېزېن دیرسه‌ڲیندن توتوب، آز قالا، باشېنا دۏلانېر، اۏنو یۏل مۆفتّیشی کیمی مۆشاییعَت إدیردی. ایلک اؤنجه اۏنا ألی ایله “بوردا دایان” ایشاره‌سی وئردی، سۏنرا قاپېنې آچدې، بیر ألی ایله قاپېنې توتوب، اۏ بیری ألی ایله قېزا بایېرا چېخماغا کؤمَک إتدی. مریم اۏنون سَسینی إشیدیردی: “آیاغېنې آتاندا دیققتلی اۏل، بوردان یئری، إحتیاط’لا، باخ، بئله، منیم گۆلۆم، چیچه‌ڲیم”.
إوه آخشام چاغې قایېتدېلار.
مریم گؤردۆ کی، رشید حَیَطه بیرینجی گیردی. قاپېنې تای با تای آچېب بوراخدې، قاپې، آز قالا، قېزېن صیفَتینه دَڲه‌جکدی. رشید یئیین آددېم‌لار’لا حَیَطی کئچیب گلدی. صیفَتی توتولموش، آخشامېن قاران‌لېغېندا اۆزۆ میس رنگی آلمېشدې. ایچه‌ری گیرَر-گیرمز پالتۏسونو سۏیونوب دیوا‌نېن اۆستۆنه فېرلاتدې. مریمین یانېندان یئل کیمی کئچیب کۏبود سَسله دئدی:
– آجام. شام یئمه‌ڲینی گتیر.
إوین قاپې‌سې آچېلدې. کۏریدۏر‌دان مریم لئیلانې گؤردۆ، سۏل ألینده بیر باغلاما واردې. بیر آیاغې ایچه‌ریده، اۏ بیری آیاغې بایېردا، قاپېنې آیاغې ایله ساخلایېب أڲیلدی، هېققانا-هېققانا بایېر طرفده یئره قۏیدوغو کاغېذ تۏربانې ایچه‌ری دارتماغا باشلادې. باخېش‌لارې تۏققوشدو، مریم دؤنۆب مطبخه گیردی: رشیدین یئمه‌ڲینی قېزدېرماق لازېم ایدی.
– إله بیل قولاغېمې دئشیرلـر، – رشید مریمین قاپې‌سې آغزېندا دوروب
شیشمیش گؤزلرینی اۏوخالایا-اۏوخالایا دئدی. أڲنینده یالنېز تومبان13 واردې. آغ، پېرتلاشېق ساچ‌لارې دؤرد بیر یانا داغېلمېشدې.
– بو آغلاماق سَسی اۏلمایا دا. هئچ دؤزه بیلمیرَم.
آشاغېدا لئیلا کؤرپه‌نی اۏ باش-بو باشا گزدیریر، نه‌سه اۏخویور، ساکیت‌لَشدیرمک ایسته‌ییردی.
– من ایکی آی دېر کی، راحات یاتا بیلمیرَم، – رشید قاش-قاباغېنې تورشوتدو. – اۏتاق دا کی، توالئت اییی وئریر. هر طرفده نجیس اییی وئرَن أسگی-اۆسگۆ. دۆنَن ده آیاغېم نجیسه باتدې.
مریم اۆره‌ڲینده سئویندی.
– چېخار اۏنو حَیَطه! – رشید چیڲنی اۆستدن گئری قانرېلدې، – حَیَطه، تمیز هاوایا چېخېن!
یوخارېدا لئیلا‌نېن سَسی بیر آن‌لېق کسیلدی، سۏنرا یئنی‌دن إشیدیلدی:
– حَیَطده سۏیوقلا‌یار.
– هانې؟ یایدې کی داها.
– نه؟
رشید دیش‌لرینی سېخېب سَسینی قالدېردې:
– دئییرَم کی، هاوا ایستی دیر.
– ایندی هئچ هارا چېخارتمارام. لئیلا اۏخوماغېنا داوام إتدی.
– آللاه حاقّې، هردن ایسته‌ییرم اۏنو بیر قوطویا قۏیوم، آتېم کابول چایېنا، قۏی موسا پئیغمبَر کیمی چای آپارسېن اۏنو.
مریم هئچ واخت إشیتمه‌میشدی کی، رشید کؤرپه‌نی اؤز آدې ایله “عزیزه” دئییب چاغېرسېن. عزیزه، یانې، سئویلن، ایسته‌نیلن. اۏنا یالنېز “کؤرپه”، یا دا حیرصله‌ننده
“آغلاغان” دئییردی. گئجه‌لر هردن مریم إشیدیردی کی، اۏنلار مۆباحیثه إدیرلر. آیاق‌لارې اوجوندا اۏنلارېن قاپې‌سېنا یاخېنلاشېب دینشه‌ییر، رشیدین دئیینمه‌ڲینه قولاق آسېردې. رشید دئیینیردی کی، بس اوشاق إله هئی آغلایېر، إودن ایی گلیر، اۏیوناجاق‌لار هارا گلدی آتېلېب، بو اوشاق لئیلانې چۏخ مشغول إدیر – لئیلا اۏنو یئدیزدیریر، اوشاق چۏخ قوسور، لئیلا اۏنو یئلله‌ییر، گزدیریر، أسگی‌سینی دَڲیشیر، اۏنا گؤره ده أرینه دیققت آیېرمېر. لئیلا دا دئیینیر، تؤهمت إدیردی کی، أری إوده سیقار چکیر، قۏیمور اوشاق اۏنلارېن یانېندا یاتسېن.
اۏنلارېن آیرې مۆباحیثه‌لری ده اۏلوردو، آما بو زامان سَس‌لرینی آشاغې سالېردېلار.
– حکیم دئدی کی، آلتې هفته‌دن سۏنرا…
– یۏخ، رشید، هله یۏخ. بوراخ منی، گئدیم. بس دیر…
– آرتېق ایکی آی دېر…
– ششش… ساکیت! اوشاغې اۏیاتدېن. – سۏنرا سَسینی قالدېراراق: – ایندی راضې قالدېن؟ خۏش شۏدی؟
مریم ساکیتجه اؤز اۏتاغېنا قایېدېردې.
– سن بیر شئی إله‌یه بیلمَز‌سن؟ – رشید دئدی. – بلکه سن عؤهده‌سیندن گلرسن؟
– من کؤرپه‌لر حاققېندا هئچ نه بیلمیرَم، – مریم اۏنو باشېندان إله‌مه‌ڲه چالېشدې.
– رشید، اۏ بوتولکانې گتیره بیلَر‌سن منه؟ کۏمۏدون اۆستۆنده دیر. عزیزه یئنه یئمیر، بلکه بوتولکادان یئدی.
کؤرپه یئنی‌دن قیییه چَکدی. رشید گؤزلرینی یومدو.
– اوشاق دَڲیل کی! حیکمتیاردې إله بیل. واللاه، دئییرَم، لئیلا گۆلبددین حیکمتیار دۏغوب…
گۆن‌لر کئچیر، لئیلا مریمین گؤزۆ قاباغېندا کؤرپه‌نی یئدیزدیریردی، بله‌ڲیر، قوجاغېندا یئلله‌ییر، گزدیریر، یاتېزدېرېردې. حتتا اوشاق یاتاندا دا لئیلا‌نېن ایشی قورتارمېردې – چیرکلی أسگی‌لری یویور، دۏلچایا آتېب رشیده آلدېردېغې مایئعده دئزینفئکسییا إله‌ییردی. کؤرپه‌نین دېرناق‌لارېنې سومباتا کاغېذې ایله سۆرتۆب هامارلاماق، تئز-تئز بولانان سۆرۆنگج و پیژامالارې یوماق، قوروتماق لازېم ایدی. بو پالتارلار دا هر زامان سؤز-صؤحبَته نه‌دن اۏلوردو.
– بونلار نییه یارامېر کی؟ – رشید دئیینیردی.
– بونلار اۏغلان اۆچۆن دیر، بیزیمکی ایسه قېز دېر.
– اۏنون اۆچۆن نه فرقی وار؟ اۏ کی باشا دۆشمۆر. من پول وئریب آلمېشام.
بیر ده کی، سَنین دانېشېق تۏنون نه‌سه منه خۏش گلمه‌دی. حئساب إله کی، سنه خبردار‌لېق إله‌دیم.
هر هفته لئیلا قارا مئتال مانقالې ألۏوون اۆسته قۏیوب قېزدېرېر، بیر
چیمدیک صدف‌اۏتو تۏخومو گؤتۆرۆب مانقا’لا آتېردې، اۏردان قالخان تۆستۆنۆ اوشاغا طرف اۆفۆرۆر، بو یۏل’لا شر قۆوّه‌لری اوشاقدان قۏووردو.
لئیلا‌نېن روح یۆکسکلیینی، کؤرپه‌سینه گۆندن-گۆنه آرتان قایغې و هَوَسینی گؤردۆکجه مریم اؤز-اؤزۆنۆ مذمَّت إدیردی. اؤزۆلۆڲۆنده اۏنون’لا فخر إدیردی. حتتا سَحَرلر، یوخوسوز قالدېغې گئجه‌دن سۏنرا دا لئیلا‌نېن گؤز‌لری شؤوق’له پارېلدایېردې. کؤرپه‌سینده جۆزعی دَڲیشیک‌لیڲی گؤرۆنجه لئیلا سئوینیر، سئوینیردی. کؤرپه هاوا بوراخاندا اۏ گۆلۆر، اوغونوردو. هر بیر آنلاشېلماز، مزه‌لی حرکت‌لریندن سئوینج دویوردو.
– اۏرا باخ، ألینی زېنقېرۏوا طرف اوزا دېر. عاغېللې قېز دېر.
– گَرَک قزئت‌لره خبر وئرَک، – رشید ایستئهزا إدیردی.
بئله تاماشا‌لار، دئمک اۏ‌لار کی، هر گئجه باش وئریردی. لئیلا عیناد’لا دئییردی کی، رشید باخسېن، گؤرسۆن، اۏ دا چنه‌سینی یوخارې قالدېرېر، گؤڲ دامارلې بورنونون یانېندان اوزون، چَپَکی بیر نظر سالېردې – إله‌بیل کی، باخېر.
– سن بیر باخ! – لئیلا دئییردی. – من چېرتما چالاندا گؤر نئجه غش إ دیر.
بیر باخ! گؤردۆن؟ گؤردۆن؟
رشید دۏداغې آلتېندا نه‌سه مېزېلدانېر، یئنی‌دن یئمه‌ڲینه داوام إدیردی. مریم خاطېرلایېردې کی، کؤرپه‌نین عادی‌جه وار اۏلماسېندان رشید نئجه بخته‌ور اۏلوردو. لئیلا اۏنون’لا باغلې نه دئییردی’سه، رشید سئوینیر، ماراقلانېر، باشېنې سۆفره‌دن قالدېرېب دیققت کسیلیر، باشې ایله تصدیق إدیردی.
آما غریبه ایدی – لئیلا‌نېن گؤزدن دۆشمه‌سی، أصلینده، مریمین اۆره‌ڲینجه اۏلمالې ایدی. آما بئله دَڲیلدی. بونون عکسی باش وئریردی. اؤز تعجّۆبۆنه رغمَن، مریمین لئیلایا یازېغې گلیردی. حیسّ إدیردی کی، اۏنا قارشې قلبینده مرحمَت، ایلتیفات حیسّ‌لری باش قالدېرېر.
شام سۆفره‌سینده لئیلا کؤرپه‌یه گؤره قۏرخدوغونو، ناراحات اۏلدوغونو سؤیله‌دی. کؤرپه هر اؤسکۆرنده دئییردی کی، جیڲر‌لرینه سۏیوق دَڲر بیردن. کؤرپه‌نین نجیسی آزاجېق دورو اۏلوردو’سا، دَهشَته دۆشۆردۆ – دیزئنتئرییا اۏلا بیلَر. دری‌سینده بیر سېزاناق گؤرَن کیمی تلاشې باشېندان آشېردې – یا سوچیچه‌ڲیدیر، یا دا قېزېلجا.
– بئله چۏخ ناراحات اۏلما، اۆزمه اؤزۆنۆ… – رشید بیر آخشام دئدی.
– نئجه یانې؟
– کئچن گئجه “آمریکانېن سَسی” رادیۏسونا قولاق آسېردېم. دئییردی کی، أفغانېستاندا بئش یاشېنا قَدَر هر دؤرد اوشاقدان بیری اؤلۆر… نه اۏلدو؟ هارا گئتدین؟ نه اۏلدو سنه؟ قایېت. قایېت دئدیم…
رشید کارېخمېش حالدا مریمه باخدې.
– اۏنا نه اۏلدو بیردن؟
همین گئجه مریم یاتاغېندا اوزانمېشدې، بیردن إشیتدی کی، أر-آرواد آراسېندا یئنه نه‌سه قۏوغا وار. ایستی، قورو یای گئجه‌لریندن بیری ایدی. کابولدا ساراتان آیېندا14 بئله گئجه‌لر تئز-تئز اۏلور. مریم پنجره‌نی آچدې، آما سرین‌لیک گلمه‌دیڲیندن تئز ده باغلادې. آغجاقاناد‌لار ایچه‌ری دۏلوردو. بایېردا یئرین ایستی نَفَسی دویولوردو، حَیَطده تاختا تیکیلی‌لردن، دووارلاردان کئچیب اۏنون اۏتاغېنا دۏلوردو بو ایستی‌لیک…
عادَتَن، داوا-دالاش تئز ده ساکیت‌لَشیردی، آما بو دفعه یارېم ساعاتدان چۏخ چَکدی؛ دئیه‌سن، گئت-گئده قېزېشېردې. رشید بَرکدن قېشقېرېردې. لئیلا دا چېغېرېردې، آما اۏنون کیمی یۏخ. آردېنجا کؤرپه آغلاماغا باشلادې.
سۏنرا مریم إشیتدی کی، اۏنلارېن قاپې‌سې حیرص’له آچېلدې. یالنېز سَحَر گؤره‌جکدی کی، کۏریدۏرا آچېلان قاپې‌نېن ضربیندن دوواردا دسته‌ڲین یئری قالېب. ایندی‌سه اۏنون اؤز قاپې‌سې قفیلدن و ضَرب’له آچېلدې. رشید ایچه‌ری گیردی.
أڲنینده آغ تومان-کؤینک واردې، قۏلتوق‌لارېندا تر لکه‌لری گؤرۆنۆردۆ. آیاغېندا صندَل، إولنمک عَرَفه‌سینده لئیلا ایله بیرلیکده آلدېغې قهوه‌یی کمری ألینه دۏلایېب بَرک-بَرک سېخمېشدې.
– سَنین ایشیندی بونلار. بیلیرم، سَنین ایشیندی، – باغېرا-باغېرا دئییب مریمه طرف بیر آددېم آتدې.
مریم یاتاغېندان سۆرۆشۆب چېخدې، دووارا طرف گئری-گئری چکیلدی. قۏل‌لارې ایختییارسېز سینه‌سینده چارپازلاشدې. چۆنکی رشید هر زامان ایلک اؤنجه سینه‌سیندن ووروردو.
– نه وار، نه اۏلوب؟ – مریم زۏر’لا دئیه بیلدی.
– اۏ، منی یاخېنا قۏیمور. سن اؤرگتمیسَن اۏنو.
اؤتن ایل‌لر عرضینده مریم اۏنون تیکانلې سؤز‌لرینه، تنه-تؤهمتینه عادت إتمیشدی. أری‌نین گؤزۆنده هر زامان گۆناهکار اۏلماغا اؤرگشمیشدی. آما بو قۏرخو حیسّینی هئچ جۆر اؤزۆندن دفع إده بیلمیردی. أری بو سایاق فېسېلتې ایله، قان توتموش گؤز‌لری ایله کمری یومروغونا دۏلایاندا مریم دَهشت’له تیتره‌ییردی. إله بیل کئچینی شیرین قفسینه آتمېشدېلار. شیر ایلک اؤنجه پنجه‌لری آراسېندان باشېنې قالدېرېب کئچییه باخېر، سۏنرا نریلده‌ییر…
ایندی‌سه لئیلا دا بورا گلمیشدی. گؤز‌لری آلاجالانمېش، صیفَتی أڲیلمیشدی.
– من بونو أوّلدن بیلمه‌لی ایدیم. بیلمه‌لی ایدیم کی، سن اۏنو یۏلدان
چېخاردارسان، یاخشې شئی اؤرگتمزسن اۏنا، – اۏ، کمری باشې اۆسته وېیېلدادېب اؤز اۏمباسېندا شاپپېلداتدې. تۏققا جینگیلده‌دی.
– أل ساخلا، بس دیر! – قېز چېغېردې. – رشید، لازېم دَڲیل!
– گئت اؤز اۏتاغېنا!
مریم بیر آز گئری چکیلدی.
– یۏخ، سن بونو إده بیلمَز‌سن!
ایندی گؤرَرسَن!
رشید کمری باشې اۆسته قالدېرېب مریمین باشېنا إندیردی.
سۏنرا تعجّۆبلۆ بیر شئی باش وئردی. ایشه باخ! لئیلا ایکی‌أللی رشیدین قۏلوندان
آسېلېب آشاغې دارتېر، ألینی قالدېرماغا ایمکان وئرمیردی. أرینه مانع اۏلدو’سا دا، بوندان آرتېغېنا گۆجۆ چاتمېردې.
– قۏی چېخېب گئتسین!
– سن دئیَن اۏلسون. آما، رشید، وورما، یالوارېرام، وورما.
اۏنلار ایکی‌سی ألله‌شیر، ایتلشیر، دارتېشېر، بیری یالوارېر، اۏ بیری باخېش‌لارې ایله مریمی حده‌له‌ییر، باغېرېر، مریم ایسه دۏنوب قالمېشدې.
سۏنرا مریم حیسّ إتدی کی، رشید اۏنو داها وورمایاجاق. بو گئجه وورمایاجاق.
سینه‌سی کؤرۆکله‌نن رشید قان-تر ایچینده، غَزَبلی باخېش‌لارې ایله مریمی سۆزۆب، یاواش-یاواش کمر توتان ألینی آشاغې سالدې. لئیلا‌نېن دا آیاق‌لارې یئره دَڲدی. آما رشیدین قۏلونو بوراخمېردې هله. إله بیل اینانمېردې اۏنا. رشید ألینی دارتېب لئیلادان آرالانمالې اۏلدو.
– من سنه گؤرسه‌ده‌رَم، – رشید خېرېلتېلې سَسله دئدی. – هر ایکینیزه گؤرسه‌ده‌رَم. آخماق یئرینه قۏیموسوز منی؟ اؤز إویمده؟ کئچمز!
چئوریلیب مریمه غضب’له باخدې، لئیلانې دا ایته‌له‌ییب اۏتاقدان چېخدې.
قاپې اؤرتۆلن کیمی مریم یاتاغېنا یۆیۆردۆ، باشېنې یاستېغېن آلتېنا سۏخوب تیتره‌مه‌سی‌نین نه واخت کسه‌جه‌ڲینی گؤز‌له‌مه‌ڲه باشلادې.
همین گئجه مریم اۆچ دفعه یوخودان اۏیاندې. بیرینجی دفعه شَهَرین کارتئ-
چار رایۏنوندا آتېلان راکئت‌لرین گۆرۆلتۆسۆ اۏنو یوخودان اۏیاتدې. ایکینجی دفعه کؤرپه‌نین آغلاماسېنا اۏیاندې. لئیلا اۏنو ساکیت‌لَشدیرمک ایسته‌ییردی، آرادا بوتولکایا دَڲَن قاشېغېن سَسی گلدی. اۆچۆنجۆ دفعه سوسوزلوقدان اۏیانمالې اۏلدو.
آشاغېدا قۏناق اۏتاغې قاران‌لېق ایدی، پنجره‌دن لاپ نازیک آی ایشېغې اۏتاغا دۆشمۆشدۆ. هارادا’سا میلچک وېزېلدایېردې. قاران‌لېقدا بوجاقداکې چوقون پئچین شَبَحینی، یوخارې قالخان توربا‌لارې، تاوانېن لاپ آلتېندا‌کې أیمه‌نی سئزه بیلدی.
مطبخه گئد‌رکن قاران‌لېقدا، آز قالا، نه‌یه‌سه ایلیشه‌جَکدی. دۆز آیاق‌لارې‌نېن آلتېندا ایری بیر قارالتې سئزدی. بیر آز دیققت’له باخاندا گؤز‌لری قاران‌لېغا آلېشدې. گؤردۆ کی، لئیلا ایله کؤرپه‌سیدی. دؤشه‌مه‌ده بیر یۏرقانچا اۆستۆنده اوزانېبلار. آنا بیر طرفده یاتمېشدې، کؤرپه اۏیاق ایدی. کئرۏسین لامپاسېنې یاندېرېب آشاغې توتدو. لامپا ایشېغېندا کؤرپه‌یه ایلک دفعه یاخېندان باخدې. قېوېرجېق قارا ساچ‌لارې، آچېق-قۏنور گؤز‌لری، سېخ کیرپیک‌لری، چهرایې یاناق‌لارې، یئتیشمیش نار رنگینده دۏداق‌لارې واردې کؤرپه‌نین.
مریمه إله گلدی کی، کؤرپه ده اۏنا چۏخ دیققت’له باخېر. آرخا‌سې اۆسته اۏلان کؤرپه باشېنې آزجا یانا أڲیب ماراق’لا مریمه باخېردې. اۆزۆنده ماراق، تعجّۆب و شۆبهه‌قارېشېق بیر ایفاده واردې. مریم قۏرخدو کی، بیردن کؤرپه اۏنو گؤرۆب قۏرخار. بیردن کؤرپه سئوینج’له قېغېلدادې. مریم باشا دۆشدۆ کی، گؤردۆڲۆندن راضې قالېب.
– ششش، – مریم لاپ یاواشدان پېچېلدادې. – آنانې اۏیادارسان، یاخشې کی بیر قولاغې إشیتمیر.
کؤرپه ألینی یومدو، قالدېرېب-إندیردی، سۏنرا آغزېنا سۏخدو. مریمه باخېب سَس‌سیزجه گۆلدۆ، گۆلۆشۆ ایله بیرلیکده خېر‌دا هاوا قابارجېق‌لارې بوراخدې.
– بونا باخ! لاپ اۏغلان کیمی گئیینیب! آما بو ایستی‌ده کیم بۆکۆب سنی بئله؟ بئله، ألبتّه، یاتا بیلمَز‌سن.
مریم کؤرپه‌نین اۆستۆند‌ن پتونو چَکدی، آلتېندان بیر پتو دا بۆکۆلدۆڲۆنۆ گؤرۆب دَهشَته گلدی. اۏ پتونو دا آچدې. کؤرپه راحات‌لېق’لا اۏیناقلادې. قۏل‌لارې قوش قانادې کیمی چېرپېندې.
– ایندی یاخشېدې، هه؟
مریم آیاغا قالخماق ایسته‌ییردی کی، کؤرپه اۏنون چئچه‌له بارماغېنې “أله کئچیرتدی”. یومشاق، ایستی و آغزې‌نېن سویونا بولاشمېش کیچیجیک بارماق‌لارې ایله مریمین بارماغېندان مؤحکَم یاپېشمېشدې.
– قو-نو، – کؤرپه دئدی.
– یاخشې، یاخشې، بوراخ، قۏی گئدیم. بوراخمادې. آیاق‌لارېنې اۏیناتدې.
مریم بارماغېنې چَکدی، کؤرپه یئنه قېغېلدادې، إله بیل لاپ گۆلدۆ ده،
سۏنرا یومروغونو یئنه آغزېنا آپاردې.
– نه‌یه بئله سئوینجک اۏلموسان؟ هې؟ نه‌یه گۆلۆرسَن؟ گؤرۆرَم کی، آنان دئیَن کیمی عاغېللې دَڲیلسن. آتان کۏبود بیر آدام، آنان دا کی، سفئحین بیری. بیلسه’یدین، گۆلمه‌زدین. هئچ واخت گۆلمه‌زدین. ایندی‌سه یات. یاخشې؟
مریم آیاغا قالخدې، بیر نئچه آددېم آتدې. کؤرپه قېغېلدادې، سۏنرا یئنه. بو دفعه آغلاماغا اۏخشادې. مریم قۏرخدو کی، ایندی بَرکدن آغلاماغا باشلایاجاق. قایېتدې.
– هه، نه‌دی؟ نه ایسته‌ییرسَن مندن؟
کؤرپه گۆلۆمسۆندۆ، دیشی ده یۏخ.
مریم دریندن کؤکس اؤتۆردۆ. قایېدېب اۏتوردو، بارماغېنې وئردی کؤرپه‌نین ألینه. اوشاق سئوینج’له جیییلده‌دی، گۆلۆمسۆندۆ، تۏتوق آیاق‌لارېنې اۏیناتماغا باشلادې و… هاوا بوراخدې. مریم خئیلَک باخدې اۏنا… بیر آزدان کؤرپه ساکیت‌لَشدی. ایندی مېشېلتې‌سې گلیردی.
بایېردان قوش سَسی گلدی، سۏنرا پنجره‌دن، بولود‌لار آراسېندان سۆزۆلن آی ایشېغېندا مریم اۏنلارېن قاناد چالېب اوچدوغونو گؤردۆ. سوسوزلوغو یاددان چېخمېش، اۏتوردوغو یئرده آیاق‌لارې کئییمیشدی، آما خئیلَک واخت بئله‌جه اۏتوردو، سۏنرا بارماغېنې عزیزه‌نین ألیندن چېخاردېب آیاغا دوردو.
34.
لئیلا
لئیلا‌نېن أن چۏخ سئودیڲی ایش عزیزه‌نین یانېندا اوزانماق، اۏنا تاماشا إتمک ایدی. اۆز-اۆزه اوزانېب اۏنون یېغېلان، گئنیش‌لَنَن بَبَک‌لرینه باخماقدان دۏیموردو. بارماق‌لارې ایله کؤرپه‌نین ظریف، هامار دری‌سینی سېغاللایېر، أل‌لری‌نین ایچینده‌کی بۆکۆک‌لره، تۏتوق دیرسَک‌لرینه أل سۆرتۆردۆ. هردن عزیزه‌نی سینه‌سی اۆسته اوزادېب پېچېلتې ایله طاریقدن – اۏنون أصل آتاسېندان دانېشېردې اۏنا. اۏ، تاپماجا‌لارېن جاوابېنې نئجه تئز تاپېردې، نئجه شېلتاق‌لېق إدیردی، اۏنو گۆلدۆرمک نئجه آسان ایدی… کؤرپه ایسه طاریقین اۆزۆنۆ هئچ واخت گؤرمه‌یه‌جکدی.
– اۏنون إله گؤزَل کیرپیک‌لری واردې کی… دۆز سنینکی کیمی. چنه‌سی، بورنو، گیرده آلنې عئینَن سنینکی کیمی. آه، عزیزه، سَنین آتان چۏخ یاراشېقلې ایدی. گؤزَل ایدی، سَنین کیمی.
آما لئیلا إحتیاط’لانېر، هئچ واخت اۏنون آدېنې دئمیردی.
هردن گؤرۆردۆ کی، رشید عزیزه‌یه چۏخ دیققت’له باخېر. سۏنراکې گۆن اۏ، دؤشه‌مه‌ده اۏتوروب آیاغېنداکې دؤڲنه‌ڲی تمیزله‌ییردی. إله بیل لاپ تصادۆفَن دئدی:
– یاخشې، سیزین آرانېزدا نه‌سه واردې؟
لئیلا باشا دۆشمۆرمۆش کیمی سوال‌إدیجی باخېش‌لارېنې اۏنا دیکدی.
– لئیلی-مجنون. سننن اۏ یئکلنگه، تک آیاق. اۏننان سَنین آراندا نه واردې؟
– اۏ، منیم دۏستوم ایدی، – لئیلا دئدی و چالېشدې کی، سَسی‌نین آهنگی دَڲیشمه‌سین. بوتولکانې گؤتۆرۆب اؤزۆنۆ مشغول گؤرسَتدی. – سن کی بیلیر‌سن.
– من نه‌یی بیلیرم؟ – رشید آیاغېندان کسدیڲی قارتماق قېرېنتې‌لارېنې پنجره قاباغېنا آتدې، قېچ‌لارې‌نېن آراسېنې قاشېیېب یاتاغا سره‌لَندی.
یاتاغې‌نېن یایې عۆصیان إدیرمیش کیمی جېرېلدادې. – دۏست کیمی… حدّینیزی آشان شئی‌لره یۏل وئرمه‌دینیز کی؟
– “حدّیمیزی آشان شئی‌لر”؟
رشید لاقئیدجه‌سینه گۆلۆمسۆندۆ، آما لئیلا اۏنون سۏیوق و ایتی نظرلرینی حیسّ إتدی.
– یاخشې، قۏی آچېق دئییم. مثَلَن، اۏ، سنی هئچ اؤپۆب؟ بلکه ألینی نامحرَم بیر یئرینه ووروب؟
لئیلا حیدَّتیندن دیکسینَن کیمی اۏلدو. حیسّ إتدی کی، اۆره‌ڲی‌نین دؤڲۆنتۆلری بۏغازېنا قالخېر.
– اۏ، منه قارداش کیمی’یدی…
– دۏست، یۏخ’سا قارداش کیمی’یدی؟
– هم دۏست ایدی، هم ده قارداش کیمی.
– قارداش‌لار، باجې‌لار هر شئی’له ماراقلانان اۏلورلار. بیر ده گؤردۆن، قارداش پئنی‌سینی باجې‌سېنا گؤرسَتدی، اۏ دا …
– اۆره‌ڲیم بولانېر سَنین بو سؤز‌لریندن، – لئیلا دئدی.
– دئمک، آرانېزدا هئچ نه اۏلمایېب؟
– بو حاقدا داها هئچ نه دانېشماق ایسته‌میرم…
رشید باشېنې بولایېب دۏداق‌لارېنې مارچېلداتدې، باشې ایله اؤز فیکرینده‌کینی تصدیق إدیرمیش کیمی:
– آدام‌لار سیزین حاققېنېز‌دا چۏخ شئی دانېشېردېلار، یادېمدادې. آما سن دئییرسن کی، هئچ نه اۏلمایېب. دئمک، بۏش صؤحبَت‌لر دیر؟
لئیلا اؤزۆنۆ مجبور إتدی کی، اۏنا باخسېن.
رشید کیرپیک چالمازدان اۏنون باخېش‌لارېنې توتوب بیر خئیلَک ساخلادې. دؤزۆلمز ایدی، هَیَجانېنې سعی’له گیزله‌مه‌ڲه چالېشان لئیلا ألینده‌کی بوتولکانې إله سېخمېشدې کی، اۏوجونون ایچی آغرېیېردې.
لئیلا دَهشت’له دۆشۆنۆردۆ: گؤره‌سن، أری بیلسه کی اۏندان اۏغورلوق إله‌ییرم، نئیله‌یه‌جک؟ عزیزه آنادان اۏلاندان بری هر هفته رشید یاتاندا، یا دا بایېرا-زادا چېخاندا أری‌نین پۏرتماناتېنې آچېب بیر أسگی‌ناس گؤتۆرۆردۆ. بعضن پول‌قابېندا پول آز اۏلاندا لئیلا بئش أفغانی گؤتۆرۆر، یا دا هئچ گؤتۆرمۆردۆ. قۏرخوردو کی، أری حیسّ إده بیلَر. پول چۏخ اۏلاندا ایسه بیر اۏنلوق، یا ییرمی‌لیک گؤتۆرۆردۆ. هردن ده ریسک إدیب ایکی ییرمی‌لیک گؤتۆرۆردۆ. گؤتۆردۆڲۆ پول‌لارې قېش پالتۏسونون ایچ طرفینده تیکدیڲی کیچیک جیبده ساخلایېردې. أری بیلسه کی لئیلا گلَن یاز قاچېب گئتمک ایسته‌ییر، گؤره‌سن، نئیله‌یه‌جک؟ اوزاغې گلَن یایدا. مین
أفغانی، یا دا داها چۏخ یېغا بیلسه، بونون یارې‌سې کابولدان پئشاواراجان یۏل خرجینه گئده‌جک. سۏنرا دا، واختې گلنده نیشان اۆزۆڲۆنۆ، بو إوین مَلیکه‌سی کیمی رشیدین اۏنا آلدېغې زینت شئی‌لرینی ده ساتاجاق…
– هر حالدا، – رشید بارماق‌لارې ایله قارنېنې دؤیَجله‌دی، – من رۆسوای اۏلا بیلمه‌رَم. من سَنین أرینه‌م. بو إله شئی دیر کی، أر اۏلانېن هر زامان ماراغېندا دېر. آما اۏنون بختی گتیریب کی، اؤلۆب. أڲر هارادا’سا یاخېندا اۏلسایدې، ایندی من اۏنون’لا حاقّ-حئساب چکردیم… – رشید باشېنې بولایېب آغزېنې مارچېلداتدې.
– اؤلۆلر حاقدا بئله دانېشارلارمې؟
– گؤرۆرَم، هئچ اؤله‌نه ده اۏخشامېر‌لار…– رشید مېزېلداندې.
ایکی گۆن سۏنرا، لئیلا سَحَر-سَحَر اۏیاناندا قاپې‌سې‌نېن آغزېندا، بایېر طرفده سلیقه ایله باغلانېب قۏیولموش اوشاق پالتار‌لارې گؤردۆ. اۆستۆنده خېر‌دا
با‌لېق شکیل‌لری اۏلان یای‌لېق، گۆللۆ، گؤڲ یۆن دۏن، عئینی رنگده جۏراب و کیچیجیک ألجک‌لر، نارېنجې خال‌لارې اۏلان سارې پیژاما، خاللې مانژئتلی یاشېل پامبېق تومان، داها نه‌لر…
– دئییرلر کی… – رشید عزیزه‌نین أڲنینده‌کی تزه پیژامایا گؤزۆنۆن اوجو ایله ده باخما‌زدان شام یئمه‌ڲی زامانې دئدی، – …دوستوم حیکمتیارېن طرفینه کئچمک ایسته‌ییر. دئمک، مسعود اۏنلارېن ایکی‌سی ایله ده ووروشمالې اۏلاجاق. اۏ طرفدن ده خزر‌لر، – رشید همین یای مریمین یایدا تورشویا قۏیدوغو بادېمجاندان قۏپارېب آغزېنا قۏیدو. – اومود إدَک کی، بو شاییعه دیر. چۆنکی أڲر بئله اۏلسا، – اۏ، یاغلې ألینی یئلله‌دی، – اۏندا ایندیکی دؤڲۆش‌لر اۏنون یانېندا تۏیا گئتمه‌لی اۏلاجاق.
یئییب دۏیاندان سۏنرا رشید دینمز-سؤیله‌مز یئنه آروادېنې آلتېنا آلدې، سۏیونمازدان، شالوارېنې تۏپوق‌لارېناجان إندیریب اؤز ایشینی گؤردۆ. قېزقېن إحتیراصېنې سؤندۆرندن سۏنرا آشاغې دۆشۆب یئرینده سره‌لَندی، یوخویا گئتدی.
لئیلا یاتاق اۏتاغېندان ساکیتجه چېخدې. مریم مطبخده چؤمبه‌لیب فۏرئل تمیزله‌ییردی: یانېندا بیر قازان ایسلادېلمېش دۆڲۆ. مطبخدن یانېق اییی، زیره، قېزاردېلمېش سۏغان و با‌لېق اییی گلیردی.
لئیلا بیر بوجاقدا اۏتوروب دیزلرینی قوجاقلادې.
– چۏخ ساغ اۏل، – دئدی.
مریم اۏنو گؤرمۆرمۆش کیمی بیر فۏرئلی تمیزله‌ییب دۏغرادې، اېکینجی‌سینی گؤتۆردۆ. دیشلی پېچاقلا بالېغېن اۆزگه‌ج‌لرینی کسیب سۏنرا اۏنو آرخا‌سې اۆسته چئویردی، جلد حرکت’له قویروغوندان قلسه‌مه‌لرینه قَدَر بالېغېن قارنېنې یاردې. سۏنرا باش بارماغېنې بالېغېن آغزېنا سالېب قلسه‌مه‌لری ایچالاتې ایله بیر یئرده چکیب آیېردې.
– پالتارلار إله قشنگدی کی…
– اۏنسوز دا آتېلېب قالمېشدې اۏر‌دا، – مریم دئدی. سۏنرا بالېغې یاغلې، بۏز مایئع هۏپدورولموش قزئت پارچاسې‌نېن اۆستۆنه قۏیدو و باشېنې آیېردې. – یاخشې‌سې بو دېر، قېزېن گئیسین، یۏخ’سا گۆوه یئیه‌جَکدی اۏنلارې.
– بالېغې بئله تمیزله‌مه‌ڲی هاردا اؤرگنمیسَن؟
– بالاجا اۏلاندا چای قېراغېندا یاشایېردېق، من اؤزۆم ده با‌لېق توتوردوم.
– من هئچ واخت با‌لېق توتمامېشام.
– چتین دَڲیل. أساس اۏ دېر کی، گؤز‌له‌مه‌ڲی باجاراسان.
لئیلا اۏنون نئجه جلد ایشله‌مه‌ڲینه باخېر، گؤزۆنۆ چکمیردی.
– پالتار‌لارې اؤزۆن تیکمیسَن؟ مریم باشې ایله تصدیق إتدی.
– نه واخت؟
مریم دۏغرانمېش با‌لېق تیکه‌لرینی سو ایله دۏلو ایری بیر قابا یئرلَشدیردی.
– بیرینجی دفعه حامیله اۏلاندا. بلکه ده ایکینجی دفعه’یدی، دقیق یادېمدا دَڲیل. اۏن سککیز، اۏن دۏققوز ایل أوّل. چۏخ-چۏخ قاباق‌لار. دئدیڲیم کیمی، اۏنلارې گئیینن اۏلمادې.
– سن، دۏغرودان، یاخشې دَرزیسن. بلکه منی ده اؤرگه‌ده‌سن؟
مریم دۏغرانمېش بالېغې بیر ده سو ایله یاخالایېب تمیز قابا یېغدې. أل‌لری‌نین سویونو آلدې، باشېنې قالدېرېب لئیلایا باخدې. إله بیل ایلک دفعه ایدی کی، اۏنو گؤرۆردۆ.
– همین گئجه… اۏ… منی هله هئچ کیم إله مۆدافیعه إتمه‌ییب، – دئدی.
لئیلا مریمین اۆزۆنه باخدې. یاناق‌لارې باتمېش، یۏرقون گؤزلری‌نین بوجاق‌لارې قېرېشمېشدې، دۏداق‌لارې‌نېن یان-یؤوره‌سینده درین بیر قېرېش واردې. بونلارا دیققت وئرینجه لئیلا دا إله بیل ایلک دفعه ایدی کی، بئله بیر آدام گؤرۆردۆ. و ایلک دفعه گؤردۆ کی، بو، اۏنا رقیب، گۆنۆ اۏلان بیری‌سی‌نین اۆزۆ دَڲیل. بو اۆز سؤیله‌نمه‌میش درد‌لی بیر یاشام حیکایَتی دانېشېردې، بختینه یازېلمېش آغېر بیر طالئعدن، قیسمتی ایله بارېشمېش بیری‌سی‌نین مۆشکۆل سېناق‌لارېندان خبر وئریردی. لئیلا اؤزۆ ده بورادا بو قَدَر یاشاسایدې، اۏنون دا صیفَتی بئله اۏلاجاقدې.
– من ایمکان وئره بیلمَزدیم، – لئیلا دئدی. – من إله إوده بؤیۆمه‌میشم کی، بئله شئیه دؤزۆم.
– سَنین إوین ایندی بورا دېر. یاواش-یاواش اؤرگه‌شه‌رسن.
– یومروق-تَپییه اؤرگشمک؟ هئچ واخت!
– بیر گۆن سنه ده أل قاتاجاق، بیر آز گؤزله، – مریم أل‌لرینی أسگی ایله سیله-سیله دئدی. – تئزلیک’له گؤره‌جکسن. اؤزۆ ده سن اۏنا قېز دۏغموسان، دئمه‌لی، سَنین گۆناهېن منیمکیندن ده آغېر دېر، باغېشلاماق اۏلماز.
لئیلا آیاغا قالخدې.
– بایېردا چیسگینلی هاوا وار، بیلیرم. آما بو گۆناه‌کار‌لارېن حَیَطده بیر فینجان چای ایچمه‌سینه نئجه باخېرسان؟
مریم تعجّۆب’له باخدې.
– من گله بیلمه‌رَم، هله لۏبیانې تمیزله‌ییب یومالې‌یام.
– سَحَر من ده سنه کؤمَک إده‌رم.
– هله یېر-یېغېش دا إله‌مه‌لی‌یم.
– بیرلیکده إله‌یریک. سهو إله‌میرم’سه، بیر آز حالوا قالېب، چای’لا لَذَّت إله‌یر.
مریم أسگینی ماسانېن اۆستۆنه قۏیدو. چېرمانمېش قۏل‌لارېنې فیکیر‌لی-فیکیر‌لی آشاغې إندیرمه‌سیندن، حیجابېنې، ساچ‌لارېنې سلیقه‌یه سالماسېندان لئیلا اۏنون تلاشلا‌ندېغېنې حیسّ إتدی.
– چینلی‌لر دئییر کی، اۆچ گۆن آج قال، بیر گۆن چایسېز قالما.
مریم گؤڲۆلسۆز گۆلۆمسۆندۆ.
– یاخشې دئییبلر.
– هه.
– آما منیم واختېم چۏخ آز دېر.
– بیر فینجان.
اۏنلار حَیَطده قاتلاما اۏتورقالاردا اۏتوروب حالوا ایله چای ایچیردیلر. حالوانې بیر کاسادان بارماق‌لارې ایله گؤتۆرۆب آغېز‌لارېنا قۏیوردولار. ایکی فینجان ایچَندَن سۏنرا لئیلا مریمدن سۏروشدو کی، یئنه چای ایسته‌ییرمی. بیرینی ده ایچدیلر. داغ‌لاردان آتېشما سَسی گلیردی، بولود کاروانې آیېن قاباغېنې توتدو، ایشېلداقوش‌لار آلا-قاران‌لېقدا هاوا‌دا قؤوس جېزېب اوچوشوردولار. عزیزه اۏیانېب آغلادې، رشید لئیلانې سَسله‌دی کی، گلیب اۏنون آغزېنې “یومسون”. لئیلا ایله مریم آنی باخېشدېلار. بیر-بیرینی آنلایان، باشا دۆشن باخېش‌لار… بو آنی، سؤزسۆز باخېشدان لئیلا باشا دۆشدۆ کی، بو گۆندن اۏنلار رقیب، دۆشمن دَڲیل‌لر.
35.
مریم
گئجه‌دن سۏنرا مریم’له لئیلا إوین ایشینی بیرلیکده گؤرۆردۆلر. مطبخده اۏتوروب خمیر یۏغورور، گؤڲ سۏغان دۏغرایېر، سارېمساق أزیردیلر.
ألینده خیار دیلیمی اۏلان عزیزه یان‌لارېندا ایمک‌لَییر، هردن قاشېق‌لارې بیر-بیرینه ووروب جینگیلده‌دیر، کؤک’له اۏینایېردې. حَیَطده ملَفه‌لری یویاندا هؤرمه بئشیکده، قات-قات أسگی’یله، قالېن شرف’له بۆکۆلمۆش عزیزه ده یان‌لارېندا اۏلوردو. پالتار یویاندا مریم ده، لئیلا دا بیر آن گؤزلرینی اوشاقدان چکمیر، بیر-بیرینی عَوض إدیردیلر.
مریم یاواش-یاواش تک‌لیکده‌ن اوزاقلاشېر، بو غئیری-بَلیرمیش دورومدان بیر راحات‌لېق دا تاپېردې. آخشام‌لار حَیَطده اۏتوروب اۆچ فینجان چای ایچمک ایندی، آز قالا، عادت حالېنې آلمېشدې. سَحَرلر اۏ، مطبخده اۏلاندا شاپ-شاپدا پیللهلر’له إنَن لئیلا‌نېن آیاق سَسینی، عزیزه‌نین جینگیلتیلی گۆلۆشۆنۆ، آغاران سککیز دیشینی، سۆت اییلی بو وار‌لېغې گؤز‌له‌مه‌ڲه بیلمیردی. لئیلا اوشاق’لا یاتېب یوخویا قالا‌ندا مریم ناراحات اۏلور، تلاش کئچیردیردی. تمیز بۏشقاب‌لارې بیر ده یویور، قۏناق اۏتاغېندا یاستېق-دؤشکجه‌لری بیر ده راحاتلایېردې. پنجره قاباق‌لارېنې دؤنه-دؤنه سیلیب تمیزله‌ییر، بو یۏل’لا اؤزۆنۆ مشغول إدیردی، تا کی، لئیلا ایله عزیزه‌نی آیاق اۆسته گؤرۆردۆ.
عزیزه مریمی گؤرَن کیمی آناسې‌نېن قوجاغېندا قورجوخور، آغلامسېنېر، گؤزلرینی گئنیش-گئنیش آچېب مریمه طرف دارتېنېردې. کیچیجیک أل‌لرینی آچېب اۏنا طرف اوزادېر، ایستک و محبّت’له سانکی “منی گؤتۆر” دئییردی.
– نه اۏلوب، نه ایسته‌ییرسَن؟ – لئیلا دئییب قېزې یئره قۏیوردو. یئره قۏیان کیمی ده اۏ، مریمه طرف ایمَکله‌ییردی. – بو نه اۏیوندو؟ ساکیت‌لَش بیر. مریم خالا هئچ یئره گئتمیر. بو دېر، بوردا دېر سَنین خالا‌ن. گؤردۆن؟ هه، ایندی سا-کیتلش.
عزیزه مریمه چاتېب أل‌لریندن، قۏل‌لارېندان توتور، باش بارماغېنې آغزېنا سالېب اۏنون کؤکسۆنه سېخېلېر، باشېنې چیڲنینه قۏیوردو.
مریم یارېتججۆب، یارېهئیران‌لېق’لا گۆلۆمسۆنۆر، میننتدار‌لېق’لا اوشاغې تومارلایېردې. اۏ، هئچ واخت بئله سئویلمه‌میشدی. بو اوشاقدا بو سئوگی، بو مئهریبان‌لېق هارداندې؟ قلبی ریقَّته گلیر، گؤز‌لری دۏلوردو مریمین.
– کیچیک اۆره‌ڲینی منیم کیمی مغمونا نییه باغلامېسان سن؟ – دئیه، عزیزه‌نین قولاغېنا پېچېلدایېردې. – هه؟ من هئچ کیمَم، مَڲَر بیلمیر‌سن؟ بیر کند‌چی. مندن سنه نه فایدا؟
عزیزه واغ-ووغ إدیر، خۏشبخت-خۏشبخت اۏیناقلاشېر، بیر آز دا اۏنا قېسېلېردې.
مریم حئیرَتدن قورویوب قالېر، دَلی اۏلوردو. دۏلوخسونور، اۆره‌ڲی قانادلانېردې. تعجّۆب‌لنیردی – بو قَدَر دۏغما‌لېق‌لارې ایتیرنده، یاشامېن بو قَدَر یالان و ساختاکار‌لېق‌لارېنې گؤرَندن سۏنرا اۏ، بو اوشاقدا یاشامېن أصل سئوگی‌سینی تاپمېشدې.
سۏنراکې ایل، 1994-نجۆ ایلین یانوارېندا دوستوم مسعوددان آیرېلېب گۆلبددین حیکمتیارېن طرفینه کئچدی، شَهَرین شیرداروازا داغ‌لارې طرفینده، قدیم قالا دووار‌لارې یانېندا – بالا حیصاردا مؤوقئع توتدو. مۆدافیعه
ناظیر‌لیڲی‌نین بیناسېنې، پرئزیدئنت سارایېنې ألینده ساخلایان مسعودون و ربّانی‌نین قۆوّه‌لرینی آرتیللئرییا آتشینه توتدولار. قارشې طرف جاواب‌سېز قالمادې. آتېشما شیدَّت’له‌ندی، کابول چایې‌نېن هر ایکی طرفینده آرتیللئرییا گۆرۆلده‌ییردی. سېنمېش شۆشه، راکئت و مرمی قلپه‌لری ایله دۏلموش کۆچه‌لرده اینسان مئییت‌لری گؤرۆنۆردۆ. قارت، اؤلۆم و خۆصوصَن زۏر’لاما باش آلېب گئدیردی
– سۏنونجو مۆلکی أها‌لی‌نین گؤزۆنۆ قۏرخوتماق، دؤڲۆشچۆلری ایسه هَوَس‌لَندیرمک اۆچۆن لازېم حئساب إدیلیردی. مریم إشیدیردی کی، قادېن‌لار
زۏر’لانماق قۏرخوسوندان اؤز‌لرینی اؤلدۆرۆر، کیشی‌لر ایسه زۏر’لاندېق‌لارې حالدا آنا-باجې‌لارېنې اؤلدۆرۆردۆلر.
مینۏمیۏت‌لار گۆرله‌یندا عزیزه چېغېرېر، آغلاماغا باشلایېردې. اۏنون فیکرینی یایېندېرماق اۆچۆن مریم دؤشه‌مه اۆستۆنده دۆڲۆدن إو، خۏروز، یا دا اولدوز شکیل‌لری قورور، سۏنرا دئییردی کی، عزیزه بونلارې داغېتسېن. هردن اوشاق‌لېقدا جلیلین اؤرگتدیڲی کیمی ألینی کاغېذدان آیېرما‌زدان فیل شکلی چکیردی.
رشید دئییردی کی، مۆلکی أها‌لی آراسېندا هر گۆن اۏنلار’لا، یۆز‌لر’له اؤلن وار. خسته‌خانا‌لار و درمان آنبار‌لارې آتشه توتولوردو. دئییردی کی، أرزاق ماشېن‌لارېنې شَهَره بوراخمېر، آتشه توتور، قارت إدیرلر. گؤره‌سن، هئراتدا دا آتېشما گئدیر؟ آتېشما گئدیر’سه، گؤره‌سن، مۏللا فئیضول’لا نئجه دیر؟ بس بیبیجان؟ اۏغلان‌لارې، گلین‌لری، نوه‌لری؟ بس جلیل؟ اۏ دا گیزلَنیرمی؟ یۏخ’سا آرواد-اوشاغېنې گؤتۆرۆب اؤلکه‌دن قاچېب؟ اومود إتدی کی، اۏ ساغ-سلامتدې، بۆتۆن بو اؤلۆم-ایتیم‌لر اۏندان یان کئچیب.
دؤڲۆش‌لر إله شیدَّت إتدی کی، رشید بیر هفته إوده قالماغا مجبور اۏلدو. اۏ، حَیَط قاپې‌سېنې مؤحکَم باغلادې، حَیَطده بیر نئچه تَله قوردو، إوین گیریش قاپې‌سېنې دا کیپ باغلادې، دیوانې سۆرۆشدۆرۆب آرخاسېندا قۏیدو کی، آچماق مۆمکۆن اۏلماسېن. سیقار چکه-چکه بیر گؤزۆ پنجره‌ده تاپانچاسېنې سیلیب تمیزله‌ییر، دؤنه-دؤنه دۏلدوروردو. حتتا ایکی دفعه کۆچه‌یه آتش آچدې، إله‌بیل کی، کیمسه حاصاردان حَیَطه آشماق ایسته‌ییر.
– مۆجاهید‌لر جاوان‌لارې زۏر’لا اؤز سېرا‌لارېنا قاتماق ایسته‌ییر، – اۏ دئییردی. – گۆنۆن گۆن‌اۏرتا چاغې إله کۆچه‌ده‌جه توتورلار، اۏتۏماتې باشېنا دیره‌ییب مجبور إدیرلر. دۆشمن قوروپ‌لاردان بیری بئله جاوان‌لارې أله کئچیردنده شیکنجه وئریر. إلئکتریکه قۏشور‌لار اۏنو، خایالارېنې کلبَتین’له أزیر‌لر. بئله جاوان‌لارې مجبور إدیرلر کی، إولرینه آپارسېن اۏنلارې. إولرینده آتاسېنې اؤلدۆرۆر، آناسېنې، باجې‌سېنې زۏر’لایېرلار.
تاپانچاسېنې باشې اۆسته اۏینادېب دئییردی:
– قۏی جۆرأت إله‌ییب منیم إویمه گیرسین‌لر. خایالارېنې گۆلـله‌یه توتاجاغام!
کلّه‌‌لرینی پارچا-پارچا إده‌جه‌ڲم! سیز خۏشبختسیز، سیزین یانېنېزدا إله بیر کیشی وار کی، اۏ هئچ شئیطاندان دا قۏرخمور.
عزیزه‌نی آیاق‌لارېنا یاخېنلاشان گؤرۆب غئیض’له:
– چکیل آیاق‌لارېمدان! ردّ اۏل! – دئدی. تاپانچا توتان ألینی هاوا‌دا یئلله‌دی. – أل-قۏلونو اۏیناتما، هئچ عاغلېنا دا گتیرمه، اۏنسوز دا گؤتۆرَن دَڲیلم سنی. ایتیل! نه قَدَر کی آیاقلامامېشام!
عزیزه دیکسیندی، دؤنۆب مریمه سارې ایمکله‌دی. اوشاق پرت اۏلموش، چاشېب قالمېشدې. مریمین دیزی اۆسته باش بارماغېنې آغزېنا سالېب سۏرماغا باشلادې، چاشقېن و قاش-قاباقلې حالدا رشیده باخدې. هردن باشېنې قالدېرېب مریمه باخېر، إله بیل ایسته‌ییردی کی، مریم اۏووتسون اۏنو. آما نئجه؟
آتالارا گلدیکده ایسه، مریم نه دئسین؟ مَڲَر آتالارې سئچیر‌لر؟
دؤڲۆش‌لر سنگیینده مریم ده راحات نفس آلدې. أن چۏخ اۏنا گؤره کی، قاپې‌لارې باغلې إوده رشید’له بیر یئرده قالماق مۆشکۆلۆندن خیلاص اۏلدولار. یۏخ’سا کی، ایدبار خاصيَّتی بۆتۆن إوه یۏلوخموشدو. اۆسته‌لیک، دۏلو تاپانچاسېنې عزیزه‌نین گؤزۆ قاباغېندا اۏینادېردې. آللاه گؤرسَتمه‌سین…
همین قېش گۆن‌لریندن بیرینده لئیلا مریمدن خواهیش إتدی کی، قۏی اۏنا هؤرۆک هؤرسۆن.
مریم ساکیتجه اۏتوردو. گۆزگۆده لئیلا‌نېن نازیک بارماق‌لارېنا باخېر، نئجه دیققت’له ایشله‌دیڲینی مۆشاهیده إدیردی. عزیزه یوماق کیمی بۆکۆلۆب دؤشه‌مه‌ده ساکیتجه یاتېردې. مریمین دۆزَلتدیڲی قۏلچاق دا قوجاغېندا. مریم اۏنا چایدا قېرمېزې رنگ‌لَنمیش أسگی پارچا‌لارېندان قۏلچاق تیکیب ایچینه لۏبیا دۏلدورموشدو، ایشلَنمیش ساپ چرخ‌لارېندان قۏلچاغا بۏیون‌باغې دا دۆزَلتمیشدی.
بیردن عزیزه یوخودا ایکن هاوا بوراخدې. لئیلانې گۆلمک توتدو، مریم ده اۏنا قۏشولدو. اۏنلار گۆزگۆده بیر-بیرینه باخا-باخا گؤز‌لری یاشارېنجایا قَدَر گۆلدۆلر، آما بو، إله دۏغال باش وئردی کی، اۆره‌ڲی خئیلَک یۆنگۆلله‌شن مریم لئیلایا جلیلدن، نانادان، جین توتماسېندان دانېشماغا باشلادې. لئیلا أل‌لرینی مریمین چیڲنینه قۏیوب اۏنون گۆزگۆده‌کی عکسیندن گؤزۆنۆ چکمیردی. مریم اۆیۆدۆب-تؤکۆر، بیبیجاندان، مۏللا فئیضوللادان، جلیلین إوینه گئد‌رکن دویدوغو حقارتدن، نانا‌نېن اؤزۆنه سوی-قصد إتمه‌سیندن دانېشېردې. سۏنرا جلیلین آرواد‌لارېندان، رشید’له تله‌سیک نیکاحېندان، کابولا نئجه گلدیک‌لریندن دانېشدې. حامیله‌لیڲیندَن، نئجه هر دفعه اومود’لا یاشاماسېندان و هر دفعه ده اومودلارې‌نېن داشا چېرپېلدېغېندان، أر إوینده دؤیۆلمه‌ڲیندن ده دانېشماغې اونوتمادې.
سۏنرا لئیلا مریمین اۏتورقاسې‌نېن آیاق‌لارې یانېندا، یئرده اۏتوردو، ته‌سا-دۆفن عزیزه‌نین ساچېنا یاپېشمېش ساپې گؤتۆردۆ. آرایا سۆکوت چؤکدۆ.
– منیم ده سنه دئمک ایسته‌دیک‌لریم وار، – لئیلا یاواشدان دئدی.
همین گئجه مریم یاتمادې. یاتاقدا اۏتوروب پنجره‌دن ساکیتجه یاغان قارا باخېردې.
فصیل‌لر دَڲیشیر، کابولدا پرئزیدئنت‌لر حاکیمییَته گلیب آند ایچیر، سۏنرا اۏنلارې اؤلدۆرۆردۆلر. ایمپئرییا مغلوب اۏلموشدو، کؤهنه ساواش‌لار قورتارېر، یئنی‌لری باشلایېردې. بۆتۆن بونلار مریمین یانېندان اؤتۆب-کئچمیشدی، یادداشېندا هئچ بیر ایز قۏیمازدان. یالنېز بۏشلوق. قلبی قوپ-قورو، باروئرمز، بۏم-بۏش چؤل کیمی’یدی – آرزې’دان، حَسرَتدن اوزاق، اوموددان، ایستکد‌ن اوزاق. گله‌جکدن هئچ دانېشماغا دَڲمزدی. یالنېز کئچمیشین آجې تجرۆبه‌سی – سئوگی تهلۆکه‌لی سَهو دیر، اۏنون باجې‌سې اومود ایسه آلدادېجېدېر، خۆلیا دېر. بو ایکی زَهَر‌لی چیچک ریشه آتدې‌مې، اۏنلارې درحال کؤکۆندن قۏپارېب آتماق گَرَک. مریم بئله إتمیشدی. اۆره‌ڲینده مؤحکَملنمه‌میش قۏپارېب آتمېشدې بو حیسّ‌لری.
آما نه‌دن‌سه سۏن آی‌لار لئیلا و عزیزه – إله اۏنون اؤزۆ کیمی حرامی اۏلان عزیزه إله بیل اۏنون بیر پارچاسې اۏلموشدولار، اۏنلارسېز، مریمین ایل‌لر’له دؤزدۆڲۆ بو یاشام ایندی دؤزۆلمز اۏلماغا باشلایېردې.
– بو یاز عزیزی’له من چېخېب گئدیریک. گئد‌ک بیزیم’له، مریم.
ایل‌لر مریمه اۆز گؤرسَتمه‌میشدی. آما، گؤرۆنۆر، گلَن ایل‌لر اۏنا لۆطف و مرحمَت گتیره‌جک. تزه بیر یاشام یاشاماغا باشلایاجاق… إله بیر یاشام کی، نانا‌نېن سؤز‌لرینه گؤره، إله‌بیل اۏنون کیمی حرامییه هئچ واخت قیسمت اۏلمایاجاق. اۏنون یاشامېندا گؤزلَنیلمَزدن ایکی چیچک بیتمیشدی. مریم ایندی یاغان قارا باخدېقجا مۏللا فئیضوللانې خاطېرلایېردې. تَصَوّۆر إتدی کی، مۏللا، تَسبئحینی چئویره-چئویره، بیر آز اۏنا سارې أڲیلیب یومشاق و تیترک سَسی ایله قولاغېنا دئییر: “اۏ چیچک‌لری آللاه أکیب، مریمجان. اۏنلارې سنه اۏ گؤندَ‌ریب. هر شئی اۏنون ألینده دیر، قېزېم”.
36.
لئیلا
1994-نجۆ ایلین إرکن یاز سَحَری. گۆن ایشېغې سما تاغ‌لارېنا تزه‌جه یایېلمېشدې کی، لئیلا یوخودان دوردو. اۏنا إله گلیردی کی، رشید هر شئیی بیلیر. باخ ایندیجه اۏنو یاتاغېندان دارتېب چېخارداجاق، دئیه‌جَک کی، من سَنین فیکیرلَشدیڲین قَدَر إششَک دَڲیلم، هر شئیی چۏخدان بیلیرم. آما آذان سَسی گلدی، سۏنرا گۆن دۏغدو، خۏروزلار بانلادې و غئیری-عادی هئچ نه باش وئرمه‌دی.
ایندی رشیدین سَسی حامامدان گلیردی. دئیه‌سن، اۆزۆنۆ قېرخېردې. سۏنرا چایېنې ایچدی، آچار‌لارېنې جینگیلده‌تدی، آشاغې دۆشۆب چرخینی میندی و حَیَطدن چېخدې.
لئیلا قۏناق اۏتاغې‌نېن پنجره پرده‌لری آراسېندان باخېردې. اۏ دېر، اۏ بۏیدا کیشی بالاجا بیر چرخین پئدال‌لارېنې فېرلادېر، سَحَرین گۆنَشی چرخین ایشېلدایان سۆکانېندا عکس إ دیر.
– لئیلا؟..
مریم قاپېدا گؤرۆندۆ. اۆز-گؤزۆندن بیلینیردی کی، اۏ دا گئجه‌نی یاتمایېب. لئیلانې فیکیر گؤتۆردۆ: یَقین، مریم ده منیم کیمی گئجه‌نی اینتیظار’لا کئچیردیب، هَیَجاندان دیلی-آغزې قورویوب.
– یارېم ساعاتدان سۏنرا یۏلا دۆشۆرۆک، – لئیلا دئدی.
. . .
تاکسی‌نین آرخا اۏتوراجاغېندا اۏتوروب دانېشمېردېلار. عزیزه قۏلچاغېنې
سینه‌سینه سېخېب مریمین دیزی اۆسته اۏتورموش، پنجره‌دن سۆرعت’له گلیب کئچن شَهَرین کۆچه‌لرینه حئیرت’له باخېردې.
– اۏیا! – بیردن قېز قېشقېردې، بارماغې ایله یۏل یانېندا ایپاتدې اۏینایان کیچیک قېز‌لارې گؤرسه‌دیب دئدی. – مایام، اۏیا!
لئیلا ایسه هایانا باخېردې، رشیدی گؤرۆردۆ. إله بیلیردی، رشید، باخ، اۏ کۆل رنگلی ویترین‌لری اۏلان دللک‌خانادادې، ایندی چېخېب گله‌جَک، باخ، ایندی اۏ قوش أتی ساتېلان دۆکاندان چېخاجاق، یا دا، باخ، اۏ سېنېق ویترینلی دۆکاندا اۆست-اۆسته یېغېلمېش ماشېن تَکَر‌لرینین آرخاسېندان باشې گؤرۆنه‌جک…
سۏنرا یئرینده اۏتوروب آشاغې چؤکدۆ.
اۏنون یانېندا اۏتوران مریم دوعا إدیردی. لئیلا ایسته‌دی اۏنون اۆزۆنۆ گؤرسۆن، آما اۏنلار ایکی‌سی ده بورکادا ایدی، اۆز‌لری گؤرۆنمۆردۆ. لئیلا تۏرون آرخاسېندان مریمین یالنېز اینتیظارلې گؤزلری‌نین ایشېغېنې گؤردۆ.
لئیلا خئیلَک سۆرَج ایدی کی، شَهَره چېخمېردې، یالنېز بیر گۆن قاباق نیشان اۆزۆڲۆنۆ سَلَمچییه آپارمېشدې. اۏندا دا پیش‌تاختا آرخاسېندا قۏرخو حیسّی اۏنو ترک إتمیردی. آما باش وئرَن‌لر دئییردی کی، آرخایا یۏل یۏخ دېر.
لئیلا‌نېن ایندی یۏل‌بۏیو گؤردۆڲۆ إولر ده هر گۆن سَسینی إشیتدیک‌لری دؤڲۆش‌لرین سۏنوجو ایدی: دام‌لارې داغېلمېش إولر داش و کرپیج یېغناغېنا دؤنمۆش، خارابا قالمېشدې. مرمی‌لردن دلیک-دلیک اۏلموش دووار‌لار، یانېب عئیبه‌جر حالا دۆشمۆش، بعضی یئرلرده چئوریلمیش، بیر-بیری‌نین اۆستۆنه چېخمېش اۏتۏمۏبیل‌لرین ایسکئلئت‌لری، چئشیدلی کا‌لیبرلی گۆللـه‌لرین جېزدېغې، اۏیوق-اۏیوق إتدیڲی دووار‌لار، شۆشه قېرېنتې‌لارې… بیر دسته آدام مسجیده جنازه آپارېردې، دسته‌نین آرخاسېنجا قارا گئیینمیش، یاشلې بیر قادېن آیاق‌لارېنې سۆرۆیۆر، ساچېنې یۏلوردو. تاکسی بیر قبریستان‌لېغېن یانېندان کئچدی، اۏر‌دا-بوردا سَحَر کۆله‌ڲینه کؤکسۆنۆ آچمېش قان رنگلی بایراق‌لار شهید قبیر‌لرینی نیشان وئریردی.
لئیلا ایختییارسېز اۏلاراق ألینی اوزادېب عزیزه‌نین قۏلوندان توتور، سېغاللایېر.
کابولون دۏغو طرفینده، پۏل ماحمود خان مسجیدی‌نین یانېندا، لاهۏر قاپې‌سې آدلانان اوتوبوس واغزالېندا اوتوبوس‌لار سکی بۏیو دۆزۆلمۆشدۆ.
چالمالې کیشی‌لر باغلاما و قوطو‌لارې، چمدان‌لارې یا اوتوبوس‌لارېن یۆک یئرینه، یېغېر، یا دا دامېندا کندیر’له باغلایېردې‌لار. واغزالېن ایچینده، بیلیت کاسساسېنېن قاباغېندا کیشی‌لر اوزون نؤوبه‌یه دوروب. بورکالې قادېن‌لار کنار‌دا ایکی-بیر، اۆچ-بیر دایانېب، شئی‌لرینی آیاق‌لارې‌نېن یانېنا یېغېب. اۏنلاردان آرالانما‌سېن‌لار دئیه اوشاق‌لارېنې تئز-تئز چاغېرېر، اۏنلارا آجېقلانېردې‌لار.
آیاق‌لارېندا عسگر بۏتینکاسې، پاکۏل گئیمیش، تۏز باسمېش کاموفلیاژدا مۆجاهید پاترول‌لار واغزالدا، سکیده – هر یاندا دۏلاشېر، اۏر‌دا-بوردا قېسا، کۏبود أمرلری إشیدیلیردی. هامې‌نېن دا چیڲنینده کالاشنیکۏو اۏتۏمات‌لارې.
لئیلا إحتیاط’لا یئریییر، کیمسه‌نین اۆزۆنه باخماماغا چالېشېردې. اۏنا إله گلیردی کی، بورادا هامې اۏنلارېن نه إله‌دیڲینی بیلیر. بیلیر و اۏنلارېن بو حرکتینی بَڲنمیر.
– بیر آدام گؤرۆر‌سن؟ – لئیلا مریمدن سۏروشور.
مریم عزیزه‌نی قوجاغېنا قالدېرېر.
– باخېرام هله.
أن تهلۆکه‌لی ایش ایندی باشلانېردې. اۏنلارا قاهمار اۏلاجاق بیر کیشی تاپما‌لې ایدیلر کی، قۏهوم کیمی قلَمه وئرسینلر. 1978-نجی ایلدن 1992-نجی ایله قَدَر حیسّ إتدیک‌لری قادېن آزادلېغې دۆننده قالمېشدې. لئیلا‌نېن یادېندا ایدی – بابی بو ایل‌لری کۏمۏنیست رئژیمی دؤورۆ آدلاندېرېردې. “ایندی أفغانېستاندا قادېن‌لار اۆچۆن بۆتۆن قاپې‌لار آچېق دېر، لئیلا”، – آتاسې دئیَردی. 1992-نجی ایلین آپرئلینده حاکیمییَت مۆجاهید‌لرین ألینه کئچدی، أفغانېستا‌نېن آدې دا دَڲیشدی – أفغانېستان ایسلام دؤولتی اۏلدو. ربّانی‌نین رهبر‌لیک إتدیڲی عالی محکَمه مۆحافیظه‌کار مۏللا‌لار’لا دۏلدورولدو، اۏنلار دا کۏمۏنیست‌لرین قادېن‌لار’لا باغلې وئردیڲی فرمان‌لارې لغو إتدیلر. عَوَضینده، قادېنا اؤرتۆنمه‌ڲی أمر إدَن ایسلام قانون‌لارېنې برقرار إتدیلر – قادېن یۏلا چېخاندا مۆطلَق قۏهومو اۏلان بیر کیشی اۏنو مۆشاییعَت إتمه‌لی دیر، قادېن أرینه خیانته گؤره داش‌قالاق إدیلمه‌لی دیر. آما بو قانون‌لار هله اۏ قَدَر ده سرت تطبیق اۏلونموردو. “ایندی اۏنلار بیر-بیرینی قېرماق’لا مشغول دېر، بیزیم’له مشغول اۏلماغا، ساده‌جه، واخت‌لارې آز دېر، یۏخ’سا داها چۏخ بئله قانون‌لار قبول إدَرلر”، – لئیلا دئییردی.
بو سفرده ایکینجی قۏرخولو مسأله اۏ ایدی کی، پاکیستاندا اۏنلارې نه گؤزله‌ییر. آرتېق ایکی میلیۏن أفغان قاچقېنېنې قبول إتمیش پاکیستان بو ایلین یانوار آیېندان سرحَد‌لرینی قاچقېن‌لارېن اۆزۆنه باغلامېشدې. لئیلا إشیتمیشدی کی، یالنېز ویزاسې اۏلان‌لارې قبول إدیرلر. آما سرحَد‌لری کئچمک اۏلوردو – بو، هر زامان بئله اۏلوب – و لئیلا دا بیلیردی کی، مین‌لر’له أفغان هومانیتار کانال‌لا‌ر’لا، رۆشوَت’له، یا دا بَلَدچی واسیطه‌سی’له سرحَدّن کئچیب پاکیستانا گلیردی.
– أساس اۏ دېر کی، پاکیستانا کئچه بیلَک، سۏنراسېنا باخارېق، – لئیلا دئییردی.
– اۏ نئجه‌دی؟ – مریم چنه‌سی ایله بیریسینه ایشاره إتدی.
– گؤرکَمی نه ایسه… آدام اینانا بیلمیر…
– بس اۏ؟
– چۏخ یاشلېدې. هم ده یانېندا ایکی کیشی ده وار.
نهایت، لئیلا بیر کیشی تاپدې. کیشی پارکېن گیره‌جه‌ڲینده بورکالې بیر قادېن’لا اۏتورقادا اۏتورموشدو. دیزی اۆستۆنده ایچگیچېن گئیمیش بیر اۏغلان اوشاغې اۏتورتموشدو. اوشاق عزیزه یاشدا اۏلاردې. نازیک، اوجابۏی، ساققاللې کیشی یاخاسېاچېق کؤینک، اۆستۆند‌ن بیر نئچه دۆڲمه‌سی قېرېلمېش بۏز پلاش گئیمیشدی.
– منی بوردا گؤزله، – لئیلا مریمه دئدی. اوزاقلاشاندا مریمین یئنه دوعا إتدیڲینی گؤردۆ.
لئیلا کیشییه یاخېنلاشاندا اۏ، باشېنې قالدېردې، ألینی گۆنَشین قاباغېنا توتدو.
– منی باغېشلا، قارداش، سن پئشاوارا گئدیرسن؟
– بَلی، – کیشی دئدی، سۏنرا گؤزلرینی قېیدې.
– بیزه کؤمَک إله‌یه بیلرسن‌می؟ بیر یاخشې‌لېق إله.
کیشی اوشاغې آروادېنا وئریب لئیلا ایله کنارا چکیلدی.
– نه إله‌یه بیله‌رَم، همشیره؟
لئیلا جۆرأتله‌ندی، کیشی‌نین گؤزلرینده حلیم، مئهریبان بیر ایفاده واردې.
اۏ، مریم’له ایلک اؤنجه‌دن راضېلاشدېردېغې أحوالاتې کیشییه دانېشدې. اۏ، دول دېر، آنا‌سې و قېزې ایله کابولدا تک قالېبلار. پئشاوارا دایې‌سې‌نېن یانېنا گئ دیر.
– سن منیم عائله‌م’له بیرلیکده گئتمک ایسته‌ییرسَن، إله دیر؟ – کیشی دئدی.
– بیلیرم کی، سنه زحمت اۏ‌لار، آما یاخشې آداما اۏخشایېرسان، من ده…
– ناراحات اۏلما، همشیره. باشا دۆشۆرَم. کؤمَک إله‌یه‌رَم. گئدیم بیلیتینیزی آلېم…
– تَشَکّۆر إدیرم، قارداش. بو، خئییرخواه ایشدی، آللاهېن یانېندا ثاوابدې. لئیلا بورکا‌نېن آلتېندان بیر ظرف چېخاردېب کیشییه وئردی. ظرفده مین یۆز
أفغانی واردې. بو، اۆستۆنده اۏلان پول‌لارېن تَخمینَن یارې‌سې ایدی. نه قَدَر یېغمېشدې، سۏنرا دا اۆزۆڲۆنۆ ساتمېشدې. کیشی ظرفی آلېب شالوارې‌نېن جیبینه قۏیدو.
– بوردا گؤزله، – دئییب لئیلادان آیرېلدې، واغزالا گیردی. یارېم ساعاتدان سۏنرا قایېتدې.
– قۏی سَنین ده بیلیت‌لرین هله‌لیک منده قالسېن، – اۏ دئدی. – اوتوبوس بیر ساعاتدان سۏنرا یۏلا دۆشۆر. ساعات اۏن بیر‌ده. بیر یئرده مینه‌ریک. منیم آدېم وکیل دیر. سۏروشسا‌لار – یَقین، سۏروشمازلار – آما سۏروشسا‌لار، دئیه‌رَم کی، دایېم قېزېسان.
– منیم آدېم لئیلادې، آنامېن آدې مریم، قېزېمېنکې ایسه عزیزه.
– یاد‌دا ساخلایارام. اوزاغا گئتمه‌ڲین.
اۏنلار قۏنشو اۏتورقادا أڲلَشدیلر. آیدېن، گۆنَشلی بیر سَحَر ایدی، یالنېز اوزاق داغ‌لارېن باشې اۆزه‌رینده بیر-ایکی بولود تۏپاسې آغارېردې. مریم سَحَر إودن چېخاندا قاچاراقدا گؤتۆردۆڲۆ بیسکوئیت ایله عزیزه‌نی یئدیزدیریردی. بیرینی ده لئیلایا تکلیف إتدی.
– بۏغازېمدان کئچر؟ – لئیلا گۆلدۆ. – اۏ قَدَر هَیَجانلېیام کی…
– من ده.
– ساغ اۏل، مریم.
– نه‌یه گؤره؟
– بیسکوئیتیه گؤره. بیزیم’له گلدیڲینه گؤره، – لئیلا دئدی. – من بونو تک إله‌یه بیلمَزدیم.
– سن إله‌یه بیلمَزدین؟!
– هر شئی یاخشې اۏلاجاق، یۏخ، مریم؟ اۏر‌دا، گئتدیڲیمیز یئرده ده.
مریم ألینی اوزادېب اۏنون ألی‌نین اۆستۆنه قۏیدو.
– قوران دئییر کی، دۏغو ده، باتې ده آللاهېندېر: هانسې طرفه اۆز توتسان، آللاه اۏرادا دېر…
– بی! – عزیزه بارماغېنې اوتوبوسا اوزاتدې. – مایام، بی!
– گؤرۆرَم، عزیزجان، گؤرۆرَم، – مریم دئدی. – بیز ده بیر آزدان بییه گئده‌جه‌ییک. نه قَدَر تزه شئی‌لر گؤره‌جکسن.
لئیلا گۆلۆمسۆندۆ. کۆچه‌نین اۏ تایېندا بیر دۆلگر اؤز إعمالات‌خاناسېندا تاختا میشار’لایېردې، آغاج یۏنقار‌لارې هاوا‌دا اوچوردو. یاخېن‌لېقدان اؤتۆب-کئچن ماشېن‌لارېن شۆشه‌لری تۏز-پالچېق ایچینده ایدی. بیر آز آرالېدا، یان‌لارېندا تۏووزقوشو‌لارې، شیر‌لر، دۏغان گۆنَش و پارېلدایان قېلېنج‌لار چکیلمیش اوتوبوس‌لار سکی بۏیو گۆرۆلده‌ییردی.
سَحَر گۆنَشی‌نین حرارَتی، آتدېغې آددېمدان دویدوغو جۆرأت لئیلا‌نېن قلبینی سئوینج’له دۏلدوروب. آز قالا، باشې هرلَنیر. یانېندان بیر کۆچه ایتی کئچیردی، ألینی اوزادېب اۏنون بئلینی سېغاللادې.
ساعات اۏن بیره قالمېش ألینده مئقافۏن اۏلان بیر کیشی سرنیشین‌لری پئشاوارا گئدن اوتوبوسدا یئرلرینی توتماغا دعوت إتدی. اوتوبوسون هیدراو‌لیک قاپې‌لارې سَس-کۆی’له آچېلدې. بیر-بیرینی قاباقلاماق ایسته‌یَن آدام‌لار دسته ایله تله‌سیک اوتوبوسا یاخېنلاشدېلار.
وکیل اۏغلونو گؤتۆردۆ، لئیلایا دا ایشاره إتدی.
– گئدیریک، – لئیلا مریمه إشیتدیردی.
وکیل ایره‌لی کئچدی. لئیلا پنجره‌دن اوتوبوسدا آرتېق یئرلرینی توتموش آدام‌لارا باخدې، اۆز‌لرینی، بورون‌لارېنې، أل‌لرینی شۆشه‌لره دیره‌ییب یۏلا سالان‌لارا أل إله‌ییر، سلامتلاشېردېلار.
اوتوبوسون گیریشینده جاوان مۆجاهید عسگر بیلیت‌لری یۏخلا‌یېر.
– بی! – عزیزه قېشقېردې.
وکیل بیلیت‌لری جاوان عسگره وئردی، اۏ دا اۏنلارې یارېیا کیمی جېرېب یئنی‌دن وکیله قایتاردې. وکیل آروادېنې قاباغا بوراخدې. لئیلا گؤردۆ کی، اۏ، عسگر’له باخېشدې. سۏنرا اوتوبوسون بیرینجی پیلله‌سینه هۏپپاندې، أڲیلیب عسگرین قولاغېنا نه‌سه دئدی. عسگر باشې ایله تصدیق إتدی.
لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی سانجدې.
– سیز ایکینیز اوشاق’لا بیرلیکده کنارا قالېن، – عسگر دئدی.
لئیلا اؤزۆنۆ إشیتمزلیڲه ووردو، آیاغېنې اوتوبوسون پیلله‌سینه قۏیدو. آما بیلیت یۏخلا‌یان اۏنون چیڲنیندن توتوب ایته‌لَدی، نؤوبه‌د‌ن کنارا چېخاردې.
– سن ده، – اۏ، مریمه چېغېردې. – نؤوبه‌د‌ن چېخ! جماعتی گئجیکدیرمه!
– نه اۏلوب، قارداش؟ – لئیلا تیترک سَسله سۏروشدو. – بیزیم بیلیتیمیز وار. قۏهوموم بیلیت‌لری سیزه گؤرسَتمه‌دی؟
عسگر بارماغېنې دۏداق‌لارېنا قۏیوب “ششش” دئیه سَسلَندی، یانېنداکې گیرده‌صیفت، ساغ یاناغېندا ایری چاپېغې اۏلان اۏ بیری عسگره نه ایسه دئدی. اۏ، باشې ایله تصدیق إتدی.
– آرخامجا گل! – عسگر لئیلایا أمر إتدی.
– بیز بو اوتوبوسا بیلیت آلمېشېق، – لئیلا چېغېردې، حیسّ إتدی کی، سَسی جینگیلده‌ییر. – بیلیتیمیز وار. نییه بیزی بوراخمېرسېز؟
– سیز هئچ یئره گئتمیرسیز، بونو دا باشا دۆشۆن. سیز آرخامجا گلین! یۏخ’سا ایسته‌ییرسیز اوشاغېن گؤزۆ قاباغېندا سیزی زۏر’لا آپارېم؟
اۏنلارې یۆک ماشېنېنا آپاردېلار. لئیلا چیڲینی اۆستۆند‌ن قانرېلېب اوتوبوسا باخدې، وکیلین اۏغلو پنجره‌دن اۏنو گؤرۆب سئوینج’له أل إله‌دی.
تۏراباز خان کسیشمه‌سینده‌کی پۏلیس منطقه‌سینده اۏنلارې آدام’لا دۏلو اۏلان اوزون بیر کۏریدۏر‌دا بیر-بیریندن آرا‌لې، هره‌سینی کۏریدۏرون بیر باشېندا
اۏتورتدولار. آرالارېندا بیر ماسا واردې. ماسانېن آرخاسېندا دال‌بادال سیقار چَکَن، تئز-تئز ده ماکینا‌دا نه‌سه یازان بیر کیشی اۏتورموشدو. اۆچ ساعات کئچدی. عزیزه گاه لئیلا‌نېن، گاه دا مریمین یانېنا قاچېردې. ألینده کیشی‌نین وئردیڲی سانجاق، بیسکوئیت یئییردی. بیر آزدان اوشاق مریمین دیزی اۆستده یاتدې.
تَخمینَن ساعات اۆچده لئیلانې دیندیرمه اۏتاغېنا آپاردېلار. مریم عزیزه ایله کۏریدۏر‌دا گؤزله‌مه‌لی اۏلدو.
ماسانېن اۏ بیری باشېندا، مۆلکی پالتار‌دا اۏلان کیشی اۏتوز یاشېندا اۏلاردې. قارا کۏت‌شالوار، قارا آیاق‌قابې گئیمیش، کراوات تاخمېشدې. سلیقه ایله وورولموش ساققا‌لې، قېسا ساچ‌لارې، سېخ قاش‌لارې واردې. اۏ، ألینده‌کی قلم’له ماسانېن اۆستۆنه وورا-وورا لئیلایا نظر سالدې.
– بیز بیلیریک، – اۏ، سؤزه باشلادې و بۏغازېنې آرېتلادې. – سن، همشیره، بو گۆن آرتېق بیر دفعه یالان دئمیسَن. اوتوبوسداکې آدام هئچ ده سَنین قۏهومون-زادېن دَڲیل. اۏ اؤزۆ بیزه دئییب. مسأله بوراسېندا دېر کی، گؤره‌سن، سن یئنه یالان دئیه‌جکسنمی؟ شخصَن من مصلحَت گؤرمۆرَم.
– بیز دایېمېن یانېنا گئدیریک، – لئیلا دئدی. – دۏغرو دئییرَم.
– همشیره، کۏریدۏر‌داکې قادېن آنانېزدېر؟
– بَلی.
– اۏ، هئرات لهجه‌سینده دانېشېر، سن یۏخ.
– اۏ، هئراتدا بؤیۆیۆب، من بورادا، کابولدا دۏغولموشام.
– اۏلا بیلَر. سن دولسان؟ دئمیسَن کی، من دولام. باشېن ساغ اۏلسون.
آما بس بو دایېن هارادا یاشایېر؟
– پئشاواردا.
– بونو آرتېق دئمیسَن، – اۏ، قلمی کاغېذېن اۆستۆنه إندیردی. – پئشاوارېن هاراسېندا؟ هانسې رایۏندا؟ کۆچه، محله؟
لئیلا اۏنو سارمېش هَیَجانې بۏغماغا چالېشدې. پئشاواردا تانېدېغې یئگانه کۆچه‌نین آدېنې دئدی:
– “جمعرود کۆچه‌سی”. کۆچه‌نین آدېنې مۆجاهید‌لرین کابولا گلیشی شَرَفینه آناسې‌نېن دۆزَلتدیڲی ضییافتده إشیتمیشدی.
– یَقین، “کۏنتینئنتال-میرواری” هۏتئلینین اۏلدوغو کۆچه دیر؟ دایېن بو حاقدا هئچ نه دئمه‌میشدی؟
لئیلا فۆرصَتی ألدن وئرمه‌ییب دئدی:
– هه، هه، همین کۆچه دیر.
– آما “کۏنتینئنتال”، دئیه‌سن، آخې خایبئر کۆچه‌سینده‌دیر؟
لئیلا کۏریدۏر‌دا آغلایان عزیزه‌نین سَسینی إشیتدی.
– قېزېم قۏرخوب، دئیه‌سن. قارداش، ایذن وئر، اۏنو گؤتۆرۆم.
– یاخشې اۏ‌لار کی، “جناب ضابیط” دئیه‌سن، من ایش باشېندایام. ایندی قېزېنې گه‌تیزدیره‌جه‌ڲَم. بس دایې‌نېن تئلئفۏن نؤمره‌سی نئجه، وارمې سنده؟
– هه، وار. داها دۏغروسو، واردې… – حتتا بورکادان لئیلا ضابیطین سېنایېجې نظرلرینی حیسّ إتدی. – اؤزۆمۆ إله ایتیرمیشَم کی، هئچ نه یادېمدا دَڲیل…
ضابیط بورنوندان درین بیر نفس آلدې. سۏنرا دایې‌سې‌نېن، اۏنون آروادې‌نېن آدېنې سۏروشدو. نئچه اوشاغې وار، هارادا ایشله‌ییر، نئچه یاشېندا دېر. ضابیطین سوال‌لارې لئیلانې چېخېلماز دوروما سالدې.
ضابیط قلمی ماسانېن اۆستۆنه قۏیوب بیر آز ایره‌لی أڲیلدی، نادینج اوشاغېنې باشا سالان آنا-آتا کیمی دیللَندی:
– باشا دۆشۆرسَن، همشیره، قادېن إودن قاچېرسا، بو، جینایت دیر. چۏخ گؤرمۆشۆک. تک‌باشېنا هارا’سا گئدیرلـر، دئییرلر کی، أرلری اؤلۆب. بعضن دۆز دئییرلر، آما چۏخ واخت یالان دئییرلر. إودن قاچدېغېن اۆچۆن سنی حَبس إده بیلر‌لر. من‌سیز ده بونلارې بیلیر‌سن، یۏخ؟
– بوراخېن بیزی، جناب… – لئیلا ضابیطین یاخاسېنداکې کیچیک لؤوحه‌ده اۏنون آدېنې اۏخودو. – جناب رَحمان. سیزین آدېنېز “ویجدان” دئمک دیر. اۏنون خاطیرینه، بیزه لۆطف إدین. ایکی قادېنې بوراخسان، نه اۏ‌لار کی؟ بیزی بوراخماغېن نه زیانې وار کی؟ جینایتکار دَڲیلیک بیز.
– بوراخا بیلمه‌رَم.
– لۆطفَن، خواهیش إدیرم.
– همشیره، من قانونو پۏزا بیلمه‌رَم، – رَحمان قطعیَّت’له دئدی. – قانون-قایدانې قۏروماق منیم وظیفه‌م دیر.
اومودسوز‌لوقدان بۏغولان لئیلانې گۆلمک توتدو. نه قانون-قایدا؟ گؤرمۆرسَن، مۆجاهید‌لر نه‌لر إله‌ییر؟ هر یاندا قتل-قارت، زۏر’لاما، شیکنجه، إعدام، آتېشما… بیر-بیری‌نین اۆستۆنه یاغدېرېلان مین‌لر’له مرمی، گۆلـله‌یه هَدَف اۏلان مین‌لر’له گۆناه‌سېز آدام‌لار… بو دېر قایدا-قانون؟ ایسته‌دی بونلارې دئسین، ضابیطی اوتاندېرسېن، آما اؤزۆنۆ زۏر’لا ساخلادې. عَوَضینده یاواشدان، تامام باشقا سؤزلر دئدی:
– أڲر بیزی آرخایا قایتارسانېز، بیلیر‌سیز، اۏ بیزیم’له نه إده‌جک؟
پۏلیس ضابیطی گؤزلرینی اۏندان آیېرما‌زدان:
– هر کس اؤز إوی‌نین آغا‌سېدېر، اؤزۆ بیلَر.
– اۏندا قانون نه‌یه گرَک دیر، جناب رَحمان؟ – غضبدن لئیلا‌نېن گؤز یاش‌لارې لئیسانا دؤندۆ. – اۏ واخت سیزین قانون-قایدانېز کؤمه‌ڲه یئتیشرمی؟
– بیز عائله ایش‌لرینه قارېشمېرېق، همشیره.
– ألبتّه، قارېشمازسېز، چۆنکی کیشی‌نین خئیرین دیر. بو دېر “عائله ایشی”؟
پۏلیس ماسانې آرخایا چکیب آیاغا دوردو، گئییمینی سلیقه‌یه سالدې.
– صؤحبَتیمیز قورتاردې. آما دئمه‌لی‌یم کی، همشیره، هر شئیده سیز اؤزۆنۆز گۆناهکارسېز. ایندی ایسه، گئدین کۏریدۏر‌دا گؤزله‌یین، اۏ بیری قادېنې… هر نه‌یینیزدیر’سه، اۏنو چاغېرېن بورا.
لئیلا إعتیراض إتدی، قېشقېرماغا باشلادې، ضابیط ایکی پۏلیس چاغېرېب اۏنو بایېرا چېخارتدېردې.
مریمین دیندیریلمه‌سی آز چَکدی. اۏ، لئیلا‌نېن یانېنا گلنده أسیم-أسیم أسیردی.
– منه اۏ قَدَر سوال‌لار وئردی کی… باغېشلا، لئیلاجان. منیم بو ایش‌لردن سَنین کیمی باشېم چېخمېر، بیلمیردیم نه جاواب وئریم اۏنا.
– سَنین گۆناهېن یۏخدو بوردا، – لئیلا علاج‌سېز حالدا دیللَندی. – بونو من إله‌میشم. منیم گۆناهېمدې بو. هامېسې منیم گۆناهېمدې.
پۏلیس ماشېنې اۏنلارې إولرینه گتیرَنده آخشام ساعات یئددییه ایشله‌ییردی. لئیلا و مریم ماشېندا گؤزله‌مه‌لی اۏلدولار. بیر مۆجاهید عسگر ده اۏنلارېن یانېندا. سۆرۆجۆ ماشېندان چېخېب حَیَط قاپې‌سېنې دؤڲدۆ. بیر آزدان اۏ، قاپېدا رشید’له دانېشېردې. سۏنرا قادېن‌لارا أل إله‌ییب ماشېندان دۆشمه‌‌لرینی أمر إتدی.
– بو دا سیزین إوینیز، – دئیه مۆجاهید عسگر دیللَندی، بیر سیقار یاندېردې.
– سن، – رشید اۆزۆنۆ مریمه توتدو، – سن بورادا گؤزله.
مریم دینمز-سؤیله‌مز دیواندا اۏتوردو.
– سن ایسه، کۆچۆڲۆنۆ ده گؤتۆر، یوخارېیا!
رشید لئیلا‌نېن دیرسه‌ڲیندن توتوب پیلله‌کن‌لره سارې دارتدې. اۏ هله ایش آیاق‌قابې‌لارېندا ایدی، گؤرۆنۆر، ایشدن ایندیجه گلمیشدی، ساعاتې قۏلوندا ایدی، پالتۏسونو دا سۏیونمامېشدې. لئیلا اۏنون بیر آز اؤنجه‌کی حالېنې تَصَوّۆر إتدی: اۏتاق‌لارې بیر-بیرینه وورور، قاپې‌لارې سېندېرېر، گؤزلرینه اینانمېر، غضب’له دؤرد بیر یانا سؤیۆش یاغدېرېر.
پیلله‌لرین باشېندا لئیلا اۏنا سارې چئوریلیر.
– اۏ ایسته‌میردی، من اۏنو مجبور إله‌دیم، – دئدی. – اۏ گئتمک ایسته‌میردی. لئیلا اۏنا دَڲَن یومروغو هئچ گؤرمه‌دی. ضربه‌دن ایکی‌قات اۏلدو. نفس آلا
بیلمیردی. إله بیل سۆرعت’له گلَن ماشېن دۆز قارنېندېن – گؤبه‌ڲینده‌ن وورموشدو اۏنو. بو حالدا عزیزه‌نین چېغېرتې‌سېنې إشیتدی، گۆج’له یادېنا دۆشدۆ کی، اۏنو ألیندن بوراخدې. نفس آلماغا چالېشسا دا، سینه‌سی آغرېیېردې. آغزې-بورنو قېج اۏلموشدو.
رشید اۏنون ساچ‌لارېندان یاپېشدې. لئیلا گؤردۆ کی، اۏ، بیر ألی ایله عزیزه‌نی یوخارې قالدېرېب. قېزېن آیاق‌قابې‌لارې آیاغېندان چېخدې. کیچیجیک آیاق‌لارې هاوا‌دا یئللنیردی. لئیلا‌نېن ساچ‌لارې باشېندان قۏپوردو، دَهشَتلی آغرېدان گؤزلریندن یاش آخېردې. رشید تپیک’له ووروب مریمین اۏتاغې‌نېن قاپې‌سېنې آچدې، عزیزه‌نی یاتاغې‌نېن اۆستۆنه آتدې. سۏنرا لئیلا‌نېن ساچ‌لارېنې بوراخدې، آیاق‌قابې‌سې‌نېن ایتی بورنو ایله اۏنون یانچاغېنې تپیکله‌مه‌ڲه باشلادې. لئیلا دَهشَتلی آغرېدان بایېلدې، رشید قاپېنې چېرپېب چېخدې، آرخادان آچار’لا باغلادې.
عزیزه هله ده آغلایېردې. لئیلا آغری‌لار ایچینده قېورېلېر، نفس آلا بیلمیردی.
سۏنرا بیرتَهَر اینیلتی‌لرینی بۏغوب قېزې‌نېن آغلادېغې یاتاغا طرف سۆرۆندۆ.
سۏن کی، ألی اوشاغا چاتدې.
آشاغېدا تاراپ-طوروپ باشلادې. رشید مریمی دؤڲۆردۆ. اؤزۆنه‌خاص شکیلده، اؤزل بیر اوصول’لا. بیری دؤیۆر، بیری دؤڲۆلۆردۆ. سؤیمَزدن، قېشقېرمادان. خواهیش یۏخ، یالوارېش یۏخ. یالنېز تاپ-توپ، تاپ-توپ. سانکی بو دا بیر ایش ایدی، کیمسه مؤحکَم بیر شئیه تکرار-تکرار کۆت ضربه‌لر إندیریر، گۆجۆنۆ یۏخلا‌یېردې. آرا-سېرا لئیلا قاچان آیاق‌لارېن سَسینی إشیدیردی، مۏبل چئوریلیر، یا دا سۆرۆشۆردۆ، سۏنرا یئنه تاپ-توپ سَس‌لری…
لئیلا قېزېنې قوجاغېنا گؤتۆردۆ. اوشاغېن پال-پالتارې سۆدۆک ایچینده ایدی. آشاغېدا اؤنجه‌کی قاچدې-توتدو سَس‌لری کسیلدی. ایندی إله بیل کیمسه تاختا
تۏخماق’لا أت دؤڲۆردۆ.
بیردن حَیَطه آچېلان قاپې‌نېن سَسی گلدی. قاپې ضَرب’له آچېلدې، ضَرب’له ده اؤرتۆلدۆ. لئیلا عزیزه‌نی یئره قۏیوب، پنجره‌دن حَیَطه باخدې. رشید مریمین بۏینونون آرخاسېندان توتوب حَیَطه دارتېردې. مریم آیاق‌یالېن ایدی، ایکی‌قات أڲیلمیشدی. رشیدین أل‌لری، مریمین اۆز-گؤزۆ، بۏینو-بۏغازې قان ایچینده ایدی. أڲنینده‌کی پالتارې جېرېق-نجېرېق ایدی.
– مریم، باغېشلا منی، – لئیلا باغلې پنجره‌نین آرخاسېندان قېشقېردې. رشید مریمی حَیَطده‌کی إعمالات‌خاناسېنا آپاردې، اۏنو ایچه‌ری ایته‌له‌ییب اؤزۆ
ده آرخاسېنجا گیردی. سۏنرا یئنی‌دن بایېردا گؤرۆندۆ. ألینده چکیج، بیر-ایکی اوزون تاختا واردې. قاپې‌نېن رزه‌سینی سالېب، آچار’لا باغلادې.
بیر آزدان إوین آرخاسېندان نردیوانې تاپېب گتیردی، دووارا دایایېب یوخارې چېخدې. لئیلا‌نېن حَیَطه باخدېغې پنجره‌یه قالخدې. دۏداق‌لارې آراسېندا مېخ‌لار واردې. ساچ‌لارې قارېشمېش، آلنې قانا بولاشمېشدې. اۏنو پنجره‌ده گؤرَن عزیزه قېشقېردې، باشېنې آناسې‌نېن کؤکسۆنده گیزلَتدی.
رشید ألینده‌کی تاختا‌لارې پنجره‌یه مېخلاماغا باشلادې.
زیل قاران‌لېق ایدی، گؤز گؤزۆ گؤرمۆردۆ. بیر ایشېق، بیر پارېلتې یۏخ. رشید تاختا‌لارېن آراسېنې دا نه ایله‌سه دۏلدورموش، قاپې‌نېن آرخاسېنا آغېر بیر شئی قۏیموشدو. آلتېندان دا ایشېق گلمیردی. آچار دئشیڲینه نه‌سه تَپمیشدی.
واختې گؤزله بیلمک اۏلموردو. علاج قولاق‌لارېنا قالمېشدې. لئیلا آذان سَسیندن، بیر ده خۏروزلارېن بانلاماسېندان سَحَرین آچېلدېغېنې تخمین إدیردی. آشاغېدا، مطبخدن قاب-قاجاق سَسی گلنده، رادیۏ اۏخویاندا بیلیردی کی، آخشامدې.
بیرینجی گۆن اۏنلار قاران‌لېقدا بیر-بیرینی یالنېز حیسّ إدیردیلر. عزیزه آغلایاندا، یا دا ایمکله‌ینده لئیلا اۏنو گؤرمۆردۆ.
– نم-نم، – دئیه اوشاق مېزېلدانېردې. – نم-نم ایستیرم…
– بیر آز دا گؤزله، قېزېم، – لئیلا، إله‌بیل، قېزېن آلنېندان اؤپۆردۆ، آما بَللی اۏلوردو کی، باشېندان اؤپۆب. – بیر آزدان سنه سۆت وئره‌جم. آنانېن یاخشې قېزې اۏل، بیر آز دا دؤز، سنه نم-نم وئره‌جم…
لئیلا قېزېنا ماهنې‌لار اۏخویوردو.
آذانېن سَسی ایکینجی دفعه گلدی، آما رشید اۏنلارا هله هئچ نه وئرمه‌میشدی، أن پیسی، سو دا وئرمه‌میشدی. همین گۆن دَهشَتلی ایستی واردې. إو تندیر کیمی بۆرکۆ وئریردی. لئیلا قوپ-قورو دۏداق‌لارېنې دیلی ایله ایسلاتدې، بایېردا‌کې سو قویوسو، سرین سو یادېنا دۆشدۆ. عزیزه هئی آغلایېردې. لئیلا اۏنون یاناق‌لارېنې سیلدی. آما بس گؤز یاش‌لارې هانې؟ لئیلا دَهشت’له آنلادې کی، قېزېن یاناق‌لارې قوپ-قورودو. اۏ، تئز عزیزه‌نین پالتار‌لارېنې جېردې، اۏنو بیر شئی’له مشغول إتمک حاقدا فیکیرلَشدی. اۏنو ألینده فېرلادېر، بَدَنینه اۆفۆرۆردۆ.
سۏنرا حیسّ إتدی کی، اؤز باشې هرلَنیر. عزیزه‌نی یوخو آپاردې، یۏخ’سا مۆرگۆله‌دی، لئیلا بیلمه‌دی. هر نه‌سه، اوشاق ساکیت‌لَشدی.
همین گۆن لئیلا بیر نئچه دفعه دووارې یومروقلادې، وار-گۆجۆ ایله چېغېرېب کؤمَک ایسته‌دی. آما قۏنشو‌لاردان کیمسه اۏنو إشیتمه‌دی. اۏنون هارایې یالنېز عزیزه‌نی بیر آز دا قۏرخوتدو. قېز یئنه آغلاماغا باشلادې، آما إله گۆجسۆز-گۆجسۆز آغلایېردې کی… لئیلا دؤشه‌مه‌ده اوزاندې. گۆناهکار-گۆناهکار مریم حاقدا دۆشۆندۆ. دؤڲۆلمۆش، آل-قان ایچینده اۏلان مریم نئیله‌ییر، گؤره‌سن؟ بئله ایستی‌ده، قاپې‌سې باغلې یئرده؟
آرادا إله بیل اۏنو دا یوخو آپاردې، بَدَنی ایستی‌دن پیشیردی. یوخودا گؤردۆ کی، عزیزه ایله بیرلیکده طاریقین یانېنا قاچېب گئدیبلر. طاریق جماعتین قایناشدېغې کۆچه‌نین اۏ تایېندادې. دَرزی دۆکا‌نې‌نېن یانېنداکې تالوارېن آلتېندا
چؤمبه‌لیب اۏتوروب، ألینده أنجیر’له دۏلو سبَد. “اۏ کیشینی گؤرۆر‌سن؟ اۏ، سَنین آتاندېر، – عزیزه‌یه دئییر. – سَنین أصل آتان”. لئیلا طاریقی چاغېردې، آما کۆچه‌نین سَس-کۆیۆندن اۏ، لئیلانې إشیتمه‌دی.
لئیلا إوین اۆستۆند‌ن آتېلان راکئت‌لرین سَسینه اۏیاندې. هارادا’سا، اۏنون گؤره بیلمه‌دیڲی یئرلرده اۏتۏمات قاطارې غضب’له، اوزون-اوزادې گۆرلادې.
گؤزلرینی یومدو. بیر ده کۏریدۏر‌دان گلَن رشیدین آغېر آددېم سَس‌لری اۏنو اۏیاتدې. قاپېیا طرف دارتېندې، اۏووج‌لارې ایله قاپېنې دؤڲمه‌ڲه باشلادې.
– هئچ اۏلماسا، بیر ایستیکان سو وئر. منه یۏخ، اۏنا. اۏ گۆناه‌سېز کؤرپه‌نین قانې سَنین أل‌لرینده‌دیر آخې.
رشید محل قۏیمادې، اؤتۆب-کئچدی.
لئیلا خواهیش إتدی، یالواردې کی، اۏنو باغېشلاسېن. سۏنرا سؤیدۆ، لعنتله‌دی أرینی. رشیدین قاپې‌سې اؤرتۆلدۆ. رادیۏنون سَسی گلدی.
مۆزَیَّنین سَسی اۆچۆنجۆ دفعه گلدی. یئنه دَهشَتلی ایستی دیر. عزیزه تامام طاقت‌سیز دیر. داها آغلامېر، آما ترپنمیر، ایمکلمیر ده.
لئیلا قولاغېنې تئز-تئز عزیزه‌نین آغزېنا یاپېشدېرېردې، قۏرخوردو کی، بیردن نَفَسی کسیلر. آللاها شۆکۆر، نَفَسی گلیردی. آما عادی بیر حرکتدن اؤزۆنۆن باشې گیجَلله‌نیردی. یئنه یوخو آپاردې اۏنو. یادېندا قالمایان یوخولار گؤردۆ. آیېلاندا تئز اؤزۆنۆ عزیزه‌نین اۆستۆنه آتدې، ألینی اۏنون چاتلامېش دۏداق‌لارېنا سۆرتدۆ. بۏغازې هانې؟ نبضی وارمې؟ یئنه یئره اوزاندې. بیر شئی آیدېن ایدی – اۏنلار بورادا اؤله‌جکدیلر. آما أن چۏخ قۏرخدوغو اۏ ایدی کی، اۏ، قېزېندان چۏخ یاشایاجاقدې. آخې عزیزه إله گۆجسۆز و طاقت‌سیز ایدی کی. اۏ نه قَدَر دؤزه‌جکدی؟ عزیزه بو ایستی‌ده اؤله‌جک، اؤزۆ ده اۏنون سۏیوق نه‌شی یانېندا اوزانېب اؤلۆمۆنۆ گؤزله‌یه‌جکدی. آرتېق نئچه’نجی دفعه یوخو آپاردې اۏنو. بیر ده آیېلدې. بیر ده یاتدې. یوخو ایله آیېق‌لېق آراسېندا سرحَد‌لر ده ایتدی إله بیل.
بو دفعه اۏنو یوخودان اۏیادان نه آذان سَسی ایدی، نه ده خۏروزلارېن بانلاماسې. قاپې‌نېن آرخاسېندان نه‌سه آغېر بیر شئیی گۆرۆلتۆ ایله چکدیلر. بیردن قاپې آچېلدې، اۏتاق ایشېغا غرق اۏلدو. لئیلا ألینی گؤزلرینه توتدو. باشېنې قالدېردې، قاپې‌دان دۆشن چَپَکی ایشېق زۏلاغېندا نهنگ بیر شَبَح دایانمېشدې. شَبَح ترپَندی. اۏنا یاخېنلاشېب اۆزه‌رینه أڲیلدی، قولاغې‌نېن یانېنداجا فېسېلدادې:
– بیر ده بئله شئی إله‌سن، هارادا اۏلسان، تاپارام سنی. پئیغمبَرین آدېنا آند ایچیرم، آختارېب تاپارام. اۏندا بو لعنته گلمیش اؤلکه‌ده هئچ بیر محکَمه سیزی خیلاص إده بیلمه‌یه‌جک. ایلک اؤنجه مریمی اؤلدۆره‌جه‌ڲَم، سۏنرا اوشاغې، آخېردا دا سنی. هر شئی ده سَنین گؤزلری‌نین قارشېسېندا باش وئره‌جک. باشا دۆشۆرسَن؟ مجبور إده‌جه‌ڲم کی، گؤزلرین’له باخاسان.
بو سؤز‌لری دئییب رشید اۏتاقدان چېخدې. آما چېخمازدان أوّل لئیلا‌نېن بؤیرۆنه بیر تپیک ده ووردو. إله ووردو کی، لئیلا گۆن‌لر’له سۆدۆک یئرینه قان
چېخدې.
37.
مریم
1996-نجې ایلین سئپتامبر آیې
ایکی ایل یارېم کئچدی. سئپتامبرېن 27-ده سَحَر مریم کۆچه‌دن گلَن سَس‌لره اۏیاندې. جماعت فیت چالېر، قېشقېرېردې. آتشفیشان‌لېق إدیردیلر، موسیقی چالېنېردې. اۏ، قۏناق اۏتاغېنا قاچدې، لئیلا آرتېق پنجره‌دن باخېردې. عزیزه ده کۆره‌ڲینده. لئیلا اۏنا سارې چئوریلیب گۆلۆمسۆندۆ.
– طالیب‌لر گلیرلـر، – دئدی.
مریم ایلک دفعه طالیب‌لر حاققېندا ایکی ایل قاباق – 1994-نجۆ ایلین اۏکتۏبر آیېندا إشیتمیشدی. اۏ واخت رشید خبر گتیر‌میشدی کی، طالیب‌لر قندهاردا مۆجاهید‌لری دارماداغېن إدیب، شَهَری آلېبلار. رشید دئییردی کی، اۏنلار پارتیزاندېر، هامېسې دا جاوان پوشتون‌لار. سۏوئت‌لره قارشې ساواش دؤورۆنده عائله‌لری پاکیستانا کؤچ إدیب. اۏنلار پاکیستان سرحَدّینده‌کی قاچقېن دۆشَرگه‌‌لرینده بۏیا-باشا چاتېب، بعضی‌لری ایسه إله بوراداجا آنادان اۏلوب، شریعَتی ده پاکیستان مسجید‌لرینده مۏللا‌لاردان اؤرگنیبلر. باشچې‌لارې سیر‌لی بیر زاهید یاشامې یاشایان، ساوادسېز و تای‌گؤز مۏللا عؤمَر دیر. اؤزۆنۆ أمیر-أل-مؤعمۆنین آدلاندېرېر – بۆتۆن دیندارلارېن، مؤعمۆن‌لرین أمیری – رشید بونو اؤزل بیر مزه ایله دئییردی.
– بو اوشاق‌لارېن هئچ بیر ریشه‌سی، کؤکۆ یۏخ دېر، – رشید دئدی. اۏنون بو سؤز‌لری کیمه دئدیڲی بَللی دَڲیلدی. ایکی ایل یارېم قاباق همین اوغورسوز قاچېش
جَهدیندن سۏنرا لئیلا دا، مریم ده اۏنون گؤزۆنده عئینی آدام اۏلموشدولار. دئییردی کی، بو زاواللې‌لار اۏنسوز دا گؤزۆندن دۆشۆب، اۏنلارا ذرّه قَدَر رغبتی یۏخ دېر، یالنېز نیفرته لاییق دیرلـر. قادېن‌لارېن یانېندا دانېشارکن، مریمه إله گلیردی کی، رشید اؤز-اؤزۆنه دانېشېر، یا دا آرواد‌لارېندان داها صداقَتلی اۏلان گؤزگؤرۆنمَز بیر اینس-نجینس’له دانېشېر.
– اۏنلارېن کئچمیشی یۏخ دېر، – سیقار چَکَن رشید فیکیر‌لی-فیکیر‌لی تاوانا گؤز گزدیردی. – اۏنلار دۆنیا حاققېندا، اؤلکه‌میز حاقدا هئچ نه بیلمیر‌لر. بَلی، بو بئله دیر. اۏنلار’لا مۆقاییسه‌ده مریم بیل‌یورد پرۏفئسۏرودور. آما
یان-یؤوره‌ده نه گؤرۆرۆک؟ بیر باخېن! ساتقېن، دیشینه قَدَر سیلاحلانمېش، هئرۏین ساتان، آج‌گؤز مۆجاهید کۏماندیر‌لری. بیر-بیرینه قارشې جیهاد إعلان إدیب، یۏلونا چېخان هر کسی اؤلدۆرۆرلر. بو دېر اۏنلارېن ایچ اۆزۆ! طالیب‌لر، هئچ اۏلماسا، تمیز دیر‌لر، کۏرروپسییادان اوزاق دېرلار. اۏنلار أصل مۆسلماندېرلار. واللاه، اۏنلار بو اؤلکه‌ده سلیقه-ساهمان یاراداجاق‌لار. أمین-آمان‌لېق، قایدا-قانون گتیره‌جکلر بورا. داها کیمسه دۆکانا سۆت آلماغا گئدنده گۆلـله‌یه توش گلمه‌یه‌جَک. آتېشما‌لارا سۏن قۏیولاجاق. گؤرَرسیز! محض بئله اۏلاجاق!
آرتېق ایکی ایل اۏلاردې کی، طالیب‌لر شَهَر‌لری مۆجاهید‌لردن آلا-آلا کابولا سارې حرکت إدیردیلر. اۏنلار حاکیمییَتی أله آلان یئرلرده آیرې-آیرې دسته‌لر آراسېندا‌کې ووروشما‌لارا سۏن قۏیولوردو. طالیب‌لر خزه‌ر‌لرین کۏماندیری
عبدۆل-أل-مزارینی توتوب إعدام إتمیشدیلر. بیر نئچه آی ایدی کی، کابولون گۆنئی جیوار‌لارېندا مؤحکَملنیب أحمد شاه مسعودون قۆوّه‌لری ایله آتېشېردېلار. بیر آز قاباق، 1996-نجې ایل سئپتامبرېن أوّل‌لرینده اۏنلار جه‌لالاباد و سارۏبی
شَهَر‌لرینی أله کئچیرتمیشدی‌لر.
– طالیبلرده اۏلان شئی مۆجاهید‌لرده یۏخ دېر، – رشید دئییردی. – طالیب‌لر بیرگه حرکت إدیرلر. قۏی گلسین‌لر. من هامېدان أوّل اۏنلارېن آیاق‌لارېنا گۆل-چیچک سه‌په‌جه‌ڲم.
إرته‌سی گۆن اۏنلار دؤردۆ ده شَهَره چېخدېلار. رشید دئییردی کی، گئدیب جا-ماات’لا بیر یئرده تزه یاشامې، تزه رهبر‌لری آلقېشلایاق. آدام‌لار ایکی-بیر، اۆچ-بیر داغېلمېش إولردن چېخېب بیر-بیرینه قۏشولور، کۆچه‌لره آخېشېردېلار. مریم گؤردۆ کی، دیش‌سیز، قۏجا بیر قارې گۆلۆمسه‌یه-گۆلۆمسه‌یه بیر اۏووج دۆڲۆنۆ یۏلدان گلیب کئچن‌لرین اۆستۆنه آتدې. خارابا قالمېش بیر إوین یانېندا ایکی کیشی قوجاقلاشېب بیر-بیرینی تبریک إدیردی. هر یاندا فیت سَسی، گۆرۆلتۆ-پارتېلتې. اۏغلان‌لار دام‌لاردا فیشنگ آتېر، ماشېن‌لار سیقنال وئریر، کاسئتدن وئریلن میللی هیمنین صَداسې یان-یؤوره‌یه یایېلېردې.
– مایام، باخ! – عزیزه بیر دسته اۏغلان اوشاغېنې گؤرسَتدی. اۏنلار یومروق‌لارېنې یوخارې قالدېراراق جادئ مئیوه‌ند کۆچه‌سی ایله، آز قالا، یۆیۆرۆر، بیر-بیرینه باغلادېق‌لارې پاسلې کۏنسئرو قوطولارېنې دال‌لارېنجا سۆرۆیۆردۆ‌لر. بَرکدن دئییردیلر کی، مسعود و ربّانی کابولدان چېخاردېلېب.
هر یاندان “آللاه‌و-أکبر” صَدالارې اوجالېردې.
کیمسه پنجره‌سیندن آسدېغې آغ ملَفه‌نین اۆستۆنده “زئندا بااد طالیبان!” – “یاشاسېن طالیب‌لر!” شوعارېنې یازمېشدې.
گئتدیکجه بو اۆچ سؤز داها چۏخ یئرده گؤرۆنۆردۆ – پنجره‌لرده، قاپې‌لارېن
اۆستۆنده، ماشېن‌لارېن آنتئناسېنا باغلانمېش بایراق‌جېق‌لاردا.
مریم بیرینجی دفعه طالیب‌لری همین گۆن پوشتونوستان مئیدانېندا گؤردۆ. رشید’له، لئیلا ایله، عزیزه ایله بیر یئرده. ایزدیحام قایناشېردې. آدام‌لار هۆندۆر یئر آختارېر، بۏغازلارېنې اوزادېر، مئیدانېن اۏرتاسېندا چۏخدان سویو
کسیلمیش فۏنتان‌لارېن اۆستۆنه چېخېر، کؤهنه خایبئر رئستۏرانې طرفه بۏیلانېر، باش وئرَن‌لری گؤرمَک ایسته‌ییردیلر. بۏی-بوخونلو رشید درحال اؤز‌لرینه یۏل آچدې، ایزدیحامېن ایچیندن کئچیب ألینده مئقافۏن اۏلان آدامېن لاپ یانېنا گلدیلر.
مئیدانېن اۏرتاسېندا باش وئرَن‌لری گؤرَن عزیزه چېغېردې، تئز اۆزۆنۆ مریمین بورکاسېندا گیزلَتدی.
مئقافۏن’لا دانېشان آدام آرېق، ساققاللې بیر جاوان ایدی، قارا چالما گئیمیشدی. رئستۏرانېن قاباغېندا یېغېلېب قالمېش تیکینتی ماتئریال‌لارې‌نېن اۆستۆنه چېخمېشدې. بیر ألینده ستینگئر توتموشدو. اۏنون یانېنداکې سوئتۏفۏردان آسېلمېش کندیرده ایکی جسد یئللنیردی. مئییت‌لرین أڲنینده‌کی پالتارلار جېرېق-نجېرېق ایدی. صیفَت‌لری گؤیرمیش، شیشمیشدی.
– من اۏنو تانېیېرام، – مریم دئدی، – اۏ سۏل طرفده‌کینی. مریمین یانېندا دوران جاوان قادېن اۏنا سارې چئوریلیب دئدی:
– اۏ، نجیبوللادېر، یانېندا آسېلان دا قارداشې.
سۏوئت‌لرین واختېندا یومرو‌صیفتلی، بېغلې نجیبوللا‌نېن پۏرترئتینی هر یاندا گؤرمَک اۏلاردې.
سۏنرا دانېشېردېلار کی، طالیب‌لر نجیبوللانې دارولامان سارایې‌نېن یاخېن‌لېغېندا بمت نۆماینده‌لییینده‌کی سېغېناجاغېندان تاپېب چېخاردېبلار. اۏنلار نجیبوللایا ساعات‌لار’لا شیکنجه وئریب، سۏنرا آیاق‌لارېنې یۆک ماشېنېنا باغلایېب جان‌سېز جسدینی کۆچه‌لر’له سۆرۆیۆب‌لر.
– اۏ، چۏخ-چۏخ مۆسلمانې قتله یئتیریب! – جاوان طالیب مئقافۏنا قېشقېرېردې. ایلک اؤنجه فارسجا، سۏنرا پوشتو دیلینده دانېشان طالیب ألینده‌کی ستینگئر’له یانېنداکې جسد‌لره ایشاره إتدی:
– اۏنون جینایت‌لری هامېیا معلوم دېر. اۏ، کۏمۏنیست ایدی، کافیر ایدی. دینسیز‌لر’له، ایسلام دۆشمن‌لری ایله بیز بئله داورانېش إدیریک!
رشید ایستئهزا ایله گۆلۆمسۆندۆ.
مریمین ألینده اۏلان عزیزه آغلاماغا باشلادې.
إرته‌سی گۆن کابول یۆک ماشېن‌لارې ایله دۏلدو. خایر-خانا، شر-إ-ناو، کارتئ-پاروان، وزیر أکبر خان و تایمانی کۆچه‌لرینده ساققاللې، قارا چالمالې یاراقلې‌لار’لا دۏلو قېرمېزې “تۏیۏتا” یۆک ماشېن‌لارې گؤرۆندۆ. ماشېن‌لاردا قوراشدېرېلمېش مئقافۏن‌لار ایلک اؤنجه فارسجا، سۏنرا پوشتو دیلینده یئنی قایدا-قانون‌لارې إعلان إدیردی. مسجیدلرده‌کی سس‌اوجالدان‌لار، ایندی آرتېق شریعَتین سَسی آدلانان رادیۏ دا عئینی إعلان‌لارې، بیلدیریش‌لری تکرار إدیردی. کۆچه‌لره سپیلن مین‌لر’له وَرَقلرده ده همین معلومات وئریلیردی. وَرَق‌لردن بیرینی مریم حَیَطده گؤردۆ. اۏخودو:
“بیزیم وطنیمیز بوندان سۏنرا أفغانېستان ایسلام أمیر‌لیڲی آدلانېر.
بیزیم تطبیق إتدیڲیمیز و سیزین رعایَت إتمه‌لی اۏلدوغونوز قانون‌لار بونلار دېر:
بۆتۆن وطنداش‌لار گۆنده بئش دفعه ناماز قېلمالې دېر. ناماز واختې باشقا ایشله مشغول اۏلان‌لار دؤیۆله‌جَک.
بۆتۆن کیشی‌لر ساققال ساخلامالې دېر. ساققا‌لېن اوزونلوغو چَنه‌دن آزې بیر یومروق اؤلچۆسۆنده اۏلمالې دېر. بونا عمل إتمه‌یَن دؤیۆله‌جَک.
بۆتۆن اۏغلان‌لار چالما گئیمَلی دیر. بیرینجی صینیفدن آلتېنجې صینفه قَدَر – قارا چالما، یوخارې صینیف‌لر – آغ چالما. بۆتۆن اۏغلان‌لار ایسلام گئییمینده اۏلمالې دېر. کؤینک‌لرین یاخا‌لارې دۆڲمه‌لنمه‌لی دیر.
ماهنې اۏخوماق قاداغان دېر.
رقص إتمک قاداغان دېر.
کارت اۏیناماق، شاه-مات، قومار اۏیناماق، چَرپَلنگ اوچورماق قاداغان دېر.
کیتاب یازماق، فیلم‌لره باخماق، رسم چکمک قاداغان دېر.
توتوقوشو ساخلاماق قاداغان دېر. عکس حالدا دؤیۆله‌جک‌سیز. توتوقوشونوز دا اؤلدۆرۆله‌جَک.
اۏغورلوقدا توتولان‌لارېن ألی بیلَکدن کسیله‌جک. تکرار اۏغورلوق اۆستۆنده آیاغې‌نېز کسیله‌جک.
مۆسلمان اۏلمایان‌لارېن مۆسلمان‌لارېن یانېندا عیبادت إتمه‌سی قاداغان دېر. عکس حالدا، سیز دؤیۆله‌جَک و حَبس اۏلوناجاقسېز. مۆسلمانا باشقا دینی قبول إتدیرمه‌ڲه جهد إدَن هر کس إعدام اۏلوناجاق.
قادېن‌لار!
سیز هر زامان إوده اۏلما‌لې‌سېنېز. قادېن‌لار مَقصَدسیز حالدا کۆچه‌لری دۏلاشا بیلمَز. یالنېز قۏهومونوز اۏلان مَحرَم بیر کیشی ایله بایېرا چېخا بیلر‌سیز. کۆچه‌ده تک توتولسانېز، دؤیۆله‌جَک و إوینیزه گؤندریله‌جَک‌سینیز.
هئچ بیر حالدا اۆزۆنۆزۆ آچېب گؤرسَتمه‌ڲین. بورکاسېز بایېرا چېخماق قاداغان دېر. بونا عمل إتمه‌یَن جیدّی جزالاناجاق.
کۏسمئتیکادان ایستیفاده إتمک قاداغان دېر.
زینت گزدیرمک قاداغان دېر.
دَب‌دَبه‌لی پالتار گئیمه‌ک قاداغان دېر.
یالنېز سیزدن بیر شئی سۏروشاندا دانېشا بیلر‌سیز.
کیشی‌لرین گؤزۆنۆن ایچینه باخماق قاداغان دېر.
آدام‌لارېن ایچینده گۆلمک قاداغان دېر. عکس حالدا، دؤیۆله‌جک‌سیز.
دېرناق‌لارېنېزې رنگ‌له‌مه‌ڲین. عکس حالدا، بیر بارماغېنېز کسیله‌جک.
قېزلار مکتبه گئده بیلمَز. قېز مکتب‌لری درحال باغلانېر.
قادېن‌لارا ایشله‌مک قاداغان دېر.
أرینه خیانت إدَن قادېن داش‌قالاق إدیله‌جَک.
قولاق آسېن. دیققت’له قولاق آسېن. رعایَت إدین. آللاه‌و-أکبر”.
رشید رادیۏنو سؤندۆردۆ. نجیبوللا‌نېن آسېلمېش جسدینی گؤرَندن تَخمینَن بیر هفته سۏنرا ایدی. اۏنلار قۏناق اۏتاغې‌نېن دؤشه‌مه‌سینده أڲلَشیب ناهار إدیردیلر.
– اۏلا بیلمَز کی، اۏنلار أها‌لی‌نین یارې‌سېنې إوده اۏتورماغا، هئچ نه إتمه‌مه‌ڲه مجبور إتسینلر، – لئیلا ناراضې‌لېغېنې بیلدیردی.
– نییه ده یۏخ؟ – رشید دئدی. یاشامېندا ایلک دفعه ایدی کی، مریم اؤزۆلۆڲۆنده أری ایله راضېلاشدې. مَڲَر اۏ، مریمی ده، لئیلانې دا مجبور إتمه‌میشدی می؟ لئیلا بونو سئزدی.
– بورا کند دَڲیل کی. بورا کابول دېر. قادېن‌لار حۆقوق‌شناسدېر، حکیم دیر، حؤکومَت ایشینده چالېشېرلار…
رشید هېرېلدادې.
– درحال گؤرۆنۆر کی، آتان بیل‌یورد قورتارېب، سن ده اۏنون اؤزۆندن راضې قېزې. هم ده أدب‌سیزسن. اۆسته‌گل، شَهَر‌لی تاجیک قېزې. إله بیلیر‌سن، طالیب‌لرین گتیردیڲی بو قایدالار تزه دیر، رادیکالدېر؟ هئچ کابولدان اوزاقلاشېب کنارا چېخدېنمې، گۆلۆم؟ هئچ اؤلکه‌نین ایچه‌ری‌‌لرینده، گۆنئی‌ده، دۏغودا، پاکیستان’لا سرحَد بؤلگه‌‌لرینده اۏلدونمو؟ أصل أفغانېستانې گؤردۆنمۆ؟ یۏخ؟ منسه
گؤرمۆشَم. اۏنا گؤره ده، دئیه بیله‌رَم: بیزیم اؤلکه‌میز إله بئله ده یاشایېب و یاشایېر. تَخمینَن، إله بو جۆر. سن هارادان بیله‌سن؟
– اینانا بیلمیرَم، – لئیلا دئدی. – بو، نه ایسه هئچ جیدّی ایش دَڲیل.
– آما، منجه، طالیب‌لرین نجیبوللایا إتدیڲی أن جیدّی ایش دیر، – رشید دئدی. – یئنه راضې دَڲیلسن؟
– اۏ، کۏمۏنیست اۏلوب. هم ده مخفی پۏلیسین شئفی.
رشید قَهقَهه چَکدی.
اۏنون گۆلۆشۆ هم ده جاواب ایدی: طالیب‌لره گؤره، کۏمۏنیست، هم ده خاد15 رهبری اۏلماق، قانونو پۏزان قادېن‌لاردان دا بؤیۆک گۆناه صاحابې اۏلماق دئمک دیر.
38.
لئیلا
طالیب‌لر جیدّی صورتده هر شئیه نۆفوذ إتدیکجه لئیلا سئوینیردی: نه یاخشې کی، بابی ساغ دَڲیل، بونلارېن ایشده‌ک‌لرینی گؤرمۆر، یۏخ’سا اۆره‌ڲی پارتلایاردې.
أل‌لرینده کۆلۆنگ-کرکی اۏلان آدام‌لار یارې‌اوچوق کابول موزه‌سینه گیریب ایسلامدان اؤنجه‌کی مدنیيَّتین نیشانه‌لری اۏلان عابیده‌لری سېندېرېر، داغېدېردېلار. اۏ عابیده‌لری کی، مۆجاهید‌لر قارت إتمه‌ڲه هله ایمکان تاپمامېشدېلار. بیل‌یورد باغلانمېش، اؤرگنچی‌لر إولرینه گؤندَریلمیشدی. دووارلاردان شکیل‌لر گؤتۆرۆلۆر، خنجر’له دۏغرانېر، محو إدیلیردی. تئلئویزیۏن‌لارې سېندېرېردېلار. “قوران”دان باشقا بۆتۆن کیتاب‌لار یاندېرېلېر، کیتاب دۆکان‌لارې باغلانېلېردې. خلیلی‌نین، پاجواکېن، أنصاری‌نین، حاجې دئهقانېن، أشراقی‌نین، بئیتابېن، حافیظین، جامی‌نین، نیظامی‌نین، رومینین، خَییامېن، بئیدئلین… داها کیم‌لرین أثرلری یانېب کۆل اۏلوردو.
لئیلا إشیتمیشدی کی، نامازې بوراخان کیشی‌لری زۏر’لا توتوب مسجید‌لره دارتېر‌لار. دئییردیلر، تۏیوق بازارې آدلانان یئرده، کئچمیش مارکۏ پۏلۏ رئستۏرانېندا ایندی آدام‌لارې دیندیریر‌لر – قارا رنگ‌لَنمیش پنجره‌لرین آرخاسېندان شیکنجه وئریلن اینسان‌لارېن چېغېرتې‌سې إشیدیلیر. اؤزل پاترول دسته‌سی تۏیۏتا ماشېن‌لارېندا شَهَرده دۏلانېر، کیم ساققال ساخلامېرسا، جزالاندېرېردې.
اۏنلار کینۏ-تئاتر‌لارې دا باغلایېردې‌لار. “پارک”، “عاریانا”، “عاریوب” کینۏ-تئاتر‌لارې باغلانمېشدې. فیلمیمئخانیک بودکالارې داغېدېلمېش، لئنت’له‌ر یاندېرېلمېشدې. لئیلا‌نېن یادېندا ایدی. اۏنلار طاریق’له بو کینۏ-تئاتر‌لاردا هیند فیلم‌لرینه باخېردېلار. طالئعین ألی ایله آیرې‌لېغا مَحکوم إدیلمیش سئوگیلی‌لر حاقدا مئلۏدرام‌لار… اۏغلان اوزاق یئرلره گئدیر، قېزې ایسه زۏر’لا باشقاسېنا أره وئریرلـر. آخان گؤز یاش‌لارې، صاباح‌گۆلۆ بیتَن چمن‌لرده اۏخونان سئویملی ماهنې‌لار، یئنی‌دن قۏووشماق اۆچۆن اۏخونان حَسرَت نغمه‌لری؛ سئون اۆرَک‌لر ایسه قۏووشمور کی، قۏووشمور… یادېندا ایدی، همین فیلم‌لرده اۏنون آغلاماسېنا طاریق نئجه گۆلۆردۆ…
– گؤره‌سن، آتامېن کینۏ-تئاترېنې نئیلییبلر؟ – بیر گۆن مریم اۏنا دئدی.
– ألبتّه، أڲر داغېلمایېبسا. بلکه ده ایندی باشقا‌سې‌نېندې…
کابولون قدیم موسیقی آرئناسې اۏلان خارابات ایندی سۆکوتا دالمېشدې. موسیقیچی‌لر دؤڲۆلۆب حَبس اۏلونموشدولار. اۏنلارېن رۆبابې، تانبورو آیاقلانېب سېندېرېلمېشدې. طالیب‌لر طاریقین سئویملی اۏخویانې أحمد ظاهیرین قبری‌نین ده اۆستۆنه گئدیب گۆلـله‌یه توتموشدولار قبری…
– اۏ آخې ایییریمی ایلدی کی، اؤلۆب، – لئیلا مریمه دئییردی. – یۏخ’سا بونلار اۏنو یئنی‌دن اؤلدۆرمک ایسته‌ییر‌لر؟
طالیب‌لرین یئنی‌لیک‌لری رشیدی إله ده ناراحات إتمیردی. ساققال ساخلاماق لازېم ایدی، ساققالېنې اوزاتدې. مسجیده ده گئدیردی. رشید طالیب‌لره قارشې ایلتیفاتلې ایدی، آدام دلی‌سۏو، یا دا کئفجیل بیر قۏهومونون گؤزلَنیلمز حرکت‌لرینی نئجه قارشېلایېرسا، اۏ دا طالیب‌لره قارشې اۏ جۆر داورانېردې.
چرشنبه گۆن‌لری رشید “شریعَتین سَسی” رادیۏسونا قولاق آسېردې، همین گۆن طالیب‌لر جزالاناجاق آدام‌لارېن آدلارېنې إعلان إدیردیلر. جۆمعه گۆن‌لری ایسه “قاضی” ایستادیۏمونا گئدیر، اؤزۆنه بیر “پئپسی” آلېر، إعدام و دار آغاجې جزا‌لارېنا تاماشا إدیردی. گئجه یاتاقدا لئیلانې آنلاشېلماز بیر سئوینج’له مجبور إدیردی کی، اۏنون دئدیک‌لرینه قولاق آسسېن. گؤردۆک‌لرینی دانېشېردې – نئجه قامچېلادېلار، نئجه آسدېلار، بیری‌سی‌نین ألینی نئجه کَسدیلر، اۏ بیری‌سی‌نین باشېنې نئجه ووردولار.
– بو گۆن بیریسی قارداشې‌نېن قاتیلینین بۏغازېنې کَسدی، – دئییب سیقارېن تۆستۆسۆنۆ هاوایا اۆفۆردۆ.
– اۏنلار وحشی دیر‌لر، – لئیلا دئدی.
– سنه إله گلیر؟ اۏ باخېر، نه‌یی نه ایله مۆقاییسه إدیرسن. سۏوئت‌لر بیر میلیۏن آدام اؤلدۆرۆب. بیلیر‌سن، مۆجاهید‌لر بو سۏن دؤرد ایلده تکجه کابولدا نه قَدَر آدام اؤلدۆرۆبلر؟ أللی مین. أل-لی مین! بونون’لا مۆقاییسه‌ده بیر نئچه اۏغرونون ألینی کسمک نه‌دیر کی؟ گؤز عَوَضینه گؤز، دیش عَوَضینه دیش. “قوران” بئله دئییر. بیر ده کی، منه دئ گؤرۆم: بیریسی عزیزه‌نی اؤلدۆر’سه، ایمکان اۏلاندا سن قیصاص آلماق ایسته‌مَزسن؟
لئیلا اۏنا نیفرت’له باخدې.
– بونو إله-بئله، میثال اۆچۆن دئییرَم.
– سن ده إله اۏنلارېن تایېسان.
– آما اۏنون گؤزلری‌نین غریبه رنگی وار. عزیزه‌نی دئییرَم. یۏخ؟ سنه إله گلمیر؟ سَنین گؤزلرین بئله دَڲیل. هئچ منیمکی‌لر ده.
یئرینده چئوریلیب لئیلا‌نېن اۆزۆنه باخدې، شهادت بارماغې‌نېن کَله-کؤتۆر دېرناغې ایله آروادې‌نېن اۏمباسېنې چیمدیک‌لَدی.
– گؤر نه دئییرَم، – اۏ دئدی. – بیردن ایسته‌سَم… دئمیرَم کی، ایسته‌ییرم، اۏلا بیلَر ده، بیردن ایسته‌سَم… عزیزه‌نی چۏخ آسان‌لېق’لا ردّ إده بیله‌رَم بوردان. نئجه باخېرسان بونا؟ یا دا گئدیب طالیب‌لره دئیه‌رَم کی، من سَندَن
شۆبهه‌لنیرَم. إله بو، کیفایت دیر. سنجه، اۏنلار کیمین سؤزۆنه ایناناجاقلار؟ بیلیر‌سن، سنه نه إده‌جکلر؟
لئیلا بیر آز کنارا چکیلدی.
– آما من بئله شئی إله‌یه‌رَم‌می؟ ألبتّه، یۏخ. یَقین کی، یۏخ. سن کی منی تانېیېرسان.
– سن دَهشَتلی آدامسان، – لئیلا یالنېز بونو دئیه بیلدی.
– سن ده سؤز گۆلَشدیرمکده ماهیرسن! سَنین بو خاصيَّتین اۏلمایا! حتتا اوشاق ایکن اۏ شیکست’له اۏرا-بورا قاچاندا دا کیتاب-دفترین’له بورنونو یوخارې توتور، اؤزۆنۆ هامېدان عاغېللې حئساب إله‌ییردین. هانې اۏخودوق‌لارېن؟ عاغلېن؟ نه فایداسې؟ چۏخ‌مو کؤمَک إله‌دی سنه؟ سنه من کؤمَک إله‌دیم. من خیلاص إله‌دیم سنی، کیتاب‌لارېن یۏخ. بۆتۆن بونلاردان سۏنرا نیفرته لاییقم، هه؟ بیلیرسن‌می، بو شَهَرده چۏخ-چۏخ قادېن‌لار منیمتک آداما أره گئتمک اۆچۆن هر شئیه راضې دېرلار. بیر چۏخ‌لارې.
رشید آرخا‌سې اۆسته اوزانېب سیقار تۆستۆسۆنۆ گؤڲه اۆفۆردۆ.
– سنه بؤیۆک، تنتَنه‌لی سؤزلر لازېمدې؟ بیرینی من دئییرَم سنه: پئرسپئکتیو. باخ، من وار قۆوّه‌م’له چالېشېرام کی، سن پئرسپئکتیوینی ایتیرمه‌ڲه‌سن، لئیلا.
رشیدین بو سؤز‌لری دۏغرو ایدی، چۆنکی اۏ، حاقلې ایدی. داها چۏخ بونا گؤره رشیده نیفرت إله‌ییردی لئیلا. حتتا اۆره‌ڲی بولانېردې بو حقیقتدن.
اۆسته‌گل، بۆتۆن گئجه‌نی لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی بولاندې.
اۆرَک‌بولانماسې سَحَر ده کسمه‌دی. سۏنراکې گۆن‌لر بیر آز دا آرتدې. لئیلا
اؤزۆ ده بونا عادت إله‌دی.
سۏیوق، توتقون بیر گۆن ایدی. لئیلا یاتاق اۏتاغېندا، دؤشه‌مه‌ده آرخا‌سې اۆسته اوزانمېشدې. مریم عزیزه ایله اؤز اۏتاغېندا مۆرگۆله‌ییردی.
لئیلا‌نېن ألینده چرخ تَکَری‌نین میلی واردې. اۏنو بیر زامان طاریق’له اؤپۆشدۆڲۆ دالاندا آتېلېب قالمېش بیر چرخ تَکَریندن کلبَتین’له چکیب چېخارتمېشدې. لئیلا بیر خئیلَک دؤشه‌مه‌ده اوزانېب قالدې. اۏ، آیاق‌لارېنې آرالایېب، دیش‌لری‌نین آراسېندان آغېر-آغېر نفس آلېردې…
بطنینده عزیزه‌نین اۏلدوغونو حیسّ إتدیڲی آن‌دان اۏنو سئومیشدی. هئچ بیر شۆبهه‌سی یۏخ ایدی. ایندی ایسه شۆبهه‌لر، بو غئیری-بَلیر‌لیک اۏنا عذاب وئریردی. بو نه دَهشَتلی شئیدی؟ لئیلا قۏرخوردو. قۏرخوردو کی، بیردن بیر آنا کیمی گله‌جَک اوشاغېنې سئومه‌ڲه اؤزۆنۆ مجبور إده بیلمَز. بو، نه‌سه، غئیری-عادی بیر شئیدی.
ایندی دؤشه‌مه‌ده اوزانېب تَکَر میلینی تر‌لی ألینده نیظام’لایېردې. آما آخې بو اوشاغېن آتاسې طاریق دَڲیل، رشید دیر. اۏ، رشیدین اوشاغېنې طاریقینکی کیمی سئوه بیلرمی؟
آما باجارمادې، ألی گلمه‌دی…
یۏخ، اۏ، قان‌آخمازدان قۏرخوب میلی یئره قۏیمادې. اۏنو ساخلایان، اؤزۆنۆن ایناندېغې کیمی، هئچ بو ایشین بیر گۆناه سایېلماسې دا دَڲیلدی. لئیلا میلی اۏنا گؤره آتدې کی، اۏ، مۆجاهید‌لرین بو فیکرینی قبول إده بیلمیردی: ساواشدا حتتا گۆناه‌سېز آدام‌لارې اؤلدۆرمک لازېم گلیر. بو دۆز دیر کی، لئیلا ایله رشید آراسېندا ساواش گئ دیر. آما کؤرپه‌نین نه گۆناهې؟ اۏنسوز دا کیفایت قَدَر اؤلۆم-ایتیم گؤرۆبلر. لئیلا گۆناه‌سېز کؤرپه‌نین قانېنې تؤکۆب، اؤزۆنۆ گۆناها باتېرا بیلمَز.
بیر-بیرینه آتش آچان دۆشمن‌لر آراسېندا نه قَدَر گۆناه‌سېز قان‌لار تؤکۆلمۆشدۆ. بس دَڲیل‌می؟
39.
مریم
1997-نجی ایلین سئپتامبر آیې
بو خسته‌خانا داها قادېن‌لارا خیدمت إتمیر! – پیلله‌لرین باشېندا دایانېب
مالالای خسته‌خاناسې‌نېن قاباغېندا تۏپلاشان جماعته سۏیوق-سۏیوق باخان کئشیکچی بَرکدن دئدی. جماعتدن ناراضې بیر نیدا قۏپدو.
– آخې بو، قادېن کلینیک‌سېدېر، – مریمین آرخاسېندا دوران بیر قادېن چېغېردې. تۏپلاشان‌لار یئر به یئردن قادېنېن سؤزۆنۆ تصدیق إتدیلر.
مریم عزیزه‌نی بیر ألیندن اۏ بیری ألینه کئچیرتدی. اۏ بیری ألی ایله زارېلدایان لئیلایا دایاق اۏلدو. لئیلا اۏ بیری قۏلونو رشیدین بۏینونا سالدې.
– ایندی داها خیدمت إتمیر، – طالیب بیر ده دئدی.
– آخې آروادېم دۏغوش عَرَفه‌سینده‌دیر، آغرې‌لارې باشلایېب، – دۏلوبَدَنلی بیر کیشی چېغېردې. – قارداش، دۏغرودان مې، سن ایسته‌ییرسَن اۏ، کۆچه‌ده دۏغسون؟
یانوار آیېندا مریم بو إعلانې إشیتمیشدی. إشیتمیشدی کی، بوندان سۏنرا کیشی‌لر’له قادېن‌لار آیرې-آیرې خسته‌خانا‌لاردا مۆعالیجه اۏلوناجاق‌لار، کابول خسته‌خانا‌لارې‌نېن قادېن هئیتی ایشدن چېخاردېلېب، بیر مرکزی خسته‌خانایا گؤندَریلیب. اۏ واخت بونا هئچ کیم اینانمامېشدې، طالیب‌لر اؤز‌لری ده یئنی قایدالارېنې چۏخ کسگین‌لیک’له تطبیق إتمیردیلر.
هئچ دئمه، دۏغرو ایمیش.
– بس “أ‌لیاباد” خسته‌خاناسې؟ – باشقا بیر کیشی سۏروشدو. کئشیکچی باشېنې بولادې.
– “وزیر أکبر خان” نئجه؟
– یالنېز کیشی‌لری قبول إ دیر.
– بس ایندی نئیله‌یک؟
– گئدین “رابیه بلخی” خسته‌خاناسېنا.
جاوان بیر قادېن ایره‌لی گلدی.
– من ایندی اۏرادان گلیرَم. اۏرادا هئچ نه یۏخ دېر – نه تمیز سو، نه کیسلۏرۏد، نه درمان، نه ایشېق… – دئدی.
– باخ، إله اۏرایا دا گئدین، – دئییب، کئشیکچی سؤزۆنۆ قورتاردې.
آدام‌لار آراسېندا سَس-کۆی دۆشدۆ. ناراضې‌لېق، تحقیر، سؤیۆش سَس‌لری…
کیمسه داش تۏلازلادې.
کئشیکچی کالاشنیکۏو اۏتۏماتېنې قالدېرېب هاوایا بیر داراق بۏشالتدې. اۏنون یۏلداشې ألینده‌کی قامچېنې شاققېلداتدې.
جماعت درحال داغېلدې.
“رابیه بلخی” خسته‌خاناسې‌نېن قبول اۏتاغې بورکالې قادېن‌لار’لا، اوشاق‌لار’لا دۏلو ایدی. اۏتاغېن تر، سۆدۆک اییی، سیقار تۆستۆسۆ و آنتی‌سئپتیک قارېشمېش هاواسې چۏخ آغېر ایدی. تاوانداکې وئنتیلیاتۏر دا ایشله‌میردی. یامان بۆرکۆ ایدی. اوشاق‌لار بیر-بیرینی قۏوور، یۏرقون، مۆرگۆلۆ آتالارېن اۏ یان-بو یانېندا قاچېشېردېلار.
مریم لئیلانې رنگی گئتمیش، بۏزارمېش دووارېن یانېندا أڲلَشدیردی.
لئیلا هر ایکی ألی ایله قارنېنې توتوب ایره‌لی-گئری یئللنیر، زارېلدایېردې.
– بیر آز دؤز، لئیلاجان. ایندی سنه باخدېراجاغام. سؤز وئریرَم، گؤرَرسَن.
– تئز اۏل! – رشید اۏنو تَلَسدیردی.
قئیدییّات پنجره‌سی‌نین قاباغېندا بیر دسته قادېن واردې. دئیینن کیم، سؤیَن کیم. نؤوبه‌ده ایتلشیردیلـر. بعضی‌سی‌نین کؤرپه‌سی ده ألینده. بیر نئچه‌سی نؤوبه‌د‌ن آیرېلېب مۆعایینه اۏتاغې‌نېن ایکی‌لای‌لې قاپې‌سېنا دۏغرو یۆیۆردۆ. آما سیلاحلې طالیب هئچ کیمی ایچه‌ری بوراخمادې. مریم نؤوبه‌ده‌کی‌لرین یانېنا جومدو، دیرسَک‌لری ایله اؤزۆنه یۏل آچا-آچا گئدیردی. اۏنو هر طرفدن سېخېر، دۆرتمه‌لییر، ایته‌له‌ییر، حتتا سؤیۆر، اۆزۆنه أل آتېردېلار. کیمسه قابېرقاسېنا دۆرتمه ووردو، اۏ دا دیرسَک’له جاواب وئردی. اۏ، هئچ نه‌یه فیکیر وئرمیر، اۏنا أل آتانلارې ایته‌له‌ییر، إله اۏنلارېن اؤزۆ کیمی بۏیونلوغونو، أل‌لرینی، قۏل‌لارېنې جېرماقلایېر، ساچ‌لارېندان دارتېر، اؤزۆنه یۏل آچېردې. بیر قادېن، آز قالا، قولاغې‌نېن یانېنداجا ناراضې-ناراضې فېسېلدادې، مریم ده اۏنون اۆستۆنه فېسېلدادې.
“گؤر آنالار نه أذيّت‌لر چکیر‌لر؟” – مریم فیکیرلَشیردی. “هانسې قوربان‌لار وئریرلـر؟ بئله یئرده أدب-نزاکت گؤز‌له‌مک اۏلورمو؟” مریم نانانې خاطېرلادې، ایچینی پئشمانچې‌لېق حیسّی یاندېردې. آناسې‌نېن وئردیڲی قوربان‌لار گؤزۆنده دوردو. نانا اۏنو بطنینده‌جه محو إده بیلَردی، بیر خندیه آتېب قاچېب گئدردی. آما رۆسوایچې‌لېغې قبول إدیب، دؤزۆب، حرامی
قېزېنې دۏغموشدو، نانکۏر اؤولاد بؤیۆتمۆشدۆ. باجاردېغې قَدَر اۏنو سئومیش، عزیزله‌میشدی. آما اۏ – مریم آخېردا جلیلی سئچمیشدی. ایندی، قطعیَّت’له اؤزۆنه یۏل آچدېقجا مریم فیکیرلَشیردی کی، آخماق اۏلوب، کاش نانایا یاخشې اؤولاد اۏلایدې. باشا دۆشمه‌ییب کی، آنا اۏلماق نه دئمک دیر.
بیردن تپه‌دَ‌ن-دېرناغا چیرکلی، بۏز بورکادا اۏلان طیبّ باجې‌سې ایله اۆز-اۆزه گلدی. طیبّ باجې‌سې، بورکاسې‌نېن باش طرفینده چۏخلو قان لکه‌لری اۏلان جاوان بیر قادېن’لا دانېشېردې:
– منیم قېزېمېن سویو آچېلېب، آما اوشاق گلمیر، – مریم دئدی.
– گؤرمۆرسَن من اۏنون’لا دانېشېرام، اؤز نؤوبه‌نی گؤزله، – بورکاسې قانلې قادېن قېشقېردې.
نؤوبه‌ده‌کی‌لر حرکته گلدی. کندده، مریمگیلین داخماسې‌نېن یان-یؤوره‌سینده هۆندۆر یاشېل اۏت‌لار کۆلَک أسدییی زامان بئله‌جه بۏی-بۏیا وئریب یئلله‌نردی. مریمین آرخاسېندا بیر قادېن دئییردی کی، اۏنون بالاجا قېزې آغاجدان یېخېلېب، قۏلونو سېندېرېب. باشقا بیریسی شیکایت‌لَنیردی کی، قېزې قانلې ایسهال چېخېر.
– قېزدېرماسې وارمې؟ – طیبّ باجې‌سې سۏروشدو. مریم ایندی آنلادې کی، طیبّ باجې‌سې اۏنون’لا دانېشېر.
– یۏخ، – مریم دئدی.
– قان گلیرمی؟
– یۏخ.
– اؤزۆ هارادا دېر؟
مریم بورکالې باشلار اۆستۆند‌ن رشید’له بیر یئرده اۏتوران لئیلایا طرف ایشاره إتدی.
– ایندی اۏنا باخارېق، – طیبّ باجې‌سې دئدی.
– هاچان؟ – مریم قېشقېردې. کیمسه اۏنون چیڲنیندن توتوب آرخایا دارتماغا چالېشېردې.
– بیلمیرَم، – طیبّ باجې‌سې دئدی. علاوه إتدی کی، اۏنلارېن آنجاق ایکی دۏکتۏرو وار، ایکی‌سی ده بو ساعات عَمَلیّاتدادېرلار.
– اۏ، آغری‌لار ایچینده دیر، – مریم تأکید’له دئدی.
– من ده! – باشې قانلې قادېن قېشقېردې. – نؤوبه‌نی گؤزله!
مریمی سېخېشدېرېب کنارا چېخارتدېلار. ایندی نؤوبه‌ده‌کی آدام‌لارېن چیڲین‌لری، باش‌لارې‌نېن آرخا‌سې طیبّ باجې‌سېنې گؤرمه‌ڲه قۏیموردو. مریم یاخېن‌لېقدان سۆت أمن کؤرپه‌نین گه‌ییرمه‌سینی حیسّ إتدی.
– بیر آز اۏنو گزمه‌ڲه چېخارېن، – طیبّ باجې‌سې اوزاقدان قېشقېردې. – هم ده گؤزله‌یین.
طیبّ باجې‌سې اۏنلارې ایچه‌ری چاغېراندا هاوا آرتېق قارالمېشدې. دۏغوش اۏتاغېندا سککیز یاتاق واردې. قادېن‌لار زارېیېر، بورکالې طیبّ باجې‌سېندان ایمداد ایسته‌ییردیلر. ایکی قادېن دۏغوردو. یاتاق‌لار آراسېندا پرده یۏخ ایدی. لئیلایا لاپ کنار‌دا، کیمین’سه قارا رنگ’له بۏیادېغې پنجره‌نین یانېندا یئر وئردیلر.
یاخېن‌لېقدا، دووارا وورولموش سېنېق طاسېن اۆستۆنده‌کی ایپده قان لکه‌لی جَرّاح ألجک‌لری آسېلمېشدې. سو گلمیردی. اۏتاغېن اۏرتاسېندا ایری بیر آلۏمینیۏم ماسا واردې، ماسانېن اۆست قاتې پتو’لا اؤرتۆلمۆش، آلت قاتې ایسه بۏش ایدی.
قۏنشو یاتاقداکې قادېن‌لاردان بیری مریمین تعجّۆبلۆ باخېش‌لارېنې گؤرۆب دئدی:
– ساغ دۏغولان کؤرپه‌لری اۆست قاتدا قۏیورلار، – اۏ، یۏرقون، اۆزگۆن حالدا دئدی.
تۆند-گؤڲ بورکادا اۏلان دۏکتۏر بسته‌بۏی بیر قادېن ایدی، ناراحات، حرکت‌لرینده قوش کیمی جلد ایدی. بۆتۆن دئدیک‌لری جیدّی و تعجیلی کیمی سَس‌لَنیردی.
– بیرینجی اوشاق دېر، – اۏ، إله بئله ده دئدی. سۏروشمادې، بو، بیرینجی اوشاق دېرمې، سانکی اؤزۆ بو حاقدا معلومات وئریردی.
– ایکینجیدیر، – مریم دئدی.
لئیلا چېغېردې، ایکی‌قات اۏلدو و مریمه طرف أڲیلدی.
– بیرینجی دۏغوشدا سۏرون اۏلمایېب کی؟
– یۏخ.
– سیز آنا‌سې‌سېنېز؟
– بَلی، – مریم دئدی.
دۏکتۏر بورکاسې‌نېن أته‌ڲینی قالدېرېب کۏنوسواری مئتال بیر آلَت چېخاردې. سۏنرا لئیلا‌نېن بورکاسېنې قالدېرېب آلَتین إنلی اوجونو اۏنون قارنېنا یاپېشدېردې، إنسیز اوجونو اؤز قولاغېنا تاخدې. بیر آز قولاق آسېب، سۏنرا آلَتین اۏ بیری اوجونو اۏنون قارنېنا قۏیدو، یئنه قولاق آسدې.
– ایندی من اوشاغې حیسّ إتمه‌لی‌یم، همشیره.
– اۏ، طاسېن اۆستۆنده آسېلمېش ألجک‌لری گئیدی. بیر ألینی لئیلا‌نېن قارنېنا قۏیوب، اۏ بیری ألینی ایچه‌ری سالدې. لئیلا اینله‌دی. دۏکتۏر اؤز ایشینی قورتارېب ألجه‌ڲی طیبّ باجې‌سېنا وئردی. طیبّ باجې‌سې ألجه‌ڲی یاخالایېب اؤنجه‌کی یئرینده ایپدن آسدې.
– سیزین قېزېنېزا قئیصَر عَمَلیّاتې إده‌جه‌ییک. بیلیر‌سیز، بو، نه دئمک دیر؟
بیز اۏنون قارنېنې یارېب، قئیصَر کسیڲیند‌ن اوشاغې چېخاردارېق. اوشاق ترس گلیر.
– نه‌سه باشا دۆشمه‌دیم، – مریم دئدی.
دۏکتۏر دئدی کی، اوشاق آنا بطنینده إله دورومدا دېر کی، دۏغال یۏل’لا دۏغو’لا بیلمَز.
– هم ده چۏخ واخت کئچیب. ایندی بیز اۏپئراسییا اۏتاغېنا گئتمه‌لی‌ییک. لئیلا اۆز-گؤزۆنۆ بۆرۆشدۆردۆ، طاقت‌سیز حالدا باشېنې یانا أڲدی.
– بیر شئی ده وار کی، سیزه دئمه‌لی‌یم، – دۏکتۏر مریمه یاخېن گلیب قولاغېنا سارې أڲیلدی، آز قالا پېچېلتې ایله نه‌سه دئدی.
– اۏ نه دئییر؟ – لئیلا زارېلدادې. – اوشاغا نه‌سه اۏلوب؟
– هئچ بیلمیرَم، دؤزه بیله‌جک‌می؟ – مریم دۏکتۏرا باخدې.
مریمین سؤز‌لریندن ایتّیهام دویموش کیمی، دۏکتۏرون اۆزۆنده اؤزۆنه براعَت ایفاده‌سی گؤرۆندۆ.
– إله بیلیر‌سیز، من بئله ایسته‌ییرم؟ – دئدی. – من باشقا چېخېش یۏلو گؤرمۆرَم. منه لازېم اۏلانې وئرمیرلـر. رئنتگئن یۏخ، سۏروجو بۏرو‌لار یۏخ، کیسلۏرۏد یۏخ، عادی آنتی‌بیۏتیک’له‌ر یۏخ دېر. قهت-لر نه‌سه وئرَنده ده طالیب‌لر اۏ وَساییطی باشقا شئیه صرف إدیرلر. یا دا کی، هامې‌سېنې اؤز‌لرینه گؤتۆرۆرلر.
– آما، دۏکتۏر صاحیب، بلکه من نه ایسه إده بیلدیم؟ – مریم علاج‌سېز سۏروشدو.
– آخې نه اۏلوب؟ – لئیلا بیر ده اینیلده‌دی.
– درمان‌لارې اؤزۆنۆز آلا بیلر‌سیز، آنجاق… وئرین منه.
– آدلارېنې یازېن، – مریم أل‌اۆستۆ دئدی. – کاغېذې وئرین منه، بلکه تاپدېم.
دۏکتۏر بورکا‌نېن آلتېندا باشېنې بولادې.
– بونا واختېمېز یۏخ دېر، – دئدی. – أوّلا، یاخېن‌لېقدا اۏلان هئچ بیر داواخانادا بو درمان‌لار یۏخ دېر. بۆتۆن شَهَری آختارما‌لېسېز. بیر ده کیم بیلیر،
تاپاجاق‌سېز، یا یۏخ. ایندی آرتېق دۏققوزون یارې‌سې دېر، سیزی کۏمئندانت ساعاتېنې پۏزدوغونوز اۆچۆن حَبس إده بیلر‌لر. حتتا درمان‌لارې تاپسانېز بئله، ایمکانېنېزا گؤره دَڲیل اۏنلار. بو، سیزه داها بؤیۆک درد-سَر اۏ‌لار. واخت ایسه یۏخ دېر. اوشاق ایندی دۏغولما‌لې دېر.
– منه ده دئیین، نه باش وئریر اۏر‌دا؟ – لئیلا دیرسَک‌لرینه سؤیکَنه‌رَک دیکَلدی.
دۏکتۏر دریندن کؤکس اؤتۆردۆ، لئیلایا طرف دؤنۆب دئدی کی، خسته‌خانا‌دا کئی‌لَشدیریجی درمان‌لار یۏخ دېر.
– آما گئجیکسک، اوشاغې ایتیره بیله‌ریک.
– اۏندا یارېن، – لئیلا آرخایا اوزاندې و دیزلرینی قاتلادې. – چېخارېن، وئرین اۏنو منه.
لئیلا کؤهنه، دووار‌لارې سۏلوب تؤکۆلمۆش اۏتاقدا اۏپئراسییا ماسانېندا اوزانمېشدې. دۏکتۏر أل‌لرینی یویوردو. لئیلانې اۆشۆتمه توتموشدو. هر دفعه طیبّ باجې‌سې سارېمتېل مایئعده ایسلانمېش تامپۏن’لا اۏنون قارنېنې سیلدیکجه دیش‌لرینی سېخېب نفس آلېردې. بیر طیبّ باجې‌سې دا قاپېدا دایانېب نه اۆچۆن’سه آرا‌لې قۏیدوغو قاپې‌دان کۏریدۏرا باخېردې.
دۏکتۏر بورکاسېنې سۏیوندو. اۏنون سئیرَک، گۆمۆشۆ ساچ‌لارې، شیشمان گؤز قاپاق‌لارې واردې، دۏداق‌لارې‌نېن یان-یؤوره‌سینده یۏرقونلوق قېرېش‌لارې گؤرۆنۆردۆ.
– اۏنلار ایسته‌ییر‌لر کی، بیز بورکادا اۏپئراسییا إله‌یک، – دۏکتۏر باشې ایله قاپېدا دایانان طیبّ باجې‌سېنا ایشاره إتدی. – اۏ گؤزله‌ییر کی، بیردن گلسه‌‌لر، من تئز بورکانې اؤرتۆم.
اۏ، بو سؤز‌لری جیدّی، لاقئید بیر اینتۏناسییا ایله دئدی. مریم باشا دۆشدۆ کی، بو قادېن کئچمیش حیدَّتی ایله یاشایېر. آللاها شۆکۆر إدیر کی، هئچ اۏلماسا، اۏنو ایشدن چېخارتمایېب‌لار. هله اۏنون ایمکانې وار، هله کی، اۏنو بو ایمکاندان محروم إتمه‌ییبلر.
ماسانېن هر ایکی طرفیندن لئیلا‌نېن چیڲینی برابرینده شاقولی مئتال توتاجاقلار قالخېردې. لئیلا‌نېن قارنېنې تامپۏن’لا سیلن طیبّ باجې‌سې اۏنلارېن هره‌سیندن بیر پارچا أسگی آسېب سانجاق’لا‌دې، دۏکتۏر’لا لئیلا‌نېن آراسېندا پرده یاراتدې.
مریم لئیلا‌نېن باش طرفینده دوروب اۏنا سارې أڲیلدی. یاناق‌لارې بیر-بیرینه تۏخاندې. لئیلا‌نېن دیشی-دیشینه دَ‌ڲیردی. أل-أله توتدولار.
پرده‌یه دۆشن کؤلگه‌لردن مریم گؤردۆ کی، دۏکتۏر لئیلا‌نېن سۏل طرفینه کئچدی، طیبّ باجې‌سې ساغ طرفه. لئیلا آغزېنې یومموش، دۏداق‌لارېنې بیر-بیرینه سېخمېشدې. دیش‌لریندن قۏپان خېر‌دا تۆپۆره‌جَک قۏووق‌لارې دۏداق‌لارېنا یایېلېردې. تئز-تئز، بیر آز فېشېلتې ایله نفس آلېردې.
دۏکتۏر دئدی:
– اۆرَکلی اۏل، بالاجا خانېم!
اۏ، لئیلا‌نېن اۆزه‌رینه أڲیلدی.
لئیلا‌نېن گؤز‌لری آلاجالاندې. سۏنرا آغزې گئنیش آچېلدې. إله بو سایاق دایاندې، دوردو، دؤزدۆ… أسیم-أسیم أسیردی. بۏینونون دامار‌لارې گریلدی. اۆزۆنۆ تر باسدې. بارماق‌لارې مریمین ألینی سېخېر، سېخېردې.
مریم حئیرَت ایچینده ایدی – اۏپئراسییا قورتارانا قَدَر لئیلا بیر دفعه ده چېغېرمادې.
40.
لئیلا
1999-نجو ایلین پایېزې
قویو قازماق مریمین عاغلېنا گلمیشدی.
– باخ، بورادا، – اۏ دئدی. – إعمالات‌خانا‌نېن آرخاسېندا، بو کیچیک یئرده قازا بیله‌ریک. بورا یاخشې یئر دیر.
اۏنلار نؤوبه ایله یئری قازېر، قازېلمېش تۏرپاغې، کسه‌یی کنارا یېغېردېلار. چۏخ گئنیش، یا دا چۏخ درین قویو قازماق فیکرینده دَڲیلدیلر. آما یئر ده بَرک ایدی. 1998-نجی ایلده باشلانمېش قوراق‌لېق ایکینجی ایل ایدی کی، داوام إدیردی. قوراق‌لېق فلاکت حدّینه چاتمېش، هر شئیه، هر یئره زیان وورموشدو. کئچن قېش قار دا آز یاغدې، یازدا ایسه، دئمک اۏ‌لار کی، یاغېش یاغمادې. بۆتۆن اؤلکه‌ده کند‌لی‌لر اؤز تۏرپاق ساحه‌لرینی آتېب، چېخېب گئدیردیلـر. أملاک‌لارېنې ساتېر، سو آختارا-آختارا کنددن-کنده کؤچۆردۆ‌لر. بعضی‌سی پاکیستانا، ایرانا کؤچۆب گئدیردی. بعضی‌سی کابولدا مسکونلاشېردې. آما شَهَرده ده سو قویو‌لارې قورویوردو، صۆخور سو‌لارې یئرین تکینه چکیلیردی. درین قویو‌لاردا ایسه سو لاپ دیبه إنمیشدی. لئیلا،
مریم ساعات‌لار’لا سو نؤوبه‌سینده دوروردولار. یاز داشقېن‌لارې اۏلموردو، کابول چایې‌نېن قورویان مجراسې ایجتیماعی زیبیل‌لیڲه چئوریلمیش، هر جۆر توللا‌نتې یئری اۏلموشدو.
اۏنلار وار گۆج‌لری ایله قازېر، ایشله‌ییردی‌لر، آما یئر إله بیل داشا دؤنمۆشدۆ، بَرک صۆخور‌لار چتین‌لیک’له قۏپوردو.
مریم ایندی قېرخ یاشېندا ایدی. آلنې‌نېن اۆستۆنده قېورېلان ساچ‌لارېندا آغ تۆک‌لر گؤرۆنمه‌ڲه باشلامېشدې. گؤزلری‌نین آلتې قهوه‌یییه چالان آی‌پارا
شکلینده تۏربالانمېشدې. ایکی قاباق دیشینی ایتیر‌میشدی. بیری اؤزۆ دۆشمۆشدۆ، اۏ بیری‌سینی رشید ووروب سېندېرمېشدې – سالۏنمای تصادۆفَن ألیندن یئره دۆشمۆشدۆ.
هر زامان حَیَطده، گۆنۆن آلتېندا اۏلدوغوندان دری‌سی یانېب قارالمېش، کۏبودلاشمېشدې.
قادېن‌لار بیر آز اۏتوردولار – سالۏنمای عزیزه‌نین دالېنجا قاچماسېنا تاماشا إدیب، سۏنرا یئنه قازماغا باشلادېلار.
خئیلَک قازېلمېشدې. ایش گؤرۆلۆب قورتاراندان سۏنرا قویونون باشې اۆسته دوروب باخدېلار.
– یاخشې دېر، – مریم دئدی.
سالۏنمای ایندی ایکی یاشېندا ایدی. کۏپپوش، قېورېم‌ساچ بیر اۏغلان ایدی، کیچیک، قۏنور گؤز‌لری واردې، یاناق‌لارېندان قان دامېردې؛ عئینَن آتاسې کیمی. إنسیز، آی‌پارا آلنې دا عئینَن آتاسې‌نېنکې ایدی.
لئیلا ایله ایکی‌لیکده قالا‌ندا سالۏنمای چۏخ سئویملی، شن و اۏیناق بیر اوشاق اۏلوردو. آناسې‌نېن چیڲین‌لرینه دېرماشېر، تئز-تئز لئیلا ایله، عزیزه ایله حَیَطده گیزلنقاچ اۏینایېردې. هردن، یۏرولاندا لئیلا‌نېن دیزلری اۆسته اۏتورور، آناسې‌نېن اۏخودوغو ماهنېنې دینله‌ییردی. سئویملی ماهنې‌سې “مۏللا محمّدجان” ایدی. اۏنو إشیدنده بالاجا، تۏتوق آیاق‌لارېنې اۏینادېر، آنا‌سې ماهنې‌نېن نه‌قراتېنې اۏخویاندا اۏ دا جینگیلتیلی سَسی ایله آناسېنا قۏشولوردو.
گئد‌ک مزاری-شریفه، مۏللا محمّدجان، زانباق‌لار بیتیر اۏر‌دا، آه، سئویملی یۏلداشېم.
کیچیک سالۏنمای آغزې‌نېن سویو آخا-آخا لئیلا‌نېن اۆزۆنۆ اؤپۆر، آنا‌سې بوندان خۏشحال اۏلور، اۏنون أتلی، باتېق دیرسَک‌لرینی، تۏتوق، بالاجا پنجه‌لرینی چۏخ سئویردی. اوشاغې قېدېقلایېر، بالېش و پتولارې تونئل کیمی دۆزَلدیر، سالۏنمای دا اۏنلارېن آلتېندان سۆرۆنۆب کئچیردی. سالۏنمای بیر ألی ایله هر زامان آناسې‌نېن قولاغېندان توتوب اۏنون قۏل‌لارې اۆسته یاتېردې. هر دفعه وان اۏتاغېندا اوزانېب
چرخ میلینی آیاق‌لارې آراسېندا تَصَوّۆر إدَنده لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی سېخېلېردې. بیر آز دا کئچسه’یدی، هر شئی محو اۏلاجاقدې. هارادان عاغلېنا گلمیشدی بو؟ لئیلا هله ایندی آنلایېردې کی، اۏغلو آللاه تؤحفه‌سیدی اۏنا، اۏنون قۏرخولارې عبَث ایمیش، اۏنو بۆتۆن وار‌لېغې ایله، عزیزه‌نی سئودیڲی قَدَر سئویردی.
آما سالۏنمای آتاسېنې داها چۏخ سئویردی، بونا گؤره ده رشید إوه گلنده اۏنو تانېماق اۏلموردو. سؤزه باخمېر، نادینج‌لیک إدیر، آتاسې‌نېن یانېندا هر شئی اۆسته اینجیییر، کۆسۆردۆ. لئیلا‌نېن دانلاغېنا باخمایاراق، نادینج ایش‌لرینی داوام إتدیریردی. رشید إوده اۏلمایاندا ایسه آناسېنا قولاق آسېردې.
رشید اۏنا هر شئیه ایجازه وئریردی. نادینج حرکت‌لرینی گؤرۆب “فراسَتلی اوشاق دېر!” دئییردی. آتاسې‌نېن یانېندا خېر‌دا مرمر شارلارې آغزېنا سالېر، فېرلادېر، تۆپۆرۆردۆ، کیبریت یاندېرېر، سیقارلاری چئڲنه‌ییردی.
سالۏنمای آنادان اۏلاندا آتاسې اۏنو اؤز یان‌لارېندا یاتېزدېردې. سۏنرا رشید اۏنا باش‌لېق‌لارېندا شیر، پلنگ رسمی چکیلمیش بالاجا یاتاق آلدې. تزه پالتار، زېنقېرۏو‌لار، تزه سۆت بوتولکا‌لارې آلدې. پول‌لارې اۏلماسا دا، تزه بلَک آلدې. حال‌بوکی عزیزه‌نین اوشاق شئی‌لری هامېسې یارایېردې. بیر گۆن باتارئیا ایله ایشله‌ین اۏیونجاق آلدې. گۆنه‌باخان شکلینده اۏلان اۏیونجاغې سېخاندا اۆستۆنده‌کی إششَکارې‌لارې وېزېلدایېردې. رشید اۏنو سالۏنمای‌نین یاتاغې‌نېن باش طرفینده آسدې.
– دئیه‌سن، دئییردین کی، ایندی سیفاریش‌لرین آز اۏلور، – لئیلا دئدی.
– عئیبی یۏخ دېر، دۏست‌لارېمدان پول گؤتۆره بیله‌رَم، – رشید سایمازیانا جاواب وئردی.
– اۏنسوز دا قایتارما‌لېسان دا…
– بو گۆن-صاباح دوروم دۆزه‌له‌جک. هر زامان بئله اۏلور. باخ، گؤر نئجه خۏشونا گلیر.
چۏخ واخت لئیلا اۏغلونو گؤرمۆردۆ. رشید سالۏنماینی دۆکانا آپارېر، اوشاق ماسانېن آلتېندا اۏتوروب جۆربه‌جۆر رئزین و دری کسیک‌لری ایله اۏینایېر، آتاسې دا سومباتا کاغېذې ایله درینی هامارلایېر، آشېلایېر، آیاق‌قابې تیکیردی. بیر گؤزۆ ده هر زامان اۏغلونون اۆستۆنده اۏلوردو. أڲر سالۏنمای تۏخانېب آیاق‌قابې رَفینی یېخېردې’سا، رشید گۆله-گۆله اۏنو یۆنگۆلجه دانلایېردې. بو بیر ده تکرار اۏلاندا رشید چکیجینی یئره قۏیور، سالۏنماینی ماسانېن اۆستۆنه قۏیوب اوزون-اوزادې نصیحَت وئریردی. سالۏنماییه قارشې چۏخ صبیر‌لی ایدی، اۏنون بو صبری هئچ واخت قورومایان درین، دیب‌سیز قویو کیمی ایدی.
اۏنلار آتا-اۏغول بیر ده آخشام إوه گلیردیلـر. سالۏنمای آتاسې‌نېن چیڲنینده، ایکی‌سی ده یاپېشقان و دری اییی وئریردی. بیر سیر‌لری وارمېش کیمی یالنېز اؤزلری‌نین دویدوغو بیر طرزده بیج-بیج گۆلۆمسۆنۆردۆ‌لر، سانکی دۆکاندا آیاق‌قابې تیکمیر، بۆتۆن گۆنۆ أل‌بیر، دیلبیر اۏلوب نه‌سه بیر سوی-قصد حاضېرلایېرمېشلار.
سالۏنمای سۆفره باشېندا دا آتاسې‌نېن یانېندا اۏتورماغې خۏشلایېردې، بوردا دا اۏنلار یالنېز اؤز‌لرینه بَللی اۏلان نه‌سه بیر اۏیون اۏینایېردېلار. نؤوبه ایله بیر-بیری‌نین سینه‌سینه وورور، گۆلۆشۆر، چؤرک قېرېنتې‌لارېنې بیر-بیرینه آتېر، هردن ده نه حاقدا’سا پېچېلداشېردېلار. لئیلا اۏنلار’لا دانېشاندا رشیدین اۆزۆنده ناراضې‌لېق ایفاده‌سی گؤرۆنۆردۆ: “بو، نییه ایشیمیزه قارېشېر؟” أڲر لئیلا سالۏنماینی گؤتۆرمک ایسته‌ییردیسه، یا دا سالۏنمای اؤزۆ آناسې‌نېن قوجاغېنا گلمک ایسته‌ییردیسه، رشیدی اۏد گؤتۆرۆر، لئیلانې حیدَّت’له سۆزۆردۆ.
اۏندا لئیلا پرت اۏلور، کنارا چکیلیردی.
بیر دفعه آخشام، سالۏنمای‌نین ایکی یاشې تامام اۏلاندان بیر-ایکی هفته سۏنرا، رشید إوه تئلئویزیۏن، بیر ده ویدئۏ-مگنئتۏفۏن گتیردی. همین گۆن هاوا مۆلاییم ایدی، آما آخشام بیر آز سرینله‌شدی. گئجه‌یه دۏغرو سما اولدوزسوز، هاوا دا بیر آز سۏیوق اۏلدو.
رشید قۏناق اۏتاغېندا اۏتورموشدو. دئدی کی، بونلارې قارا بازاردان آلېب.
– یئنه بۏرج آلمېسان؟ – لئیلا سۏروشدو.
– بو، “ماقنۏواکس” دېر.
عزیزه ایچه‌ری گیردی. تئلئویزیۏنو گؤرَنده اۆستۆنه یۆیۆردۆ.
– إحتیاطلې اۏل، عزیزجان، – مریم دئدی. – تۏخانما.
عزیزه‌نین ساچ‌لارې دا لئیلا‌نېن ساچ‌لارې کیمی سارې‌شېن اۏلوردو. یاناق‌لارېندا عئینَن آناسې‌نېنکې کیمی باتېق واردې. ساکیت، هر زامان فیکیر‌لی اۏلان قېزېن داورانېشې آلتې یاشلې اوشاغېن داورانېشې دَڲیلدی. لئیلا قېزې‌نېن سؤزۆنه، دانېشېق طرزینه حئیران اۏلوردو. یاشېنا گؤره چۏخ عاغېللې ایدی، روان نیطقی و اینتۏناسییاسې واردې، هئچ دئمزدین کی، آلتې یاشې وار. لئیلا‌نېن تاپشېرېغې ایله عزیزه هر گۆن سالۏنماینی یوخودان اۏیادېر، قارداشېنې گئییندیریر، یئمه‌ڲینی وئریر، ساچېنې دارایېردې. اۏنو دیزلری اۆسته قۏیوب اۏینادېر، بیر آز شېلتاق‌لېق إله‌ینده ده ساکیت‌لَشدیریر، اۆره‌ڲینی آلېردې. قارداشې‌نېن حرکت‌لرینه لاپ یاشلې‌لار کیمی حیرص‌لَنیر، غریبه طرزده باشېنې بولایېردې.
عزیزه تئلئویزیۏنون دۆڲمه‌سینی باسدې. رشید اۆز-گؤزۆنۆ تورشودوب اۏنون ألیندن توتدو، آز قالا، کۏبودلوق’لا ماسانېن آرخاسېندا أڲلَشدیردی.
– بو سالۏنمایندی، – دئدی.
عزیزه مریمین یانېنا گئتدی، اۏنون دیزلری اۆسته اۏتوردو. ایندی اۏنلار ایکی‌سی لاپ جان بیر قلب ایدیلر. لئیلا‌نېن راضې‌لېغې ایله مریم ایندی عزیزه‌یه قوران آ‌یه‌‌لرینی اؤرگه‌دیردی. عزیزه آرتېق ایخلاص، فاتیحه سوره‌لرینی، سَحَر نامازې‌نېن دؤرد رۆکتینی أزبر بیلیردی.
– اۏنا وئره بیلدیڲیم یالنېز بو دېر، – مریم دئییردی. – بو دوعا‌لاردان ساوایې بیلدیڲیم بیر شئی یۏخ دېر.
سالۏنمای ایچه‌ری گیردی. رشیدین گؤزلرینده کۆچه سئحربازېنا باخان تاماشا‌چې‌لارېن حئیرَتی واردې. اۏ نه گؤزله‌ییردی؟ سالۏنمای تئلئویزیۏنون شنورونو دارتدې، دۆڲمه‌لرینی شاپپېلداتدې، اۏووج‌لارې ایله إکرانا تۏخاندې، إکرا‌نېن شۆشه‌سینده أل‌لری‌نین ایزی قالدې. أل‌لری‌نین ایزی گئدندن سۏنرا یئنی‌دن ألینی کینئسکۏپون اۆزۆنه سۆرتدۆ. رشید باخېب فخر’له گۆلۆمسۆندۆ. اۏغلو أل‌لرینی دؤنه-دؤنه إکرا‌نېن شۆشه‌سینه قۏیوب-گؤتۆرۆردۆ…
طالیب‌لر تئلئویزیۏنو قاداغان إتمیشدیلر. ویدئۏ-کاسئت‌لری هر یاندا آلېب محو إدیردیلر، لئنت‌لری جېرېب حاصار دیرَک‌لرینه دۏلایېردېلار. پئیک آنتئنالارېنې ایشېق دیرک‌لریندن آسېردېلار. آما، رشیدین دئدیڲینه گؤره، قاداغان اۏلونسا دا، بونلار تاپېلېردې.
– صاباح بیر-ایکی مولتفیلم تاپارام، – اۏ دئدی. – چتین دَڲیل، یئرآلتې بازارلاردا هر شئی وار.
– اۏندا بلکه بیزه تزه بیر سو قویوسو آلاسان؟ – لئیلا دئدی. جاوابېندا
رشیدین حقارتلی باخېش‌لارېنې گؤردۆ.
قوراق‌لېق نه‌دنیندن شام یئمه‌ڲینه یئنه ده بۏش دۆڲۆ پیشیریلمیشدی؛ چای ایسه، عۆمومییَّت’له، یۏخ ایدی. رشید سیقارېنې چکیب اؤز قرارېنې إعلان إله‌دی.
– یۏخ، – لئیلا دئدی.
– من سَنین فیکرینی سۏروشمورام، – رشید دئدی.
– من ده سَنین رأیینی سۏروشمورام.
– سن فیکریمی سۏروشارسان، أڲر باشېما گلن‌لری بیلسن…
رشید دئدی کی، اۏ، چۏخ بۏرجا دۆشۆب، دۆکاندان گلَن گلیر’له ده بئش نفری ساخلاماق اۏلمور.
– أوّل سنه دئمه‌میشدیم، ایسته‌میردیم کی، تشویشه دۆشه‌سن. بیر ده کی، بیلسن اۏنلار گۆنده نه قَدَر پول یېغېرلار، گؤزۆن کلّه‌نه چېخار.
لئیلا یئنه إعتیراض إتدی. اۏنلار قۏناق اۏتاغېندا ایدیلر. مریم’له اوشاق‌لار مطبخده.
لئیلا قاب-قاجاغېن سَسینی، سالۏنمای‌نین قَهقَهه‌لرینی إشیدیردی. عزیزه ساکیت، ایناندېرېجې سَسله مریمه نه‌سه دئییردی.
– اۏرادا اۏنون کیمی، اۏندان دا کؤرپه اوشاق‌لار وار، – رشید دئدی. – ایندی
کابولدا هر کس بونون’لا مشغول دېر.
لئیلا دئدی کی، باشقالارې‌نېن اؤز اوشاق‌لارې ایله نه إتدیڲی اۏنو ماراقلاندېرمېر.
– گؤزۆم هر زامان اۆستۆنده اۏلاجاق، – رشید دئدی. اۏ گئتدیکجه حیرص‌لَنیردی. – ساکیت بیر یئر دیر. مسجید ده یاخېندا، کۆچه‌نین اۏ تایېندا دېر.
– من اؤز قېزېمې کۆچه دیلنچیسی اۏلماغا قۏیمارام! – لئیلا سَسینی قالدېردې.
کۏبود بارماق‌لارېن لئیلا‌نېن صیفَتینه ووردوغو سیلّه دووارلاردا عکس-صَدا وئردی. حتتا باشې کنارا أڲیلدی لئیلا‌نېن. مطبخدن گلَن سَس‌لر إشیدیلمز اۏلدو. بیر آن‌لېغا إوه ساکیت‌لیک چؤکدۆ. سۏنرا کۏریدۏر‌دا تله‌سیک آددېم سَس‌لری إشیدیلدی، مریم اوشاق‌لار’لا ایچه‌ری گیردی. اۏنلار کارېخمېش حالدا گاه لئیلایا، گاه دا رشیده باخېردېلار.
إله بو آن لئیلا رشیدین اۆزۆند‌ن بیر یومروق ووردو.
ایلک دفعه ایدی کی، اۏ، کیمی ایسه ووروردو. ألبتّه، طاریق’له هردن هنَک’له یومروقلاشدېغېنې نظره آلماساق. آما اۏنلار اوشاق دالاشماسې، یۏلداش‌لېقدا عادی اؤجشمه، ایتلشمه ایدی. طاریق دئمیش‌کن، شاپالاقلاشما ایدی. ایندی ایسه اۏ، وار گۆجۆ ایله رشیدین صیفَتینه یومروق إندیرمیشدی. بۆکۆلمۆش یومروغونون هاوانې یارېب رشیدین کۏبود، تۆکلۆ صیفَتینه دَڲدیڲینی حیسّ إتدی. ضربه‌نین سَسی إله چېخدې کی، إله بیل بیر کیسه دۆڲۆنۆ گۆپپۆلتۆ ایله یئره آتدېلار. بو گؤزلَنیلمز حرکتدن رشید حتتا ایکی آددېم گئری چکیلدی.
اۏتاغېن اۏ باشېندا کیمسه ایچینی چَکدی. کیمسه زیییلده‌دی، کیمسه چېغېردې. بیر آن‌لېغا لئیلا اؤزۆ ده نه إتدیڲینی، نه ایش توتدوغونو باشا دۆشمه‌دی. بو سَسین هارادان چېخدېغېنې کَسدیرمه‌دی. بو آن نه إتدیڲی‌نین فرقینده دَڲیلدی. باشا دۆشنده ایسه دۏداق‌لارېندا تَبَسّۆم گؤرۆندۆ. داها دۏغروسو، ایستئهزالې تَبَسّۆم.
اۏنون تعجّۆبۆنه رغمَن، رشید ساکیتجه اۏتاقدان چېخدې.
محض بو آن لئیلایا إله گلدی کی، إندیردیڲی همین ضربه ایله بیرلیکده اۏنلارېن – اۏنون اؤزۆنۆن، عزیزه‌نین، مریمین یاشامې‌نېن بۆتۆن آغېرلېغېنې، چتین‌لیڲینی ووروب، یۏخ إدیب؛ تئلئویزیۏن إکرا‌نې‌نېن شۆشه‌سینده سالۏنمای‌نین اۏووج‌لارې‌نېن ایزی یۏخ اۏلان کیمی. سانکی بو جسارَتی، بو آنېن تنتَنه‌سینی یاشاماق اۆچۆن – تکجه بونون اۆچۆن! – بۆتۆن آجې‌لارا دؤزمک، ایندی ایسه بو عذاب و تحقیر‌لره سۏن قۏیماق لازېم ایمیش.
رشیدین ایچه‌ری نه واخت گیردیڲینی گؤرمه‌دی. بیر ده اۏنو گؤردۆ کی، رشید اۏنون بۏغازېندان توتوب، آیاق‌لارېنې یئردن اۆزۆب، دووارا دیره‌ییب.
اۏنون قېپ-قېرمېزې، شیشمان صیفَتی یاخېندان نئجه ده بؤیۆک گؤرۆنۆردۆ؟! یاش کئچدیکجه بورنونون اۆستۆنده‌کی خېر‌دا دامار‌لار پارتلایېب نئچه یئره شاخه‌لَنمېشدی. رشید هئچ بیر سؤز دئمیردی. آما نه دانېشاسان؟ ألینده‌کی تاپانچا جاوان آروادې‌نېن آغزېنا دیره‌نیبسه، بورادا نه دانېشماق اۏ‌لار کی؟!
اۏنلار حَیَطده‌کی خنده‌ڲی داها چۏخ عۆمومی یۏخلا‌ما‌لارا، آختارېش‌لارا گؤره قازېردېلار. بئله یۏخلا‌مالار بعضن آیدا بیر دفعه، بعضن ده هفته‌ده بیر دفعه کئچیردیلیردی. سۏن واخت‌لار ایسه، دئمک اۏ‌لار کی، هر گۆن یۏخلا‌مالار اۏلوردو. طالیب‌لر داها چۏخ نه‌سه مۆصادیره إتمه‌ڲه گلیردیلـر، إعتیراض إدَنین یانبېزېنې تپیکلییر، بۏینونو شاپالاقلایېردېلار. بعضن ده جماعت ایچینده چوبوقلا دؤیۆر، شیکنجه وئریردیلـر.
– إحتیاط’لا، – مریم خنده‌ڲین یانېندا دیزی اۆسته اۏتوروب پېچېلدادې. اۏنلار پۏلیئتیلئن پارچایا بۆکۆلمۆش تئلئویزیۏنو خندیه إندیردی‌لر. – یاخشې دېر، قۏی قالسېن.
سۏنرا خنده‌ڲی تۏرپاق’لا دۏلدوروب اۆستۆنۆ اؤرتدۆلر. تاپدالادېلار کی، بیلینمه‌سین.
– منجه یاخشې دېر، – مریم دئدی و أل‌لرینی اۆستۆنه سیلدی.
راضېلاشدېلار کی، بیر-ایکی آیدان، بلکه ده آلتې آیدان، یا دا داها چۏخ سۏنرا، طالیب‌لرین یۏخلا‌مالارې قورتاراندان، هر شئی ساکیت‌لَشَندن سۏنرا اۏنلار قازېب تئلئویزیۏنو چېخارداجاق‌لار.
لئیلا یوخو گؤرۆردۆ. اۏ، مریم’له بیرلیکده إعمالات‌خانا‌نېن آرخاسېندا خندک قازېر. آما بو دفعه اۏنلار عزیزه‌نی خندیه إندیریر‌لر. قېزجېغازېن بۆکۆلدۆیۆ پۏلیئتیلئن پارچا اۏنون نفسیندن ترلییب. لئیلا اۏنون دَهشَته گلمیش گؤزلرینی، پۏلیئتیلئنی یومروقلایان، ایته‌له‌ین أل‌لرینی گؤرۆر. عزیزه سؤزسۆز یالوارېر. یالوارېرې کی، اۏنا رَحم إتسینلر. لئیلا یوخارېدان دئییر: “قېزېم، بیز سنی همیشه‌لیک باسدېرمېرېق کی. یالنېز بیر سۆره‌جه. رئید‌لر، یۏخلا‌مالار قورتاراندان سۏنرا مریم خالا‌ن’لا قازېب سنی چېخارداجاغېق. سؤز وئریرَم، قېزېم. سۏنرا نه قَدَر ایسته‌سن، اۏینایارېق”. سۏنرا خنده‌ڲین اۆستۆنۆ تۏرپاق’لا اؤرتۆر.
لئیلا یوخودان اۏیاندې. آما پۏلیئتیلئنه دَڲَن کسَک سَسینی آیدېن إشیتمیشدی. نَفَسی کسیلیردی. آغزېندا تۏرپاق دادې حیسّ إدیردی.
41.
مریم
2000-نجی ایل. قوراق‌لېق اۆچۆنجۆ ایل ایدی کی، داوام إدیردی. بو ایلین یایېندا اۏ، أن یۆکسک حدّه چاتدې.
هئلمانددا، زابولدا، قندهاردا حئیواندار‌لېق’لا مشغول اۏلان بۆتؤو کند‌لر کؤچه‌ری‌لر کیمی یئرلرینی ترک إده‌رَک سولو یئرلر و یاشېل اۏتلاق‌لار آختارېردېلار. آدام‌لار هئچ نه تاپمایاندا، قۏیون-کئچیله‌ری، اینَک‌لری تَلَف اۏلاندا اۏنلار کابولا اۆز توتوردولار. کارت-ای-عاریانا داغ‌لارې‌نېن یاماج‌لارېندا مین‌لر’له آدام مسکونلاشېر، هر داخمادا اۏن بئش-ییرمی اینسان یاشایېردې.
همین یای “تیتانیک” فیلمی ده إکران‌لارا چېخمېشدې. مریم’له عزیزه بو فیلمه گؤره تئز-تئز معرَکه قۏپارېر، مۆباحیثه إدیردیلر. عزیزه عیناد’لا دئییردی کی، اۏ، یالنېز جئک اۏلماق ایسته‌ییر.
– یاخشې دا، عزیزجان، ساکیت اۏل.
– جئک! من جئکم. مریم خالا، بیر منیم آدېمې دئ. بیر دئ: جئک!
– آتانې اۏیادارسان، حیرص‌لَنه‌ر…
– اۏنسوز دا، من جئکم! سن ایسه رۏزاسان.
مۆباحیثه اۏنون’لا قورتارېردې کی، مریم آرخا‌سې اۆسته یېخېلېب رۏزا اۏلماغا راضېلاشېردې.
– یاخشې، سن جئک اۏل. آما اۏندا سن جاوان اؤله‌جکسن. من ایسه لاپ قۏجالېغا قَدَر یاشایاجاغام.
– هه، آما من قهرمان کیمی اؤله‌جه‌ڲم، – عزیزه سئوینج’له دئییردی. – آما سن، رۏزا، بۆتۆن عؤمرۆن بۏیو منی خاطېرلایېب دارېخاجاقسان. – سۏنرا مریمین سینه‌سی اۆسته اۏتوروب دئییردی:
– ایندی ایسه اؤپۆشه‌ک!
مریم گۆله-گۆله باشېنې اۏ یان-بو یانا چئویریر، عزیزه، اؤز حرکتیندن راضې قالا‌راق اۏنون دۏداق‌لارېنې ماچ إله‌ییردی.
هردن سالۏنمای اۏنلارېن بو اۏیونونو مۆشاهیده إله‌ییر، سۏروشوردو:
– بس من کیم اۏلوم؟
– سن آیسبئرق اۏلا بیلَر‌سن، – عزیزه دئییردی.
همین یای بۆتۆن کابول “تیتانیک”أ واله اۏلموشدو. آدام‌لار پاکیستاندان فیلمین پیرات صورت‌لرینی ألده إدیر، بعضن لاپ آلت پالتار‌لارېندا گیزلَدیر، سرحَدّن کئچیردیب گتیریردیلـر. کۏمئندانت ساعاتې باشلایېردې، قاپې‌لارې باغلایېر، ایشېق‌لارې سؤندۆرۆر، سَسی آزالدېر، جئک و رۏزا اۆچۆن، قارغانمېش گمی‌نین سرنیشین‌لری اۆچۆن گؤز یاشې تؤکۆردۆلر. ایشېق سؤندۆرۆلمه‌ینده مریم، لئیلا، إله اوشاق‌لار دا فیلمه باخېردېلار. گئجه‌لر آزې اۏن-اۏن ایکی دفعه تئلئویزیۏنو خندکدن چېخاردېب إوه گتیر‌میشدیلر، پنجره‌لرین پرده‌لرینی چکیر، فیلمه تاماشا إدیردیلر.
کابول چایې‌نېن قوروموش مجراسې آل-وئر یئرینه چئوریلمیشدی. تئزلیک’له بورادا آرابا‌لاردا “تیتانیک” خالچا‌لارې، “تیتانیک” سۆفره‌لری ساتېلماغا باشلاندې. بورادا “تیتانیک” دئزۏدۏرانت‌لارې، “تیتانیک” دیش پاستالارې، “تیتانیک” عطیرلری، “تیتانیک” پاکۏرا شیرنییاتې، حتتا “تیتانیک” بورکالارې گؤرۆندۆ. فراسَتلی بیر دیلنچی اؤزۆنۆ “تیتانیک دیلنچی” آدلاندېرمېشدې.
“تیتانیک جیتی” یارانېردې.
– بو، باشدان-آیاغا ماهنې دېر – آدام‌لار دئییردی.
– یۏخ، بو، اۏقیانوس دېر. طَمطَراق دېر. گمی دیر.
– بو، سئکسدیر، – اۏنلار پېچېلداشېردېلار.
– بو، لئۏدور، – عزیزه اوتانا-اوتانا دئییردی. – بونلار، هامېسې لئۏ حاققېندا دېر.
– هامې جئکی ایسته‌ییر، – لئیلا دئییردی. – جئک گلر، هامېنېزې قورتارار.
آما جئک یۏخ دېر. اۏ اؤلۆب.
همین یای پارچا تاجیری یاتېب، سیقارېنې سؤندۆرمه‌ڲی یاددان چېخارتمېشدې. اؤزۆ ساغ قالسا دا، آنبارې تامام یانمېشدې. یانقېن قۏنشو پارچا آنبار‌لارېنا دا کئچمیشس – “ایکینجی أل” پالتار آنبارې، کیچیک مۏبل دۆکانې، چؤرکچی دۆکانې یانمېشدې.
رشیده سۏنرا دئمیشدیلر کی، أڲر کۆلَک باتېدان یۏخ، دۏغودان أسسه’یدی، سېرا‌نېن لاپ باشېندا اۏلان دۆکانې بلکه ده سلامت قالا‌جاقدې.
اۏنلار هر شئیی ساتدېلار.
ایلک اؤنجه مریمین شئی‌لری گئتدی، سۏنرا لئیلا‌نېن. عزیزه‌نین اوشاق پالتار‌لارې، لئیلا‌نېن عزیزه اۆچۆن مین بیر دیل’له رشیده آلدېردېغې اۏیونجاق‌لارې. عزیزه باش وئرَن‌لره ساکیت باخېردې. رشیدین ساعاتې ساتېلدې. اۏنون کؤهنه
ترانزیستۏر رادیۏسو، کراوات‌لارې، نیشان اۆزۆڲۆ گئتدی. دیوان، ماسا، خالچا، اۏتورقالار دا. رشید تئلئویزیۏنو ساتاندا سالۏنمای عمللی-باشلې داوا سالدې.
یانقېندان سۏنرا رشید، دئمک اۏ‌لار کی، هر زامان إوده اۏلوردو. گاه عزیزه‌نی یومروقلایېر، گاه مریمی أزیشدیریردی. ألینه دۆشه‌نی تۏلازلایېردې. لئیلایا آرام‌سېز ایراد توتوردو: گئییمینه باخ بونون! بو نه عطیردی؟ گؤر ساچېنې نئجه دارایېر؟ دیش‌لرین سارالېب.
– نه اۏلوب سنه؟ من پرییه إولَنمیشدیم، بو کی، کۆپه‌گیرن قارې دېر. سن گئت-گئده مریمه اۏخشایېرسان.
حاجې یاقوب مئیدانېندا بیر کاباب‌خانایا ایشه دۆزَلمیشدی، آما مۆشتری ایله دالاشمېش، ایشدن چېخاردېلمېشدې. مۆشتری شیکایت إدیب کی، رشید چؤره‌ڲی کۏبودجاسېنا اۏنون قاباغېنا آتېب، سۏنرا اۏنا “اؤزبک مئیمونو” دئییب. مۆشتری اۏنون اۆستۆنه تاپانچا چکمیش، رشید ده شیش گؤتۆرمۆشدۆ ألینه. رشیدین دئدیڲینه گؤره، اۏ، کاباب شیشینی گتیریب ماسایا، آیرې هئچ نه. آما مریم بونا هئچ اینانمېردې.
سۏنرا، تایمانی رئستۏرانېندا ایشدن چېخاردېلمېشدې. مۆشتری‌لر شیکایت إتمیشدی کی، چۏخ گؤزله‌مه‌لی اۏلورلار. رشید دئدی کی، یئمک پیشیرَن لنگ ایشله‌ییر.
– یَقین، بایېردا مۆرگۆله‌ییرمیشسَن، – لئیلا اۏنو سانجدې.
– حیرص‌لَندیرمه اۏنو، لئیلاجان، – مریم سَکسَکه ایچینده دئدی.
– من سنی خبردار إدیرم، – رشید لئیلایا دیش‌لرینی قېجادې.
– یا یاتمېسان، یا دا سیقار چکمه‌ڲه چېخمېسان.
– آللاها آند اۏلسون، یۏخ…
– قۏزبئلی قبیر دۆزَلدَر.
بو یئره چاتاندا رشید لئیلانې تَپییی آلتېنا سالدې. باشېنا، سینه‌سینه، قارنېنا ضربه‌لر إندیردی. ساچېندان سۆرۆیۆب دووارا چېرپدې. عزیزه چېغېرېر، رشیدین کؤینه‌ڲینده‌ن دارتېردې. سالۏنمای ده قېشقېرېر، اۏنو آناسېندان آیېرماغا چالېشېردې. رشید اوشاق‌لارې کنارا ایته‌له‌ییب لئیلانې یئره یېخدې، تپیکله‌مه‌ڲه باشلادې. مریم اؤزۆنۆ لئیلا‌نېن اۆستۆنه آتدې. رشید لئیلانې بوراخېب مریمی وورماغا باشلادې. رشیدین آغزې کؤپۆک’له‌نمیش، گؤز‌لری غضبدن یانېردې، یومروق‌لارې اؤز ایشینده ایدی… لئیلانې اؤلۆمجۆل دؤڲۆردۆ. تا کی، بیر ده جۆرأت إتمه‌سین.
– آللاه حاقّې، لئیلا، سن ایسته‌ییرسَن کی، من سنی اؤلدۆرۆم، – رشید، آز قالا، خېرېلدادې. سۏنرا غئیض’له قاپېنې چېرپېب اۏتاقدان چېخدې.
پول‌لارې قورتاراندان سۏنرا آج‌لېق قاپېنې دؤڲدۆ. مریمه غریبه گلیردی – آج‌لېق’لا مۆباریزه تئزلیک’له اۏنلارېن یاشامې‌نېن آنلامېنا چئوریلدی.
أتسیز، سۏسسوز بۏش دۆڲۆ ایندی نادیر، لذّتلی یئمک اۏلموشدو. ناهارسېز، یا دا شامسېز قالماق ایندی عادی حالا چئوریلمیشدی. هردن رشید إوه ساردینا کۏنسئروی، یا دا بیر-ایکی دیلیم نازیک بۏیاد چؤرک گتیریردی، آما چؤرک تاختا کپه‌ڲی دادې وئریردی. هردن ده بیر تۏربا اۏغورلوق آلما – آما ألی‌نین کسیلمه‌سی قۏرخوسو ایله. بعضن أرزاق دۆکان‌لارېندان بیر بانکا پئلمئن گؤتۆرۆب جیبینه قۏیوردو، بو دا بئش نفَرین یئمه‌ڲی ایدی. سالۏنماییه بیر آز چۏخ وئریردیلـر.
چیڲ شالغامې دوزا باتېرېب یئییردیلـر. ناهارا سۏلموش کاهې یارپاغې، یا دا کیفسیمیش مۏز.
آج‌لېقدان اؤلمک قۏرخوسو لابۆدلشیردی. بعضی‌لری هئچ بونو گؤزله‌میردی. مریم إشیتدی کی، قۏنشودا بیر دول آرواد قورو چؤره‌ڲه سیچان زَهَری سَپیب یئددی اوشاغېنا وئرمیشدی. ألبتّه، اؤزۆنۆ ده اونوتمامېشدې. عزیزه بیر دری
قالمېشدې، بیر سۆمۆک. یاناق‌لارېنېن أتی تؤکۆلمۆشدۆ. آیاق‌لارې چؤپه دؤنمۆشدۆ. صیفَتی آچېق چای رنگی آلمېشدې. مریم اۏنو قوجاغېنا گؤتۆرَنده دری‌سی‌نین آلتېندا اۏمبا سۆمۆک‌لری بیلینیردی. سالۏنمای هر زامان یارې‌یوخولو ایدی، شېلتاق‌لېق إدیردی. چۏخ واخت سۆست و طاقت‌سیز اۏلوردو. قېشقېرېردې کی، یاتماق ایسته‌ییر، آما یوخوسو آز چکیردی. مریم آیاغا قالخاندا گؤز‌لری قارشېسېندا نؤقطه‌‌لر گؤرۆردۆ، باشې هرلَنیر، قولاق‌لارې گۆرۆلده‌ییردی. خاطېرلایېردې کی، مۏللا فئیضول’لا رمضان آیې باشلایاندا آج‌لېق حاققېندا دئیَردی: “ایلان ووران یاتار، آج‌لېق یاتماز”.
– منیم اوشاق‌لارېم اؤله‌جک‌لر، – لئیلا اومودسوز حالدا دئدی. – اؤزۆ ده گؤزۆمۆن قارشېسېندا.
– اؤلمه‌یه‌جک‌لر، – مریم قطعیَّت’له دئدی. – من قۏیمارام. هر شئی یاخشې اۏلاجاق، لئیلاجان. من بیلیرم نه إتمک لازېمدې.
بۆرکۆلۆ بیر گۆنده مریم بورکاسېنې گئییب رشید’له بیرلیکده
“اینتئرۏکۏنتینئنتال” هۏتئلینه گئتدیلر. اوتوبوس’لا گئتمه‌ڲه پول‌لارې یۏخدو. سرت داغ یاماجې ایله گئتمه‌لی اۏلدولار. مریم یۏرولوب ألدن دۆشدۆ. اوزون یۏخوشو قالخارکن ایکی دفعه حالې پیس‌لَشدی، دایانېب گؤزله‌دیلر کی، اؤزۆنه گلسین.
هۏتئلین گیریشینده رشید تۆند-قېرمېزې کۏت‌شالواردا، کاسکئتدا اۏلان قاپې‌چې‌لاردان بیری ایله قۏل-بۏیون اۏلدو. دایانېب دۏستجاسېنا صؤحبَت إدیردیلر. رشید تانېشېنېن قۏلوندان توتموشدو. سۏنرا رشید ألینی مریم طرفه اوزاتدې، ایکی‌سی ده اۏنا طرف باخدې. قاپېچې‌نېن صیفَتی نه‌سه مریمه تانېش گلیردی.
قاپې‌چې ایچه‌ری گیردی، رشید’له مریم گؤزله‌دیلر. اۏنلارېن دایاندېغې یئردن پۏلیتئخنیک أنیستیتونو، اۏندان اۏ یانا قدیم خایرخانا رایۏنو و مزاری-شریفه گئدن یۏل گؤرۆنۆردۆ. گۆنئیه طرف “سیلۏ” چؤرک زاوۏدونون کۏرپوسو گؤرۆنۆردۆ. زاوۏد چۏخدان ایشله‌میر، آتېلېب قالمېشدې، سارالېب-سۏلموش دووار‌لارې گۆلـله و مرمی‌لردن دلیک-دلیک ایدی. اۏندان دا اۏ یانا دارۆلامان سارایې‌نېن خارابالارې گؤرۆنۆردۆ. بیر نئچه ایل قاباق رشید مریمی اۏرا گزمه‌ڲه آپارمېشدې. ایندی همین گۆن‌لر مریمه إله اوزاق و یاد گلدی کی.
یان-یؤوره‌نی گؤزدن کئچیردیب فیکرینی، خیالېنې تۏپلاماغا چالېشدې. قۏرخدو کی، خاطیره‌لره چۏخ اویسا، هوشو باشېندان چېخاجاق. اؤزۆنۆ تۏپلاماق لازېم دېر.
هر دقیقه “جیپ” و تاکسی‌لر هۏتئلین گیریشینه یاخېنلاشېردې‌لار. قاپې‌چې سرنیشین‌لری قارشېلاماغا یۆیۆرۆردۆ. اۏنلارېن هامېسې ساققاللې، چالمالې کیشی‌لردی. إله شست’له، أمین-آرخایېن یئریییردیلر کی… هامېسې دا إله بیل قۏرخو ساچېردې. هۏتئلین قاپې‌سېندان گیره‌نه قَدَر قېرېق-قېرېق سَس‌لری إشیدیلیردی. أساسن پوشتو و فارس دیلینده دانېشېردېلار، آما اوردو و عَرَب دیل‌لرینده ده سؤزلر إشیدیلیردی.
– بو دا بیزیم أصل آغا‌لارېمېز، – رشید یاواشدان دئدی. – پاکیستان و عَرَب ایسلام‌چې‌لارې. طالیب‌لر بونلارېن ألینده، ساده‌جه، اۏیوناجاق دېر. بونلار بؤیۆک اۏیونچولار دېر. أفغانېستان دا اۏنلارېن اۏیون مئیدانچاسې.
رشیدین دئدیڲینه گؤره، طالیب‌لر بو آدام‌لارا ایجازه وئریبلر کی، اؤلکه‌نین هر یئرینده گیز‌لی دۆشَرگه‌‌لر یاراتسېن‌لار. بورادا جاوان‌لارې جیهادا و کامیکادزئ اۏلماغا حاضېرلایېرلار.
– بو آدام نییه بئله گئج گلدی؟
رشید یئره تۆپۆردۆ، آیاغې ایله تۏرپاغا سۆرتدۆ.
تَخمینَن بیر ساعات سۏنرا قاپې‌چې اۏنلارې ایچه‌ری دعوت إتدی. هۏتئلین اۆره‌ڲه‌یاتان سرین وئستیبۆلۆنده مئتلاخ وورولموش دؤشه‌مه‌ده یئریدیکجه
آیاق‌قابې‌لارې تاققېلدایېردې. ایکی نفر دری اۏتورقادا اۏتوروب اۏتۏمات‌لارېنې یان‌لارېنا قۏیموشدولار. ماسانېن اۆستۆنده ایکی فینجان بوخارلانان چای، بیر بۏشقابدا ایسه شکر تۏزو سپیلمیش جئلابی16 واردې.
مریمین یادېنا عزیزه دۆشدۆ؛ اۏ، جئلابینی چۏخ سئویردی. مریم اۆزۆنۆ چئویردی.
قاپې‌چې اۏنلارې بیر بالکۏنا گتیردی. جیبیندن کیچیک، قارا بیر تئلئفۏن و نؤمره‌‌لر یازېلمېش کاغېذ‌لار چېخاردې. رشیده دئدی کی، بو، اۏنون رئیسی‌نین پئیک تئلئفۏنودور.
– سیزین بئش دقیقه واختېنېز وار. چۏخ یۏخ.
– تَشَکّۆر إدیرم، – رشید دئدی. – من بو یاخشې‌لېغې اونوتمارام. قاپې‌چې باشېنې ترپَتدی، اۏنلاردان اوزاقلاشدې. رشید نؤمره‌نی یېغېب تئلئفۏنو
مریمه وئردی.
قولاغېنې جېرماقلایان تئلئفۏن سَسینی إشیدنده مریمین خیا‌لې اۏن اۆچ ایل أوّله گئتدی. جلیلی سۏنونجو دفعه اۏندا گؤرمۆشدۆ – 1987-نجی ایلین یازېندا. ایندی ایسه جلیل اۏنلارېن إوی‌نین حاصارې یانېندا، کۆچه‌ده دوروب پنجره‌لرینه باخېردې. بیر آز اۏ یاندا هئرات نؤمره‌سی اۏلان گؤڲ مئرسئدئسی، دامېنې، کاپۏتونو، توشه‌سینې ایکی یئره بؤلن آغ خطی ایله. جلیل بئله‌جه بیر نئچه ساعات دایانېب باخدې، اۏنو گؤزله‌دی، اۏنو چاغېردې. اۏ واخت اۏ دا هئراتدا، جلیلگیلین إولری‌نین یانېندا اۏنو بو جۆر چاغېرمېشدې. مریم یالنېز بیر آن‌لېق، بیر آن‌لېغا پرده‌نی آرالایېب آتاسېنا باخدې. جلیلین ساچ‌لارې آغارمېش، بئلی بۆکۆلمۆشدۆ… گؤزلۆک تاخمېش، عادَتی اۆزره، کراوات وورموشدو. اۆچ‌کۆنج آغ دستمالې دا دؤش جیبینده. أن تعجّۆبلۆسۆ، اۏ چۏخ آرېقلامېشدې، تۆند-قهوه‌یی کۏت‌شالوارې أڲنیندن تۏربا کیمی ساللانېردې، شالوارې أڲنینده دورموردو.
جلیل ده اۏنو گؤردۆ. بیر آن‌لېق. اۏنلارېن باخېش‌لارې پرده‌لر آراسېندان اؤته‌ری گؤرۆشدۆ. اۏن اۆچ ایل قاباق اۏنلارېن باخېش‌لارې إله بو جۆر، آما باشقا پرده‌لرین آراسېندا آنی گؤرۆشمۆشدۆ. مریم تئز پرده‌نی چَکدی. یاتاقدا اۏتوروب اۏنون گئتمه‌سینی گؤزله‌دی.
سۏنرا جلیلین مکتوبو یادېنا دۆشدۆ. جلیلین اۏنون اۆچۆن قاپېدا قۏیدوغو مکتوب. اۏ مکتوبو گۆن‌لر’له ساخلادې. بالېشېنېن آلتېندا. تئز-تئز ألینه گؤتۆرۆب باخېر، یئنه یئرینه قۏیوردو. آما سۏنرا اۏنو جېردې. هم ده آچما‌زدان، اۏخومازدان جېردې.
ایندی، ایل‌لر سۏنرا اۏ، جلیله زنگ إدیردی.
مریم گنج‌لیڲینده دویدوغو یالانچې، سفئح غرور اۆچۆن ایندی حئییفسی‌لنیردی. گَرَک جلیلی إوه بوراخایدې. نه اۏلاردې، اۏنو إوه بوراخایدې، یانېندا بیر آز اۏتوراردې. قۏی نییه گلدیڲینی دئسین. نه زیانې واردې کی؟ آتاسې ایدی ده. دۆز دیر، یاخشې آتا اۏلمامېشدې، آما ایندی رشیدین دَهشَتلی، کۏبود و آلچاق داورانېشې ایله مۆقاییسه‌ده اۏنون گۆناهې نه قَدَر عادی و یومشاق ایدی. یان-یؤوره‌ده هامې بئله دَڲیلدی‌می؟
گَرَک مکتوبونو ساخلایایدېم!
تئلئفۏنداکې کیشی سَسی اۏنا دئدی کی، سیز هئرات مئرینین ایداره‌سینه زنگ وورموسوز.
مریم بۏغازېنې آرېتلادې.
– سلام، قارداش… من هئراتدا یاشایان بیر آدامې آختارېرام. یانې
أوّل‌لر یاشایېردې. بیر چۏخ ایل‌لر قاباق. اۏنون آدې جلیل خان ایدی. اۏ، سَر-إ-ناو
رایۏنوندا یاشایېردې. اۏنون اؤز کینۏ-تئاترې واردې. اۏنون حاققېندا معلومات ایسته‌ییرم. دئیه بیلرسینیزمی، ایندی اۏ هارادا دېر؟
کیشی سَسی حیرص’له دئدی:
– إله بونا گؤره مئرین آفیسینه زنگ وورموسوز؟
– بس هارا زنگ إدیم؟ باغېشلا، قارداش. بیلیرم کی، سیز اؤنملی ایش‌لر’له مشغولسوز، آما بو، یاشام-اؤلۆم مسأله‌سی دیر. باشا دۆشۆرسۆز، یاشام و اؤلۆم مسأله‌سی.
– من بئله آدام تانېمېرام. فیلم ایسه بیر چۏخ ایل‌لر أوّل باغلانېب.
– بلکه اۏنو تانېیان بیر آدام تاپېلار؟ هر هانسې بیریسی.
– بئله‌سی یۏخ دېر…
مریم گؤزلرینی یومدو.
– خواهیش إدیرم، قارداش. منیم کؤرپه اوشاق‌لارېم وار. چۏخ لازېم دېر.
تئلئفۏندا اوزون، درین بیر کؤکس اؤتۆردۆلر.
– یانې، هئچ کیم یۏخ دېر؟
– بورادا یالنېز بیر قارۏوولچو وار. منجه، اۏ عؤمرۆ بۏیو هئراتدا یاشایېب.
– هه، هه، اۏندان سۏروشون، لۆطفَن.
– صاباح زنگ وورون.
مریم دئدی کی، صاباح زنگ إده بیلمَز، بو تئلئفۏنو اۏنا بئش دقیقه‌لیڲه وئریبلر.
تئلئفۏنون اۏ باشېندا تروبکا شاپپېلدادې. مریم قۏرخدو کی، کیشی تروبکانې یئره قۏیدو. آما تئلئفۏنون تروبکاسېندان آددېم سَس‌لری، دانېشېق، اوزاقدان گلَن ماشېن سیقنا‌لې، وئنتیلیاتۏر سَسی إشیدیلیردی. مریم تئلئفۏنو اۏ بیری قولاغېنا قۏیوب یئنه گؤزلرینی یومدو.
و یئنی‌دن جلیلی تَصَوّۆر إتدی. اۏ، گۆله-گۆله جیبیندن نه‌سه چېخاردېردې…
“– …آه، ألبتّه. لاپ یادېمدان چېخمېشدې. یاخشې، چۏخ اوزاتمایاق.
بو، یارپاقشکیللی کولۏندور، اۆستۆنده آی‌پارا-اولدوز حَکّ إدیلمیش خېر‌دا سیکّه‌‌لر آسېلمېش کولۏن.
– بیر اۏنو گئی، مریمجان.
– نئجه دیر؟
– سن لاپ شازدایا اۏخشایېرسان…”
بیر-ایکی دقیقه اؤتدۆ. تروبکادا یاخېنلاشان آددېم سَس‌لری…
– قارۏوولچو اۏنو تانېیېر.
– دۏغرودان مې؟
– اۏ، بئله دئییر.
– بس اۏ هارادا دېر؟ اۏ آدام بیلیرمی، جلیل خان ایندی هارادا یاشایېر؟ تئلئفۏنداکې سَس آرا وئردی.
– قارۏوولچو دئییر کی، اۏ، چۏخدان اؤلۆب. 1987-نجی ایلده.
مریمین اۆره‌ڲی دۆشدۆ. ألبتّه، بونو نظره آلما‌لې ایدی. جلیلین یاشې ایندی یئتمیشدن چۏخ اۏلاردې، آما… 1987-ده اؤله‌جه‌ڲینی حیسّ إدیب، یَقین. دئمه‌لی، اۏ واخت اۏ، اۏ بۏیدا یۏلو هئراتدان گلمیشدی کی، منیم’له هله‌لیکلشسین.
مریم بالکۏنون محجّرینه طرف چکیلدی. بورادان هۏتئلین بیر زامان‌لار آد’لا تانېنان اۆزگۆچۆلۆک حۏووضونا باخدې. ایندی بۏم-بۏش و چیرکلی ایدی، گۆلـله شېرېم‌لارې و پاسلې کافه‌ل‌لر اۆرَک آغرېدېردې. آتېلمېش تئنیس کۏرتو، اۏرتاسېندان بۆکۆلمۆش تۏر سئتی ایلان دری‌سی کیمی آتېلېب قالېب.
– من تئلئفۏندا چۏخ گؤزله‌یه بیلمه‌رَم، – تئلئفۏنون اۏ باشېندان دئدیلر.
– ناراحات إتدیڲیمه گؤره باغېشلایېن، – مریم دئدی و سَس‌سیزجه تئلئفۏنون دسته‌ڲینه آغلادې.
بو نه‌دیر؟ اۏ دېر، جلیل داغ چایېنې کئچیر، داش‌لار اۆسته هۏپپانا-هۏپپانا اۏنا أل إله‌ییر. جیب‌لری هديه ایله دۏلو دېر. آللاها نه قَدَر یالوارمېشدې کی، آتاسې داها اۏندان آیرېلما‌سېن. ایسته‌ییردی بیر ده “تَشَکّۆر إدیرم” دئسین، آما هئراتداکې تئلئفۏن تروبکاسې قۏیولموشدو.
رشید اۏنا باخېردې. مریم باشېنې بولادې.
– اۏنسوز دا خئیری یۏخ دېر، – اۏ دئدی. تئلئفۏنو حیرص’له اۏنون ألیندن آلدې. – قېز دا، آتاسې دا بیر بئزین قېراغې دېر.
وئستیبۆلده رشید جلد بۏشالمېش قهوه ماساسېنا یاناشدې، بۏشقابدا قالمېش سۏنونجو جئلابی‌لری یېغېب جیبینه قۏیدو. اۏنلارې إوه گتیریب سالۏنماییه وئردی.
42. لئیلا
لئیلا کاغېذ بیر تۏربایا شئی‌لرینی یېغېردې: گۆللۆ کۏفتاسې، اۏلان-قالا‌ن بیر جۆت جۏرابې، تای-دَڲیشیک یۆن ألجک‌لری، آی‌لې-اولدوز’لا قهوه‌یی پتونو، سېنېق پلاستماس فینجان، بیر مۏز و اۏیون زه‌ر‌لری.
2001-نجی ایلین سۏیوق آپرئل سَحَری. تئزلیک’له لئیلا‌نېن ییرمی اۆچ یاشې تامام اۏلاجاقدې. هاوا آیدېن ایدی، رۆطوبتلی، سۏیوق کۆلَک تۏر قاپېنې، آز قالا، یئریندن اۏینادېردې.
بیر نئچه گۆن قاباق لئیلا إشیتمیشدی کی، أحمد شاه مسعود فرانسایا گئدیب، اوروپا پارلامئنتی قارشېسېندا چېخېش إدیب. مسعود ایندی اؤلکه‌نین قوزئیینده – دۏغولدوغو یئرلرده قوزئی آلیانسېنا رهبر‌لیک إدیردی. بو آلیانس طالیب‌لره قارشې ووروشان یئگانه قۆوّه ایدی. مسعود أفغانېستانداکې تئررۏریست قوروپ‌لارې باره‌ده باتې خبردار إتمیشدی. آبش-دان خواهیش إتمیشدی کی، طالیب‌لره قارشې مۆباریزه‌ده اۏنا کؤمَک إتسین.
– أڲر پرئزیدئنت بوش بیزه کؤمَک إتمه‌سه، – اۏ دئمیشدی، – بو تئررۏریست‌لر تئزلیک’له آبش-آ دا، اوروپایا دا اؤز‌لرینی گؤرسه‌ده‌جک‌لر.
بوندان بیر آی أوّل لئیلا إشیتمیشدی کی، طالیب‌لر بامییانداکې نهنگ بوددا معبد‌لرینی پارتلادېب‌لار – إله‌بیل، بونلار بُت‌پرست‌لیڲین تیمثالې ایدی، دئمه‌لی، گۆناه ایدی. آبش-دان توتموش چینه قَدَر، بۆتۆن دۆنیا بو وحشیلییه قارشې إعتیراضېنې، حیدَّتینی بیلدیردی. حؤکومَت’له‌ر، تاریخچی‌لر، آرخئۏلۏق‌لار طالیب‌لره مۆراجیعت إله‌ییب أفغانېستاندا تاریخین بو مؤحتشَم عابیده‌لرینه تۏخانماماغا چاغېردېلار. آما طالیب‌لر چاغېرېش‌لارا محل قۏیمادې، ایکی مین‌ایل‌لیک بوددا معبد‌لرینی مینالادېلار، سۏنرا بیر نئچه پارتلایېش’لا معبد‌لری پارتلاتدېلار. هر دفعه معبد‌لرین أل-آیاغې قۏپوب تۏزا دؤننده طالیب‌لر آللاه‌و-أکبر دئیه سئوینج’له قېشقېرېردېلار. لئیلا 1987-نجی ایلده معبد‌لری زییارَت إتدیک‌لرینی خاطېرلادې. اۏنلار بابی و طاریق’له بؤیۆک
بوددانېن لاپ تپه‌سینه چېخمېشدېلار. اۏردان اوزاق‌لارا باخېردېلار. گۆنَشدن یانان صیفَت‌لرینه آشاغېدان – وادی طرفدن سرین کۆلَک أسیردی، اوزانېب گئدن وادی اۆزه‌رینده بیر قېرغې دؤوره ووروردو. آما ایندی معبد‌لرین محو إدیلمه‌سی خبری اۏنا هئچ إتکی إتمه‌دی. نه اۏلسون کی؟ اۏنون اؤز یاشامې داغېلېب پوچ اۏلوردو’سا، ایکی هئیکَلین پارتلادېلماسېنا نئجه یانسېن؟
رشید “گئتمک واختې دېر” دئمه‌ڲینجه، لئیلا قۏناق اۏتاغې‌نېن بوجاغېندا، دؤشه‌مه اۆستده اۏتورموشدو. اۆزۆ داش کیمی حرکت‌سیز، ساچ‌لارې پېرتلاشېقدې.
هاواسې چاتمېردې – نه قَدَر هاوا آلماغا جهد إدیردی’سه ده، إله بیل جیڲر‌لرینه هاوا گئتمیردی.
کارتئ-سئیه گئدن یۏلدا رشید سالۏنماینی قوجاغېندا آپارېردې، مریم عزیزه‌نین ألیندن توتوب اۏنلار’لا آیاقلاشماغا چالېشېردې. گۆجلۆ کۆلَک عزیزه‌نین شرفینی، آز قالا، بۏینوندان آچماق ایسته‌ییردی. قاشقاباغې دا گئت-گئده توتولوردو. إله بیل حیسّ إتمیشدی کی، اۏنو آلدا دېرلار. لئیلا اۏنا دۆزۆنۆ دئمه‌ڲه جۆرأت إتمه‌دی. دئمیشدی کی، اۏنو اؤزل مکتبه قۏیورلار، اۏرادا اوشاق‌لار یئییر، یاتېر، دَرس‌دن سۏنرا دا اۏر‌دا قالېرلار. بیر نئچه گۆن ایدی کی، عزیزه آناسېنا عئینی سوال‌لارې وئریردی. شایېرد‌لار آیرې-آیرې اۏتاق‌لار‌دا یاتېر، یۏخ’سا هامېسې بیر یئرده؟ کیم‌له’سه دۏستلوق إتمک اۏلارمې؟ اۏرادا اؤرگتمن‌لر یاخشې دېرمې، خئییرخواه دېرمې؟
بیر سوالې تکرار-تکرار وئریردی:
– من اۏرادا نه قَدَر قالا‌جاغام؟
اۏنلار کازارمایا اۏخشایان بیر بینایا چاتمامېش دایاندېلار.
– سالۏنمای ایله من بورادا گؤزله‌یه‌جه‌ییک، – رشید دئدی. – هه، آز قالا، یادېمدان چېخمېشدې…
اۏ، جیبیندن بیر ساققېز چېخاردېب عزیزه‌یه اوزاتدې. إله‌بیل، آیرېلمازدان قاباق قېزېنا هديه وئریردی. ایلاهی، نئجه خئییرخواه بیر گؤرکم آلمېشدې؟ عزیزه ساققېزې آلېب دۏداق‌اوجو تَشَکّۆر إتدی.
عزیزه‌نین نئجه بؤیۆک قلبی واردې! اۏنو نئجه باغېشلایا بیلدی؟ بونلارې دۆشۆندۆکجه لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی سېخېلدې، گؤز‌لری دۏلدو. فیکیرله‌شَنده کی بو گۆن آخشام عزیزه اۏنون قوجاغېندا یاتمایاجاق، نَفَسی آناسې‌نېن سینه‌سینی ایسیتمه‌یه‌جک، بالاجا دابان‌لارې آناسې‌نېن بؤیۆر‌لرینه تۏخانمایاجاق، لئیلانې دَهشَت آلېردې.
عزیزه‌نی ایچه‌ری آپاراندا سالۏنمای رشیدین قوجاغېندان قۏپوب دۆشمک ایسته‌ییر، باجې‌سېنې چاغېرېردې:
– زیزا! زیزا!
یاخشې کی، کۆچه‌نین اۏ تایېندا بیر شارمانکاچالانېن مئیمونونو گؤرۆب دیققتی یایېندې.
مریم، عزیزه و لئیلا بینایا یاخېنلاشدېلار. بینانېن دووار‌لارې گۆللـه‌دن جېزېق-نجېزېقدې، دامې چؤکمۆشدۆ، بیر نئچه پنجره‌سینه تاختا مېخلانمېش، اوچوق حاصارېن اۏ اۆزۆنده یئللنجک جېرېلدایېردې…
اۏنلار دروازا‌نېن قاباغېندا آیاق ساخلادېلار. لئیلا أوّل دئدیک‌لرینی عزیزه‌نین یادېنا سالدې.
– آتان حاقدا سۏروشسا‌لار، نه دئیه‌جکسن؟
– اۏنو مۆجاهید‌لر اؤلدۆرۆب، – عزیزه دئدی.
– دۆز دیر. باشا دۆشدۆن ده؟
– اۏنا گؤره کی، بو، اؤزل مکتبدیر، – عزیزه دئدی. قېزېن دۏداق‌لارې تیتره‌ییردی، آز قالا، هؤنکۆره‌جَکدی. لئیلا گؤرۆردۆ کی، اۏ اؤزۆنۆ نئجه مؤحکَم ساخلایېر. – دۆزۆنۆ دئسک، – عزیزه یاواشدان، نازیک سَسله دئدی، – اۏنلار منی مکتبه گؤتۆرمه‌یه‌جک‌لر. آخې بو، اؤزل مکتب دیر. من إوه گئتمک ایسته‌ییرم.
– تئز-تئز یانېنا گَله‌جه‌یم – لئیلا اۏنو دیله توتدو. – سؤز وئریرَم.
– من ده، – مریم دئدی. – سنی گؤرمه‌ڲه گله‌جه‌ییک، عزیزجان، بیر یئرده اۏینایارېق دا. همیشه‌کی کیمی. آتان ایش تاپاندان سۏنرا سنی گؤتۆره‌ریک بوردان.
– بوردا یئمک ده وئریرلـر، – لئیلا هېچقېرېغېنې گۆج’له بۏغدو. یاخشې کی، بورکا‌نېن آلتېندا اۆزۆ گؤرۆنمۆردۆ. سئوینیردی کی، قېزې اۏنون قلبی‌نین پارچالاندېغېنې گؤرمۆر. – بوردا آج قالمازسان. اۏنلارېن هر شئیی وار: دۆڲۆ، چؤرک، سو، حتتا مئیوه ده.
– آما سن یانېمدا اۏلمایاجاقسان. مریم خالا دا اۏلمایاجاق.
– من یانېنا گَله‌جه‌یم، – لئیلا دئدی. – هر گۆن گَله‌جه‌یم، عزیزه. منه باخ. من سَنین آنانام. گَله‌جه‌یم سنی گؤرمه‌ڲه، نه‌یین باهاسېنا اۏلور-اۏلسون.
اوشاق إوی‌نین دایرئکتۏرو بئلی بۆکۆلمۆش، جۆثّه‌سیز، آما خۏش‌صیفت بیر کیشی ایدی. داز باشې، سېخ ساققا‌لې، خېر‌دا گؤز‌لری واردې. ایچگیچېن قۏیموش، شۆشه‌سی چاتلامېش گؤزلۆک تاخمېشدې. آدې زامان ایدی.
کابینه گئد‌رکن اۏ، قادېن‌لاردان سۏروشدو کی، آد‌لارې نه‌دیر، قېزېن آدې نه‌دیر، نئچه یاشې وار. گۆجسۆز ایشېق’لاندېرېلمېش کۏریدۏر‌دا آیاق‌یالېن اوشاق‌لار کنارا چکیلیب اۏنلارا یۏل وئردی. چۏخونون سا‌چې دیبیندن قېرخېلمېشدې. قۏل‌لارې کؤهنه‌لیب یئییلمیش سویتئر‌لرده، دیزلری جېرېلمېش جینس شالوار‌لاردا، لئنت’له یاماق وورولموش گؤدَکجه‌لرده… لئیلا صابېن و پۏرۏشۏک اییی، سۆدۆک و نجیس اییی حیسّ إتدی…
عزیزه‌یه گؤره قۏرخدو. عزیزه ایسه آرتېق آغلاماغا باشلامېشدې.
آرادا پنجره‌دن اۏت باسمېش حَیَطه بۏیلاندې. کؤهنه، جېرېلدایان یئللنجک، ایشلَنمیش ماشېن تَکَر‌لری، دری‌سی سۆرتۆلۆب یئییلمیش، هاواسې بۏشالمېش بسکئتبال تۏپو. اۏتاق‌لار مۏبلسیزدی، پنجره‌لر پلاستیک پرده‌لر’له
اؤرتۆلمۆشدۆ. اۏتاق‌لارېن بیریندن بیر اۏغلان اوشاغې چېخدې، قاچاراقدا لئیلا‌نېن دیرسه‌ڲینه ایلیشدی. دؤشه‌مَزدن، دئیه‌سن، سۆدۆک لکه‌سینی سیلن خادیمه ألینده‌کی
أسگینی یئره قۏیوب اۏغلانې توتدو.
زامان یئتیم‌لر’له یومشاق داورانېش إدیردی. یئریدیکجه ألینی بیری‌نین کۆره‌ڲینه ووردو، بیر-ایکی‌سی‌نین باشېنې تومارلادې، باشقا‌لارېنا بیر-ایکی مئهریبان سؤز دئدی. اوشاق‌لار آراسېندا چۏخ ساده آپارېردې اؤزۆنۆ. اوشاق‌لار دا اۏنون’لا مئهریبان ایدیلر. لئیلایا إله گلیردی کی، اۏنلار دایرئکتۏردان تعریف إشیتمک ایسته‌ییر‌لر.
دایرئکتۏر اۏنلارې اؤز کابینینه گتیردی. بورادا، اۆستۆنه هر جۆر کاغېذ-کوغوز یېغېلمېش بیر یازې ماساسې، اۆچ قاتلاما اۏتورقا واردې.
– سیز هئراتدان‌سېز، لهجه‌نیزدن بیلینیر، – زامان مریمه دئدی. سۏنرا ماساسې‌نېن آرخاسېنا سؤیکَنیب أل‌لرینی قارنې اۆسته داراقلادې. – منیم قاینېم بیر واخت هئراتدا یاشایېردې.
حتتا بو عادی ژئست‌لریندن اۏنون چۏخ یۏرولدوغو بیلینیردی، گۆجسۆز تَبَسّۆمۆ و هنه‌ڲی ایچینده‌کی عذاب و یارا‌لارې گیزله‌ده بیلمیردی. دۏداغې گۆلسه ده، یئنیلمک و آلدانمېش اومودلارېن آجې‌سېنې حیسّ إتمک اۏلوردو.
– اۏ، شۆشه‌دۆزلدن ایدی، – زامان دئدی. – شۆشه‌دن إله ظریف، یاشېل رنگلی قوش فیقور‌لارې دۆزَلدیردی کی… اۏنلارې گۆنَشه توتاندا ایچیندن پارېلدایېردې، سانکی ایچینده داش-قاش واردې. هئراتدان چۏخدان چېخمېسېز؟
مریم دئدی کی، چۏخدان چېخېب.
– من اؤزۆن قندهاردانام. هئچ قندهاردا اۏلموسوز، همشیره؟ یۏخ؟ گؤزَل شَهَر دیر. نئجه باغ‌لارې وار!.. هله اۆزۆم‌لر! آدېنې چکیر‌سن، آدامېن آغزې سولانېر.
قاپې‌نېن آغزېندا بیر نئچه اوشاق یېغېلمېشدې، ایچه‌ری بۏیلانېردې‌لار. زامان پوشتو دیلینده نه‌سه دئدی، داغېلدېلار.
– ألبتّه، من هئراتې دا چۏخ سئویرَم. رسّام‌لارېن، شاعیر‌لرین، صوفی و میستیک‌لرین وطنیدیر هئرات. کؤهنه بیر هَنَک وار. دئییرلر، هئراتدا آددېمېنې آتېرسان، آیاغېن هانسې’سا بیر شاعیرین دالېنا ایلیشیر.
لئیلا‌نېن یانېندا اۏتورموش عزیزه ایچینی چَکدی. زامانېن گؤز‌لری بَرَلدی.
– اۏح، بو نه‌دیر؟ آغلاماق لازېم دَڲیل، بالاجا همشیره! سنین’چۆن بورادا یاخشې اۏلاجاق، سئوینه‌جکسن. أوّلی هر زامان بئله چتین اۏلور. منسه فیکیرلَشیردیم کی، سنی گۆلدۆرمک اۆچۆن یا جۆجه کیمی جیککیلدمه‌لی، یا دا إششَک کیمی آنقېرمالې‌یام. بیر گۆل گؤرۆم. باخ، بئله. گؤر نه قشنگ قېزسان.
اۏ، خادیمه‌نی چاغېرېب عزیزه‌نی هله‌لیک اۏنا تاپشېردې. عزیزه مریمین دیزیندن یاپېشېب گئتمه‌دی.
– بیز هله صؤحبَت إدیریک، قېزېم، – لئیلا دئدی. – من هله بوردایام.
یاخشې؟ بوردایام، دئدیم.
– نییه بیر آز بایېرا گئتمه‌ڲه‌ک، عزیزجان؟ – مریم دئدی. – قۏی آنان بیر آز کاکا زامان’لا صؤحبَت إتسین. بیر دقیقه‌لیڲه. یاخشې، گئد‌ک.
اۏنلار تک قالا‌ندا زامان عزیزه‌نین تَوَلّۆدۆ، خسته‌لیک تاریخی، آلئرژی‌لارې حاققېندا سوال‌لار وئردی. عزیزه‌نین آتاسې حاققېندا سۏروشاندا ایسه لئیلا غریبه حیسّ کئچیردیردی: آخې اۏنون سؤیله‌دیڲی یالان، أصلینده، حقیقت ایدی. زامان قولاق آسېر، آما اینانېب-اینانمادېغې بیلینمیردی. اؤزۆ دئییردی کی، اوشاق إوینی ویجدان’لا ایداره إدیر، آنالارېن سؤزۆنۆ ایسه حقیقت کیمی قبول إ دیر. أڲر همشیره قادېن دئییر’سه کی أری وفات إدیب و اوشاغېنې ساخلایا بیلمیر، بیز اۏنا اینانېرېق.
لئیلانې آغلاماق توتدو.
دایرئکتۏر قَلَمینی ماسانېن اۆستۆنه قۏیدو.
– من خجالت چکیرم، – لئیلا بۏغازېنې آرېتلادې، ألی ایله آغزېنې توتدو.
– منه باخېن، همشیره.
لئیلا باخېش‌لارېنې قالدېردې.
– هانسې آنا اؤز اوشاغېنې آتار؟
– دئدیم کی، منه باخېن.
لئیلا، نهایت، اۏنا باخدې.
– بو، سیزین گۆناهېنېز دَڲیل کی. منی إشیدیرسیز؟ بوردا سیزین گۆناهېنېز یۏخ دېر. گۆناهکار اۏ وحشی‌لر دیر. من اوتانېرام کی، پوشتونام. اۏنلار خالقېمېزې رۆسوای إدیبلر. اؤزۆ ده سیز تک دَڲیلسیز، همشیره. بورا سیزین کیمی آنالار چۏخ گلیر، هر زامان گلیرلـر. دئییرلر کی، اوشاق‌لارېنې یئدیزدیرمه‌ڲه هئچ نه تاپمېر‌لار، چۆنکی طالیب‌لر إودن چېخماغې و ایشله‌مه‌ڲی اۏنلارا قاداغان إدیبلر. اۏنا گؤره ده اؤزۆنۆزۆ گۆناه‌لاندېرمایېن. بورادا سیزی هئچ کیم گۆناه‌لاندېرمېر. باشا دۆشۆرَم. – بیر آز لئیلایا طرف أڲیلیب، – همشیره، من باشا دۆشۆرَم، – دئدی.
لئیلا بورکاسې‌نېن کنارې ایله گؤزلری‌نین یاشېنې سیلدی.
– بیزیم اوشاق إوینه گلدیکده ایسه، – زامان دریندن کؤکس اؤتۆرۆب ألینی یئلله‌دی، – گؤرۆرسۆز ده، نه دورومدا دېر. هئچ نه‌یه پول چاتدېرمېرېق. بیرتَهَر دورومدان چېخماغا چالېشېرېق. طالیب‌لر بیزه، دئمک اۏ‌لار کی، هئچ نه وئرمیر، یا دا چۏخ جۆزعی بیر شئی. سیزین کیمی‌لر اۆچۆن نه مۆمکۆندۆ، إدیریک. آللاه خئییرخواه دېر، رحملی دیر. کیمی ایسته‌ییر’سه، نه قَدَر ایسته‌ییر’سه، اؤز پناهېندا ساخلایېر. عزیزه‌نین بوردا یئمه‌ڲی، گئییمی وئریله‌جَک. من سؤز وئریرَم سیزه.
لئیلا باشې ایله راضې‌لېق إتدی.
– یاخشې؟ – زامان دۏستجاسېنا گۆلۆمسۆندۆ. – آما آغلاماق لازېم دَڲیل، همشیره. قۏی اوشاق سیزی گؤزۆیاشلې گؤرمه‌سین.
لئیلا بیر ده گؤزلرینی سیلدی.
– آللاه سیزدن راضې اۏلسون، – اۏ، هېچقېرېغېنې بۏغدو. – آللاه راضې اۏلسون سیزدن، قارداش.
. . .
آما آیرېلماق واختې چاتاندا لئیلا‌نېن قۏرخدوغو شئی باش وئردی. عزیزه چېغېرماغا باشلادې.
إوه گلنده یۏل بۏیو لئیلا عزیزه‌نین اۆرَک داغلایان سَسینی إشیتدی. قلبینی پارچالایان صحنه‌لر باشېندا، بئینینده بیر-بیرینی عَوض إدیردی: عزیزه زامانېن دؤڲه‌نک اۏلموش أل‌لریندن قورتولوب اؤزۆنۆ آناسې‌نېن اۆستۆنه آتېر، مؤحکَم-مؤحکَم اۏندان یاپېشېر. زامان عزیزه‌نی ایکی‌أللی توتوب کۏریدۏرا طرف دارتېر،
عزیزه اۏنون أل‌لری آراسېندا چېرپېنېر، قېشقېرېر، إله‌بیل کی، اۏنو آسېب-کسیر‌لر. لئیلا باشېنې آشاغې سالېب کۏریدۏرون قاپې‌سېنا طرف قاچېر، حیسّ إدیر کی، ایچیندن اۏنو بۏغان هېچقېرېق بۏغازېنا قالخېر…
– من اۏنون اییینی حیسّ إدیرم، – لئیلا إوده مریمه دئدی.
باخېش‌لارې ایختییارسېز اۏلاراق مریمین چیڲنی اۆستدن حَیَطه سۆرۆشدۆ، سۏنرا حاصارېن اۆستۆند‌ن آشېب اوزاق‌لار‌دا سیقار چَکَن آدامېن تۆپۆرجه‌ڲی کیمی سارالان داغ‌لارا بۏیلاندې. – یاتاندا اۏنون بئله اییی واردې. سن بو اییینی حیسّ إدیرسن؟ هه؟
– آه، لئیلاجان، – مریم دئدی. – یاخشې اۏ‌لار کی، بو باره‌ده دۆشۆنمه‌ڲه‌سن. اؤزۆنۆ اۆزمه‌ڲین نه فایداسې وار؟
ایلک اؤنجه رشید لئیلانې مسخره‌یه قۏیدو، سۏنرا اۏنلارې – لئیلانې، مریمی، سالۏنماینی اوشاق إوینه قَدَر مۆشاییعَت إله‌دی. آما قاشقاباغې و دۏنقولدانماسې ایله میننَت قۏیوردو. إله‌بیل، اوشاق إوینه گئدیب-گلمک’له آیاق‌لارې آغرېدې، یۏرولوب ألدن دۆشدۆ.
– من داها جاوان دَڲیلم، – اۏ دئییردی. – آیاق‌لارېم آغرېیېر. سنه ایسه ایمکان وئرسه‌لر، منی دیری-دیری باسدېرارسان. آما آلېنان شئی دَڲیل. إتمه، لئیلا.
اوشاق إوینه ایکی بینا قالمېش رشید دایاندې، خبردار إله‌دی کی، اۏن بئش دقیقه‌دن آرتېق گؤزله‌یه بیلمَز.
– بیر دقیقه گئجیکسه‌نیز، گؤزله‌مه‌یه‌جه‌ڲَم. إوه اؤزۆنۆز گله‌جَکسیز.
لئیلا نه قَدَر دیله توتدو، یالواردې، عزیزه ایله بیر آز دا قالماغې تأکید إتدیسه ده، رشید دئدیڲیندن دؤنمه‌دی. عزیزه ایله گؤرۆش‌لری آز چَکدی.
مریم ده عزیزه اۆچۆن چۏخ دارېخمېشدې، آما عادَتی اۆزره، دینمیر، دانېشمېر، دارېخدېغېنې بوروزه وئرمیردی. سالۏنمای ایسه باجې‌سېنې هر گۆن سۏروشور، دالاشېر، هردن إله آغلایېردې کی، قولاق‌لارېنې توت. ساکیت‌لَشدیرمک اۏلموردو.
بعضن اوشاق إوینه گئدنده رشید یۏلدا آخسایېر، دایانېب دئیینیردی کی، آیاق‌لارې آغرېیېر و دالا قایېدېردې. آما إوه قایېداندا إله ایری آددېم‌لار’لا یئریییردی کی، هئچ آیاغې-زادې آغرېمېردې. یا دا تؤوشۆیۆر، تنگ‌نفس اۏلدوغونو دئییردی.
– یَقین، جیڲر‌لریمدن‌دی، لئیلا. تنگ‌نفس اۏلورام. صاباح، یا دا بیریسی گۆن اؤزۆمۆ یاخشې حیسّ إتسَم، گئده‌ریک.
لئیلا حیرصیندن و گۆجسۆزلۆڲۆندن، آز قالا، آغلایېر، مجبور اۏلوب گئری قایېدېردېلار.
رشید أوّل‌لر هئچ واخت نفس آلا بیلمه‌مه‌ڲیندن شیکایت إتمیردی. إوه قایېداندا دا، عادَتَن، سیقارې-سیقارا جالایېردې.
بیر گۆن اۏ، لئیلایا دئدی کی، داها اۏنون’لا اوشاق إوینه گئتمه‌یه‌جَک.
– بۆتۆن گۆنۆ کۆچه‌لری گزیب ایش آختارماقدان یۏرولموشام.
– اۏندا اؤزۆم گئده‌رَم، – لئیلا دئدی. – سن منی ساخلایا بیلمَز‌سن، رشید. منی إشیدیرسَن؟ منی دؤڲه بیلَر‌سن، آما ساخلایا بیلمَز‌سن.
– نئجه ایسته‌ییرسَن، إله ده إت. آما طالیب‌لر سنی توتسا. سۏنرا دئمه کی، خبردار إله‌مه‌دیم.
– من گئده‌جه‌یم سنین’له، – مریم دؤزمه‌دی.
آما لئیلا إعتیراض إتدی.
– یاخشې اۏ‌لار کی، سن سالۏنمای ایله إوده اۏلاسان. أڲر اۆچۆمۆزۆ ساخلاسا‌لار…
ایسته‌میرم اۏ گؤرسۆن.
بئله‌لیک’له، لئیلا عزیزه‌نی گؤرمَک اۆچۆن یۏل‌لار یاواشاغا باشلادې. باشقا چاره یۏخ دېر: گئت، یۏخلا. آما کۆچه‌نی کئچن کیمی طالیب‌لر ساخلایېب سۏرغو-سوالا توتاجاقلار: آدېن نه‌دیر؟ هارایا گئدیرسن؟ نییه تکسن؟ مَحرَمین هانې؟ سۏنرا دا إوه قایتاراجاقلار. بیر آز تنبئح إدَرلر، یا دا آرخانا بیر-ایکی دۆمسۆک. اۏ دا أڲر بختین گتیرسه. آما آللاه ساخلاسېن، کؤتک جزا‌سې، یاش
چوبوق جزا‌سې وار، قامچېلاماق، سیلله-تپیک، یا دا، ساده‌جه، یومروق’لا دؤیۆلمک وار.
بیر گۆن جاوان بیر طالیب لئیلانې رادیۏ آنتئناسې ایله دؤڲدۆ. سۏنرا بۏینونون آردېندان بیر شاپالاق ووروب دئدی:
– بیر ده گؤرسم، اۏ قَدَر ووراجاغام کی، آناندان أمدیڲین سۆت بورنوندان گلسین.
اۏندا لئیلا إوه قایېتدې. اۆزۆقۏیلو اوزاندې. حیرصیندن بۏغولوردو. سفئح، یازېق بیر حئیوان گۆنۆنده ایدی. مریم اۏنون قانچېر اۏلموش کۆره‌ڲینه، اۏمبا‌لارېنا یاش أسگی قۏیوردو. آما لئیلا، عادَتَن، تسلیم اۏلموردو. اؤزۆنۆ إله گؤرسه‌دیردی کی، إله‌بیل إوه گئدیر، آما تینی بورولوب یۏلونا داوام إدیردی. إله اۏلوردو کی، بیر گۆنده اۏنو اۆچ-دؤرد دفعه توتور، دیندیریردیلر. آنتئنا و قامچې ایله دؤنه-دؤنه دؤڲۆلۆر، عزیزه‌نی گؤرمَزدن إوه قایېدېردې. آیاق‌لارېنې سۆرۆیه-سۆرۆیه. تئزلیک’له لئیلا قېزېنې گؤرمه‌ڲه گئدنده ایکی‌قات، اۆچ‌قات پالتار گئیمه‌ڲه باشلادې. ایستی اۏلسا بئله. بورکا‌نېن آلتېندان ایکی، اۆچ سویتئر گئییردی کی، دؤڲۆلنده چۏخ اینجیتمه‌سین.
آما طالیب‌لری کئچمه‌ڲه مۆوَفَّق اۏلسا، لئیلا سانکی مۆکافات قازانېردې.
نه قَدَر ایسته‌سه، عزیزه‌نین یانېندا اۏلا بیلَردی. اۏنلار یئللنجک‌لر اۏلان حَیَطده اۏتوروب دانېشېردېلار. یان-یؤوره‌ده اوشاق‌لار، یان‌لارېنا گلمیش آنالارې ایله. لئیلا سۏروشوردو: “بو هفته نه اؤرگندیز؟”
عزیزه دئدی کی، کاکا زامان هر گۆن اۏنلارا دَرس دئییر، أساسن ده، اۏخو و یازې دَرس‌لری. هردن ده جۏغرافیا، تاریخ، یا دا عئلم، هردن ده طبیعَتشۆناس‌لېق.
– آما دَرس‌ده پنجره‌لرین پرده‌سینی سالېرېق، – عزیزه دئدی. – طالیب‌لر بیزی گؤرمۆر. – کاکا زامان ایلک اؤنجه‌دن میل و یۆن یوماق‌لارې حاضېرلایېر کی،
طالیب‌لر یۏخلا‌ماغا گلنده بیز کیتاب‌لارې گیزلَدیب تۏخوماغا باشلایاق.
بیر گۆن عزیزه‌نین یانېندا اۏلاندا، اوشاق إوی‌نین حَیَطینده لئیلا بیر قادېن گؤردۆ. اۏرتایاشلې بو قادېن بورکاسې‌نېن باشېنې آچمېشدې، اۏ، اۆچ اۏغلان و بیر قېز’لا
صؤحبَت إدیردی. لئیلا قادېنې صیفَتیندن تانېدې: اۏنون کسگین اۆز جیزگی‌لری و قالېن قاش‌لارې واردې. دۆزدۆ، سا‌چې آغارمېش، آغزې دا بیر آز بۆزۆشمۆشدۆ، آما لئیلا تانېدې اۏنو. درحال دا گؤز‌لری اؤنۆنده قارا یوبکالې، گۆللۆ یای‌لېق باغلامېش، قېسا، قارا ساچ‌لارېنې بۏینونون آردېندا یېغېب باغلایان، کۏبود سَسلی اؤرگتمَن یادېنا دۆشدۆ. لئیلا بو قادېنې تانېدې. اۏ، قېز‌لارا دئییردی کی، باش‌لارېنې باغلاما‌سېن‌لار. کیشی‌لر’له قادېن‌لار برابر دیر، کیشی‌لر باش‌لارېنې باغلامېرسا، بیز نییه باغلامالې‌یېق؟
اۏنا دیکیلن نظر‌لری حیسّ إدیب رنگمال خالا باشېنې قالدېردې، لئیلایا باخدې. آما اؤرگتمنی لئیلانې تانېمادې.
– یئرین قابېغېندا چاتلار وار، – عزیزه بیلیڲینی نۆماییش إتدیریرمیش کیمی لۏوغا-لۏوغا دئدی. – یئرین قابېغې بو چاتلار’لا بؤلۆنۆب.
2001-نجی ایلین اییون آیې ایدی. جۆمعه گۆنۆ لئیلا، سالۏنمای، مریم و عزیزه اوشاق إوی‌نین آرخا حَیَطینده اۏتوروب دانېشېردېلار. رشید بو دفعه اۆز چئویرمه‌میش، اۏنلار’لا اوشاق إوینه گلمیشدی. آما بورا گلمه‌میشدی، یاخېنداکې اوتوبوس دایاناجاغېندا اۏنلارې گؤزله‌ییردی.
فوتبال تۏپونو قۏوان آیاق‌یالېن اوشاق‌لار اۏنلارېن یان-یؤوره‌سینده قاچېشېردې.
– همین اۏ چاتلارېن بیرلَشدیردیڲی داش پلیته‌‌لر یئرین قابېغېنې تشکیل إدیر، –
عزیزه فیکرینی یئنه ایضاح إتدی.
کیمسه قېزې‌نېن ساچېنې دارامېش، سلیقه ایله هؤرۆک‌لره آیېرمېشدې. لئیلا اۏنون عَوَضینه بو ایشی گؤرمۆش اۏ آداما اۆره‌ڲینده پاخېل‌لېق حیسّ إتدی. بلکه ده حَسَد آپاردې اۏنا.
عزیزه أل‌لرینی گئنیش آچاراق اۏووج‌لارېنې بیر-بیرینه سۆرتۆردۆ. سالۏنمای ماراق’لا اۏنا باخېردې.
– بونلارا “کئکتۏنیک” پلیته‌‌لر دئییرلر.
– “کئکتۏنیک” یۏخ، “تئکتۏنیک”، – لئیلا قېزې‌نېن سَهوینی دۆزَلتدی. اۏ، دانېشماغا أذيّت چکیردی. چنه‌سی هله ده آغرېیېردې، کۆره‌ڲی، بۏینو گؤینه‌ییردی. دۏداغې شیشمیش، دیلی قاباق دیش‌لری آراسېندا‌کې یارېغا گیریب ایلیشیردی. ایکی گۆن قاباق رشید اۏنون آلت چنه‌سینده‌کی قاباق دیش‌لریندن بیرینی ووروب سېندېرمېشدې. آتا-آنا‌سې نه قَدَر ساغ ایدی، لئیلا اینانمازدې کی، اینسان بَدَنی بئله وحشیجه‌سینه دؤیۆلمه‌ڲه تاب گتیره بیلَر، دؤزه‌ر، یېخېلماز.
– هه، بو نهنگ پلیته‌‌لر حرکت إدیر، سۆرۆشۆب بیر-بیرینه تۏخاناندا إنئرژی حاصیل إدیر، بو إنئرژی یئرین سطحینه چېخېر و زلزله اۏلور.
– سن نئجه ده عاغېللې‌سان؟! – مریم ریقَّته گلدی. – مریم خالا‌ن ایسه کۏرافهمین بیریدی، هئچ نه بیلمیر.
عزیزه‌نین اۆزۆ فرح’له ایشېق’لاندې، بؤیۆدۆ.
– سن هئچ ده کۏرافهم دَڲیلسن، مریم خالا. کاکا زامان دئییر کی، بعضن بو پلیته‌لرین سۆرۆشۆب یئرده‌ییشمه‌سی چۏخ-چۏخ درین‌لیک‌لرده باش وئریر، اۏنا گؤره ده یئرین سطحینده یالنېز گۆجسۆز تیتره‌ییش’له‌ر حیسّ اۏلونور.
کئچن دفعه اۏ، أتمۏسفئر‌ده سمانې گؤڲ رنگه بۏیایان اۏکسیگئن أتۏم‌لارېندان دانېشمېشدې.
– أڲر یئرین أتمۏسفئری اۏلماسا، – عزیزه دیل-بۏغازا قۏیمازدان دئییردی، – سما قاپ-قارا بیر بۏشلوق اۏلاردې، گۆنَش ایسه بیر اولدوز کیمی، قران‌لېقدا یانان پارلاق و بؤیۆک اولدوز کیمی گؤرۆنَردی.
– بو دفعه عزیزه بیزیم’له إوه گئدیر؟ – سالۏنمای سۏروشدو.
– بو گۆن یۏخ، منیم بالام، – لئیلا تله‌سیک دئدی. – بیر آز دا دؤز، تئزلیک’له.
سالۏنمای دوروب یئللنجیه طرف گئتدی. لئیلا گؤردۆ کی، اۏ، دۆز آتاسې کیمی، بیر آز ایره‌لی أڲیلیب، یان‌لارا یېرغالانا-یېرغالانا یئریییر. بۏش اۏتوراجاغا بیر دۆرتمه ووردو، بئتۏن اۆسته اۏتوروب پلیته آرالارېندا بیتَن اۏت‌لارې دارتېب چېخارتماغا باشلادې.
– یارپاق‌لاردان سو بوخارلانېر… آنا، سن بونو بیلیردین؟ لاپ یویولوب آسېلمېش پالتار‌لاردان بوخارلانان سو کیمی. آغاج ایسه تۏرپاقدان سو ایچیر. یئرین آلتېندان، کؤک‌لری ایله. سۏنرا اۏ سو آغاجېن گؤوده‌سینه، بوداق‌لارېنا و یارپاق‌لارا گئ دیر. بونا بوخارلانما دئییرلر.
لئیلانې فیکیر گؤتۆرمۆشدۆ – طالیب‌لر کاکا زامانېن گیز‌لی دَرس‌لری حاقدا إشیتسه‌‌لر، نه اۏ‌لار؟
عزیزه إله بیل دیلۏتو یئمیشدی. آناسې‌نېن یانېندا جینگیلتیلی سَسی ایله إله هئی اؤرگندیک‌لریندن دانېشېردې. اۏ هارا، بو قۏنولار هارا؟ آز قالا، عصبی حالدا، ژئست’له‌ر’له دانېشېردې، نه‌سه هئچ اؤزۆنه اۏخشامېردې قېز. هله بو تزه گۆلۆشۆ… إله بیل قصدَن بئله گۆلۆردۆ. نه دئمک ایسته‌ییردی بو گۆلۆش’له – لئیلا باشا دۆشمۆردۆ.
باشقا دَڲیشیک‌لیک‌لر ده واردې. لئیلا عزیزه‌نین دېرناق‌لارې آلتېندا چیرک-تۏرپاق گؤردۆ، عزیزه ده آناسې‌نېن بونا دیققت إتدیڲینی سئزدی. أل‌لرینی آلتېندا گیزلَتدی. اۏنلارېن یانېندا یئتیم اوشاق‌لاردان کیمسه آغلایاندا، یا دا باشېنا پالچېق سۆرتۆلمۆش تومانچاق بیر اوشاق یان‌لارېندان اؤتۆب-کئچنده عزیزه باخېش‌لارېنې بوندان یایېندېرېر، بَرکدن نه ایسه دانېشېر، إله بیل آناسې‌نېن بونلارې گؤرمه‌ڲینی ایسته‌میردی. سانکی قۏناق‌لارېندان خجالت چَکَن إو صاحیبه‌سی ایدی – إوده‌کی پینتی‌لیڲی، اوشاق‌لارېن سلیقه‌سیز‌لیڲینی اؤرت-باسدېر إتمک ایسته‌ییردی.
بوردا‌کې یاشامې ایله باغلې سوال‌لارا باشدان‌سۏودو، آما خئیلَک ممنون جاواب وئریردی.
– هر شئی یاخشې دېر، خالا، من یاخشې‌یام، – دئییردی.
– اوشاق‌لار سنی اینجیتمیر کی؟
– یۏخ، آنا، اۏنلار هامېسې یاخشې اوشاق‌لار دېر.
– یاخشې یئییرسَن؟ یاخشې یاتېرسان؟
– یئییرَم ده، یاتېرام دا. دۆنَن قوزو أتی وئردیلر بیزه. دۆنَن یۏخ، دئیه‌سن، کئچن هفته ایدی.
لئیلا گؤرۆردۆ کی، عزیزه بو جۆر باشدان‌سۏودو، لاقئید دانېشېغې ایله مریمین حرکت‌لرینی خاطېرلا دېر.
عزیزه ایندی بیر آز پلتک دانېشېردې. بونو ایلک دفعه مریم حیسّ إتدی. اۏندا آزاجېق پلتک‌لیک واردې، آما بیلینیردی، داها چۏخ “ت” حرفی ایله باشلانان سؤزلرده حیسّ اۏلونوردو بو. لئیلا تئز زامانېن یانېنا قاچدې. دایرئکتۏر قاش-قاباقلې حالدا:
– یَقین، أوّل‌لر ده بیر آز اۏلوب.
همین جۆمعه گۆنۆ اۏنلار عزیزه‌نی ده اؤز‌لری ایله آپاردېلار. اۏنو بیر نئچه گۆنلۆڲه إوه بوراخمېشدېلار. رشید اۏنلارې اوتوبوس دایاناجاغېندا گؤزله‌ییردی. سالۏنمای آتاسېنې گؤرَن کیمی بیر فریاد قۏپاردې کی، گل گؤره‌سن. لئیلا‌نېن أل‌لری آراسېندا چاپالایېر، وورنوخوردو. عزیزه رشید’له تمکین’له سلاملاشدې.
رشید دئدی کی، تلسمه‌لی دیر‌لر، اۏ، ایکی ساعاتدان سۏنرا ایشه گئده‌جک.
بیرینجی هفته ایدی کی، اۏ، “اینتئرکۏنتینئنتال” هۏتئلینده قاپې‌چې ایشله‌ییردی. گۆن‌اۏرتادان آخشاما – ساعات سککیزه قَدَر، هفته‌ده آلتې گۆن. رشید ماشېن‌لارېن قاپې‌سېنې آچېر، توشه‌سی داشېیېر، دؤشه‌مه‌ده چیرکلی آیاق ایزلرینی سیلیردی. بعضن گۆنۆن سۏنوندا رئستۏرانېن یئمک پیشیره‌نی ایجازه وئریردی کی، رشید قالمېش خؤرک‌لردن إوه آپارسېن. آما هئچ کیمه بیر سؤز! سۏیوق فریکادئل17، قېزاردېلمېش تۏیوق قاناد‌لارې، قوروموش چؤرک پارچا‌لارې، چئیننمز حالا دۆشمۆش ایلبیز قابېغې، بۏیات دۆڲۆ. رشید لئیلانې ایناندېرېردې کی، بیر آز پول یېغاندان سۏنرا عزیزه‌نی إوه گتیره‌جک.
رشید اونیفۏرما گئیینیردی. سینتئتیکادان تۆند-قېرمېزې کۏت‌شالوار، آغ کؤینک، رئزین کراوات. گۆنلۆکلۆ کاسکئتینین آلتېندان آغ ساچ‌لارې گؤرۆنۆردۆ. اونیفۏرمادا رشید دَڲیشیردی. ایندی اۏ، مظلوم گؤرکم آلمېشدې، ساده، خۏشخاسیییت بیر آدام إتکی‌سی باغېشلایېردې. دئیَردین، بس حلیم، مۆلاییم بیر آدام دېر، بئله‌سی هئچ قارېشقانې دا آیاقلاماز. آما یازېق إعتیراضسېز-زادسېز یاشامېن ضربه‌لرینه بۏیون أڲمه‌لی اۏلوب.
اۏنلار اوتوبوس’لا “تیتانیک صیتی”یه گئتدیلر. چایېن قوروموش مجراسېندا آچېلمېش بازارې گزدیلر. کؤرپۆنۆن یانېندا، پیلله‌لری دۆشرکن گؤردۆلر کی، بیر کیشی کندیردن آسېلېب: آیاق‌یالېن، قولاق‌لارې کسیلمیش، بۏینو أڲیلمیش حالدا کندیرده یئللنیر. بازاردا کیم یۏخ ایدی: آل‌وئر‌چی‌لر، پول دَڲیشَن‌لر، یۏرقون قهت ایشچی‌لری، سیقار ساتان‌لار. بورکالې قادېن‌لار آدام‌لارا ساختا آنتی‌بیۏتیک درمان نۆسخه‌‌لری یازېر، پول آلېردېلار. قامچې اۏینادان، ناسوار (ساققېز) چئڲنه‌ین طالیب‌لر آدام‌لار آراسېندا گزیر، أدب‌سیز گۆلن، یا دا اۆزۆنۆ آچان‌لارې آختارېردېلار. کۆرک دۆکانې ایله دئکۏراتیو ستئند آراسېندا‌کې اۏیونجاق کؤشکده سالۏنمای سارې-گؤڲ زۏلاقلې رئزین تۏپدان یاپېشدې.
– سن ده بیر شئی سئچ، – رشید عزیزه‌یه طرف دؤندۆ. عزیزه تَرَدّۆد إتدی.
– تَلَس، بیر ساعاتدان سۏنرا من ایشده اۏلمالې‌یام.
عزیزه ساققېز ساتان اۏتۏمات ماشېن سئچدی. ماشېنېن اۆستۆنده‌کی یارېغا خېر‌دا پول آتېرسان، ساققېز اۏلان کۆره‌جیک فېرلانېر، آلتېندان بالاجا قاپې آچېلېر، کانفئت، یا دا ساققېز دۆشۆر. سۏنرا پول دا سَنین اۏوجونا دۆشۆر.
ساتېجې پولو حئسابلایاندا رشیدین گؤز‌لری کلّه‌سینه چېخدې. قیمَت چکیشمه‌سی خئیلَک چَکدی، آما تۏپو سالۏنماییه آلدېلار.
رشید حیرصیندن بۏغولوردو.
– سن اۏنو یئرینه قۏی، – اۏ، عزیزه‌یه طرف دؤندۆ. إله‌بیل، قېز نه‌ده ایسه گۆناهکاردې. – گؤرمۆرسَن، باها دېر؟ ایکی‌سینی ده آلا بیلمه‌رَم.
گئرییه، اوشاق إوینه قایېداندا عزیزه‌نین أحوالې دَڲیشدی، قاش-قاباغې توتولدو، اؤنجه‌کی دیل-دیل اؤتمه‌ڲیندن أثر-علامت قالمادې. هر دفعه آیرېلاندا بئله اۏلوردو. ایندی لئیلا ایله مریم اۏنو دانېشدېرېر، نؤوبه ایله گۆلدۆرۆر، هَنَک إدیر، فیکرینی یایېندېرېردېلار.
رشید اۏنلارې اوتوبوس دایاناجاغېندا قۏیوب، اؤزۆ ایشه گئتدی. اوشاق إوی‌نین یانېندا آیرېلارکن عزیزه مېسمېرېغېنې ساللامېشدې. حاصار بۏیو اوزاقلاشېب اۏنلارا أل إله‌دی.
لئیلا قېزې‌نېن پلتک دانېشماسېنې اونودا بیلمیردی. بیر یاندان دا اۏنون دئدیک‌لری. هئچ دئمه، یئرین سطحینده بیزیم زلزله تیتره‌ییش’له‌ری کیمی حیسّ إتدیڲیمیز اۏلای یئر قابېغېنداکې پلیته‌لرین تۏققوشماسېنېن سۏنوجو ایمیش.
– ردّ اۏل اۏردان، چېخ گئت! – سالۏنمای قېشقېردې.
– ساکیت، – مریم دئدی. – کیمین اۆستۆنه قېشقېرېرسان؟ سالۏنمای ألی ایله گؤرسَتدی.
– اۏ کیشی‌نین.
لئیلا اۏنون گؤرستدیڲی سَمته باخدې. حَیَط قاپې‌سېندا بیر آدام دایانمېشدې، اۏنلارېن یاخېنلاشدېغېنې گؤرۆب باشېنې دؤندردی. قۏل‌لارېنې آچدې. آخسایا-آخسایا اۏنلارا طرف بیر-ایکی آددېم آتدې.
لئیلا یئرینده دۏندو.
چېغېرماق ایسته‌دی، سَسی بۏغازېندا بۏغولدو. دیزلری أسدی. مریم هانې؟ هانې اۏنون قۏل‌لارې؟ أل‌لری هانې؟ یېخېلېرام کی. توتماغا، سؤیکنمه‌ڲه بیر شئی لازېمدې آخې. یۏخ، لازېم دَڲیل، ترپَنمه، قېز. نفس ده آلما. گؤزۆنۆ ده قېرپما. قۏرخوردو. قۏرخوردو کی، بیردن گؤزۆنه گؤرۆنن خیال اۏ‌لار، ترپنسه، یۏخ اۏ‌لار، ایتر. دۏنوب-قالمېش لئیلا طاریقه باخېر. نفس آلماغا بئله قۏرخور. گؤز‌لری یانسا دا، باخا بیلمیر. بیرتَهَر، مؤعجۆزه سۏنوجوندا بیر اودوم هاوا آلدې، بوراخدې، سینه‌سی یۆنگۆل‌لَشدی، گؤزلرینی یوموب-آچدې. طاریق هله ده یئرینده دایانمېشدې.
لئیلا إحتیاط’لا اۏنا طرف بیر آددېم آتېر… بیر آددېم دا… بیرینی ده…
سۏنرا یئریندن قۏپوب اۏنا طرف قانادلانېر.
43.
مریم
یوخارېدا، مریمین اۏتاغېندا سالۏنمای یئنه شېلتاق‌لېق إله‌مه‌ڲه باشلادې. تزه تۏپونو دؤشه‌مه‌ڲه، دووار‌لارا وورور، عالَمی بیر-بیرینه قاتېردې. مریم اۏنا دئدی کی، اۏتاقدا اۏیناماسېن، آما بیلیردی کی، اۏنون سالۏنماییه نه‌یی ایسه قاداغان إتمه‌ڲه ایختییارې یۏخدو. سالۏنمای اۏنسوز دا قولاق آسمادې، دۆز اۏنون گؤزلری‌نین ایچینه باخېب – سن کیمسن کی، منه “اۏیناما” دئییرسن – اۏیناماغا داوام إتدی. سۏنرا اۏنلار سالۏنمای اۏیونجاق “تعجیلی یاردېم” ماشېنېنې بیر-بیرینه “گؤندَرَرک” اۏیناماغا باشلادېلار.
بیر آز أوّل، اۏنلار طاریقی قاپېدا گؤرَنده سالۏنمای تۏپونو سینه‌سینه باسېب، باش بارماغې آغزېندا، طاریقه شۆبهه ایله، یان‌پؤرتۆ باخا-باخا گلیب کئچمیشدی.
– اۏ کیشی کیم دیر؟ – اۏ، مریمدن دؤنه-دؤنه سۏروشوردو. – اۏ، منیم خۏشوما گلمیر.
مریم آغزېنې آچېب دانېشماق ایسته‌ییردی کی، اۏنون آنا‌سې ایله اۏ عمی اوشاق‌لېقدا بیر یئرده بؤیۆیۆب‌لر، سالۏنمای اۏنون سؤزۆنۆ کَسدی و “تعجیلی یاردېم”اې مریمه طرف گؤندردی. و بیردن ماشېنې یاددان چېخاردېب تۏپوندان دانېشماغا باشلادې.
– هانې منیم تۏپوم؟ هارا گئتدی؟ آتام آلان تۏپ هانې؟ هانې؟ من تۏپومو ایسته‌ییرم، – گئت-گئده سَسینی قالدېرېر، بَرکدن آغلایېردې.
– ایندی بورادا ایدی کی، – مریم اۏنو ساکیت‌لَشدیرمک ایسته‌دی. سالۏنمای آغلاماغا باشلادې. – یۏخ دېر، اۏ ایتدی. بیلیرم، ایتدی. هانې تۏپوم؟
– بو دېر، بورادا، – مریم تۏپو دۏلابېن آلتېندان چېخاردېب اۏنا وئردی. سالۏنمای گؤز یاش‌لارې ایچینده چېغېرېردې کی، بو، اۏ تۏپ دَڲیل، یومروق‌لارېنې سېخېب
دئییردی کی، بو، همین تۏپ اۏلا بیلمَز، بو، یالانچې تۏپدور، اۏنون تۏپو ایتیب. هانې؟ هارا ایتدی؟ کیم گؤتۆردۆ؟ لئیلا یوخارې گلیب اۏغلونو قوجاغېنا آلانا قَدَر سالۏنمای آغلادې. لئیلا بارماق‌لارې ایله اۏنون سېخ، قېورېم ساچ‌لارېنې تومارلادې، گؤز یاش‌لارېنې سیلدی، قولاغېنا مئهریبان سؤزلر دئدی.
مریم اۏتاغېندان چېخېب پیلله‌لرده دورموشدو. پیلله‌کندن اۏ، یالنېز
طاریقین اوزون آیاق‌لارېنې گؤرۆردۆ. اؤز آیاغې و پرۏتئز. خاکی رنگلی شالواردا.
قۏناق اۏتاغې‌نېن دؤشه‌مه‌سینده آیاغېنې اوزادېب اۏتورموشدو.
دایان، دایان! إله بو زامان مریم باشا دۆشدۆ کی، کۏنتینئنتال هۏتئلینه گئدیب جلیله زنگ إدَن گۆن قاپېچې‌نېن اۆزۆ اۏنا نییه تانېش گلمیشدی. بو، إله همین قاپې‌چې ایدی. آما اۏندا طاریقین باشېندا ایچگیچېن، گؤزۆنده قارا گؤزلۆک واردې. اۏنا گؤره ده، مریم اۏنو درحال تانېمامېشدې. مریم یالنېز ایندی – دۏققوز ایلدن سۏنرا خاطېرلادې کی، اۏ واخت اۏ، دستمال’لا آلنې‌نېن ترینی سیلیب مریمدن ایچمه‌ڲه سو دا ایسته‌میشدی…
بئله دئ! مریمین بئینیندن نئچه سۏرغو کئچدی: درمان حَب‌لرینی ده إله بئله فیکری یایېندېرماق اۆچۆن ایچیرمیش؟ بس گؤره‌سن، اۏنلاردان کیم بو یالانې اویدوروب؟ بئله ایناندېرېجې دلیل‌لر’له؟ گؤره‌سن، رشید عبدۆل شریفه – أڲر بو، اۏنون أصل آدې دېرسا – نه قَدَر پول وئریب کی، گلیب طاریقین اؤلۆم خبرینی لئیلایا وئرسین؟
44.
لئیلا
طاریق دئدی کی، اۏ یاتان کامئرادا بیر اۏغلان دا یاتېرمېش، اۏنون دایې‌سې اۏغلونو فلامینقۏنون شکلینی چکدیڲینه گؤره جماعتین گؤزۆ قاباغېندا کؤتک-له‌میشدیلر. همین دایې‌اۏغلو فلامینقۏ‌لاردان اؤترۆ دَلی-دیوانه ایمیش.
– یاغلې بۏیا ایله اۏنلار’لا فلامینقۏ شکلی چکمیش، بو قوش‌لارا بۆتؤو بیر آلبۏم حصر إتمیشدی. سودا، باتاق‌لېقدا اؤز‌لرینی گۆنَشه وئرَرکن، گۆن باتاندا هاوایا اوچارکن.
– فلامینقۏ؟ سن ایشه باخ دا – لئیلا تعجّۆب‌لَندی. سلامت قېچېنې دیزدن
أڲیب دووارېن دیبینده اۏتوران طاریقه باخدې.
اۏ دا دووارېن دیبینده دؤشه‌مه‌ده اۏتوردو. بیر آز أوّل قاپېدا اۏنون قاباغېنا قاچېب بۏینونا سارېلدېغې کیمی، ایندی ده اۏنا تۏخانماق کئچدی اۆره‌ڲیندن. بایاق اۏنون بۏینونا سارېلدېغېنې یا‌دا سالېب اوتاندې، آما إله ایسته‌ییردی کی، بیر ده اۏنون گئنیش سینه‌سینه سېغېنېب آغلاسېن، سَسینی قېسېب دؤنه-دؤنه اۏنون آدېنې دئسین، اییینی آلسېن. بلکه بایاق چۏخ آغ إله‌میشدی؟ بلکه ده. ایندی ده اۆره‌ڲیندن کئچدی. باجارمادې. بیر تۏخونوش، بیر تماس… إله اۆره‌ڲیندن کئچیردی کی… اؤزۆنۆ ایناندېرماق ایسته‌ییردی کی، اۏ بوردا دېر، اۏنون یانېندا دېر. اۏ، خیال دَڲیل، جانلې طاریق دیر.
– دۏغرودان، فلامینقۏ، – طاریق دئدی. – طالیب‌لر فلامینقۏ شکیل‌لرینی گؤرَنده اۏنلارې أن چۏخ حیرص‌لَندیرَن بو قوش‌لارېن اوزون، لۆت آیاق‌لارې اۏلوب. سۏنرا دایې‌اۏغلونون آیاق‌لارېنې باغلایېب بَدَنینی شال’لا‌قلاماغا باشلایېبلار. دئییبلر، سئچ: یا بو شکیل‌لری بیر آبېرا سال، یا دا محو إله. دایې‌اۏغلو یازېق دا فېرچانې گؤتۆرۆب هر فلامینقۏیا بیر شالوار گئییندیریب. باخ، ایسلام فلامینقۏ‌لارې بئله یارانېب.
لئیلانې گۆلمک توتدو، آما تئز ده ألینی آغزېنا قۏیدو. اۏ، سارالان دیش‌لریندن اوتانېردې. قاباق دیش‌لریندن بیری ده یۏخ ایدی، مېرېق ایدی. دۏداغې شیشمیشدی، آغزې‌نېن یان‌لارېنا قېرېش دۆشۆردۆ. ساچ داراماماقدان، اؤزۆنه باخماماقدان نه گۆنه دۆشمۆشدۆ؟ هئچ اۏلماسا، ایمکان تاپېب یویونایدې…
طاریقین گؤزلرینه نئجه باخسېن؟ نئجه گۆلسۆن؟
– آما سۏنونجو گۆلن اۏ دایې‌اۏغلو، رسّام اۏلوب، – طاریق دئدی. – اۏ، فلامینقۏ‌لارېن أڲنینه چکدیڲی شالوار‌لارې آکوارئل’له چکیب. طالیب‌لر گئدندن
سۏنرا اۏ، آکوارئلی یویوب. – طاریق گۆلۆمسۆندۆ. لئیلا گؤردۆ کی، اۏنون دا قاباق دیش‌لریندن بیری یۏخ دېر. سۏنرا طاریق نه‌دن‌سه اؤز أل‌لرینه باخدې، – دۏغرودان، بئله اۏلوب.
اۏ، پاکۏل گئیمیشدی. آیاغېندا آغېر، هۆندۆر بۏتینکا واردې، أڲنینده‌کی قارا، یۆن سویتئری خاکی شالوارېنا سالمېشدې. باشېنې آغېر-آغېر یئلله‌ییر، یارېمچېق گۆلۆردۆ. لئیلا اۏنون بو “دۏغرودان” سؤزۆنۆ دئدیڲینی هئچ خاطېرلامېردې. هله بو یاشلې آدام‌لارا خاص اۏلان ژئست‌لری. بارماق‌لارېنې فیکیر‌لی-فیکیر‌لی دیز‌لرینه ووروب، باشېنې یئلله‌مه‌سی. بونلار دا نه‌سه تزه شئیدی. یانې، بئله چۏخ بؤیۆیۆب، یاشا دۏلوب؟ بؤیۆک‌لر کیمی آپارېر اؤزۆنۆ. بس بو، لئیلانې نییه بئله قۏرخودور؟ دئیه‌سن، اۏ، داها بؤیۆمۆشدۆ. ایندی اۏ، بؤیۆک طاریق ایدی، ییرمی بئش یاشلې طاریق. حرکت‌لری لنگ، گۆلۆشۆ یۏرقون ایدی. اوجابۏی، ساققاللې، لئیلا‌نېن ایسته‌دیڲیندن ده قدّ-قامتلی اۏلموشدو. گۆجلۆ، زحمت‌کئش، دامار‌لارې قان’لا دۏلو أل‌لری واردې. جۏدلاشمېش، بیر آز قارالمېش صیفَتی یئنه جاذیبه‌دار ایدی. چالماسېنې بیر آز یوخارې قۏیموشدو. سا‌چې تؤکۆلمه‌ڲه باشلامېشدې. قۏنور گؤزلری‌نین ایشېغې بیر آز سۏلقون ایدی، یا دا بلکه، اۏتاغېن ایشېغې گۆجسۆز ایدی.
لئیلا طاریقین آناسېنې خاطېرلادې، اۏنون صبری، هئچ واخت تَلَسمه‌مه‌ڲی، عاغېللې تَبَسّۆمۆ، بنؤوشه‌یی پاریکی یادېنا دۆشدۆ. آتاسې – گؤزۆنۆ قېیېب آلتدان-آلتدان باخما‌سې، هَنَکجېل‌لېغې ایله. هله حَیَط قاپې‌سېندا گؤز یاش‌لارېندا بۏغولان لئیلا طاریق حاققېندا، اۏنون آنا-آتالارې حاققېندا إشیتدیک‌لرینی اۏنا سؤیله‌دی. طاریق اۏنو دینله‌ییب باشېنې بولامېشدې. ایندی ایسه بیلمک ایسته‌ییردی کی، بس أصلینده، نه اۏلوب، اۏنلارېن باشېنا نه‌لر گلیب؟ آما سۏروشدوغونا پئشمان اۏلدو. طاریق گؤزلرینی یئره دیکیب یاواشدان:
– اۏنلار وفات إتدیلر، – دئدی.
– باغېشلا، آللاه رحمت إله‌سین.
– بئله. نئیله‌مک اۏ‌لار؟ ایندی بو حاقدا دانېشمایاق. – اۏ، جیبیندن بیر بۆکۆلۆ چېخاردېب لئیلایا اوزاتدې. – آل، آلیۏنادان سنه هديه دیر.
بۆکۆلۆنۆن ایچینده‌کی پلاستیک پارچانېن ایچینده بیر پارچا پئندیر واردې.
– آلیۏنا. گؤزَل آد دېر، – لئیلا چالېشدې کی، سَسی تیتره‌مه‌سین. – آروادېندېر؟
– کئچیمدی. – طاریق گؤزله‌ییر و گۆلۆردۆ: گؤره‌سن، یادېنا دۆشه‌جک می؟ هاچاندان-هاچانا لئیلا خاطېرلادې. سۏوئت فیلمی. کاپیتان قېزې آلیۏنا کاپیتانېن کؤمَکچی‌سینه وورولور… همین گۆن لئیلا، طاریق، بیر ده حصینه کابولو ترک إله‌ین سۏوئت تانک‌لارېنا و حربی تئکنیکینه تاماشا إدیردیلر. همین گۆن طاریق قولاقلې، خز روس شاپکاسې گئیمیشدی. إله گۆلمه‌لی ایدی کی…
– کئچینی اۏدون مېخا باغلامېشام. – طاریق دئدی. – چَپَر ده چکدیم دؤوره‌سینده. جاناوارېن قۏرخوسوندان. یاشادېغېم داغ أته‌ڲینده، لاپ یاخېن‌لېقدا مئشه‌‌لیک وار. بیزه یارېم کیلومئتر اۏ‌لار. أساسن، شام آغاج‌لارې، بیر ده سیدر آغاج‌لارې وار اۏر‌دا. جاناوارلار مئشه‌دن چېخمېر‌لار. ایندی تَصَوّۆر إله کی، مئشه‌ده کئچی اۏتلایېر، مله‌ڲیر، یانېندا دا هئچ کیم یۏخ. باخ، اۏندا جاناوارلار آخېشېب گلر‌لر. أصل فۆرصَتدی. اۏنا گؤره ده، چَپَر چکمه‌لی اۏلدوم.
لئیلا بو یئرین هانسې داغ أته‌ڲینده یئرلَشدیڲینی سۏروشدو.
– پیر پنجال، پاکیستاندا، – طاریق دئدی. – منیم یاشادېغېم یئر موری آدلانېر. اۏرا یای کورۏرت زۏناسېدېر، ایسلاماباددان اۏرایا بیرساعات‌لیق یۏل دېر. یاشېل تپه‌لری، چۏخلو آغاج‌لارې اۏلان یئر دیر، دَنیز سَويّه‌سیندن هۆندۆر، یایې سرین دیر. توریست‌لر اۆچۆن أصل جَنّت دیر. اۏ شَهَری بریتانییا مۆستملکه‌چی‌لری هله کرالیچه ویکتۏرییا دؤورۆنده تیکیبلر. راوالپیندیده‌کی حربی شتاب‌لارې‌نېن
یانېندا. ایستی‌دن قۏرونماق اۆچۆن. إله اۏ واختدان اۏرادا بیر چای‌خانا، بیر نئچه اینگیلیس کۏتتئجی قالېب. شَهَر اؤزۆ کیچیک دیر، آما گؤزَل شَهَر دیر. أساس کۆچه‌سی مئلل آدلانېر. بو کۆچه‌ده پُست، بازار، بیر-ایکی رئستۏران، توریست‌لره باها قیمَته رنگلی شۆشه و أل’له تۏخانمېش خالچا‌لار ساتېلان دۆکان‌لار وار. أن ماراقلې‌سې بو دېر کی، اۏرادا نقلیيّاتېن حرکتی بیرطرفلی دیر. تَصَوّۆر إله، بیر هفته نقلیيّات یالنېز بیر طرفه ایشله‌ییر، اۏ بیری هفته یالنېز عکس طرفه. یئر‌لی‌لر دئییرلر کی، ایرلاندییا‌نېن بعضی یئرلرینده ایندی ده نقلیيّاتېن بئله حرکت إتدیڲی یئرلر وار. بیلمیرَم، هر حالدا، گؤزَل دیر. اۏرادا یاشام ساکیت دیر، هئچ کیم هئچ هارا تَلَسمیر. موری منیم خۏشوما گلیر.
– کئچین’له بیر یئرده. آلیۏنا ایله، هه؟
لئیلا بو هنه‌ڲی ایله ایسته‌ییردی کی، صؤحبَتی باشقا سَمته دَڲیشسین، ایسته‌ییردی بیلسین کی، اۏرادا طاریق’له داها کیم یاشایېر، مثَلَن، اۏرادا داها کیم کئچییه گؤره ناراحات دېر… طاریق دینمز-سؤیله‌مز باشېنې یئلله‌دی.
– آللاه سَنین ده آتا-آنانا رحمت إله‌سین، – دئدی.
– إشیتمیشدین، دئمک…
– بورادا بعضی قۏنشو‌لاردان اؤرگندیم… – طاریق دئدی و إله بو آندا سانکی سؤزۆ قورتاردې. لئیلا فیکیرلَشدی کی، گؤره‌سن، قۏنشولار اۏنا داها نه دئییب.
– تانېش-زاد دا قالمایېب بوردا، هامېسې تزه گلن‌لر دیر.
– هامې کؤچۆب گئدیب. سَنین تانېدېق‌لارېندان هئچ کیم قالمایېب.
– کابولو تانېماق اۏلمور.
– من ده، – لئیلا دئدی. – بورادان هئچ واخت هئچ هارا گئتمه‌سم ده، تانېیا بیلمیرَم شَهَریمیزی.
– آنانېن تزه دۏستو وار، – سالۏنمای شام یئمه‌ڲی زامانې دئدی. طاریق چۏخدان گئتمیشدی. – کیشی دۏستو.
– دۏغرودان؟ بئله دئ!؟ – رشید باشېنې قالدېردې.
طاریق سیقار چکمک اۆچۆن ایجازه ایسته‌دی.
– بیر سۆرَج پئشاوارداکې نصیر باغ آدلانان قاچقېن دۆشرگه‌سینده یاشادېق، – سیقارېن کۆلۆنۆ کۆل‌قابېیا بۏشالدېب دئدی. – بیز گلنده اۏرادا آرتېق آلتمېش مین أفغان قاچقېنې یاشایېردې. بختیمیز گتیر‌میشدی، دۆشَرگه هئچ ده پیس دَڲیلدی. سۏیوق ساواش دؤورۆنده بلکه ده نۆمونه‌وی دۆشَرگه‌لردن بیری ایدی. بونو أساس توتوب باتې دئیه بیلَردی کی، باخېن، بیز أفغانېستانا یالنېز سیلاح وئرمیریک، بیز إوسیز-إشیکسیز قالمېش آدام‌لارې دا فیکیرلَشیریک.
آما بو، سۏوئت‌لر’له ساواش واختې بئله ایدی. سۏوئت‌لر گئتدی، بیزه ماراق دا آزالدې، – طاریق سؤزۆنه داوام إتدی. – جیهاد گۆن‌لری، دۆنیا‌نېن بیزه دیققتی، ماليّه یاردېم‌لارې، مارقارئت تئتچئرین سفر‌لری آرخادا قالدې. قالا‌نېنې بیلیر‌سن، لئیلا. سۏنرا سۏوئت ایمپئرییاسې یېخېلدې، باتې ده بیزه آرخا چئویردی. نصیر باغ ایندی یالنېز چادېر، تۏز-تۏرپاق، بیر ده آغزې آچېق قالمېش خنده‌ک‌لردن عیبارت دیر. بیز اۏرایا چاتاندا بیزه آغاج، بیر پارچا دا برئزئنت وئرمیشدیلر کی، اؤزۆمۆزه چادېر قوراق.
طاریق دئییردی کی، بیر ایل یاشادېق‌لارې همین نصیر باغ دۆشرگه‌سینده إله بیل هر شئی قهوه‌یی رنگده ایدی.
– قهوه‌یی چادېرلار. قهوه‌یی آدام‌لار. قهوه‌یی ایت‌لر. قهوه‌یی یولاف سېیېغې.
هر گۆن چېخدېغېم بیر آغاج واردې – تامام یارپاقسېزدې. آغاجدان هر یانې گؤره بیلیردیم. یاشلې قاچقېن‌لار اؤزۆنۆ گۆنه وئریر، یارا-خۏرالارېنې تؤکۆردۆلر. سېسقا، اۆزگۆن اوشاق‌لار کانیستر‌لرده سو داشېیېر، اۏجاق قالا‌ماق اۆچۆن ایت نجیسی
یېغېر، کۆت پېچاقلا آغاجدان اۏیونجاق آک-47 اۏتۏمات‌لارې یۏنور، ایسلاداندا خمیری آلېنمایان اون کیسه‌لرینی دؤرد بیر یانا دارتېردې‌لار. قاچقېن دۆشرگه‌سینده کۆلَک برئزئنت چادېر‌لارې دیدیر، شاپپېلدادېردې. زیبیل، قورو اۏت، یاستې دام‌لاردان اوچورولان چَرپَلنگ‌لر کۆله‌ڲین آغزېندا گؤڲه قالخېردې.
اوشاق‌لار چۏخ اؤلۆردۆ. دیزئنتئرییادان، وَرَمدن، ساده‌جه، آج‌لېقدان. خۆصوصَن، بو لعنته گلمیش دیزئنتئرییا. آمان آللاه، لئیلا، بیلیر‌سن، گؤزلریمین قارشېسېندا نه قَدَر اوشاق دَفن اۏلونوب! بوندان دَهشَتلی شئی یۏخ دېر.
طاریق آیاغېنې آیاغې‌نېن اۆستۆنه آشېردې. آرایا یئنه ساکیت‌لیک چؤکدۆ.
– آتام إله بیرینجی قېش وفات إتدی، – اۏ دئدی. – إله یوخودا ایکن کئچیندی. آغرې‌سېز-زادسېز. همین قېش آنامېن جیڲر‌لرینه سۏیوق دَڲدی. حرارَتی اۏلوردو،
اؤسکۆرۆر، قان قوسوردو. دۆشَرگه‌نین حکیمی اۏلماسایدې… اۏ، عادی فورقۏن آرابادا خسته‌لری قبول إدیردی. اوزون نؤوبه‌لر’له. آدام‌لار سۏیوقدان تیر-تیر
أسیردی‌لر، اۆشۆیۆر، اینیلده‌ییر، اؤسکۆرۆردۆلر، بعضی‌سی‌نین آیاق‌لارې ایسها’لا بولاشمېش، بعضی‌سی هئچ دانېشا بیلمیردی – آج‌لېقدان، طاقت‌سیزلیکدن. آما حکیم چۏخ لیاقتلی آدام ایدی. اۏ، آنامې ساغالتدې. اۏنا حب‌لر وئردی، آنام اۏ قېشدان سلامت چېخدې.
آما من ویجدان‌سېز‌لېق إله‌دیم. إله همین قېش اۏن-اۏن ایکی یاشلې بیر اوشاغې دووارا دیره‌ییب ألینده‌کی پتونو آلدېم. آناما آپاردېم… سېنېق بیر بوتولکانې اۏنون بۏغازېنا دایایېب پتونو ألیندن آلدېم… نه دئییم؟.. آنام ساغالاندان سۏنرا سؤز وئردیم کی، دۆشَرگه‌دَن گئده‌جه‌ییک. ایش تاپېب ایشله‌یه‌جه‌یم، پول یېغېب پئشاواردا إو توتارېق. ایستی‌لیڲی و تمیز سویو اۏلان بیر إو. یاز گلنده ایش آختارماغا باشلادېم. هردن سَحَرلر دۆشَرگه‌یه یۆک ماشېنې گَلردی. اۏنلارا ساغلام اۏغلان‌لار لازېم ایدی: ساحه‌لری داشدان تمیزله‌مه‌ڲه. عَوَضینده پول دا وئریردیلـر، پتو دا، آیاق‌قابې دا. منیم آیاغېما باخېب ایش وئرمیردیلـر.
باشقا ایش‌لر ده واردې. خندک قازماق، ساماندان داخما تیکمک، سو داشېماق، توالئت تمیز‌له‌مک… جاوان‌لار بئله ایش‌لری هَوَس’له گؤرۆردۆلر. منه ایسه ایش وئرمیردیلـر.
بیر دفعه، 1993-نجۆ ایلین پایېزېندا بیر دۆکانچېیا راست گلدیم. دئدی کی، بیر دری پالتۏنو لاهۏرا آپارماق لازېم دېر. یاخشې پول وئره‌جه‌ڲم. چۏخ اۏلماسا دا، بیر آی‌لېق إو توتماغا بس إدَردی.
دۆکانچې منه اوتوبوس بیلیتی و لاهۏر دَمیریۏل واغزالې‌نېن یاخېن‌لېغېندا بیر عۆنوان وئردی. من اۏرادا پالتۏنو اۏنون دۏستونا وئرمه‌لی ایدیم.
من ایشین نه یئرده اۏلدوغونو بیلیردیم… ألبتّه، بیلیردیم، – طاریق اؤز-اؤزۆنه دئیینیردی. – دۆکانچې دئدی کی، أڲر من توتولسام، اؤز ایشیم دیر. دئدی کی، آنامېن یاشادېغې یئری بیلیر. آما پول دا آز دَڲیلدی. اۏ یاندان دا قېش قاپېنې کسمیشدی…
– یۏلون هاراسېندا توتدولار؟ – لئیلا سۏروشدو.
– هئچ اوتوبوسا اۏتورماغا ایمکان تاپدېم کی؟ – طاریق گۆلدۆ، اوتانا-اوتانا، خجالت چکه-چکه گۆلدۆ. – من دئییردیم کی، منه دَڲمز‌لر. تۏخانمازلار. منی درحال یاخالادېلار. بلکه ده، بیله-بیله منی تهلۆکه‌یه آتېبلار، نه بیلیم. پۏلیس‌لر پالتۏنون آستارېنې کسَن کیمی حشیش یئره سپه‌لندی.
طاریق یئنه جینگیلتیلی سَسله گۆلدۆ. لئیلا‌نېن یادېنا دۆشدۆ کی، اۏ، اوشاق‌لېقدا دا پرت‌لیڲینی گیزلَتمک اۆچۆن بئله‌جه گۆلردی. نادۆرۆست بیر عَمَلیندن، یا دا سهو بیر آددېمېندان دویدوغو پرت‌لیڲی بئله‌جه یۆنگۆل‌لَشدیرَردی.
– اۏ آخسایېر، – سالۏنمای دئدی.
– بو، منیم حاققېندا فیکیرلَشدیڲیم آدام دېر؟ – رشیدین آلنې قېرېشدې.
– اۏ، یۏل‌اۆستۆ باش چکمه‌ڲه گلمیشدی یالنېز، – مریم دئدی.
– سَندَن سۏروشمور‌لار! – رشید بارماغېنې قالدېرېب نېرچېلدادې. – سن موملا! سۏنرا لئیلایا طرف دؤنۆب:
– گؤر نه‌لر اۏلور؟ دئمک، لئیلی ایله مجنون یئنه بیر یئرده دیر‌لر.
کئچمیشده اۏلدوغو کیمی. – صیفَتی داشا دؤنمۆشدۆ إله بیل. – سن ده ایچه‌ری بوراخدېن اۏنو. بورا؟ منیم إویمه؟ اۏ دا اۏغلوم’لا بیرلیکده بورادا ایدی.
– سن منی آلداتمېسان. منه یالان دئمیسَن، – لئیلا دیش‌لرینی بیر-بیرینه سېخدې. – سن اۏ آدامې اؤرگه‌دیب اۆستۆمه گؤندَرمیشدین… بیلیردین کی، أڲر اۏنون ساغ اۏلدوغونو بیلسم، بیر دقیقه ده یانېندا قالمازدېم سَنین…
– بس سن؟ آلداتمامېسان منی؟ – رشید چېغېردې. – إله بیلیر‌سن، هئچ نه باشا دۆشمه‌میشم؟ بیلمیرَم کی، سن کیمسن؟ یا حرامی قېزېن کیمدی؟ منی آخماق یئرینه قۏیموسان، قهبه؟
طاریق دانېشدېقجا لئیلانې دَهشَت بۆرۆیۆردۆ: طاریقدن سۏنرا نؤوبه اۏنا
چاتاجاق، اۏ دانېشما‌لېدې باشېنا گلن‌لری. نه، هاچان، نییه؟ طاریق آزاجېق نَفَسینی دریب دایاناندا، لئیلا‌نېن تلاشې آرتېردې. طاریقین گؤزلری‌نین ایچینه باخماقدان قۏرخوردو – اۏنون، یَقین کی، آرتېق بیلدیک‌لرینی آچېب دئمه‌لی ایدی. اۏ، طاریقین أل‌لرینه، آرخادا قالا‌ن ایل‌لر عرضینده بیر آز دا جۏدلاشمېش، اوزانمېش قارا ساچ‌لارېنا باخېردې.
حَبسده کئچیرتدیڲی ایل‌لر حاققېندا طاریق، دئمک اۏ‌لار کی، هئچ نه دانېشمادې، بیرجه اۏنو دئدی کی، اۏرادا اوردو دیلینی اؤرگه‌نیب. لئیلا‌نېن سوال‌لارېنا دا صبیرسیز-صبیرسیز باشېنې یئلله‌ییر، جاواب‌سېز قۏیوردو. پاسلې دۏستاق‌خانا قفسی آرخاسېندا‌کې مَحبوس یاشامې، ناتمیز‌لیک، بیر-بیرینه قارشې کۏبود و آمان‌سېز داورانان دوستاق‌لار، کیف آتمېش تاوان‌لار. بونلارې تَصَوّۆر إتمک چتین دَڲیلدی. طاریق نه‌لر گؤرمۆشدۆ؟ آمان‌سېز‌لېق، حقارت، اومودسوز‌لوق.
طاریق دئدی کی، حَبس اۏلوناندان سۏنرا آنا‌سې اۏنا دَڲمه‌ڲه گلیب.
– اۆچ دفعه یانېما گلیب، آما گؤرۆشه بیلمه‌دیک. من اۏنا مکتوب یازېردېم. بیلمیردیم، اۏنلارې آلېر، یا یۏخ. هر حالدا، یازېردېم. سنه ده یازدېم.
– منه ده؟
– بیر نئچه جیلد. سَنین دۏستون رومی منیم یازدېق‌لارېما حَسَد آپاراردې،
– طاریق یئنه گۆلدۆ. قَهقَهه ایله گۆلدۆ بو دفعه. اؤز جسارَ‌تینه حئیرَت إتدیڲینی، بونا گؤره ده پرت اۏلدوغونو دیققتدن یایېندېرماق اۆچۆن.
سالۏنمای یئنه یوخارېدا قیییه چَکدی.
– دئمک، لاپ کئچمیشده اۏلدوغو کیمی، – رشید دئدی. – ایکی عاشیق. سن ده، یَقین کی، اۏنون یانېندا اۆزۆنۆ ده آچمېسان.
– هه، آچدې، – سالۏنمای دئدی. سۏنرا لئیلایا طرف دؤنۆب:
– هه، آنا، آچدېن، یۏخ؟ من ده گؤردۆم.
. . .
– اۏغلونون نه‌سه مندن خۏشو گلمیر، – لئیلا یوخارېدان قایېداندا
طاریق دئدی.
– باغېشلا، سن آللاه، – لئیلا دئدی. – أصلینده، إله دَڲیل. نه ایسه… فیکیر وئرمه، – سۏنرا تئز صؤحبَتی دَڲیشدی، چۆنکی سالۏنماییه گؤره خجالت چکیردی.
آخماق اوشاقدې، آنجاق آتاسېنې سئویر، باشقا‌لارې کیمی. طاریق ده، دۏغال کی، اۏنون اۆچۆن یاد بیر آدام ایدی.
– سنه ده مکتوب‌لار یازېردېم. جیلد-نجیلد.
– موریده نه واختدان یاشایېرسان؟
– تَخمینَن بیر ایل اۏ‌لار، – طاریق دئدی.
طاریق دانېشېردې کی، حبس‌خانا‌دا سه‌لیم آد‌لې بیر پاکیستانلې ایله دۏستلوق إدیرمیش. خۏککئیچی اۏلموشدو. اۏ، بیر دفعه حَبسده یاتمېش، ایندی ده اۏن ایل ایدی کی، یاتېردې. پالتارېنې دَڲیشمیش بیر پۏلیسی پېچاقلادېغېنا گؤره. هه، کامئرادا سه‌لیم کیمی “کیشی‌لر” وار. حیله‌گر، قدّار، بیر چۏخ‌لارې ایله ایلگی‌لری اۏلان. اۏنون ایمکان‌لارې دا چۏخدو، اۏندان تهلۆکه ده أسکیک دَڲیل. إله اۏنون واسیطه‌سی ایله اؤرگندیم کی، آنامې گۆن ووروب.
طاریق پاکیستان حبس‌خاناسېندا یئددی ایل یاتمېشدې.
– من یاخشې قورتاردېم، – طاریق دئدی. – منیم بختیم گتیر‌میشدی. دئییردیلر کی، منیم ایشیمی آپاران حاکیمین قارداشې أفغان قېزېنا إولَنیب. بلکه ده اۏ لۆطف گؤرسه‌دیب، بیلمیرَم.
طاریق حَبسدن بوراخېلاندا 2000-نجی ایلین أوّلی ایدی. سه‌لیم قارداشې‌نېن تئلئفۏن نؤمره‌سینی و عۆنوانېنې اۏنا وئردی. اۏنون قارداشې‌نېن آدې سعید ایدی.
– اۏ دئدی کی، سعیدین موریده ییرمی نؤمره‌لیک کیچیک بیر هۏتئلی، توریست‌لر اۆچۆن خودمانی بیر رئستۏرانې وار. دئدی کی، منیم آدېمدان اۏنون یانېنا گئد‌رسن.
موری إله ایلک باخېشدان طاریقین خۏشونا گلدی. اوتوبوس‌دان دۆشن کیمی قار توتموش شام آغاج‌لارې، شاختا‌لې هاوا، تاختا کۏتتئج‌لر، باجالاردان چېخان تۆستۆ…
قارشېلادې اۏنو.
سعیدین قاپې‌سېنې دؤڲنده إله بیل بۆتۆن عذاب‌لارې، بلا‌لارې رف اۏلوب گئتدی. بۆتۆن دردی-سَری کئچمیشده قالمېشدې. بۆتۆن محرومییت‌لر، بدبخت‌لیک‌لر آرخادا قالمېشدې.
– اؤز-اؤزۆمه دئدیم: بورا إله بیر یئر دیر کی، آدام ایسته‌دیڲینی ألده إده بیلَر. سعید طاریقی قاپې‌چې کیمی، دالاندار کیمی ایشه گؤتۆردۆ. اۏ، هر بیر ایشی
گؤرۆردۆ. بیرآی‌لېق سېناق سۆره‌جیندن سۏنرا اۏنا معاشې‌نېن یارې‌سېنې وئردیلر. خئیلَک پول ایدی. طاریقین دانېشېغېندان لئیلا سعیدی تَصَوّۆر إدیردی: قېیېق گؤزلۆ، قېرمېزې صیفَتلی سعید پنجره‌ده دوروب باخېر کی، طاریق اۏدونو نئجه دۏغرایېر، یۏلدان قارې نئجه تمیزله‌ییر. توتولموش سو کمرینی، سیفۏنو نئجه آچېر. تَصَوّۆر إدیردی کی، سعید ماسانېن اۆستۆنده‌کی مۆحاسیبات سند‌لرینی نئجه یۏخلا‌یېر.
طاریقین گؤزَتچی کۏماسې یئمک پیشیره‌نین داخماسې ایله یاناشې ایدی. یئمک پیشیره‌نین آدې أدیبه ایدی. یاشلې، دول بیر آرواددې. ایکی‌سی‌نین ده إوی هۏتئلین أساس بیناسېندان بیر آز آرا‌لې ایدی. هۏتئله گئدنده بادام آغاج‌لارې‌نېن یانېندان، پارکدان، پیرامیداشکیللی داش فۏنتا‌نېن یانېندان کئچیردین. یایدا بو فۏنتان بۆتۆن گۆنۆ شېرېلدایېردې. لئیلا طاریقی داخماسېندا تَصَوّۆر إتدی – یاتاغېندا اۏتوروب بایېردا‌کې یاشېل‌لېغې سئیر إ دیر.
بیر آیدان سۏنرا سعید طاریقین معاشېنې تام شکیلده وئردی. اۏنا دئدیلر کی، یئمه‌ڲی پولسوزدور. یۆن پالتۏ وئردیلر، تزه پرۏتئز آلدېلار. “بو آدامېن بو جۆر داورانېشېنې گؤرَنده گؤزۆم یاشاردې”، – طاریق دئدی. بیرآی‌لېق بۆتؤو معاشې جیبینده. طاریق شَهَره گئدیب “آلیۏنا”نې آلدې.
– اۏنون یۆنو آغ‌آپپاقدېر، – طاریق گۆلۆمسۆندۆ. – قېش سَحَرینده دوروب حَیَطه باخېرسان، قار‌دا بیرجه بورنو، بیر ده گؤز‌لری سئچیلیر.
طاریق یئنه سوسدو. یوخارېدا سالۏنمای‌نین تۏپو دووار‌لارې “آتشه توتموشدو”.
– من إله بیلیردیم سن اؤلمۆسن، – لئیلا دئدی.
– بیلیرم. دئدین بایاق.
لئیلا‌نېن سَسی قېرېلدې. بۏغازېنې آرېتلایېب اؤزۆنۆ تۏپلادې.
– بو خبری گتیرَن آدام چۏخ ویجدانلې آداما اۏخشایېردې… ایناندېم اۏنا، طاریق. کاش اینانمایایدېم. آما ایناندېم. هم ده اؤزۆمۆ إله یالقېز حیسّ إله‌دیم کی. قۏرخدوم. یۏخ’سا رشیده أره گئتمه‌ڲه راضې اۏلمازدېم. گئتمزدیم اۏنا…
– لازېم دَڲیل… – طاریق باخېش‌لارېنې یایېندېرېب یاواشدان دئدی. اۏنون سؤز‌لرینده ایتّیهام، تؤهمت-زاد حیسّ اۏلونموردو. إله بیل هئچ نه اۏلمامېشدې.
– لازېمدې، طاریق. چۆنکی داها بؤیۆک نه‌دن واردې. سن اۏنون حاققېندا هئچ نه بیلمیر‌سن هله. منسه سنه مۆطلَق دئمه‌لی‌یم.
– سن ده اۏتوروب اۏنون’لا دانېشدېن؟ – رشید سالۏنمایدن سۏروشدو.
سالۏنمای دوروخدو – بیردن یئنه نه‌سه آرتېق-أسکیک دانېشار. اوشاق یالنېز ایندی باشا دۆشمۆشدۆ کی، ایش نه‌سه باشقا جۆر دیر.
– اۏغلوم، سَندَن سۏروشورام آخې.
سالۏنمای اودقوندو. تئز-تئز اۏ یان-بو یانا باخماغا باشلادې.
– من یوخارېدا ایدیم. مریم’له اۏینایېردېم.
– بس آنان؟
سالۏنمای گۆناهکار کیمی لئیلایا باخدې. آز قالا، آغلایاجاقدې.
– سالۏنمای، هر شئی یاخشېدې، – لئیلا دئدی. – دۆزۆنۆ دئ.
– آنام آشاغېدا ایدی… اۏ کیشی ایله دانېشېردې، – اوشاق قۏرخا-قۏرخا، آز قالا، پېچېلتې ایله دئدی.
– آیدېندې. دئمک، آرواد‌لار بیرلَشیب.
گئتمک ایسته‌یَنده طاریق دئدی:
– اۏنون’لا گؤرۆشمک ایسته‌ییرم. گؤرمَک ایسته‌ییرم اۏنو.
– من سیزی گؤرۆشدۆره‌جه‌یم، – لئیلا دئدی.
– عزیزه… عزیزه… – طاریق گۆلۆمسۆندۆ، تکرار-تکرار دئییب، إله بیل سؤزۆن دادېنې یۏخلا‌یېردې. رشید قېزېن آدېنې توتاندا لئیلایا إله گلیردی کی، نه‌سه ایرگنج، یا دا وولقار بیر سؤز دئییر.
– عزیزه. گؤزَل آد دېر.
– قېز دا گؤزَل دیر. گؤرَرسَن.
– گؤز‌له‌مه‌ڲه صبریم چاتمېر.
تَخمینَن اۏن ایل کئچمیشدی اۏ واختدان. لئیلا‌نېن خیالېندا اۏن ایل أوّل دالاندا گؤرۆشدۆک‌لری، گیزلیجه اؤپۆشدۆک‌لری جانلاندې: “گؤره‌سن، ایندی طاریقین گؤزۆنه نئجه گؤرۆنۆرَم؟ یئنه اؤنجه‌کی کیمی گؤزَ‌له‌م، جاذیبه‌دارام؟ یۏخ’سا طاریق منی قۏجالمېش، دۆشکۆن بیری ظنّ إدیر؟ قۏرخاق، یازېق، بو ایل‌لر عرضینده گؤزَل‌لیڲینی ایتیرمیش، یئ’له وئرمیش بیریسی حئساب إدیر”؟ اۏن ایل. آما بیر آن‌لېغا لئیلا إله تَصَوّۆر إتدی کی، هئچ اۏن ایل کئچمه‌ییب، اۏ دا طاریقدن هئچ آیرېلمایېب. آتا-آنا‌سې دا اؤلمه‌ییب، اۏ، رشیده أره گئتمه‌ییب. بو آتېشمالار، مرمی‌لر، راکئت‌لر، طالیب‌لر، کؤتک جزا‌سې، آج‌لېق، حتتا بو اوشاق‌لار دا هئچ اۏلمایېب. بۆتۆن بونلار بیر خیالدې، غریبه بیر یۏلدو، ساده‌جه، طاریق’له بیرلیکده اۏلدوغو همین سۏنونجو گۆن’له بو آن آراسېندا‌کې بیر آرا‌لېقدې.
طاریقین اۆزۆ بیردن-بیره توتولدو، سرت‌لَشدی.
بو ایفاده لئیلایا تانېش ایدی. محض بئله بیر ایفاده ایله نئچه ایل‌لر قاباق، اۏنلار هله اوشاق ایکن طاریق پرۏتئز آیاغېنې آچمېش، خدیمین اۆستۆنه یئریمیشدی.
ایندی ده، بیر ألینی اوزادېب إحتیاط’لا لئیلا‌نېن شیشمیش دۏداغېنا تۏخاندې.
– اۏ إله‌ییب؟ – تمکین’له سۏروشدو.
طاریقین ألی دۏداغېنا تۏخاناندا لئیلا همین إحتیراصلې گۆنۆ یئنه خاطېرلادې. بۆتۆن تفصیلاتې ایله. طاریقین اۏدلو نَفَسی اۏنون بۏیون-بۏغازېنې یاندېرېر، اۏنون سینه‌سی لئیلا‌نېن دؤش‌لرینی سېخېر، أل‌لری بیر-بیرینه کیپلنیر، بدن‌لری إحتیراص’لا سارماشېب قۏووشور…
– گَرَک سنی آپارایدېم بوردان… – طاریق لاپ پېچېلتې ایله دئدی. لئیلا باخېش‌لارېنې آشاغې سالدې، هېچقېرېغېنې زۏر’لا بۏغدو.
– سن ایندی أر‌لی قادېنسان. هم ده آناسان. من ده گلمیشَم، سَنین قارشېندایام. بو ایل‌لر عرضینده نه‌لر باش وئریب… بلکه ده، گلمک لازېم دَڲیلدی. داها دۏغروسو، گلمه‌ڲیم دۆز دَڲیلدی. آما من باشقا جۆر إله‌یه بیلمه‌دیم. بو قَدَر اوزاق یۏلو دوروب گلدیم… آه، لئیلا، کاش گئتمه‌یه’یدیم سَنین یانېندان…
– بس دیر… – لئیلا هېچقېردې.
– گَرَک سَنین سؤزۆنه باخمایایدېم، اؤز دئدیڲیمی إده’یدیم؛ نه‌یین باهاسېنا اۏلور-اۏلسون. گَرَک اۏندا سنه إولَنه‌یدیم. هر شئی باشقا جۆر اۏلاجاقدې اۏندا.
– بئله دئمه، طاریق، قلبیم پارچالانېر، یاراما دوز سه‌پمه.
طاریق باشې ایله تصدیق إتدی، اۏنا دۏغرو بیر آددېم آتدې، آما اؤزۆنۆ گۆج’له ساخلادې.
– ریاکار‌لېق إتمک ایسته‌میرم. سَنین ده یاشامېنې داغېتماغا حاقّېم یۏخدو. ایسته‌ییرسَن’سه، چېخېم گئدیم بورا‌لاردان. یاخشې اۏ‌لار، چېخېم گئدیم. قایېدېب پاکیستانا گئده‌جه‌یم. بیر ده سنی هئچ واخت ناراحات إتمه‌رَم. آما دئ. دئ، قۏی چېخېم گئدیم. من…
– یۏخ! – لئیلا ایسته‌دیڲیندن ده بَرک چېغېردې. بیر ده گؤردۆ کی، طاریقین
ألیندن توتوب. تئز ده بوراخدې. – یۏخ. گئتمه، طاریق. یۏخ، یالوارېرام، قال. طاریق باشېنې یئلله‌دی.
– اۏ، گۆندۆز ساعات اۏن ایکیده ایشه گئدیر، آخشام ساعات سککیزه قَدَر ایشده اۏلور. صاباح گۆن‌اۏرتا گل. سنی عزیزه‌نین یانېنا آپاراجاغام.
– من اۏندان قۏرخمورام، سن کی بیلیر‌سن.
– بیلیرم. صاباح گۆن‌اۏرتا گل.
– بس سۏنرا؟
– سۏنرا… بیلمیرَم. گَرَک فیکیرلَشیم. بو إله بیر…
– بیلیرم، آسان دَڲیل. باشا دۆشۆرَم. بۆتۆن بونلارا گؤره منی باغېشلا.
من گۆناه‌کارام سَنین قارشېندا.
– یۏخ، إله دئمه. سن سؤز وئرمیشدین، قایېدېب گلمیسَن.
طاریقین گؤز‌لری یاشاردې.
– بیلسن، سنی گؤرمَک نه بؤیۆک سئوینجدی منیم’چۆن، لئیلا!
طاریق اوزاقلاشدې. لئیلا دوردوغو یئرده‌جه تیتره‌ییردی. اۏ، طاریقین مکتوب‌لارې حاققېندا فیکیرلَشدیکجه تیتره‌مه‌سی آرتېردې. قلبینه تأسّۆف دۏلو غۆصّه چؤکدۆ، عئینی زاماندا، اۆره‌ڲینده دَلی بیر شؤوق باش قالدېردې، بیر اومود شؤعله‌سی یاندې.
45.
مریم
من یوخارېدا ایدیم، مریم’له اۏینایېردېم، – سالۏنمای دئدی.
– بس آنان؟
– اۏ… اۏ، آشاغېدا ایدی… اۏ کیشی ایله دانېشېردې.
– آیدېندې، – رشید دئدی. – دئمک، آرواد‌لار بیرلَشیب…
اۏنون اۆزۆنۆن جیزگی‌لری یومشالدې، قېرېش‌لارې ایتدی. گؤزلرینده‌کی شۆبهه و إعتیبارسېز‌لېق دا یۏخ اۏلدو إله بیل. اۏتوردوغو یئرده دیکَلدی. بیر آن‌لېق فیکره گئتدی. نه‌یی ایسه گؤتۆر-قۏی إدیردی. سانکی کاپیتانا گمی‌سینده قیام اۏلدوغونو خبر وئرمیشدیلر، اۏ دا تعجیلی تدبیر گؤرمه‌لی ایدی.
باشېنې قالدېردې – قرار قبول إده‌نه اۏخشایېردې.
مریم آغزېنې آچېب نه‌سه دئمک ایسته‌ییردی کی، رشید اۏنا باخما‌زدان ألینی قالدېردې.
– چۏخ گئجدی، مریم. سالۏنماییه ایسه لاقئید-لاقئید:
– اۏغلان، سن یوخارې گئت، – دئدی.
سالۏنمای‌نین صیفَتینی تشویش بۆرۆدۆ. گؤز‌لری بره‌له‌ن اوشاق هیجان’لا اۏنلارېن اۆچۆنه ده باخدې. باشا دۆشدۆ کی، اۏنون آغزې‌یېرتېق‌لېغې یاخشې هئچ نه وعد إتمیر، إولرینده اۏلدوقجا جیدّی نه‌سه بیر شئی باش وئره‌جک. اۆرکک، قۏرخو دۏلموش باخېش‌لارې ایله ایلک اؤنجه مریمه، سۏنرا آناسېنا باخدې.
– تئز اۏل! – آتاسې حیرص’له چېغېردې. اۏغلونون قۏلوندان توتوب پیلله‌کن‌لره طرف ایته‌لَدی. سالۏنمای پیلله‌لره یاخېنلاشدې.
مریم’له لئیلا باخېش‌لارېنې دؤشه‌مه‌ڲه دیکه‌رَک دۏنوب-قالمېشدېلار. إله‌بیل بیر-بیرینه باخسایدې‌لار، رشیدین دئیه‌جک‌لری‌نین (و یا إده‌جک‌لری‌نین) حاقلې اۏلدوغونو قبول إده‌جکدی‌لر. رشیدین فیکرینده ایسه بونلار ایدی: “من بورادا، ایشده، منه یوخارېدان-آشاغې باخان گلمه‌‌لره قاپې آچېر، چمدان‌لارېنې داشېیېرام، منیم آرخامدا، اؤز إویمده أخلاق‌سېز‌لېق یوواسې دۆزَلدیبلر. اؤزۆ ده اۏغلومون گؤزۆ قاباغېندا”. هئچ بیری دانېشمېردې. یوخارېدان آددېم سَس‌لری گلیردی – بیری آغېر، زَهملی و مشوم، بیری ده خېرداجا، یۆنگۆل بیر تاپپېلتې. سۏنرا یوخارېدا إله بیل دانېشدېلار – سؤز‌لری آیېرد إتمک اۏلموردو، إله اۏ آندا دا سَس کسیلدی. قاپې چېرپېلدې، سۏنرا قاپېدا بورولان آچار سَسی. سۏنرا دا پیلله‌کنده تله‌سیک إنَن آیاق سَس‌لری إشیدیلدی.
رشید بیر ألی ایله آچارې جیبینده گیزلَدیر، اۏ بیری ألینده بیله‌ڲینه دۏلادېغې میس تۏققاسېنې سېخېردې. آرخاسېنجا دارتدېغې میس تۏققا پیلله‌لرده جینگیلده‌ییردی.
مریم اۏنون قاباغېنا یۆیۆردۆ، رشید اۏنو ایته‌له‌ییب کئچدی. تۏققا هاوا‌دا قؤوس جېزدې. لئیلا هئچ قېمېلدانماغا ایمکان تاپمادې. تۏققا اۏنون گیجگاهېنا دَڲدی. لئیلا ألینی آلنېنا چَکدی. قان گؤتۆرمۆشدۆ اۏنو. حئیرت’له ألینده‌کی قانا باخدې، رشیده باخدې. اینانماغې گلمیردی. آما بو یالنېز بیر آن چَکدی. گؤزلرینده‌کی حئیرَت نیفرته چئوریلدی.
رشید بیر ده تۏققاسېنې إندیردی.
بو دفعه لئیلا قۏلونو باشېنا قالخان إله‌دی، قایېشا أل آتدې کی، توتسون.
آما یۏخ! گئجیکدی. رشید قایېشې چکیب تۏققانې بیر ده إندیردی. بو دفعه لئیلا اؤزۆنۆ قۏرویا بیلدی، رشیدین لاپ یانېنا سېچرایېب ضربه‌دن یایېندې. بو، رشیدی داها دا اؤزۆندن چېخاردې. لئیلا اۏتاق بۏیو قاچېر، مریم چېغېرېردې. رشید سؤیدۆ، توللانېب اۏنون یۏلونو کَسدی. آروادېنې دووارا سېخېب تۏققا ایله دؤڲمه‌ڲه
باشلادې. لئیلا‌نېن سینه‌سینه، کۆره‌ڲینه، چیڲنینه، قۏلونا، أل‌لرینه ووروردو.
تۏققا هارا دَ‌ڲیردیسه، قان چېخېردې.
تۏققا نئچه دفعه قالخېب-إندی، مریم سایېنې ایتیردی. نه قَدَر یالواردې، خواهیش إتدی، یان-یؤوره‌سینه فېرلاندې، خئیری اۏلمادې. دیش‌لرینی قېجایان رشید غضب’له سیلّه، یومروق، تپیک‌لرینی إندیریردی. بیردن کیمین’سه دېرناق‌لارې رشیدین اۆز-گؤزۆنه سانجېلدې، اۏنون ساچ‌لارېنې یۏلدو، آلنېنې جېرماقلادې… مریم یالنېز ایندی باشا دۆشدۆ کی، بو اؤزۆ دیر. “بو منم؟ بو أل‌لر، بو بارماق‌لار منیم دیر؟” اۆزۆنده وحشی بیر سئوینج واردې مریمین.
رشید لئیلانې بوراخېب اۏنا طرف دؤندۆ. غضب گؤزۆنۆ توتموشدو. ایلک اؤنجه إله بیل اۏنو گؤرمۆردۆ. سۏنرا گؤز‌لری قېیېلدې، غضب’له دۏلدو، کارېخمېش حالدا مریمی حئیرت’له سۆزدۆ. باخېش‌لارېندا تعجّۆب، سارسېنتې واردې، آن‌لار کئچدیکجه اۆز-گؤزۆنۆ حیدَّتقارېشېق غریبه بیر ایفاده بۆرۆیۆردۆ.
مریم تۏی‌لارېنې، ایلک دفعه أری‌نین گؤزلرینی گؤردۆڲۆ آنې خاطېرلادې. جلیل ده یانېندا دایانمېشدې. گۆزگۆنۆن قاباغېندا، دوواغېن آلتېندان ایلک دفعه گله‌جَک أری‌نین گؤزلرینی گؤردۆ… لاقئید، اؤزگه بیر آدام باخېردې اۏنا گۆزگۆد‌ن. اۏ ایسه ایندی ایلتیفات، مرحمَت اوموردو اۏندان.
مرحمَت اوموردو…
گؤر نئجه آخماق اۏلوب؟ إله همین گؤزلر ایدی. قدّار، رحم‌سیز.
“نییه؟ پیس آرواد اۏلموشدو؟ – اؤز-اؤزۆندن سۏروشدو مریم، – خیانت إتمیشدی اۏنا؟ قایغې‌سېنې چکمه‌میشدی؟ اۏنا یاخشې باخمامېشدې، یا دۏست‌لارېنا سۆفره آچمامېشدې؟ وولقار داورانېردې؟ پالتارېنې یومامېشدې، یا یئمه‌ڲینی وئرمه‌میشدی؟ خسته اۏلاندا باخمامېشدې؟ نه گۆناهېن صاحابې ایدی کی، بو آدام اۏنا نیفرت إدیر، هر گۆن دؤڲۆردۆ؟ اۏنو دؤڲمکدن لَذَّت آلېردې؟
بۆتۆن گنج‌لیڲینی بو آداما حصر إتمه‌میشدی می؟
نییه بئله قدّار داورانېردې اۏنا قارشې؟”
رشید قایېشې یئره توللادې، مریمه دۏغرو گلدی.
دئمک، ایندی تۏققا‌نېن ایشینی أل‌لر گؤره‌جکدی.
آما رشید مریمه دۏغرو آددېم آتمېشدې کی، لئیلا یئردن نه ایسه گؤتۆردۆ. اۏنون ألینده اوزونونا سېنمېش ایستیکانېن ایتی، دیش-دیش پارچاسې پارېلدادې. ایستیکان رشیدین اۆزۆنه إندی. لئیلا‌نېن أل‌لری قان ایچینده ایدی، ایستیکانېن رشیدین یاناغېندا آچدېغې شېرېمدان قان فېشقېرېردې. قان بۏینونا یایېلېر، کؤینه‌ڲینده قېپ-قېرمېزې لکه‌لر سالېردې. رشید دابانې اۆسته آرخایا فېرلاندې، دیش‌لری دَهشت’له قېجانمېش، گؤز‌لری حده‌قه‌دَن چېخمېشدې. اۏنلار أل به یاخا اۏلدولار. لئیلا یېخېلدې، آرخاسېنجا أری مۆوازینَتینی ایتیریب اۏنون اۆستۆنه یېخېلدې. أل‌لری ایله لئیلا‌نېن بۏغازېندان یاپېشدې.
مریم گنه کیمی رشیدین چیڲین‌لریندن یاپېشدې، اۏنو بۆتۆن گۆجۆ ایله دارتېر، لئیلادان آرالاماق ایسته‌ییردی. سۏنرا اۏنون بارماق‌لارېنې لئیلا‌نېن بۏغازېندان آچماغا چالېشدې. اۏنلارې دیشله‌دی. آما بارماق‌لار لئیلا‌نېن بۏغا-زېنې سېخماقدا، لئیلا خېرېلداماقدا ایدی. یۏخ، اۏلمادې. بس نئیله‌مه‌لی؟ دئیه‌سن، رشید ایشینی آخېرا چاتدېرماق ایسته‌ییردی.
لئیلانې بۏغماق ایسته‌ییردی رشید. إی واه! مریمسه هئچ نه إله‌یه بیلمیردی. مریم دؤنۆب اۏتاقدان چېخدې. اۆست مرتبه‌ده سالۏنمای اۏتاغېن قاپې‌سېنې
یومروقلایېردې. مریم کۏریدۏرو کئچیب حَیَطه یۆیۆردۆ.
آنبارا گیردی، دووارا سؤیکه‌دیلمیش بئلی گؤتۆردۆ.
رشید اۏنون اۏتاغا قایېتدېغېنې حیسّ إتمه‌دی. گؤز‌لری وحشی گؤزۆ کیمی پارېلدایان رشید هله ده لئیلا‌نېن بۏغازېنې سېخېردې. لئیلا‌نېن گؤز‌لری بَرَلمیش، اۆزۆ گؤم-گؤی گؤیرمیشدی. داها مۆقاویمَت ده گؤرسَتمیردی. “اۏ، دۏغرودان دا، اۏنو اؤلدۆرمک ایسته‌ییر. اؤلدۆرمک ایسته‌ییر…”
مریم بونا یۏل وئره بیلمَزدی. یۏل وئرمه‌مه‌لی ایدی. ییرمی یئددی ایل‌لیک إولی‌لیک‌لری سۆره‌جینده مریمین ألیندن هر شئیی آلمېشدې. راضې اۏلا بیلمَزدی کی، لئیلانې دا اۏنون گۆنۆنه سالسېن.
مریم بئلی ألینده مؤحکَم-مؤحکَم سېخېب قالدېردې.
– رشید!!!
رشید باشېنې اۏنا سارې چئوریدی.
بئل رشیدین آلنېنا إندی. ضربه اۏنو لئیلادان آیېرېب بؤیرۆ اۆسته یېخدې.
رشید ألینی آلنېنا چَکدی. ایلک اؤنجه ألینده‌کی قانا، سۏنرا مریمه باخدې. اۆزۆنده اؤنجه‌کی غضب ایفاده‌سی یۏخ ایدی داها. مریمین بئینیندن ایلدېرېم سۆرعتی ایله کئچدی کی، یَقین، بو ضربه بعضی شئی‌لری رشیدین بئینینه یئریتدی. ویجدانې اۏیاندې، باشا دۆشدۆ بعضی شئی‌لری. بلکه رشید ده مریمین اۆزۆنده نه‌سه گؤردۆ، نه‌سه اۏخودو؟ قارشېسېندا کئچیلمز، جانلې بیر سدّ گؤردۆ؟ هر شئیدن ایمتیناع إتمه‌ڲین، بو قَدَر قوربان‌لار وئرمه‌ڲین بیر سۏنو اۏلمازمې؟ بو قَدَر آرام‌سېز حقارتین، گۆذَشتین، زۏرا، رذیللییه دؤزمه‌ڲین، ایتّیهام و کینایه‌‌لره هَدَف اۏلماغېن سۏنو اۏلمازمې؟ بلکه بونلارې اۏخودو مریمین اۆزۆند‌ن رشید؟ گؤزلرینده‌کی مۆلاییم ایفاده بلکه بونلاردان خبر وئریردی؟ یۏخ’سا تأسّۆف‌لَنیردی؟
آما یۏخ، رشیدین اۆست دۏداغې ایستئهزا ایله بۆزۆشدۆ. گؤزلرینده‌کی قدّار ایفاده آیرې شئی دئییردی. مریم باشا دۆشدۆ کی، بو ایشی باشا چاتدېرماسا، هئچ واخت اؤزۆنۆ باغېشلایا بیلمَز. “ایندی آیاغا دورسا، گئدیب سالۏنمای‌نین اۏتاغېندا گیزلَتدیڲی پیستۏلئتی گؤتۆرَر، اۏنو اؤلدۆرَر. تکجه اۏنومو؟ اۏ، لئیلانې دا اؤلدۆرَر” – بئله فیکیرلَشیردی مریم.
آما رشیدین گؤزلرینده اۏنلارېن ایکی‌سی‌نین ده اؤلۆم حؤکمۆنۆ اۏخودو. مریم ألینده‌کی بئلی باجاردېغې قَدَر یوخارې قالدېردې. بئلین سیوری آغزېنې باشې اۆسته گؤرَنده فیکیرلَشدی کی، یاشامېندا ایلک دفعه دیر کی، اؤزۆ قرار وئریر.
وار گۆجۆ ایله بئلی رشیدین باشېنا إندیردی. بو، هم ده بۆتۆن بدبخت‌لیک‌لرینه إندیردیڲی ضربه ایدی.
46.
لئیلا
لئیلا اۆزه‌رینه أڲیلمیش صیفَتی، قېجېردېلمېش دیش‌لری، بَرَلمیش گؤز‌لری گؤرۆر، مریمین ده هارادا’سا بورادا، آرخادا اۏلدوغونو گۆج’له فهم إدیردی. اۏندان
یانا تاوانې گؤرۆردۆ. تاوانېن سوواغېندا پالتارا داغېلمېش مۆرَکَّبه‌ۏخشار نم و رۆطوبت لکه‌لری، لاقئید تَبَسّۆمه، یا دا ایستئهزا ایله أڲیلمیش آغېزا اۏخشار أڲری-اۆیرۆ چات ایزلری گؤرۆردۆ. لئیلا اوزون بیر آغاجا أسگی دۏلایېب، نئچه دفعه بو تۏرلا‌رې سیلمیشدی. اۆچ دفعه مریم’له بیرلیکده تاوانداکې چاتې دۏلدوروب آغارتمېشدېلار. ایندی همین چات ایستئهزالې تَبَسّۆمه دؤنۆب تاواندان اۏنا باخېر، گئتدیکجه اوزاقلاشېردې. إله بیل تاوان دا قالخېر، گئری چکیلیر، اوزاقلاشېردې اۏندان. اۏ کی لاپ کیچیلدی، کیچیلیب پُست مارکاسې بۏیدا اۏلدو. آز قالا، گؤرۆنمز اۏلدو، قاران‌لېق قۏینوندا بیر نؤقطه‌یه دؤندۆ. بو قاران‌لېقدا رشیدین اۆزۆ گۆنَش لکه‌سی کیمی گؤرۆنۆردۆ.
اوزاقلاشېب کیچیجیک پُست مارکاسېنا دؤنن تاوان یئنه ایشېق’لاندې، داها پارلاق اۏلدو، بؤیۆدۆ، هر طرفه یایېلدې، یاخېنلاشېب یئنه تاوان شکلینی آلدې. یئنه پارچالانېب چیلیک‌لَنیر، اوزاقلاشېردې، ایشېغېن هند‌سی فۏرما‌لارې کیمی، ایشېلداقوش‌لارېن پارېلتې‌سې کیمی ذرّه-ذرّه گؤرۆنۆر، سۏن، یایېلېردې. بو ذرّه‌‌لر لئیلا‌نېن اۆستۆنه سۏن، سۏنرا أریییر، یۏخ اۏلور، قاران‌لېقدا سؤنۆر، سؤنۆردۆ…
قولاغېنا سَس‌لر گلیر، اوشاق‌لارې یان-یؤوره‌سینده فېرلانېردې. عزیزه‌نین اۆزۆنده‌کی تلاش، هَیَجان آیدېن سئزیلیر، سالۏنمای قۏرخو ایچینده آتاسېنا ماراق’لا باخېردې.
لئیلا‌نېن بئینی سۆرعت’له ایشله‌ییر. دئمک، بئله. بو دا سۏنوجو. نه کَدَر‌لی سۏندو…
آما سۏنرا قاران‌لېق أریمه‌ڲه باشلادې. پرده-پرده قالخدې، داغېلدې. لئیلا إله بیل آیاغا قالخېردې. یۏخ’سا اۏنو قالدېرېردې‌لار – بیلمیردی. تاوان اؤز یئرینه قایېتدې. یئنه بؤیۆدۆ، اؤنجه‌کی تاوان اۏلدو. چاتلار دا آیدېن گؤرۆنمه‌ڲه باشلادې. لال تَبَسّۆم کیمی.
کیمسه لئیلانې سیلکه‌لَییردی.
– یاخشېسان؟ اؤزۆنه گلدین؟ – تلاشلې بیر سَس إشیدیلدی. اۆز-گؤزۆ جېرماق’لانمېش مریمین صیفَتی اۏنون اۆزه‌رینه أڲیلدی.
لئیلا نفس آلماغا چالېشدې. بۏغازې یاندې. “بیر ده نفس آل، قېز! بیر ده”. بو دفعه بۏغازې لاپ چۏخ یاندې، گؤینه‌دی. سینه‌سی ده آغرې وئردی. لئیلا اؤسکۆرۆر، خېرېلتې ایله نفس آلېردې. آما نفس آلېردې. سلامت قولاغېندا نه‌سه اوغولتولو سَس واردې.
هوشو اؤزۆنه قایېداندا قالخېب اۏتوردو. ایلک گؤردۆڲۆ رشید اۏلدو. اۏ، آرخا‌سې اۆسته اوزانمېشدې، گؤڲه باخېردې. آغزې با‌لېق آغزې کیمی بیر آز آچېقدې. آغزېندان هاوا قابارجېق‌لارې ایله بیرلیکده بیر-ایکی داملا آچېق-قېرمېزې مایئع آخېب چنه‌سینه دۏغرو آخېردې. شالوارې ایسلانمېشدې. سۏنرا رشیدین آلنېنا باخدې.
سۏنرا بئلی گؤردۆ.
اینیلده‌دی. سینه‌سیندن بیر “آه!” قۏپدو. تیترک بیر سَسله، زۏر’لا آه چَکدی.
– آه، مریم!
أل‌لرینی بیر-بیرینه داراقلایاراق دوروب گزیندی، یئنه اینیلده‌دی. مریم دؤشه‌مه‌ده، رشیدین یانېندا اۏتورموش، أل‌لری دیزلری‌نین اۆستۆنده ایدی. ساکیت و حرکت‌سیزدی. خئیلَک دینیب-دانېشمادې.
لئیلا‌نېن آغزې قوپ-قورو ایدی، تیتره‌ییر، قېرېق-قېرېق نه‌سه دئییردی، اؤلۆیه، اۏنون یارې‌آچېق آغزېنا، دۏنوق گؤزلرینه، بۏیون-بۏغازېندا لاختالانان قانا باخماماغا چالېشېردې.
بایېردا هاوا قارالېر، کؤلگه‌لر اوزانېردې. آلا-قاران‌لېقدا مریمین اۆزۆ قۏجالمېش گؤرۆنۆردۆ. آما نه قۏرخو، نه هَیَجان یۏخ ایدی اۆزۆنده. ساکیت و لاقئید ایدی، اؤزۆنه قاپېلمېشدې، آغېر دۆشۆنجه‌لردن چنه‌سینه قۏنان میلچه‌ڲی بئله حیسّ إتمیردی. آلت دۏداغېنې ایره‌لی اوزادېب فیکیرلَشیردی – فیکیر‌لی اۏلاندا هر زامان بئله إدیردی.
– گل اۏتور، لئیلاجان، – اۏ، نهایت، دیللَندی. لئیلا اۏتوردو.
– بیز اۏنو حَیَطه چېخارتما‌لېیېق، سالۏنمای اۏنو گؤرمه‌ملیدی.
مریم رشیدین جیبیندن یاتاق اۏتاغې‌نېن آچارېنې گؤتۆردۆ. اؤلۆنۆ بیر ملَفه‌یه بۆکدۆ‌لر. لئیلا مئییتین آیاغېندان، دیزلری‌نین آلتېندان، مریم ده قۏل‌لارېندان توتدو. آما قالدېرماق اۏلموردو، اۏ چۏخ آغېر ایدی. اۏنلار مئییتی قاپېیا طرف سۆرۆمیه باشلادېلار. رشیدین آیاغې قاپې‌نېن چرچیوه‌سینه ایلیشیب
کنارا قاتلاندې. مئییتی قایتارېب یئنی‌دن گؤتۆردۆلر. بو زامان یوخارېدا نه‌سه گۆپپۆلتۆ ایله یئره یېخېلدې. لئیلا‌نېن آیاق‌لارې أڲیلدی، اۏ، رشیدی ألیندن بوراخېب یئره چؤکدۆ. آغلایېر، تیتره‌ییردی. مریم اۏنون یانېنا گلدی، أل‌لرینی اۏمبا‌لارېنا قۏیوب دئدی:
– اؤزۆنۆ أله آل، نه اۏلوب، اۏلوب، هئچ نه‌یی قایتارا بیلمَز‌سن.
بیر آزدان لئیلا آیاغا دوردو، گؤزلرینی سیلدی. اۏنلار رشیدی حَیَطه چېخاردېلار. آنبارا آپارېب رشیدین دزگاه ماساسې‌نېن) آرخاسېندا قۏیدولار. ماسانېن اۆستۆنده میشار، مېخ‌لار، تیشه، چکیج، گیرده بیر آغاج پارچاسې واردې. رشید اۏندان سالۏنماییه نه‌سه بیر اۏیونجاق دۆزَلتمک ایسته‌ییردی. آما…
سۏنرا إوه قایېتدېلار. مریم أل‌لرینی یودو، ساچ‌لارېنا أل گزدیردی، دریندن کؤکس اؤتۆرۆب دئدی:
– ایندی گل یارا‌لارېنا باخاق، لئیلاجان. بَدَنین قارا-قانچېر اۏلوب…
مریم دئدی کی، اۏنا واخت لازېم دېر، گؤتۆر-قۏی إتسین، گؤرسۆن نه إتمک لازېم دېر.
– بیر چېخېش یۏلو اۏلمالې دېر، – دئدی. – من اۏنو تاپمالې‌یام.
– گئد‌ک بوردان، قاچاق. بیز داها بوردا قالا بیلمه‌ریک، – لئیلا‌نېن سَسی تیتره‌دی. قفیلدن رشیدین آلنېنې یاران بئلین سَسینی خاطېرلادې. “اۏ سَسی إشیدیبمیش”. و أڲیلدی، قوسماغې گلدی.
مریم صبیر’له گؤزله‌دی کی، لئیلا قورتارسېن، اؤزۆنه گلسین. سۏنرا لئیلا‌نېن باشېنې دیزینه آلېب ساچېنې سېغاللادې، دئدی کی، ناراحات اۏلماسېن، هر شئی یاخشې اۏ‌لار.
– بیز گئده‌جه‌ییک، عزیزیم، گئده‌جه‌ییک. هامېمېز گئده‌جه‌ییک، بیر یئرده – سن، من، اوشاق‌لار، طاریق. بو ظالېم شَهَردن، بو اؤلکه‌دن گئده‌جه‌ییک. چۏخ-چۏخ اوزاق‌لارا گئده‌جه‌ییک، اۏرادا هئچ کیم بیزی تاپا بیلمَز. شَهَر یانېندا، یا دا اوزاق بیر کندده اؤزۆمۆزه إو تاپارېق، اۏرادا بوگۆنکۆ یاشامېمېزې نیفرت’له خاطېرلایارېق. هم ده کۏللو-آغاجلې بیر یئرده. قۏی اۏرادا دار-دۏلانباج جېغېرلار اۏلسون، چمن‌لیک’له‌ره یاخېن بیر یئرده. هۆندۆر اۏت‌لار آراسېندا اوشاق‌لار اۏینایار، جېغېر’لا ماوی گؤلده چیممه‌ڲه گئد‌ر‌لر، اۏ یئرده کی، قمیش‌لر بیتیر، سویون اۆزۆنده فۏرئل توتماق اۏلور. اۏرادا بیزیم اؤز قۏیون‌لا‌رېمېز، اؤز تۏیوق‌لارېمېز اۏ‌لار. بیز سنین’له چؤرک پیشیرریک، اوشاق‌لارا اۏخوماق اؤرگه‌دریک. اۏرادا یئنی یاشاما باشلایارېق، قۏی بوگۆنکۆ یاشامېمېز، گۆناه‌لارېمېز کئچمیشده قالسېن. چکدیڲیمیز عذاب‌لارېن آغرې‌سې جانېمېزدان چېخاجاق. بیزه هئچ کیم لازېم اۏلمایاجاق. ساکیت و خۏشبخت بیر یاشام یاشایارېق. لاییق اۏلدوغوموز خۏشبخت بیر یاشام. ساده بیر یاشام.
لئیلا گؤزلرینی یوموب گؤڲۆلسۆز-گؤڲۆلسۆز مېزېلداندې.
اۏ بیلیردی کی، بو، چتین‌لیک‌لر’له دۏلو، آما گؤزَل بیر یاشام اۏلاجاق، بو چتین‌لیک‌لرین عؤهده‌سیندن گلیب اؤز یاشام‌لارې ایله فخر إده‌جکلر، اؤز عائله أملاک‌لارې، هر شئی‌لری بۏل اۏلاجاق. مریمین حلیم سَسیندن قلبی ریقَّته گلدی، تسکین‌لیک تاپدې. “بیر چېخېش یۏلو اۏلمالې دېر”، – مریم دئییردی. سَحَر مریم نه إتمک لازېم اۏلدوغونو دئیه‌جَک، چېخېش یۏلو تاپاجاق. بلکه ده صاباح بو واخت اۏنلار یۏلدا اۏلاجاقلار، یئنی بیر یاشاما آپاران یۏلدا. ایمکان‌لار’لا، سئوینج’له، فرح’له دۏلو بیر گۆذران گؤزله‌ییر اۏنلارې. نه یاخشې کی،
مریم وار، هر شئیی دۆزۆب-قۏشور، اۏنون دا یئرینه فیکیرلَشیر. اۏ ایسه کارېخېب قالېب، بئینینده فیکیر‌لری قارېشېب. آما مریم دئییر’سه، دئمک، هر شئی یاخشې اۏلاجاق.
مریم آیاغا دوردو.
– گئت، گؤر اۏغلون نئیله‌ییر، – دئدی. اۏنون اۆزۆنده لئیلا‌نېن هئچ واخت گؤرمه‌دیڲی بیر سارسېنتې ایفاده‌سی دۏنوب-قالمېشدې.
سالۏنمای قاران‌لېقدا یاتاغې‌نېن رشید یاتان طرفینده بۆزۆشمۆشدۆ. لئیلا یاواشجا پتونو قالدېرېب اۏغلونون یانېندا اوزاندې، پتونو اۆست‌لرینه چَکدی.
– یاتېرسان؟
سالۏنمای اۆزۆنۆ آناسېنا طرف دؤندرمه‌دن:
– یاتا بیلمیرَم، – دئدی. – نئجه یاتېم؟ آخې آتام هله گلمه‌ییب،
“بابالو” دوعاسېنې اۏخومامېشېق.
– گل بو گۆن منیم’له دوعا إدَک.
– سن آتام کیمی باجارمېرسان.
اۏغلونون چیڲنینه یاواشجا تۏخانېب بۏینوندان اؤپدۆ.
– چالېشارام دا.
– بس آتام هاردا دېر؟
– اۏ گئتدی، – لئیلا‌نېن بۏغازې یئنه توتولدو.
بو، لئیلا‌نېن دئدیڲی بیرینجی و أن دَهشَتلی یالان ایدی. بو یالانې هله چۏخ دئیه‌جَکدی لئیلا. کَدَر و عذاب’لا خاطېرلادې کی، سالۏنمای هله نه قَدَر آلداتمالېدېر؟ سالۏنمای آتاسې‌نېن ایشدن گلمه‌ڲینی نئجه گؤزله‌ییردی؟ نئجه فرح’له اۏنون قاباغېنا قاچېردې؟ رشید اۏنو نئجه قوجاغېنا گؤتۆرۆر، هاوا‌دا فېرلادېر، اۏینادېردې؟ سالۏنمای ایله آتاسې نئجه گۆلۆردۆ؟ سۏنرا ایکی‌سی ده قَهقَهه چکیب گۆلۆردۆلر – سالۏنمای‌نین باشې هرلَندیییندن سرخۏش کیمی فېرلانېر، یېخېلېردې. اۏنلارېن سَس-کۆی’له اۏیناماق‌لارې، گۆلۆش‌لری، اؤز‌لرینه بَللی اۏلان آتا-اۏغول بیج‌لیک‌لری…
خجالت و درددن اۆره‌ڲی سېخېلدې.
– هارا گئدیب اۏ؟
– بیلمیرَم، قوزوم.
– نه واخت گله‌جَک؟ گلنده منه هديه گتیره‌جک؟
لئیلا سالۏنمای ایله بیرلیکده دوعا إتدی. ییرمی بیر دفعه “بسم‌الله‌یر-رَحمانیر-رحیم” دئدیلر – یئددی بارماق، هر بارماقدا اۆچ بوغوم. سالۏنمای اۏووج‌لارېنې قۏشالاشدېرېب اۆزۆنه توتدو، اۏنلارېن ایچینه اۆفۆردۆ، سۏنرا أل‌لری‌نین آرخاسېنې آلنې برابرینده قالدېرېب کیمی ایسه قۏوورموش کیمی پېچېلتې ایله دئدی:
– بابالو، چېخ گئت، سالۏنمای‌نین یانېنا گلمه، اۏنون سننن ایشی یۏخ دېر. بابالو، چېخ گئت.
سۏنرا هر بیری اۆچ دفعه “آللاه‌و-أکبر” دئدی. گئجه‌دن خئیلَک کئچمیش یوخولو لئیلانې سالۏنمای‌نین نازیک سَسی اۏیاتدې.
– آتام منه گؤره گئتدی؟ سنین’له اۏ کیشی حاققېندا دئدیک‌لریمه گؤره گئتدی؟
لئیلا دَهشَت ایچینده اۏغلونو باغرېنا باسدې. اۏنو ایناندېرماغا چالېشدې.
– یۏخ، اۏغلوم، بونون سنه دَخلی یۏخ دېر. سالۏنمای، بورادا سَنین گۆناهېن یۏخ دېر.
آما سالۏنماینی یوخو آپارمېشدې، فېسېلدایېردې.
لئیلا گئجه یاتماغا گئدنده بئینی ایشله‌میردی، دومان چؤکمۆشدۆ فیکیر‌لرینه إله بیل، هئچ فیکیرلَشه بیلمیردی. سَحَر مۆزَیَّنین آذان سَسینه اۏیاناندا بَللی اۏلدو کی، دومانلې دۆشۆنجه‌لرینه بیر آیدېن‌لېق گلیب.
یوخودان اۏیانېب بیر خئیلَک اۏغلونون یاتماغېنا باخدې. سالۏنمای یومروغونو چنه‌سی‌نین آلتېنا قۏیوب یاتمېشدې. لئیلا‌نېن فیکریندن کئچدی کی، یَقین، مریم گئجه اۏنلارېن اۏتاغېنا گلیب، اۏنلارا باخېب، بئینینده پلان‌لار قوروب.
یاتاقدان بیرتَهَر دوردو. آما آیاق اۆسته دایانا بیلمیردی. هر یئری آغرېیېردې. بۏینو، چیڲین‌لری، کۆره‌ڲی، قۏل‌لارې، اۏمبا‌لارې رشیدین تۏققاسې ایله کسیک-کسیک، قارا-قانچېر اۏلموشدو. آغرې‌لاردان اۆز-گؤزۆ بۆزۆشدۆ، اۏتاقدان چېخدې.
مریمین اۏتاغېندا صۆبح چاغې‌نېن توتقون-بۏزومتول ایشېغې واردې. بو واخت خۏروزلار بانلایېر، اۏت‌لارا شئح دۆشۆر. مریم بیر بوجاقدا، ناماز خالچاسېنېن اۆستۆنده اۆزۆ پنجره‌یه اۏتورموشدو. لئیلا چتین‌لیک’له اۏنون یانېندا یانېنې یئره قۏیدو.
– سن إله ایندیجه عزیزه‌نین دالېنجا گئتمه‌لی‌سن، – مریم دئدی.
– بیلیرم، نه إتمک ایسته‌ییرسَن.
– پییادا گئتمه، اوتوبوس’لا گئت. جماعته قارېش. تاکسیده داها چۏخ دیققتی جلب إدرسن. تک گئتسن، حؤکمن ساخلایاجاقلار.
– دۆنَن آخشام منه دئدیک‌لرین… إله-بئله دئییردین… منه تَسَلّی وئرمک اۆچۆن؟
لئیلا سؤزۆنۆ قورتارا بیلمه‌دی. آغاج‌لار، ماوی گؤل، بَلیرسیز کند…
یۏخ’سا ایللۆزییا دېر؟ اوشاغې ساکیت‌لَشدیرمک اۆچۆن دَڲیلمیش شیرین یالان‌لار…
– من جیدّی دئییردیم، – مریم دئدی. – سن خۏشبخت اۏلاجاقسان، لئیلاجان.
– سن‌سیز من هئچ نه ایسته‌میرم، – لئیلا، آز قالا، خېرېلدادې.
مریم کَدَر’له گۆلۆمسۆندۆ.
– قۏی هر شئی سن دئیَن کیمی اۏلسون، مریم. هامېمېز بیر یئرده گئد‌ک. سن، من، اوشاق‌لار. طاریقین پاکیستاندا یئری وار. بیر سۆرَج اۏرادا گیزلَنه بیله‌ریک، سۏنرا هر شئی یۏلونا دۆشَر…
– بو، مۆمکۆن دَڲیل، – مریم، باشې چېخمایان اوشاغېنې چۏخ ایسته‌یَن آنا-آتا کیمی یاواش-یاواش دئدی.
– بیز بیر-بیریمیزین قئیدینه قالا‌رېق، – لئیلا، آز قالا، بۏغولا-بۏغولا دئدی. گؤز‌لری یاشاردې. – سن دئیَن کیمی. آما یۏخ. ایندی من سَنین قئیدینه قالا‌جاغام.
– آه، لئیلا جان!
لئیلا قېرېق-قېرېق دانېشېر، مریمی آرخایېنلاشدېرېر، وعد وئریردی.
– بۆتۆن تمیز‌لیک ایش‌لرینی اؤزۆم إده‌جه‌ڲم. پیشیر-دۆشۆر ایش‌لرینی من گؤره‌جه‌ڲم. سن هئچ نه إتمه‌یه‌جک‌سن. دینجَله‌جکسن، یاتاجاقسان، حَیَط-باجا ایله مشغول اۏلاجاقسان. نه دئسن، من یئرینه یئتیره‌جه‌ڲَم. بیزی آتما، مریم.
عزیزه‌نین اۆره‌ڲینی سېندېرما.
– بیر پارچا اۏغورلوق چؤرک اۆستۆنده جماعتین ألینی کسیر‌لر، – مریم دئدی. – أڲر اؤلدۆرۆلمۆش أر، یۏخا چېخمېش ایکی قادېن حاققېندا بیلسه‌لر، بیلیرسن‌می، بیزه نه إدَرلر؟
– هئچ کیم خبر توتماز، – لئیلا دریندن نفس آلدې. – هئچ کیم بیزی تاپا بیلمَز.
– تاپاجاق‌لار. گئج-تئز. اۏنلار آختارماغې باجارېر‌لار، – لئیلادان فرقلی اۏلاراق مریم إحتیاطلې ایدی، اینام’لا، مَنطیق’له دانېشېردې.
– نه اۏ‌لار، مریم… یالوارېرام، خواهیش إدیرم.
– بیزی تاپسا‌لار، هامېمېزې مۆقصّیر حئساب إده‌جکلر. سنی ده، طاریقی ده. من سیزین تعقیب اۏلونماغېنېزا راضې اۏلا بیلمه‌رَم. سیزی توتسا‌لار، اوشاق‌لارېنېز نئجه اۏلاجاق؟
لئیلا‌نېن گؤز‌لری حیرص’له، آجېق’لا دۏلدو.
– کیم باخاجاق اۏندا اوشاق‌لارا؟ طالیب‌لر؟ سن آخې آناسان، لئیلاجان. آنا کیمی فیکیرلَش بیر.
– باجارمېرام.
– باجارمالېسان.
– بو، عدالتلی دَڲیل، – لئیلا خېرېلدادې. گؤزلرینده یاش گیله‌له‌ندی.
– آما بئله دیر. بورا گل. گل، بوردا اوزان.
لئیلا مریمه طرف سۆرۆندۆ، باشېنې یئنه اۏنون دیزلری اۆسته قۏیدو. نئچه واختدې اۏنلار بیر یئرده دیر‌لر، بیر-بیری‌نین ساچېنې دارایېر، هؤرۆک‌لرینی هؤرۆرلر. مریم اۏنون عادی شئی‌لر حاققېندا دانېشدېغې جفنگییّاتې نئجه صبیر’له، دیققت’له دینله‌ییردی. بو، دئمک اۏ‌لار کی، اۏنون اۆچۆن بؤیۆک شرف ایدی.
– بو عدالتلی دیر، – مریم دئدی. – من أریمیزی اؤلدۆرمۆشَم. من سَنین اۏغلونون آتاسېنې اؤلدۆرمۆشَم. منیم سیزین’له قاچماغېم دۆز دَڲیل. من باجارمارام. حتتا بیزی هئچ واخت توتماسا‌لار بئله، من راضې اۏلا بیلمه‌رَم. – اۏنون دۏداق‌لارې أسدی. – سَنین اۏغلونون کَدَری منی هئچ واخت ساکیت قۏیماز. من اۏنون گؤزلرینه نئجه باخاجاغام؟ من اۏنون گؤزلرینه باخماغا نئجه جۆرأت إده بیله‌رَم؟
مریم لئیلایا یۏغون بیر هؤرۆک هؤردۆ.
– من بوردا قالېرام. باشقا بیر ایسته‌ڲیم ده یۏخدو. اوشاق واختې نه آرزېلایېردېمسا، سن اۏنو منه وئردین. سنین’له، سَنین اوشاق‌لارېن’لا من نه قَدَر خۏشبخت ایدیم! باخ بئله، لئیلاجان. آما کَدَر’له‌نمه.
لئیلا مریمین دئدیک‌لری قارشېسېندا هئچ نه دئیه بیلمیردی. اۏ، اوشاق ایسته‌ڲی ایله، عیناد’لا إله هئی فیکیرلَشیردی کی، بس اۏنلارېن مئیوه آغاج‌لارې اۏلاجاقدې، تۏیوق، قۏیون ساخلایاجاقدې‌لار. اۏنلار نئجه اۏلسون؟ بس اۏنلارېن کؤچۆب گئده‌جه‌ڲی اۏ بَلیرسیز کند، شَهَر هاردا قالدې؟ بس فۏرئل’له دۏلو گؤل؟ چمن‌لیک’له‌ر؟
بونلارې دئییب آغلایېردې لئیلا. آما سۏندا، سؤزلر قورتارېب یئرینی گؤز یاش‌لارېنا وئرَندن سۏنرا لئیلا بؤیۆک‌لرین مَنطیقی قارشېسېندا تسلیم اۏلان اوشاق کیمی آغلایېب-سېتقایېب ساکیت‌لَشدی، اۏنون مئهرینی، حرارَتینی دویماق اۆچۆن سۏن دفعه مریمین دیز‌لرینه سېغېندې.
بیر آز کئچمیش مریم سالۏنماییه یئمه‌ڲه بیر پارچا چؤرک، بیر نئچه أنجیر قوروسو وئردی. عزیزه اۆچۆن ده بیر نئچه أنجیر قوروسو و حئیوان‌لار شکلینده پیشیریلمیش بیر-ایکی بیسکوئیت بۆکۆب لئیلایا وئردی.
– منیم عَوَضیمه ده عزیزه‌نی اؤپرسن، – دئدی. – دئ کی، اۏ منیم گؤزلریمین نورودور، قلبیمین سولطانې دېر. چۏخ خواهیش إدیرم.
لئیلا دینمز-سؤیله‌مز: “یاخشې!” – دئیه باشېنې یئلله‌دی.
– دئدیڲیم کیمی، اوتوبوس’لا گئت. باشېنې دا آشاغې سال.
– من سنی نه واخت گؤره‌جه‌ڲم، مریم؟ من حؤکمن شاهید‌لیک إده‌جه‌ڲم. بونون نئجه باش وئردیڲینی سؤیله‌یه‌جه‌ڲم. دئیه‌جه‌ڲَم کی، بو، سَنین گۆناهېن دَڲیلدی. چۆنکی سَنین باشقا یۏلون یۏخ ایدی. باشا دۆشه‌جکلر. یۏخ، مریم؟ اۏنلار باشا دۆشه‌جکلر.
مریم حلیم باخېش‌لارېنې اۏنا دیکدی. سۏنرا چؤمبه‌لیب سالۏنماینی قوجاقلادې. اوشاغېن أڲنینده خاکی رنگلی مایکا، نیمداش یاشېل شالوار و رشیدین
میندایدن آلدېغې کؤهنه کۏوبۏی چکمه‌لری واردې. تزه تۏپونو ألینده توتموشدو. مریم سالۏنمای‌نین یاناغېندان اؤپدۆ.
– اؤزۆنۆ یاخشې آپار، گۆجلۆ بیر اۏغلان اۏل، – دئدی. – آنانې اینجیتمه. – أل‌لری ایله اۆزۆنۆ توتدو. بیر آز گئری چکیلدی. – منی باغېشلا، سالۏنمایجان. منه اینان، هر شئی اۆچۆن منی باغېشلا.
لئیلا اۏغلونون ألیندن توتدو، اۏنلار کۆچه ایله اۆزۆآشاغې إندیلر. دؤنگه‌نی بورولاندا لئیلا دؤنۆب آرخایا باخدې. مریم حَیَط قاپې‌سېندا دایانمېشدې. اۏ، باشېنا آغ یای‌لېق اؤرتمۆشدۆ، اۏرتاسېندان دۆڲمه‌لنن تۆند-گؤڲ کۏفتا، آغ شالوار گئیمیشدی. اؤرپه‌ڲی‌نین آلتېندان چېخان بیر چنگه آغ تۆک آلنېنا تؤکۆلمۆشدۆ. سَحَر گۆنَشی‌نین شۆعاع‌لارې اۆزۆنده، چیڲین‌لرینده ایشارېردې.
اۏنلار دؤنگه‌نی بورولدو‌لار. لئیلا مریمی بیر ده هئچ واخت گؤرمه‌دی. 47.
مریم
إله بیل یئنه کۏلبایا – اؤز پالچېق داخماسېنا قایېتمېشدې. چۏخ-چۏخ ایل‌لردن سۏنرا.
ویلایت قادېن حبس‌خاناسې شر-إ-ناودا، تۏیوق بازارې کۆچه‌سینین یاخېن‌لېغېندا یئرلَشیردی. کوادراتشکیللی، یؤندم‌سیز بیناسې، أساسن، کیشی‌لرین اۏلدوغو حبس‌خانا کۏرپوس‌لارې ایله إحاطه اۏلونموشدو. قادېن دوستاق‌لارې کیشی‌لردن آسما قېفېل‌لې بیر قاپې آیېرېردې. حبس‌خانا‌دا جمعی بئش کامئرا واردې. مۏبلسیز، چیرکلی اۏتاق‌لاردې، دووار‌لارې چات-چات اۏلموشدو، کیچیک پنجره‌لری ایچه‌ری حَیَطه باخېردې. شۆشه‌سیز پنجره‌لره بارماق‌لېق‌لار وورولموشدو. کامئرا‌لارېن قاپې‌لارې ایسه تای با تای آجېق ایدی، قادېن‌لار نه واخت ایسته‌ییردی، حَیَطه چېخېردې.
پنجره‌لرده پرده ده یۏخ ایدی. قادېن‌لار شیکایت‌لَنیردی کی، طالیب گؤزَتچی‌لری پنجره‌لر آلتېندا یېغېشېر، سیقار چکیر، حریص‌لیک’له کامئرا‌لارا باخېر، ایریشیر، سؤز آتېر‌لار. بونا گؤره ده، قادېن‌لارېن چۏخو بورکا گئییر، یالنېز گۆن باتاندا، أساس دروازا باغلاناندان و گؤزَتچی‌لر پۏست‌لارېنا گئدندن سۏنرا اۏنو آچېردېلار.
گئجه‌لر مریمین بئش قادېن و دؤرد اوشاق’لا بیرلیکده اۏلدوغو کامئرا قاران‌لېق اۏلوردو. إلئکتریک جریانې اۏلاندا اۏنلار ناخما آد‌لې بسته‌بۏی، یاستېدؤش، قارا قېورېم‌ساچ مَحبوس یۏلداش‌لارېنې یوخارې قالدېرېر، اۏ دا تاواندان کئچیب گئدن آچېق مفتیل‌لری یالېن أل’له إلئکتریک لامپاسېنا قۏشوردو.
توالئت‌لر دۏلاب بۏیدا. سئمئنت دؤشه‌مه‌ده بالاجا، کوادراتشکیللی بیر دلیک آچېبلار، کانالیزاسییا یۏخ، هر یاندا نجیس، میلچک دۏلو عۆفونت اییی.
حبس‌خانا‌نېن دؤردکۆنج حَیَطی‌نین اۏرتاسېندا سو قویوسو واردې. قویونون سویو هر زامان اییلَنمیش اۏلوردو. حَیَطده آسېلمېش ایپ‌لرده آغلار، جۏراب‌لار، اوشاق أسگی‌لری قورودولوردو. إله بوراداجا مَحبوس‌لار اۏنلارا گتیریلن دۆڲۆنۆ پیشیریر، یئییردیلـر. حبس‌خانا‌دا یئمک وئریلمیردی. بورادا حَیَط هم ده آیاق‌یالېن اوشاق‌لارېن اۏیون یئری ایدی. اوشاق‌لارېن چۏخو إله بورادا آنادان اۏلموشدو، حبس‌خانا دووار‌لارېندان کنارداکې دۆنیادان خبرسیز ایدیلر. بۆتۆن گۆنۆ بیر-بیرینی قۏوور، توتور، پالچېق ایچینده اۏینایېردېلار. ویلایت حبس‌خاناسېنداکې عۆفونت ایییندن، بدن‌لرینه هۏپموش نجیس، سۆدۆک ایییندن خبر‌لری ده یۏخدو. هئچ طالیب گؤزَتچی‌لری ده وئج‌لرینه دَڲیل، تا کی، اۏنلارېن کؤته‌ڲینین دادېنې بیلنه قَدَر.
مریمی یۏلوخماغا کیمسه گلمیردی. بو، اۏنون حبس‌خانا رئیسیندن إتدیڲی یئگانه خواهیش ایدی.
مریمین کامئراسېنداکې قادېن‌لارېن هئچ بیری آغېر جینایت تؤرتمه‌میشدی
– أساسن، إودن قاچدېق‌لارېنا گؤره حَبس اۏلونان‌لاردې. بونا گؤره ده، قادېن‌لار “قۏرخاراق” مریمه حؤرمَت إدیردیلر، مریم، دئمک اۏ‌لار کی، اۏتۏریتئت ایدی.
قادېن‌لار اۏنا یارېنماغا چالېشېر، کیمسه پتو تکلیف إدیر، کیمسه یئمه‌ڲینی اۏنون’لا بؤلمه‌ڲه چالېشېردې.
ناخما داها چۏخ صداقَت گؤرسه‌دیر، مریم هارا گئدیردی’سه، یانېندان
أسکیک اۏلموردو. ناخما اۏ قادېن‌لاردان ایدی کی، بد خبر‌لری یایماغې سئویرلـر – ایستر باشقا‌سې حاقدا اۏلسون، ایسترسه ده اؤز‌لری حاقدا. دئییردی کی، آتاسې اۏنو
اؤزۆندن اۏتوز یاش بؤیۆک بیر دَرزییه أره وئرمک ایسته‌ییر.
– أبله‌ین بیری، اۏنون ألینده‌کی بارماق‌لارې قَدَر آغزېندا دیشی یۏخ دېر، – ناخما دَرزی‌نین عۆنوانېنا دئیینیردی.
اۏ، سئودیڲی جاوان بیر اۏغلان’لا قاردئزه قاچماق ایسته‌ییب. سئودیڲی اۏغلان یئرلی مۏللا‌نېن اۏغلو ایمیش. اۏنلارې إله کابولدا توتوبلار. مۏللا‌نېن اۏغلونو کؤتک’له‌یندن سۏنرا اۏ، پئشمان اۏلدوغونو دئییب، گۆناهې ناخما‌نېن اۆستۆنه آتېب. دئییب کی، ناخما اؤز گؤزَل‌لیڲی ایله اۏنو یۏلدان چېخاردېب، اۏنا اۏوسون إله‌ییب. سؤز وئریب کی، عؤمرۆنۆ “قوران” اۏخوماغا صرف إده‌جک. اۏنا گؤره ده، مۏللا‌نېن اۏغلو آزاد إدیلمیشدی. ناخمایا ایسه بئش ایل حَبس کسیلمیشدی.
ناخما‌نېن آتاسې آند ایچیب کی، حَبسدن چېخان گۆنۆ اۏنون بۏغازېنې کسه‌جَک. ناخمایا قولاق آسان مریم اوزاق ایل‌لرین اۏ اۆزۆنده قالمېش بیر سَحَری خاطېرلادې. سۏیوق اولدوز‌لارېن توتقون ایشېغېنې، صفیدکوه داغې‌نېن اۆستۆند‌ن آخېب کئچن چهرایې بولود‌لارې سئیر إدَرکن آناسې‌نېن همین سَحَر دئدیڲی بو سؤزلر
یادېنا دۆشدۆ:
– قوزئیی گؤرسه‌دن کۏمپاس عقربی کیمی، کیشی‌نین شهادت بارماغې هر زامان قادېنې گؤرسه دیر. یاد‌دا ساخلا، قېزېم، گۆناهکار هر زامان قادېن اۏلور.
مریمین محکَمه‌سی بیر هفته أوّل اۏلموشدو. نه وکیل واردې، نه ایجتیماعی دینله‌مه، نه ثوبوت-دلیل لازېم اۏلدو، نه آپئللیاسییا حۆقوقو. مریم شاهید حۆقوقوندان دا ایمتیناع إتدی. محکَمه دینله‌مه‌سی اۏن بئش دقیقه‌دن ده آز چَکدی.
رنگی آوازېمېش، آرېق، کۆرَن ساققاللې طالیب أساس حاکیم ایدی. گؤزلۆڲۆن شۆشه‌سی آرخاسېندان گؤز‌لری چۏخ بؤیۆک گؤرۆنۆردۆ، بونا گؤره ده گؤزلری‌نین آغېنېن سارالدېغې آیدېن بیلینیردی. نازیک بۏغازې اۏ بۏیدا چالمانې اۏنون باشېندا نئجه ساخلایېردې، تعجّۆبلۆ ایدی.
– اؤزۆنۆ مۆقصّیر حئساب إدیرسنمی، همشیره؟ – حاکیم یۏرقون سَسله سۏروشدو.
– بَلی، – مریم دئدی.
حاکیم اۏنون دئدیڲینی باشې ایله تصدیق إتدی. بلکه ده یۏخ. دئمک چتیندی، چۆنکی حاکیمین باشې دا، أل‌لری ده أسیردی. مۏللا فئیضول’لا دا بئله ایدی. حاکیم چای فینجانېنې ألی ایله گؤتۆره بیلمه‌دی، سۏلوندا اۏتورموش إنلی‌کۆرَکلی بیریسینه ایشاره إتدی، اۏ دا فینجانې اۏنون دۏداق‌لارېنا یاخېنلاشدېردې. سۏنرا، حاکیم تَشَکّۆر علامتی اۏلاراق نزاکت’له گؤزلرینی یومدو.
حاکیم مریمی سېخما-بۏغمایا سالمادې. ساکیت، مۆلاییم سَسله، إله بیل بیر آز دا حیله ایله دانېشېر، هردن ده گۆلۆمسۆنۆردۆ. مریمه ایتّیهام’لا، نیفرت’له ده باخمېردې.
– نه دانېشدېغېنې باشا دۆشۆرسَن؟ – ساغ طرفده اۏتورموش اۆچۆنجۆ، جاوان حاکیم تله‌سیک جۏشوب اؤزۆندن چېخدې، حیرص‌لَندی کی، مریم نییه پوشتو دیلینی
بیلمیر. اؤزۆ ده إله تَکَبّۆر’له دانېشېردې کی، إله بیل هامېیا شۆبهه ایله باخېر، هر یاندا جینایت گؤرۆر، اؤز حاکیم‌لیڲیندن لَذَّت آلېردې. إله‌بیل کی، حؤکم وئرمک حۆقوقونو آنادان‌گلمه بونا وئریبلر.
– بَلی، – مریم دئدی.
– تعجّۆبلۆدۆر، – جاوان طالیب دئدی. – آللاه بیزی چئشیدلی جۆر یارادېب – سیزی قادېن یارادېب، بیزی – کیشی. بئیین‌لریمیز فرقلی دیر. سیز بیزیم کیمی هرطرفلی فیکیرلَشه بیلمَز‌سیز. باتېدا حکیم‌لر و اۏنلارېن عئلمی بونو چۏخدان ثوبوت إدیب. اۏنا گؤره ده ایکی قادېنېن شاهید‌لیڲی بیر کیشی‌نین شاهید‌لیڲینه برابر دیر.
– قارداش، من تصدیق إتدیم آخې، – مریم دئدی. – آما أڲر من اۏنو اؤلدۆرمه‌سه’یدیم، اۏ، اۏ بیری قادېنې اؤلدۆره‌جَکدی. اۏ، همین قادېنې بۏغوردو.
– بونو سیز دئییرسیز. قادېن‌لار هر شئیه آند ایچیر‌لر.
– من حقیقتی دئییرَم.
– شاهید‌لرینیز وارمې؟
– یۏخ دېر، – مریم دئدی.
– دئمک، بئله، – جاوان حاکیم گۆلۆمسۆندۆ.
أساس حاکیم دیللَندی:
– منیم پئشاواردا بیر حکیمیم وار. پاکیستانلې بیر گنج دیر. یاخشې بیر حکیم دیر. کئچن هفته گؤرۆشدۆک. دئدیم کی، دۏست، منه دۏغروسونو دئ. دئدی، مۏللا صاحیب، سیزین اۆچ آیېنېز قالېب. چۏخ اۏلسا، آلتې آی. آما، ألبتّه، هر شئی آللاهېن ألینده دیر.
اۏ، سۏل طرفینده اۏتورموش إنلی‌کۆرَکلی حاکیمه باخېب باشې ایله تصدیق إتدی، سۏنرا بیر قورتوم دا چای ایچدی. تیترک ألی‌نین آرخا‌سې ایله آغزېنې سیلدی.
– من بو دۆنیادان گئتمکدن قۏرخمورام، نئجه کی، یئگانه اۏغلوم بئش ایل قاباق گئدیب. یاشام آداما درد اۆستۆنه درد گتیریر، درد آدامېن بئلینی
أڲیر. آما اینانېرام کی، واختې گلنده راضې‌لېق’لا گئده‌جه‌یم. منی قۏرخودان اۏ دېر کی، همشیره، گۆن گله‌جَک، آللاه-تعالا مندن سۏروشاجاق:
– مۏللا، نییه منیم دئدیڲیمی إله‌مه‌دین؟ نییه منیم قانون‌لارېما رعایَت إتمه‌دین؟ من اۏنون ایراده‌سینی یئرینه یئتیرمه‌سم، بونو نئجه ایضاح إده‌جه‌ڲم اۏنا، اؤزۆمۆ نئجه مۆدافیعه إده‌جه‌ڲم، همشیره؟ بیزه وئریلن بو قېسا عؤمۆرده منیم، سَنین، هامېمېزېن إله‌یه بیلدیڲی اۏ دېر کی، اۏنون قۏیدوغو مۆقَدَّس قانون‌لار’لا یاشایاق. عؤمرۆمۆن سۏنوجو یاخېنلاشدېقجا، همشیره، من اۏنون بویوردوغونو داها بؤیۆک جیديّت’له یاشاما کئچیرتمه‌ڲه حاضېرام. نه قَدَر آغېر اۏلسا دا.
باش حاکیم بیر آز یئریندن قالخېب إله بیل آغرې‌لاردان اۆز-گؤزۆنۆ بۆرۆشدۆردۆ.
– من سیزین سؤز‌لرینیزه اینانېرام کی، أرینیزین کاراکتئری چۏخ پیس اۏلوب، – اۏ، گؤزلۆکلۆ گؤز‌لری ایله مریمی سۆزۆب، سؤزۆنه داوام إتدی. باخېش‌لارېندا هم سرت‌لیک، هم ده مرحمَت حیسّ اۏلونوردو. – آما منی أن چۏخ ناراحات إدَن سیزین قدّارلېغېنېزدېر، همشیره. منی آغرېدان سیزین عَمَلینیز دیر. نئجه اۏلور، اۏنون بالاجا اۏغلو یوخارېدا آغلایېر، سیز ایسه أرینیزی اؤلدۆرۆرسۆز؟
من تئزلیک’له بو دۆنیادان کؤچۆب گئده‌جه‌یم. اۏنا گؤره ده مرحمَتلی اۏلماق ایسته‌ییرم. من سیزی باغېشلاردېم. آما آللاه-تعالا منی چاغېرېب سۏروشاندا کی “مۏللا، باغېشلاماق سَنین ایشین دیرمی؟” – اۏندا من اۏنا نه دئیه‌جه‌ڲَم؟
اۏ بیری حاکیم‌لر ده تصدیق علامتی اۏلاراق باش‌لارېنې یئلله‌دی‌لر.
– نه ایسه منه دئییر کی، سن أخلاق‌سېز، پۏزقون قادېن دَڲیلسن، همشیره. آما عَمَلین أخلاق‌سېز‌لېقدېر و سن اۏنا گؤره جاواب وئرمه‌لیسن. بوردا شریعَتین حؤکمۆ بیرمعنالېدېر: من سنی تئزلیک’له اؤزۆمۆن ده گئده‌جه‌ییم یئره گؤندَرمه‌لییم. باشا دۆشدۆن، همشیره؟
– بَلی، – مریم أل‌لرینه باخا-باخا دئدی.
– قۏی آللاه سنی باغېشلاسېن!
مریمی آپارمازدان أوّل ایمضالاماق اۆچۆن حؤکمۆ اۏنا وئردیلر. اۆچ طالیبین باخېش‌لارې آلتېندا مریم حؤکمه قۏل چکیب آدېنې یازدې: میم، رئه، یاه، میم. یادېنا دۆشدۆ کی، دۆز ییرمی یئددی ایل أوّل جلیلین ماساسې یانېندا، باشقا بیر مۏللا‌نېن نظر‌لری آلتېندا باشقا بیر سَنَده آدېنې یازمېشدې.
اۏن گۆن ایدی کی، مریم حبس‌خانا‌دا ایدی. کامئرا‌نېن پنجره‌سی یانېندا اۏتوروب حبس‌خانا یاشامېنې مۆشاهیده إدیردی. یای کۆله‌ڲی أسدیکجه حبس‌خانا حَیَطی‌نین زیر-زیبیلینی، کاغېذ قېرېنتې‌لارېنې سۏوورور، تۏز-تۏزاناق قالدېرېر، هاوایا اوچوروب دووارلاردان اۏ اۆزه آشېرېردې. هامې – گؤزَتچی‌لر، مَحبوس‌لار، اوشاق‌لار گؤزلرینی قۏل‌لارې ایله مۆدافیعه إدیر، آما تۏزدان یاخا قورتارماق اۏلموردو. تۏز بورونا، قولاق‌لارا، کیرپیک‌لره، دری مسامه‌لرینه، دیش‌لرین آراسېنا دۏلوردو. کۆلَک یالنېز غروب چاغې یاتدې، گۆندۆزده‌کی دلی‌سۏو تۏزاناغا گؤره عۆذر ایسته‌ییرمیش کیمی، یۆنگۆل گئجه مئحی أسمه‌ڲه باشلادې.
والایات حبس‌خاناسېندا مریمین سۏن گۆنۆ ناخما اۏنا بیر ماندارین وئردی. ماندارینی مریمین اۏوجونا قۏیوب بارماق‌لارې ایله اۏنو اؤرتدۆ. سۏنرا هؤنکۆرۆب آغلادې.
– سن منیم أن یاخشې رفیقه‌مسن، – دئدی.
مریم اۏتوردوغو یئردن حَیَطه باخېر، دوستاق‌لارې مۆشاهیده إدیردی. کیمسه یئمک پیشیریردی، زیره اییی گلیردی. اوشاق‌لار گؤزۆباغلېجا اۏیونو اۏینایېردېلار. ایکی بالاجا قېز ماهنې اۏخویوردو، اۏنون اوشاق‌لېقدا جلیل’له بیرلیکده اۏخودوغو ماهنېنې. چای قېراغېندا داش اۆسته اۏتوروب با‌لېق توتارکن اۏخویوردولار.
سئرچه چوخوردا چیمیر،
إله بیلیر حامامدې.
با‌لېق چایدا سۆرۆشدۆ
سۆرۆشدۆ، چایا دۆشدۆ.
کئچن گئجه مریم قېرېق-قېرېق یوخولار گؤردۆ. یوخودا سۆتون کیمی اۆست-اۆسته یېغېلمېش اۏن بیر داش گؤردۆ. جلیلی گؤردۆ. یئنه جاوان یاشېندا. پئنجه‌ڲینی چیڲنینه آتمېش، باتېق چنه‌سی ایله گۆلۆمسۆنۆردۆ. گلیب کی، نهایت، قېزېنې پار-پار پارېلدایان قارا بویک-رۏدماستئر ماشېنېندا گزدیرسین. مۏللا فئیضول’لا تَسبئحینی چئویره-چئویره اۏنون’لا چای بۏیو گزیشیر. اۏنلارېن چایدا عکس اۏلونان قۏشا کؤلگه‌سی… اۏت‌لار آراسېندا یابانې گؤڲ سۆسه‌ن‌لر گؤرۆنۆر، آما یوخودا نه‌دن‌سه قرنفیل اییی وئریرلـر. نانانې کۏلبا‌نېن قاپې‌سې آغزېندا گؤردۆ. گۆجسۆز، اوزاقدان گلَن سَسی ایله قېزېنې ناهار إله‌مه‌ڲه چاغېرېردې. مریم ایسه یئریندن ترپنمک ایسته‌میردی: سرین، یاشېل اۏت‌لار آراسېندا اۏیناماقدان دۏیموردو. یاشېل‌لېقدا قارېشقا‌لار قایناشېر، بؤجک‌لر وېزېلدایېر، جېرجېراما‌لار هۏپپانېردې. تۏرپاق یۏلدا آرابا تَکَر‌لرینین سَسی گلیردی. اینَک‌لرین بۏینونداکې زېنقېرۏو‌لار جینگیلده‌ییر، داغ أته‌ڲینده تک قۏیون مله‌ڲیردی.
قاضی ایستادیۏمونا آپاران یۏلدا مریم یۆک ماشېنې‌نېن کوزاسېندا اۏتورموشدو. داشلې-چېنقېللې یۏلدا ماشېن یامان سیلکه‌لَنیر، اۏنو بَرک اینجیدیردی. سیلاحلې، جاوان طالیب اۏنون’لا اۆز-اۆزه اۏتوروب گؤزلرینی اۏندان چکمیردی. چوخورا دۆشمۆش قاینار گؤز‌لری، آزاجېق چۏپور، آما خۏش سیماسې واردې. دېرناغې هاچانسا قانچېر اۏلموش شهادت بارماغې ایله ماشېنېن یان تاختاسېنې تاققېلدا دېردې.
– آنام، آج دَڲیلسن کی؟ – اۏ سۏروشدو.
مریم باشېنې بولادې.
– منده بیسکوییت وار. داد‌لې شئیدی. ایسته‌سن، وئره بیله‌رَم. اوتانما.
– یۏخ، تَشَکّۆر إدیرم، قارداش.
گؤزَتچی باشېنې یېرغالایېب، خئییرخواه باخېش‌لارېنې اۏنا دیکدی.
– قۏرخورسان، آنام؟
قهر مریمین بۏغازېنا تېخاندې. تیترک سَسله دئدی:
– هه، قۏرخورام. چۏخ قۏرخورام.
– منده آتامېن بیر شکلی وار، – گؤزَتچی دئدی. – من اۏنو خاطېرلامېرام. اۏ، چرخ تعمیرچی‌سی اۏلوب. اۏنون حاققېندا بیلدیڲیم إله بو دېر. نه اۏنون یئریشینی، نه گۆلۆشۆنۆ، نه سَسینی خاطېرلامېرام. – بیر آن‌لېغا کنارا باخېب، سۏنرا یئنه مریمه طرف دؤندۆ. – آنام دئییردی کی، اۏ، چۏخ جسور آدام اۏلوب. شیر کیمی جسور.
آما کۏمۏنیست‌لر سَحَر تئزدن اۏنو حَبس إتمه‌ڲه گلنده اوشاق کیمی آغلایېرمېش. بونو اۏنا گؤره دئییرَم کی، یانې، قۏرخماق نۏرمال شئیدی. هامې قۏرخور. بوندان اوتانماق لازېم دَڲیل، آنام.
مریم همین گۆن ایلک دفعه بیر آز آغلادې.
مین‌لر’له گؤز اۏنا دیکیلمیشدی. ایزدیحامېن ایچیندن آدام‌لار بۏغازلارېنې اوزادېب مئیداندا باش وئرَن‌لری داها یاخشې گؤرمَک ایسته‌ییردی. دئیینن کیم، دۏنقولدانان کیم. مریمی ماشېنېن کوزاسېندان إندیرنده ایزدیحامېن ایچیندن بیر پېچېلتې دالغاسې کئچدی. رئپرۏدوکتۏر اۏنون جینایَتینی إعلان إتدی. یَقین، جماعت دَهشَته دۆشۆب – باش‌لارېنې یئل‌له‌ییب حئیرَت إدیرلر – دئیه مریم فیکیرلَشیردی. آما باشېنې قالدېرمېر، بیلمیردی کی، جماعت اۏنون حرکتینی بَڲه‌نیر، یۏخ’سا پیسلییر، اۏنا یازېق‌لارې گلیر، یا قېنایېر‌لار اۏنو. باخمېردې. نه اؤنَمی وار کی؟
سَحَر اۏنو حبس‌خانادان چېخارداندا قۏرخوردو کی، آغلایار، یالوارار، چېغېرار، دَلی اۏ‌لار، یا دا قۏرخودان سۆدۆڲۆنی ساخلایا بیلمَز، آبرې‌سېز اۏ‌لار – یاشامې‌نېن سۏن آن‌لارېندا حئیوانی اینستینکت، یا دا جیسمانی آبرې‌سېزچې‌لېق اۏنو خار إدَر. آما بَدَنی اۏنا خیانت إتمه‌دی. ماشېندان اؤزۆ دۆشدۆ. آیاق‌لارې تیتره‌مه‌دی. أل‌لری أسمه‌دی. اۏنو سۆرۆمک لازېم اۏلمادې. بیر بالاجا تَرَدّۆد حیسّ إدَنده آتا‌سېز قۏیدوغو سالۏنمای حاققېندا فیکیرلَشدی، اۏنون آتا‌سېز‌لېق کَدَ‌رینی دۆشۆندۆ. اۏندا اۆره‌ڲی آغرېدان سېخېلان مریمین آیاق‌لارې بۆدره‌مه‌دی، دۏلاشمادې.
سیلاحلې بیریسی اۏنا یاخېنلاشېب دئدی کی، فوتبال قاپې‌سې‌نېن گۆنئی دیره‌ڲینه طرف گئتسین. مریم حیسّ إدیردی کی، ایزدیحام گرگین‌لیک ایچینده گؤزله‌ییر. باشېنې قالدېرمېر، آیاق‌لارې آلتېنا باخېردې. اؤز کؤلگه‌سینی گؤردۆ. کؤلگه‌سینی تعقیب إدَن جلّادېن کؤلگه‌سینی گؤردۆ.
عؤمرۆنده خۏشبخت آن‌لار اۏلسا دا، یاشام اۏنا قارشې عدالت‌سیز، آمان‌سېز اۏلموشدو. سۏن ییرمی آددېمې آتارکن اؤزۆ ایله باجارمادې – هر حالدا، داها
چۏخ یاشاماق ایسته‌ردی. قلبینده بیر ده لئیلانې گؤرمَک، اۏنون گۆلۆشۆنۆ إشیتمک، اولدوزلو سمانېن آلتېندا حالوا ایله بیر چایدان چای ایچمک آرزې‌سې باش قالدېردې. هله عزیزه! مریم اۏنو بیر ده هئچ واخت گؤرمه‌یه‌جَک، گلین گئد‌رکن اۏنون بارماق‌لارېنا خېنا یاخمایاجاق، تۏیوندا اۏنون باشېنا نۏغول سپمه‌ڲه‌جک. آخې اۏ، نه واخت‌سا گؤزَل بیر قادېن اۏلاجاق. مۆطلَق اۏلاجاق! اۏ، عزیزه‌نین اوشاق‌لارې ایله هئچ واخت اۏینامایاجاق. اۏ، قۏجالېب عزیزه‌نین اوشاق‌لارې ایله اۏیناماغې چۏخ ایسته‌ردی، چۏخ! آما مریم هئچ قۏجالمایاجاق دا.
فوتبال قاپې‌سې‌نېن یانېندا آرخاسېنجا گلَن آدام دئدی کی، دایانسېن. مریم آیاق ساخلادې. بورکا‌نېن تۏروندان کؤلگه أل‌لرین کؤلگه اۏتۏماتې نئجه قالدېردېغېنې گؤردۆ.
آه، بو سۏن آن‌لاردا مریم نئجه یاشاماق ایسته‌ردی؟! آما إله کی گؤزلرینی یومدو، بۆتۆن غم‌لری داغېلېب گئتدی، یۏخ اۏلدو، عَوَضینده اۏنا غریبه بیر راحات‌لېق، دینج‌لیک گلدی. یاشامې گؤزلری‌نین اؤنۆندن گلیب کئچدی. دۆنیایا گلیشی، کاسېب بیر کند‌چی‌نین حرامی قېزې – آرزېئدیلمز اوشاق، تصادۆفی بیر شئی، تأسّۆف و پئشمانچې‌لېق گتیرمیش آنلاشېلماز‌لېق. آلاق اۏتو. آما سئون و سئویلن بیر قادېن کیمی ترک إدیردی دۆنیانې. اۏ، کیمین’سه دۏستو ایدی، رفیقه‌سی، سیرداشې ایدی. آنا ایدی. نه‌سه بیر خاطیره قالا‌جاق اۏندان. خاطېرلایاجاقلار اۏنو. یۏخ، هر حالدا، پیس دئمک اۏلماز، – دئیه مریم دۆشۆنۆردۆ. إله ده پیس دَڲیل. یاشام بۏشونا کئچمه‌میشدی. بو، قانونسوز باشلانمېش یاشامېن قانونی سۏنو ایدی.
مریم سۏن دۆشۆنجه‌لری ایله دۏداغې آلتدا قوران آ‌یه‌سینی پېچېلدایېردې:
آللاه گؤڲ‌لری و یئری حاقّ اۏلاراق یاراتدې. اۏ، گئجه‌نی گۆندۆزه، گۆندۆزۆ ده گئجه‌یه قاطار. اۏ، گۆنَشی و آیې رام إتدی. اۏنلارېن هر بیری بَلیرمیش بیر سۆره‌جه‌دک حرکت إدَر. آگاه اۏل کی، اۏ، یئنیلمز قۆوّت صاحابې دېر، چۏخ باغېشلایاندېر! (39:5).
– دیز اۆسته چؤک! – طالیب دئدی.
– ایلاهی، گۆناه‌لارېمې باغېشلا! منه رَحم إله. سَنین مرحمَتین بؤیۆک دیر.
– بوردا دیز چؤک، همشیره. أییل، آشاغې باخ!
مریم أمره تابئع اۏلدو. سۏن دفعه.
أفغان یئمه‌ڲی
أفغان قېش اۏیونو
تومبان – آلت پالتارې
22 اییون 22 اییول
مخفی أفغان پۏلیسی
أفغان پیرۏژناسې
کۆفته
دؤردۆنجۆ حیصّه
48.
هردن طاریقین دَهشَتلی باش آغرې‌لارې اۏلور.
گئجه‌لر هردن لئیلا اۏیانېر، گؤرۆر کی، طاریق لاپ یاتاغې‌نېن یانېندا یاتېب، تیتره‌ییر، گاه دا یوماق کیمی بۆزۆشۆب، مایکاسېنې باشېنا چکیر. دئییر کی، اۏنون باش‌آغرې‌لارې نصیر باگ دۆشرگه‌سینده باشلانېب، سۏنرا حبس‌خانا‌دا داها دا آرتېب. بعضن آغرېدان قوسماغې گلیر، بیر گؤزۆ ده، إله بیل، توتولور.
– إله بیل بیر گیجگاه‌ېما پېچاق سۏخور‌لار، یاواش-یاواش بئینیمه یئریدیب، اۏ بیری گیجگاهېمدان چېخاردېر‌لار، – طاریق دئییردی. – آغری‌لار باشلایاندا آغزېمدا مئتال دادې حیسّ إدیرم.
هردن لئیلا دورور، دستمالې سودا ایسلادېب، طاریقین آلنېنا قۏیور، آغری‌لار بیر آز ساکیت‌لَشیر. دۏکتۏر سعیدین یازدېغې آغ، گیرده حب‌لر ده کؤمَک إ دیر. آما بعضی گئجه‌لر هردن إله اۏلور کی، آغری‌لار هئچ جۆر ساکیت‌لَشمیر، گیجگاه‌لارېنې توتوب زارېلداماقدان باشقا طاریقین چاره‌سی قالمېر. گؤزلرینه قان گلیر، بورنو سۏن. بئله اۏلاندا لئیلا یانېندا اۏتوروب طاریقین بۏینونو اۏوور، ألینی ألینه آلېر، بارماغېن‌دا‌کې نیشان اۆزۆڲۆ اۏنون اۏوجونو، بارماق‌لارېنې سرینله‌شدیریر.
اۏنلار مورییه گلَن گۆنۆ إولَندیلر. سعید بونو بیلَنده راضې قالدې. إو‌لی اۏلمایان کیشی ایله قادېنېن اۏنون هۏتئلینده بیر یئرده یاشاماسې کیمی اینجه مسأله‌نی مۆذاکیره إتمک لازېم اۏلمادې. سعید، لئیلا‌نېن تَصَوّۆر إتدیڲی کیمی قېرمېزې‌صیفت، قېیېق‌گؤز آدام دَڲیلدی. تَکَم-سئیرَک آغاران بېغ‌لارېنې بوروب إشمیشدی، آغارماغا باشلایان اوزون ساچ‌لارېنې آلنېندان آرخایا دارامېشدې.
نزاکت’له داورانېر، أدب’له دانېشېر، حرکت‌لری‌نین یئرینی بیلیردی.
همین گۆن سعید نیکاح مراسیمینه بیر شاهید و مۏللا چاغېردې، طاریقی کنارا چکیب اۏنا پول وئردی. طاریق گؤتۆرمک ایسته‌میردی، سعید زۏر’لا وئردی. طاریق درحال مئلل کۆچه‌سینه قاچدې، ایکی ساده نیشان اۆزۆڲۆ آلدې. همین گۆن گئجه، اوشاق‌لار یاتاندان سۏنرا اۏنلار إولَندیلر.
گۆزگۆده، مۏللا‌نېن اۏنلارېن باشېنا آتدېغې دوواغېن آلتېندان لئیلا‌نېن گؤز‌لری طاریقین گؤزلرینه ساتاشدې. نه گؤز یاشې واردې، نه تۏی گۆنۆنۆن تَبَسّۆمۆ، نه ده أبَدی سئوگی حاققېندا پېچېلتې ایله دئییلن سؤزلر. لئیلا گۆزگۆده ساکیتجه اؤز‌لرینه باخېردې. اۏنلارېن نه یاشې واردې کی؟ آما صیفَت‌لری اؤزلریندن تئز یاشا دۏلموشدو. گۆزگۆده گنج صیفَت‌لرینده قېرېش‌لار گؤرۆنۆردۆ. طاریق آغزېنې آچېب نه‌سه دئمک ایسته‌ییردی کی، کیمسه دوواغېن اوجونو چَکدی، لئیلا اۏنون نه دئمک ایسته‌دیڲینی بیله بیلمه‌دی.
همین گئجه اۏنلار یاتاغا أر-آرواد کیمی گیردیلـر. اوشاق‌لار آشاغېدا قاتلاما یاتاق‌لاردا خۏرولدایېردې‌لار. ایلک گنج‌لیک ایل‌لرینده اۏنلار دیل-بۏغازا قۏیمور، هر شئیدن دانېشېر، بیر-بیری‌نین یاخاسېندان دارتېب “سن دایان، من دانېشېم” دئیه بیر-بیرینه آمان وئرمیردیلـر. هنَک‌لَشیر، قَهقَهه چکیردیلر.
اۏ اوشاق‌لېق ایل‌لریندن بو گۆنه‌جن نه قَدَر اۏلای‌لار باش وئرمیشدی، نه‌لر اۏلموشدو، دانېشېلمالې، بؤلۆشمه‌لی چۏخ شئی‌لر واردې. آما اۏ گئجه لئیلا إله بیل سؤز تاپمېردې دانېشماغا. بو قَدَر اۏلای‌لارېن هئیبتیندن اؤزۆنۆ ایتیر‌میشدی إله بیل. مَڲَر سئویملی طاریقین یانېندا اۏلماق سعادت دَڲیلدی‌می؟ اۏ کی لاپ یانېندا دېر، قېز. باش-باشا، نفس-نفسه، قۏل-بۏیوندور سننن…
گئجه یارې‌سې لئیلا سو ایچمه‌ڲه اۏیاناندا گؤردۆ کی، إله یاتان یئرده ده أل-أله توتوبلار. إله بَرک توتوبلار کی، إله بیل اوشاق‌لار هاوا شارې‌نېن ایپیندن یاپېشېب‌لار.
موری لئیلا‌نېن خۏشونا گلیردی – سۏیوق، دومانلې سَحَرلری، أسرارأنگیز غروب آخشام‌لارې ایله، اولدوزلار سایرېشان گئجه‌لری ایله، یاشېل کۆکنار آغاج‌لارې‌نېن یۏغون گؤوده‌سینده قاچېشان دله‌لری، مئلل کۆچه‌سینده آل-وئر إدَن خېر‌دا
دۆکانچې‌لارې تئز-تئز قۏرخودان قفیل لئیسان یاغېش‌لارې ایله… اۏ، هديه دۆکان‌لارېنې، توریست‌لر اۆچۆن تیکیلمیش سای‌سېز-حئساب‌سېز کیچیک قۏناق إولرینی چۏخ سئویر. آما یئر‌لی‌لر شیکایت‌لَنیر‌لر کی، بئله داییمی تیکینتی، اینفراستروکتورون گئنیشلندیریلمه‌سی موری‌نین دۏغال گؤزَل‌لیک‌لرینی پۏزور. یئر‌لی‌لرین بونا گؤره ناراحات‌لېغې لئیلایا غریبه گلیر. کابولدا هر تزه بینا آدام‌لارېن سئوینجینه نه‌دن اۏلاردې.
خۏشونا گلیر کی، اؤز حامامې، ایچینده توالئتی وار – چؤلده، بایېردا هارادا’سا قازېلمېش بیر خندک یۏخ، أصل توالئتی. تر-تمیز، ایستی-سۏیوق سویو، قۏشا کرانې، وانې، دوشو، اونیتازې ایله. سَحَرلر مله‌ڲَن آلیۏنا‌نېن سَسینه یوخودان دورماغا اؤرگه‌شیب. دئیینگن أدیبه‌نین حاضېرلادېغې داد‌لې یئمک‌لر ده چۏخ خۏشونا گلیر.
هردن یاتان طاریقه، یوخودا مېزېلدانان اوشاق‌لارېنا باخاندا قلبینده‌کی خۏشبخت‌لیک و میننتدار‌لېق دویقوسوندان، آز قالا، بۏغازې توتولور، گؤز‌لری یاش’لا دۏلور لئیلا‌نېن.
سَحَرلر طاریق’له بیرلیکده اۏتاق‌لارې گزیرلـر. طاریقین کمرینده بیر قۏم آچار، جینس شالوارې‌نېن جیبینده پنجره‌لری یوماق اۆچۆن پلاستیک بوتولکا گؤرۆنۆر. لئیلا‌نېن ألینده‌کی دۏلچاده أسگی‌لر، دئزینفئکسییا أشیا‌لارې، توالئت شۏتکاسې، مۏبل سیلمک اۆچۆن پارداقلایېجې بوتولکا اۏلور. عزیزه‌نین بیر ألینده دؤشه‌مه‌سیلن، اۏ بیری ألینده مریمین ایچینه لۏبیا دۏلدوروب تیکدیڲی قۏلچاق. سالۏنمای گؤڲۆلسۆز-گؤڲۆلسۆز آرخادا گئ دیر.
لئیلا اۏتاق‌لارې تۏزسۏران’لا تمیزله‌ییر، یاتاق‌لارې دۆزَلدیر، مۏبلون تۏزونو آلېر. طاریق وانې، أل‌اۆز یویانې یویور، اونیتاز‌لارې تمیزله‌ییر، لینۏلئومو سیلیر، دستمال‌لارې دَڲیشیر، شامپو‌لارې، بادام اییی وئرَن صابېن‌لارې رَف‌لره قۏیور. عزیزه پنجره‌لره سپرئی چیلییب سیلیر. هارادا ایشله‌ییرسه، قۏلچاغې دا یانېندا دېر.
لئیلا نیکاحدان بیر-ایکی گۆن سۏنرا عزیزه‌یه طاریق حاققېندا هر شئیی دانېشدې. اۏنا غریبه گلیردی کی، آتا ایله قېزې آراسېندا هر شئی بئله تئز یۏلونا دۆشدۆ، بیر-بیری ایله بئله تئز دیل تاپدېلار. آتاسې‌نېن دئمک ایسته‌دیڲینی عزیزه تاماملایېردې، عزیزه‌نین فیکرینی – آتاسې. طاریق آغزېنې آچېب نه‌سه بیر شئیی ایسته‌ییردی، عزیزه اۏندان قاباق اۏ شئیی وئریردی اۏنا. سۆفره آرخاسېندا اۏنلار بیر-بیرینه باخېب آنلاملې-آنلاملې گۆلۆمسۆنۆردۆ، إله بیل قاباق‌لار ایل‌لرجه بیر یئرده یاشایېب، اوزون آیرې‌لېقدان سۏنرا گؤرۆشۆب‌لر.
آناسېنې دینله‌یَنده‌ن سۏنرا عزیزه فیکیر‌لی-فیکیر‌لی اؤز أل‌لرینه باخدې. سۏنرا:
– اۏ، منیم خۏشوما گلیر، – دئدی.
– اۏ، سنی سئویر.
– اؤزۆ بئله دئدی؟
– بونو هئچ دئمک لازېم دَڲیل. هر شئی آیدېن گؤرۆنۆر.
– آنا، هر شئیی دانېش منه. بیلمک ایسته‌ییرم. هر شئیی.
لئیلا دا هر شئیی دانېشدې قېزېنا.
– سَنین آتان چۏخ یاخشې آدام دېر. تانېدېغېم آدام‌لارېن أن یاخشې‌سې.
– بیردن چېخېب گئتدی بیزدن؟
– اۏ، هئچ واخت گئتمه‌یه‌جَک. منه باخ، عزیزه. آتان سنی هئچ واخت اینجیتمه‌یه‌جک، بیزی ده هئچ واخت آتمایاجاق.
عزیزه‌نین اۆزۆ سئوینجدن إله ایشېق’لاندې کی، لئیلا‌نېن قلبی سېخېلدې.
طاریق سالۏنماییه یئلله‌نن اۏیونجاق آت آلدې، اۏنا آرابا تکنه‌سی ده قۏشدو. اۏ، حبس‌خانا‌دا دوستاق یۏلداشېندان کاغېذدان حئیوان‌لار دۆزَلتمه‌ڲی اؤرگنمیشدی. ایندی ده سای‌سېز-حئساب‌سېز کاغېذ وَرَق‌لرینی قاتلایېر، کسیر، سالۏنمای اۆچۆن اۏنلاردان شیر، کئنقورو، آت، أفسانه‌وی قوش فیقور‌لارې دۆزَلدیردی. آما سالۏنمای گؤرَنده کی، ایش چۏخ اوزاندې، دارتېب کسیلمیش کاغېذ‌لارې اۏنون ألیندن آلدې، جېردې.
– سن إششَکسن! – اۏ قېشقېردې. – من سَنین اۏیونجاق‌لارېنې ایسته‌میرم!
– سالۏنمای! – لئیلا تنه ایله دیللَندی.
– عئیبی یۏخ دېر، – طاریق آروادېنې ساکیت‌لَشدیردی. – لئیلا، عئیبی یۏخ دېر، بند اۏلما.
– سن منیم آتام دَڲیلسن. منیم أصل آتام اوزاق‌لارا گئدیب، اۏ قایېداجاق، سنی دؤیه‌جک! سن اوزاغا قاچا بیلمه‌یه‌جک‌سن، آتامېن ایکی آیاغې وار، سَنین بیر.
گئجه لئیلا سالۏنماینی سینه‌سینه سېخېر، بیرلیکده بابالو دوعاسېنې اۏخویورلار. سالۏنمای آتاسېنې سۏروشاندا لئیلا دئییر کی، اۏ، اوزاق‌لارا گئدیب، بیلمیرَم نه واخت قایېداجاق. بونا گؤره، اوشاغا یالان دئدیڲینه گؤره، اؤزۆنه نیفرت إدیر لئیلا.
بیلیر کی، بو یالانې هله چۏخ دئمه‌لی اۏلاجاق. چۆنکی سالۏنمای بؤیۆڲه‌جک، یئللنجکده یئلله‌ننده، گۆندۆز یوخوسوندان دوراندا، آیاق‌قابې‌لارې‌نېن ایپ‌لرینی اؤزۆ باغلاماغې اؤرگه‌ننده، اؤزۆ مکتبه گئدنده بو یالان دؤنه-دؤنه دئییله‌جک.
لئیلا بیلیر کی، واخت کئچدیکجه سالۏنمای آتاسې حاقدا آز-آز سۏروشاجاق، آتاسې‌نېن اۏنلارې آتېب گئتدیڲینی اونوداجاق بیر آز، یۏلدان کئچن بیری‌سینی، یا دا چای‌خانادا گؤردۆڲۆ تصادۆفی آدامې آتاسېنا اۏخشادېب “آتا!” دئیه چاغېرمایاجاق. و گۆن‌لرین بیرینده بورولا-بورولا آخان چایا، یا دا ایزسیز-زادسېز اوزانېب گئدن قار چؤلۆنه باخاندا اۏنا عیان اۏلاجاق کی، آتاسې‌نېن یۏخلوغو تزه یارا دَڲیل. رشیدین اۏبرازې دومان‌لارا بۆرۆنه‌جک، خاطیره‌یه دؤنۆب آرخا پلانا کئچه‌جک، آغرې‌سې إله ده اینجیتمه‌یه‌جک.
لئیلا موریده خۏشبخت دیر. آما بو، آسان خۏشبخت‌لیک دَڲیل. اۏ، إله-بئله باشا گلمیر. قوربان‌لار وئرمه‌لیسن.
ایستیراحَت گۆن‌لرینده طاریق لئیلانې و اوشاق‌لارې شَهَره چېخاردېر، اۏنلار هر جۆر خېر‌داوات ساتېلان دۆکان‌لارېن بۏل اۏلدوغو مئلل کۆچه‌سینده گزیرلـر. بو کۆچه‌ده اۏن دۏققوزونجو عصرده تیکیلمیش آنقلیکان کیلیساسې ده وار. طاریق کۆچه آل‌وئر‌چی‌لریندن ایستی چاپلی کابابې آلېر. هر یاندا آدام‌لار قایناشېر: یئر‌لی‌لر، اوروپا‌لې‌لار – اؤز مۏبایل تئلئفۏن‌لارې و کامئرا‌لارې ایله، ایستی‌لردن داغ‌لارا قاچمېش پنجابلې‌لار.
اۏنلار، عادَتَن، کشمیر-پۏینتا گئدن اوتوبوسا مینیر، اۏرادا طاریق اۏنلارا
جئلوم چایې‌نېن وادی‌سینده‌کی گؤزَل مَنظَره‌لری، باشدان-باشا کۆکنار آغاج‌لارې بیتَن یاماج‌لارې، سېخ مئشه‌‌لیک‌لر’له اؤرتۆلمۆش داغ‌لارې گؤرسه دیر. دئییرلر، اۏ مئشه‌لرده ایندی ده مئیمون‌لارا راست گلمک اۏلور. هردن اۏنلار موریدن اۏتوز کیلومئتر آرا‌لې، آغجاقایېن‌لار’لا اؤرتۆلۆ ناتیاقالیی18 ده گئدیرلـر أل-أله توتوب آغجاقایېن‌لار کؤلگه‌سینده اوزانېب گئدن یۏلدا گزیر، قوبئرناتۏر سارایېنا، قدیم بریتانییا مزار‌لېغېنا باخېر، یا دا تاکسی گؤتۆرۆب داغا قالخېر، اۏرادان آشاغې‌لاردا قوجاق آچان، زۆمرۆد یاماج‌لارې گؤز اۏخشایان دومانلې وادییه تاماشا إدیرلر.
بعضن بو گزینتی‌لر زامانې دۆکان‌لارېن قاباغېندان کئچنده لئیلا اؤز عکس‌لرینی ویترینده گؤرۆر. أر، آرواد، ایکی اوشاق – یان-یؤوره‌ده‌کی‌لر اۆچۆن ایلک باخېشدا
أن عادی بیر عائله دیر. سیرّی یۏخ، یالانې یۏخ، دردی-غمی، مأیوسلوغو یۏخ کیمی گؤرۆنۆر.
گئجه‌لر عزیزه‌نین قاراباسما‌لارې اۏلور. قېز چېغېرېب یوخودان اۏیانېر. لئیلا یانېندا اوزانېب اۏنو ساکیت‌لَشدیریر، اۆز-گؤزۆنۆ سیلیر، یاتېزدېرېر.
لئیلا دا یوخولار گؤرۆر. یوخو‌لاردا اۏ، حؤکمن کابولا گئدیر، إولری‌نین کۏریدۏروندا گزیر، پیللهلر’له یوخارې چېخېر.
لئیلا هر زامان تک دیر، آما قاپې‌لار آرخاسېندا اۏ، اۆتۆنۆن سَسینی إشیدیر، ملَفه‌لرین چېرپېلماسېنې، سۏنرا ایسه قاتلانماسېنې حیسّ إ دیر. بعضن بیر قادېن سَسی یاواشدان قدیم هئرات ماهنې‌سېنې زۆمزۆمه إ دیر. لئیلا قاپېنې آچېر، آما ایچه‌ریده هئچ کیم یۏخ دېر.
یوخولار لئیلانې دَهشَته سالېر. اۏ، هؤولناک، تر ایچینده اۏیانېر، گؤز‌لری یاش’لا دۏلور. حیسّ إدیر کی، ایچینده بیر خارابازار‌لېق وار، قلبی ویران قالېب.
49.
سئپتامبر آیې‌نېن همین بازار گۆنۆ لئیلا سالۏنماینی یاتماغا قۏیدو. اوشاق سۏیوق’لا‌مېشدې، اؤسکۆرۆردۆ. طاریق باشې‌لۏولو إوه گلدی.
– إشیتدین؟ – تنگ‌نفس دئدی. – أحمد شاه مسعودو اؤلدۆرۆبلر!
– نئجه یانې؟
طاریق إله قاپې‌نېن آغزېندان إشیتدیک‌لرینی دئییر:
– ایکی ژورنالیست اۏندان مۆصاحیبه گؤتۆرۆرلرمیش. اؤز‌لرینی مراکئش أصیللی بئلژیکلی کیمی تقدیم إدیبلر. اۏنلار صؤحبَت إدَرکن ویدئۏکامئرادا گیزلَدیلمیش بۏمبا پارتلایېب. مسعود و بیر ژورنالیست یئرینده‌جه اؤلۆب. اېکینجی‌سینی قاچماغا جهد إدَرکن اؤلدۆرۆبلر. دئییرلر، ژورنالیست‌لر أل-قایده‌نین آدام‌لارې اۏلوب.
لئیلا آناسې‌نېن یاتاق اۏتاغېندا أحمد شاه مسعودون پۏرترئتینی آسدېغېنې خاطېرلادې. شکیلده مسعود بیر آز قاباغا أڲیلیب، بیر قاشېنې یوخارې دارتېب، دۆز قاباغا باخېر، سانکی کیمه‌سه دیققت’له قولاق آسېر. آنا‌سې مسعودا هر زامان میننتدار‌لېق إدیردی – مسعود اۏنون اۏغلان‌لارې أحمد’له نورون مزارې باشېندا چېخېش إتمیش، فاتیحه وئرمیشدی. آنا‌سې بونو هامېیا، هر کسه دئییردی. حتتا اۏنون آدام‌لارې ایله چئشیدلی قوروپلاشمالار آراسېندا دؤڲۆش‌لر قېزېشاندا دا آنا‌سې مسعودو ایتّیهام إتمیردی. “اۏ، یاخشې آدام دېر”، دئییردی.
– اۏ، صۆلح ایسته‌ییر. أفغانېستانې دیرچلتمک ایسته‌ییر. آما قۏیمورلار. ساده‌جه، قۏیمورلار.
حتتا ایش‌لر دَهشَتلی درَجه‌ده یانلېش ایستیقامته گئدنده ده، ایچی چکیشمه‌‌لره و عداوَته باخمایاراق، مسعود آنا‌سې اۆچۆن پنجشیر شیری اۏلاراق قالېردې.
آما لئیلا‌نېن دا اؤز حئسابې وار. یۏخ، اۏ، مسعودون اؤلۆمۆندن سئوینمیر، آما یان-یؤوره‌سینده باش وئرَن‌لر گؤزۆنۆن قاباغېندا دېر: نئچه-نئچه إولر بیر آندا یئر’له-يئکسان اۏلدو. داغېنتېلار آلتېندان چېخاردېلان جسد‌لر. مئییت‌لر دَفن اۏلوناندان بیر نئچه گۆن سۏنرا اوشاق‌لارېن أل‌لری، آیاق‌لارې، آغاج‌لارېن اوجا بوداق‌لارېندا، دام‌لاردا تاپېلېردې. هر دفعه راکئت گۆرۆلتۆسۆ، مرمی وېیېلتې‌سې إشیدنده آناسې‌نېن دَهشَت ساچان باخېش‌لارېنې یادېنا سالېر. بس کؤرپۆ قۆلّه‌لری تصویر اۏلونموش فوتبال مایکاسې‌نېن بیر پارچاسېندا، تۏز-دومان ایچینده آتاسې‌نېن قانا بلنمیش باش‌سېز بَدَنینی نئجه اونوتسون؟
– دَفن مراسیمی اۏلاجاق، – طاریق دئییر. – مۆطلَق اۏلاجاق. اؤزۆ ده دئییرلر، راوالپیندیده اۏلاجاق. بۆتۆن خالق گله‌جَک اۏرا.
آرتېق یاتېب یوخویا گئتمیش سالۏنمای بیردن دوروب اۏتورور، یومروق‌لارې ایله گؤزلرینی اۏوور.
ایکی گۆن سۏنرا اۏنلار هۏتئل اۏتاغېنې تمیزله‌یَنده سَس-کۆی إشیدیرلر. طاریق دؤشه‌مه‌سیلنی بیر یانا قۏیوب کۏریدۏرا یۆیۆرۆر. لئیلا دا دالېنجا.
سَس-کۆی هۏتئلین وئستیبۆلۆندن گلیر. اۏرادا، قبول ماساسې‌نېن ساغ طرفینده تئلئویزیۏن قۏیولوب، قاباغېندا بیر نئچه اۏتورقا، ایکی دری دیوان وار. سعید، قاپې‌چې، بیر نئچه توریست یېغېشېب تئلئویزیۏنا باخېر‌لار. لئیلا ایله طاریق اۏنلارا یاناشېرلار.
ببج-نین خبر‌لری گئ دیر. إکراندا هۆندۆر بیر بینا، یا دا قۆلّه گؤرسه‌دیرلر. بینانېن لاپ تپه‌سیندن قارا تۆستۆ قالخېر. طاریق سعیده نه‌سه دئییر، جاوابېندا سعید ده نه‌سه دئییر. إکرا‌نېن بوجاغېندان چېخان طَيّاره گؤرۆنۆر. طَيّاره قۏشا قۆلّه‌لرین بیریسینه چېرپېلېر و بینا پارتلایېر. نهنگ آلۏو تۏپاسې قالخېر. وئستیبۆلده‌کی آدام‌لاردان دَهشَتلی چېغېرتې قۏپور.
ایکی ساعاتدان سۏنرا اۏ بیری قۆلّه ده پارتلادېلېر.
تئزلیک’له دۆنیا‌نېن بۆتۆن تو کانال‌لا‌رې “أفغانېستان”، “طالیب‌لر”، “اۆسامه بین لادئن” دئیه بار-بار باغېرېر‌لار.
– طالیب‌لرین دئدیڲینی إشیتدین؟ – طاریق سۏروشور. – بین لادئن حاققېندا؟
عزیزه یاتاقدا، اۏنون’لا اۆزبه‌ۆز اۏتوروب؛ بۆتۆن دیققتی شاه-مات
تاختاسېندا دېر. شاه-ماتې اۏنا طاریق اؤرگه‌دیب. اۏ، ایندی قاش‌لارېنې چاتېب، آلت دۏداغېنې اوزادېب فیکیرلَشیر. عئینَن طاریق کیمی. اۏ دا گئدیشی فیکیرله‌شرکن بئله إ دیر.
سالۏنمای بیر آز یاخشېلاشېب. اۏ، ایندی یاتېر. لئیلا اۏنون سینه‌سینه ماز سۆرتۆر.
– إشیتدیم، – لئیلا دئییر.
طالیب‌لر دئییبلر کی، اۏنلار بین لادئنی وئرمه‌یه‌جَکلر، چۆنکی اۏ “قۏناق”دېر، قۏناق دېر. أفغانېستاندا سېغېناجاق تاپېب. پوشتون أخلاقېنا گؤره، قۏناق تۏخانېلمازدېر، اۏنو أله وئرمک اۏلماز. طاریق آجې-آجې گۆلۆر: گؤر اۏنون خالقې‌نېن بئله خئییرخواه بیر عادتینی نئجه تحریف إله‌ییرلر؟!
قۏشا قۆلّه‌‌لر پارتلادېلاندان بیر نئچه گۆن کئچیب. لئیلا ایله طاریق یئنه هۏتئلین وئستیبۆلۆنددیرلـر. إکراندا جۏرج بوش دانېشېر. آرخاسېندا آمریکا بایراغې. هانسې مقامداسا اۏنون سَسی تیتره‌ییر، دوروخور، لئیلا فیکیرلَشیر کی، اۏ، بو ساعات آغلایاجاق.
اینگیلیس دیلینی یاخشې بیلن سعید دئییر کی، بوش ساواش إعلان إدیب.
– کیمه قارشې؟ – طاریق سۏروشور.
– ایلک اؤنجه، سَنین اؤلکه‌نه قارشې.
– بلکه بو، إله ده پیس دَڲیل، – طاریق دئییر.
بو گۆنلۆک سئوگی نشه‌‌لری یئتر. طاریق لئیلا‌نېن یانېندا اوزانېب، باشېنې اۏنون سینه‌سینه قۏیوب، قۏلونو لئیلا‌نېن قارنېنا دۏلایېب. ایلک اؤنجه ایستک‌لری نه‌سه آلېنمادې. طاریق پرت اۏلوب عۆذر ایسته‌دی، لئیلا اۏنا تَسَلّی وئردی: پېچېلتې‌لارې ایله. هله ده چتین‌لیک‌لری وار. گؤزَتچی اۏتاغې بالاجا دېر، اوشاق‌لار قاتلاما یاتاق‌لاردا، بیر آددېم‌لېقدا یاتېر‌لار. إحتیاطلې اۏلماق لازېم گلیر. بیردن اوشاق‌لاردان کیمسه دوروب گلدی؟ چۏخ واخت لئیلا ایله طاریق دانېشمازدان، سؤزسۆز سئوگی نشه‌سینه باش وورورلار. گَرَک تامام سۏیونمایاسان، ملَفه‌‌لر خېشېلدایا، یاتاغې‌نېن یای‌لارې جېرېلدایا بیلَر. آما اۏنلار بیر یئرده دیر – أساس بو دېر. اۏنلار سئویشنده لئیلا اؤزۆنۆ آرخالې، گۆوَنلی حیسّ إ دیر. اۏنون تلاشې،
هَیَجانې داغېلېر، اۏنلار بیر یئرده دیر، خۏشبخت دیر‌لر، هئچ واخت آیرېلمایاجاقلار.
آیرې‌لېق قۏرخوسو آرخادا قالدې.
– نه‌یی نظرده توتورسان؟ – لئیلا سۏروشور.
– اؤلکه‌میزده باش وئرَن‌لری دئییرَم، بلکه بئله یاخشې دېر.
اۏنلارېن اؤلکه‌سینده یئنه ده بۏمبا‌لار پارتلایېر، بو دفعه آمریکا بۏمبا‌لارې. لئیلا هۏتئلده آغ‌لارې دَڲیشیر، تۏزسۏران’لا اۏتاق‌لارې تمیزله‌ییر، آرادا تئلئویزیۏندا ساواش خبرلرینی ده دینله‌ییر. آمریکالې‌لار یئنه ده صحرا کۏماندیر‌لرینی سیلاح’لا‌ندېرېر، طالیب‌لره قارشې ناتۏ-نون کؤمه‌ڲینی تکلیف إدیر، بین لادئنی تاپماق ایسته‌ییر‌لر. طاریقین سؤز‌لری اۏنو اؤزۆندن چېخار دېر.
حیرص’له طاریقین باشېنې سینه‌سیندن ایته‌له‌ییر.
– بئله یاخشې دېر؟! اۏرادا اینسان‌لار قېرېلېر. قادېن‌لار، اوشاق‌لار، قۏجا‌لار اؤلۆر، إولر داغېلېر، سن ده دئییرسن “بئله یاخشې دېر”.
– ششش. اوشاق‌لارې اۏیادارسان.
– نئجه بئله دئیه بیلیر‌سن، طاریق؟ کارام کندی‌نین “تصادۆفَن بۏمب‌آلانماسې”ندان سۏنرا؟ یۆز‌لر’له گۆناه‌سېز آدام اؤلدۆ. اؤزۆن گؤردۆن کی، تئلئویزیۏندا.
– یۏخ، – طاریق دئییر. دیرسَک‌لنیب لئیلایا باخېر. – سن منی باشا دۆشمه‌دین. دئمک ایسته‌ییردیم کی…
– سن بونلارې اؤز گؤزلرین’له گؤرمه‌میسَن، – لئیلا دئییر. حیسّ إدیر کی، سَسینی قالدېرېب، بو، أر-آرواد کیمی اۏنلارېن ایلک داواسې دېر. – أن دَهشَتلی قېرقېن سن گئدندن سۏنرا باشلادې. مۆجاهید‌لر گلندن سۏنرا. آرخادا قالا‌ن‌لاردان بیری ده من ایدیم. من بیلیرم ساواش نه دیر. ساواش منیم آتا-آنامې آپاردې. آتا-آنامې، طاریق! ایندی سن دئییرسن کی، “بلکه ده بئله یاخشې دېر”؟
– باغېشلا، لئیلا، باغېشلا منی، – اۏ، آروادې‌نېن اۆزۆنۆ سېغاللایېر. – سن حاقلې‌سان. باغېشلا. من دئمک ایسته‌ییردیم کی، بلکه بو ساواشېن سۏنو باشقا جۆر قورتاردې. اۏ بیری ساواش‌لار کیمی اۏلمادې…
– من بو حاقدا داها دانېشماق ایسته‌میرم، – لئیلا چېمخېرېر، آما بو دفعه یاواشدان.
اؤزۆ ده بیلیر کی، طاریقه دئدیک‌لری حاق‌سېز دېر. آخې اۏنون دا آنا-آتالارېنې ساواش آپارېب. اۏ دېر کی، لئیلا‌نېن ایچینده‌کی غضب یومشالېر. طاریق ده مۆلاییم دانېشماغا چالېشېر. لئیلانې اؤزۆنه سارې چکیر، لئیلا إعتیراض إتمیر. ألینی، آلنېنې اؤپۆر، لئیلا هئچ نه دئمیر. بیلیر کی، طاریق بلکه ده حاقلې دېر. طاریقین ایضاحې، اۏلا بیلسین کی، دۆزدۆ. بلکه ده لازېم دېر بو. صۆلح یۏلو ایله هئچ نه آلېنمېر. اومود وار کی، بۏمباردومان‌لار تئزلیک’له دایاناجاق. آما طاریقه نئجه دئسین کی، قلبی‌نین درین‌لیک‌لرینده اۏنون’لا راضې دېر؟ آخې بو ساعات اۏنون آتا-آنا‌سې کیمی ایندی أفغانېستاندا نئچه آتا-آنا بۏمبا‌لارېن قوربانې اۏلور، اۏنون کیمی نئچه‌سی یئتیم قالېر. آما لئیلا بونو دئیه بیلمیر. یئنی ساواشا سئوینمک چتین دیر. بو، ایکی‌اۆزلۆلۆک، ریاکار‌لېق اۏلاردې – بو قَدَر قوربان‌لار قارشېسېندا…
گئجه سالۏنمای اۏیانېب اؤسکۆرمه‌ڲه باشلایېر. لئیلا یئریندن ترپَنمه‌میش طاریق آیاق‌لارېنې یاتاقدان ساللایېر. پرۏتئزینی گئییر، سالۏنماییه طرف گئ دیر. اوشاغې قوجاغېنا گؤتۆرۆر. لئیلا قاران‌لېقدا طاریقین ایره‌لی-گئری یئلله‌نن شَبَحینی گؤرۆر. سالۏنمای‌نین باشې اۏنون چیڲنینده‌دیر، قۏل‌لارې اۏنون بۏینونا دۏلانېب، بالاجا آیاق‌لارې طاریقین قورشاغېندا راحاتلانېر.
طاریق یئنی‌دن گلیب یئرینه گیرَنده لئیلا سوسور. ألینی اوزادېب أری‌نین اۆزۆنۆ سېغاللایېر. طاریقین یاناق‌لارې یاش دېر.
50.
موری لئیلا اۆچۆن چۏخ راحات، ساکیت یئردی. ایشی آغېر دَڲیل، ایستیراحَت گۆن‌لری اۏنلار اوشاق‌لار’لا بیرلیکده لیفت’له پاتریاتا یۆکسک‌لیڲینه قالخېر، یا دا پیندی پۏینته گئدیرلـر. هاوا آیدېن اۏلاندا اۏرادان ایسلاماباد، اۏنون مرکزی راوالپیندی چۏخ گؤزَل گؤرۆنۆر. اۏرادا اۏت‌لارېن اۆستۆنه پتو سَریب اۏتورورلار، خیار’لا أت بوتئربرۏدو، فریکادئل19 یئییر، سۏیوق، زنجفیللی لیمۏناد ایچیر‌لر.
ساکیت، فراوان بیر یاشایېشدېر، لئیلا‌نېن اۆره‌ڲینجه دیر. رشید’له گرگین گۆن‌لرده هر زامان بئله بیر یاشام آرزېلایېردې. اۏ، آغېر گؤن‌لرینی بیر آن دا اونوتمور.
2002-نجی ایلین ایستی اییول گئجه‌سی. لئیلا ایله طاریق یئرلرینده اوزانېب، ساکیتجه وطنده باش وئرَن دَڲیشیک‌لیک‌لری مۆذاکیره إدیرلر. دَڲیشیک‌لیک چۏخ دېر. کۏالیسییا قۆوّه‌لری طالیب‌لری بۆتۆن بؤیۆک شَهَر‌لردن سېخېشدېرېب چېخاردېبلار، اۏنلار پاکیستان’لا سرحَد رایۏن‌لارېنا، اؤلکه‌نین گۆنئیوندا و شرقینده داغ‌لارا چکیلیب‌لر. اولوس‌لار آراسې صۆلحمراملې قۆوّه‌لر کابولا گؤندَریلیب. حمید کارزای اؤلکه‌نین مۆوَقَّتی پرئزیدئنتی دیر.
لئیلا فیکیرلَشیر کی، ایندی طاریقه دئمه‌ڲین واختې دېر.
بیر ایل أوّل کابولدان چېخماق اۆچۆن اۏ، هر شئیه راضې ایدی. آما سۏن آی‌لاردا لئیلا حیسّ إدیر کی، اوشاق‌لېغې‌نېن شَهَری اۆچۆن دارېخېر. تئز-تئز شۏربازار، بابور باغ‌لارې یادېنا دۆشۆر، إله بیل اۏر‌دا توتلوق‌لاردا سو داشېیان‌لارېن چاغېرېشېنې إشی دیر. تۏیوق بازارېندا گئییم-کئجیم ساتان خېر‌داوات‌چې‌لار، کارتئ-پرواندا قۏوون-یئمیش ساتان‌لار یادېنا دۆشۆر.
لئیلا‌نېن بو گۆن‌لر دویدوغو ناراحات‌لېق، کابول اۆچۆن دارېخدېغې تکجه نۏستالگییا ایله، وطن حَسرَتی ایله باغلې دَڲیل. ناراحات‌لېقدان، آز قالا، خسته‌لنیر. هر گۆن یئنی خبر‌لر گلیر: کابولدا مکتب‌لر تیکیلیر، یۏل‌لار تزه‌لنیر، قادېن‌لار ایشله‌مه‌ڲه باشلایېر، اۏ ایسه کنار‌دا قالېب – یاشامې نه قَدَر فراوان اۏلسا دا، بونا گؤره نه قَدَر شۆکۆر إتسه ده – گؤرۆنۆر، بونون’لا کیفایت‌لَنه بیلمیر. بو آز دېر. واختې هاوایا سۏوورماق دېر. تئز-تئز بابی‌نین سؤز‌لرینی خاطېرلایېر: “لئیلا، سن کیم ایسته‌سن، اۏلا بیلَر‌سن. من بیلیرم کی، ساواش قورتاراندا سن اؤز اؤلکه‌نه نئجه لازېم اۏلاجاقسان.”
آناسې‌نېن دا سَسی قولاغېنا گلیر. آتاسې دئیَنده کی أفغانېستانې ترک إده‌جه‌ییک، آنا‌سې دئمیشدی: “ایسته‌ییرم کی، اۏغلان‌لارېمېن آرزې‌سې چین اۏلسون. وطنیمین آزادلېغېنې اؤز گؤز‌لریم’له گؤرۆم. اۏغلان‌لارېم دا اۏ گۆنۆ گؤرسۆن. منیم گؤز‌لریم’له گؤرسۆن.”
باخ بونا گؤره لئیلا کابولا بئله جان آتېر. ایسته‌ییر کی، آتا-آنا‌سې آزاد أفغانېستانې اۏنون – لئیلا‌نېن گؤز‌لری ایله گؤرسۆنلر.
باشقا، هم ده لئیلانې چاغېران، گئتمه‌ڲه مجبور إدَن بیر نه‌دن ده مریم دیر. لئیلا اؤز-اؤزۆندن سۏروشور: مریم بونون آدېنا اؤلدۆ؟ دۏغرودان مې، مریم اؤزۆنۆ تکجه اۏنا گؤره فدا إتدی کی، اۏ – لئیلا یاد بیر اؤلکه‌ده خانېم یاشامې سۆرسۆن؟ فراوان یاشاسېن؟ بلکه، اۏنسوز دا مریم اۆچۆن هئچ بیر فرقی یۏخ ایدی – لئیلا نه ایله مشغول اۏلور-اۏلسون، یالنېز اۏ و اوشاق‌لارې سلامت اۏلسون. آما لئیلا اۆچۆن فرقی وار آخې. وار. خۆصوصَن ایندی. اۏ گۆن‌لر اوزاقلاشدېقجا لئیلا داها چۏخ ناراحات اۏلور.
– من قایېتماق ایسته‌ییرم، – اۏ، طاریقه دئییر.
طاریق دوروب یئرینده اۏتورور، یوخارېدان-آشاغې لئیلایا باخېر.
لئیلا حئیرَت ایچینده دیر – طاریق نئجه گؤزَل، یاراشېقلې دېر. آلنې‌نېن مۆتناسیب خط‌لری، عضُله‌لی قۏل‌لارې، قارا، عاغېللې گؤز‌لری وار. بیر ایل کئچیب، آما هردن بئله آن‌لاردا، ایندیکی کیمی، لئیلا فیکیرلَشیر، اینانا بیلمیر کی، اۏنلار بیر-بیرینی یئنی‌دن نئجه تاپدېلار، اۏنلار، دۏغرودان دا، بیرلیکده دیر‌لر، طاریق اۏنون أری دیر.
– گئرییه؟ کابی’له؟ – اۏ سۏروشور.
– آما، ألبتّه، سننن بیر یئرده.
– بورادا سَنین اۆچۆن پیس دیر؟ سن خۏشبخت گؤرۆنۆرسَن. إله اوشاق‌لار دا. لئیلا دا دوروب اۏتورور. طاریق بیر آز اۏ یانا چکیلیر، یاتاقدا اۏنا دا یئر
دۆزَل دیر.
– من خۏشبختم، – لئیلا دئییر. – ألبتّه، خۏشبختم. آما… طاریق، بیز بورادا نه قَدَر قالا‌جاغېق؟ بورا، هر حالدا، یاد یئر دیر. بیزیم إویمیز کابول دېر. اۏرادا ایندی نه‌لر باش وئریر!.. من ده بیر ایش گؤرمَک ایسته‌ییرم. منی باشا دۆشۆرسَن؟
طاریق باشې ایله یاواشجا تصدیق إ دیر. سۏنرا:
– دئمک، بئله ایسته‌ییرسَن؟ أمین‌سن بونا؟ – سۏروشور.
– هه، ایسته‌ییرم. هم ده تکجه بو دَڲیل. حیسّ إدیرم کی، من قایېتمالې‌یام. بورادا اۏتوروب گؤز‌له‌مک دۆزگۆن دَڲیل.
طاریق اؤز أل‌لرینه، سۏنرا یئنه اۏنا باخېر، سوسور.
– آما… آما أڲر سن ده گئتمک ایسته‌سن.
طاریق گۆلۆمسۆنۆر. عئینی آچېلېر، آلنېنداکې قېرېش‌لار هامارلانېر، إله بیل بیر آن‌لېق لئیلا‌نېن خاطیره‌لرینده‌کی یئنی‌یئتمه طاریقه اۏخشایېر، باش آغرې‌لارې دا یۏخ دېر، اۏ اۏغلان کی، بیر دفعه دئییردی کی، سیبریده هاوایا تۆپۆرۆرسَن، هاوا‌دا دۏنوب بوزا دؤنۆر، یئره دۆشۆر. بلکه بو، اؤزۆنۆن تَصَوّۆرۆدۆر، آما لئیلا اینانېر کی، همین یئنی‌یئتمه اۏغلان نه‌سه تئز-تئز اۏنون خیالېنا گلیر.
– من؟ – طاریق بیر ده سۏروشور. – من سنین’له دۆنیا‌نېن اۏ باشېنا دا گئده‌رَم.
لئیلا اۏنو اؤزۆنه یاخېن چکیب دۏداق‌لارېنې اۏنون دۏداق‌لارېنا سېخېر. اینانېر کی، طاریقی هئچ واخت ایندیکی کیمی سئومه‌ییب.
– ساغ اۏل، طاریق، – دئییر لئیلا، بیر آز قېزارېر، آلنېنې اۏنون آلنېنا سؤیکییر.
– دئمک، گئدیریک؟
– آما ایلک اؤنجه هئراتا گئد‌ک.
– هئراتا؟
لئیلا نه‌دَنینی ایضاح إ دیر.
بو قرارې اوشاق‌لارېن هره‌سینه بیر جۆر ایضاح إتمک لازېم گلدی.
عزیزه‌نین هله ده قاراباسما‌لارې اۏلور. بیر هفته أوّل یاخېن‌لېقداکې تۏیدا کیمسه هاوایا بیر قاطار گۆلـله بۏشالتدې، قېزجېغاز سَکسه‌نیب واهیمه ایچینده آغلاماغا باشلادې. لئیلا عزیزه‌یه دئدی کی، طالیب‌لر کابولدان چېخېب، دؤڲۆش‌لر یۏخ دېر، اۏ دا بیر ده اوشاق إوینه گئتمه‌یه‌جَک.
– بیز هامېمېز بیرلیکده یاشایاجاغېق. آتان، من، سالۏنمای. بیر ده سن، عزیزه. سن هئچ واخت مندن آیرېلمایاجاقسان. سؤز وئریرَم. – لئیلا قېزېنا گۆلۆمسۆنۆر. – تا کی، سن بؤیۆیۆب بیرینی سئوه‌جک، اۏنا أره گئده‌جکسن. اۏ گۆنه قَدَر.
مورینی ترک إدَن گۆن سالۏنماینی هئچ جۆر ساکیت‌لَشدیرمک اۏلموردو.
آلیۏنا‌نېن بۏینونو قوجاقلایېب آیرېلماق بیلمیردی.
– من اۏنو کئچیده‌ن آیېرا بیلمیرَم، – عزیزه دئییر.
– سالۏنمای، بیز کئچینی اوتوبوسا میندیره بیلمه‌ریک، – لئیلا بیر ده اۏنا ایضاح إ دیر.
طاریق سالۏنمای‌نین یانېندا أڲیلیب اۏنا سؤز وئریر کی، کابولدا اۏنا لاپ آلیۏنا کیمی بیر کئچی آلاجاق. یالنېز اۏندا سالۏنمای کئچیده‌ن أل گؤتۆرۆر.
سعید’له ویداع‌لاشماق دا آغېر اۏلور. گؤزلر یاشلې دېر. سعید “قوران”اې اۏنلارېن باشې اۆسته توتوب، یاخشې یۏل آرزېلایېر. طاریق، لئیلا، اوشاق‌لار “قوران”اې اۆچ دفعه اؤپۆر، آلتېندان کئچیرلـر. سعید اۏنلارېن چمدان‌لارېنې ماشېنې‌نېن توشه‌سینا قۏیور، اۏنلارې اوتوبوس واغزالېنا گتیریر. سۏنرا سکیده دایانېب گئدن اوتوبوسون دالېنجا أل إله‌ییر.
آرخایا بۏیلانېب اوتوبوسون آرخا پنجره‌سیندن گئت-گئده اوزاقلاشان سعیدی گؤرۆب لئیلانې فیکیر گؤتۆردۆ: اۏنلار دۆزمۆ إله‌ییرلر؟ اۏنلار سفئح دیر‌لر، نه‌دیر؟ موری کیمی قۏرخوسوز، تهلۆکه‌سیز یئری قۏیوب هارا گئدیرلـر؟ اۏ تۏرپاق اۏنلارې نئجه قارشېلایاجاق؟ اۏ یئرده کی آتا-آنا‌سې، قارداش‌لارې هلاک اۏلوب، اۏ یئرده کی بۏمبا‌لارېن تۆستۆسۆ هله ده چکیلمه‌ڲیب؟
إله بو آندا اوزاق خاطیره‌لری آراسېندان ایکی میصراع باش قالدېرېر. بو میصراع‌لار’لا بابی کابول’لا ویداع‌لاشېردې:
(کابولدا) إولرین دام‌لارېندا نئچه-نئچه آی پارلا‌ر، إولرین ایچینده‌سه شفق ساچېر مین گۆنَش.
لئیلا آرخایا سؤیکنیر، گؤز‌لری یاش’لا دۏلور. “کابول گؤزله‌ییر سنی. کابولون سیزه إحتیاجې وار”.
بو سفر لازېملې سفر دیر.
آما ویداع‌لاشماق اۆچۆن داها بیر یئر وار.
أفغانېستان ساواش‌لارې کابولو، هئراتې، قندهارې بیرلشدیرن یۏل‌لارې خارابا قۏیوب. ایندی هئراتا گئتمک اۆچۆن أن آسان یۏل ایران تۏرپاق‌لارېندان، مشهددن کئچیر. مشهدده لئیلا و عائله‌سی هۏتئلده گئجه‌له‌ییر، سۏنرا باشقا اوتوبوسا مینیر‌لر.
مشهد ایزدیحاملې، سَس-کۆیلۆ شَهَر دیر. لئیلا اوتوبوسون پنجره‌سیندن اؤتۆب کئچن پارک‌لارا، مسجید‌لره، چئلۏ-کاباب رئستۏران‌لارېنا باخېر. اوتوبوس سککیزینجی شیعه ایمامې – ایمام ریضا مقبره‌سیندن کئچنده لئیلا مقبره‌نی داها یاخشې گؤرمَک اۆچۆن بۏغازېنې اوزادېب اۏنون پار-پار یانان کاشې‌لارېنا، میناره‌لرینه، دَب‌دَبه‌لی قېزېل گۆنبذینه، محبّت’له قۏرونان و مۆکممل شکیلده برپا إدیلن مقبریه حئیرت’له باخېر. اؤلکه‌سینده‌کی نهنگ بوددا معبد‌لرینی خاطېرلایېر. تأسّۆف، أفغان‌لار قدیم معبد‌لری قۏرویا بیلمه‌دیلر. بامیان وادی‌سینده‌ن أسن کۆلَک‌لر پارتلادېلمېش معبد‌لرین تۏزا دؤنمۆش ذرّه‌‌لرینی هاوایا سۏوورور.
اوتوبوس تَخمینَن اۏن ساعاتدان سۏنرا ایران-أفغان سرحَدینه چاتېر. أفغان سرحَدینه یاخېنلاشدېقجا پنجره‌دن گؤرۆنن صحرا و غئیری-مسکون چؤل‌لر گئتدیکجه آرتېر. هئراتا چاتان یئرده، سرحَد بۏیوندا بیر أفغان قاچقېن دۆشرگه‌سینی گؤرۆرلر. سارې-بۏزومتول تۏز بولود‌لارې، قارا چادېرلار، پاسلې دَمیر تَنَکه‌‌لردن دۆزَلدیلمیش مغمون کۏمیته‌لر.
لئیلا ألینی اوزادېب طاریقین ألینی توتور.
هئراتدا کۆچه‌لرین چۏخو دؤشه‌نیب، عطیر‌لی کۆکنار آغاج‌لارې أکیلیب. پارک‌لار یاشېللاشدېرېلېر، بینا‌لار رنگ’له‌نیر، کیتاب‌خانا‌لار برپا اۏلونور. سوئتۏفۏر‌لار ایشله‌ییر و أن تعجّۆبلۆسۆ، إلئکتریک جریانې فاصیله‌سیز وئریلیر. لئیلا إشیتمیشدی کی، هئراتېن فئۏدال حاکیمی، صحرا کۏماندیری ایسمایېل خان أفغان-ایران سرحَدینده یېغېلان گؤمرۆک وَساییطی‌نین چۏخ حیصّه‌سینی شَهَرین برپاسېنا صرف إ دیر. کابولدا ایسه دئییردیلر کی، بو پول مرکزی حؤکۆمته اؤزل دیر. اۏنلارې “مۆوَفَّق” هۏتئلینه آپاران تاکسی شۏفئری قوبئرناتۏرون آدېنې هم حؤرمَت’له، هم ده قۏرخو ایله چکیر.
“مۆوَفَّق” هۏتئلینده ایکی گۆن قالماق اۆچۆن اۏنلار پول‌لارې‌نېن، آز قالا، بئشده‌بیرینی خرجلمه‌لی اۏلورلار. آما باشقا جۆر ده آلېنمېر. مشهددن باشلانان اوزون یۏل اوشاق‌لارې ألدن سالېب. هۏتئل نؤمره‌سی‌نین آچارېنې طاریقه وئرَن یاشلې قاپې‌چې دئییر کی، هۏتئلده خئیلَک ژورنالیست و قهت نۆماینده‌لری قالېر.
– بیر زامان بورادا بین لادئن قالېب، – قاپې‌چې لۏوغالانماغې دا اونوتمور.
نؤمره‌ده ایکی یاتاق وار. حامامدا یالنېز سۏیوق سو گلیر. یاتاق‌لار آراسېندا، دوواردان شاعیر خاجه عبدالله أنصاری‌نین پۏرترئتی آسېلېب. پنجره‌دن سَس-کۆیلۆ کۆچه، پارک و بو پارک بۏیونجا یاخشې قوللوق إدیلمیش چیچک لک‌لری، کرپیج دؤشَنمیش جېغېرلار گؤرۆنۆر. تئلئویزیۏنا اؤرگه‌شن اوشاق‌لار دیلخۏر اۏلوب – تئلئویزیۏن یۏخ دېر. بیر ده کی، اۏنسوز دا یۏرقوندورلار، تئز یاتېر‌لار. طاریق’له لئیلا دا یاتېر. لئیلا طاریقن قۏل‌لارې آراسېندا یاتېر، گئجه‌یارې بیر دفعه اۏیانېر. یوخو گؤرۆب، آما یوخوسو یادېندا دَڲیل.
إرته‌سی گۆن اۏنلار چای، چؤرک، هئیوا مورابّاسی و قاینادېلمېش یومورتا ایله سَحَر یئمه‌ڲی یئییرلـر. سۏنرا طاریق لئیلایا تاکسی توتور.
– أمین‌سن کی، اؤزۆن تک گئدیرسن؟ من‌سیز؟ – طاریق سۏروشور. عزیزه آتاسې‌نېن ألیندن توتوب، سالۏنمای ألیندن توتمور، آز قالا، چیڲنی ایله طاریقه سؤیکَنیب.
– هه.
– من ناراحات اۏلارام.
– هر شئی یاخشې اۏلاجاق، – لئیلا دئییر. – سؤز وئریرَم. اوشاق‌لارې بازارا آپار، اۏنلارا نه‌سه آل.
تاکسی اوزاقلاشاندا سالۏنمای آغلاماغا باشلایېر. آرخایا بۏیلانان لئیلا گؤرۆر کی، سالۏنمای آغلایا-آغلایا طاریقه قېسېلېر. بو، لئیلانې هم سئویندیریر، هم ده قلبینی پارچالایېر.
– سن هئراتدان دَڲیلسن، – سۆرۆجۆ دئییر. قارا ساچ‌لارېنې چیڲنینه قَدَر اوزادېب. ایندی چۏخ‌لارې بئله ساچ ساخلایېر. سانکی طالیب‌لرین آجېغېنا، یانې، آرتېق قۏوولموش طالیب‌لرین آجېغېنا. دۏداغې‌نېن اۆستۆنده، سۏل طرفده بېغ‌لارې آراسېندا شېرېم گؤرۆنۆر. ماشېنېن قاباق شۆشه‌سینده، سۆرۆجۆ طرفده آل‌یاناق، ساچ‌لارې اۏرتادان آیرېلمېش هؤرۆکلۆ بیر قېزېن شکلی وورولوب.
لئیلا دئییر کی، سۏن بیر ایلده پاکیستاندا اۏلوب، ایندی کابی’له، دۏغما دئه-
مازانقا قایې دېر.
لئیلا هر یانا باخېر. پنجره‌دن اۏ اۆزده میسگر‌لر سَهَنگه قولپ قایناق إدیر، سرّاج‌لار خام درینی کسیب گۆنَشده قوروماغا سریر‌لر.
– سن اؤزۆن نئجه، قارداش، چۏخدان‌مې بوردا یاشایېرسان؟ – اۏ سۏروشور.
– بۆتۆن یاشامېمې بوردا یاشامېشام. بوردا آنادان اۏلموشام. هر شئی گؤزۆمۆن قاباغېندا باش وئریب. قیام یادېندا دېر؟
لئیلا دئییر کی، یادېندا دېر. سۆرۆجۆ سؤزۆنه داوام إدیر:
– 1979-نجو ایلین مارت آیې ایدی. سۏوئت‌لرین مۆداخیله‌سیندن دۏققوز آی أوّل. غضب‌لَنمیش هئراتلې‌لار بیر نئچه سۏوئت اوزمانېنی اؤلدۆرمۆشدۆلر. جاوابېندا سۏوئت‌لرین تانک‌لارې، هئلیکۏپتئر‌لرې بورایا یئریدیلدی. اۆچ گۆن شَهَری گۆلله‌باران إتدیلر، همشیره. إولری اوچوردو‌لار، بیر مینارنی داغېتدې‌لار، مین‌لر’له آدامې اؤلدۆردۆلر. مین‌لر’له! اۏ اۆچ گۆنده من ایکی باجېمې ایتیردیم. بیری اۏن ایکی یاشېندا ایدی. – اۏ، شۆشه‌ده‌کی شکلی گؤرسه دیر. – بو اۏ دېر.
– باشېنېز ساغ اۏلسون، – لئیلا دئییر. دئییر و تعجّۆب إدیر کی، هر بیر
أفغا‌نېن یاشامې آغرې، ایتکی و کَدَر’له دۏلو دېر. آما آدام‌لار روحدان دۆشمۆر، یاشاماغا چالېشېرلار. إله اۏ اؤزۆ. اۏنون اؤز یاشامې. اۏنون باشېنا گلن‌لر. غریبه دیر کی، اۏ، اؤلمه‌دی، ساغ-سلامت‌دېر، یاشایېر، ایندی بو تاکسیده اۏتوروب بو کیشی‌نین یاشام حیکایَتینه قولاق آسېر.
گۆل دامان کندی باشدان-باشا گیلدن، ساماندان تیکیلمیش، یاستې داملې پالچېق کۏلبا‌لاردان (داخما‌لاردان) عیبارت دیر. یالنېز بیر نئچه‌سی‌نین حاصارې وار. گۆنَشده بَنیزی قارالمېش، ایستی‌دن ترله‌میش قادېن‌لار آچېق هاوا‌دا یئمک پیشیریر، اۏجاقدان تۆستۆ، قارا قازان‌لاردان بوخار قالخېر. اۏ یاندا قاطېرلار تکنه‌د‌ن اۏت یئییر. بایاقدان تۏیوق‌لارې قۏوان اوشاق‌لار ایندی ده تاکسی‌نین دالېنجا دۆشۆرلر. بیر دسته آدام آرابا ایله داش داشېیېر. آرادا دایانېب تاکسی‌نین دالېنجا باخېر‌لار. ماشېن بورولور، اۏرتاسېندا کؤهنه مقبره اۏلان قبریستان‌لېغېن یانېندان اؤتۆب-کئچیر. شۏفئر دئییر کی، بورا صوفی‌لرین قبریستان‌لېغې دېر.
اۏ دا یئل دَ‌ڲیرمانې. حرکت‌سیز، پاسلې پَرلرینین کؤلگه‌سینده اۆچ بالاجا اۏغلان اوشاغې نه ایله‌سه مشغول دېر. دئیه‌سن، گیلدن نه‌سه دۆزَلدیرلر. شۏفئر قاپې‌نېن شۆشه‌سینی آشاغې سالېب باشېنې چېخار دېر. یاشجا بؤیۆک اۏغلان یۏلدان یوخارې بیر إوی گؤرسه دیر. شۏفئر تَشَکّۆر إدیر، دئییلن إوه یاخېنلاشېر.
ماشېنې بیرمرتبه‌لی إوین یانېندا ساخلایېر. حاصارېن اۆستۆند‌ن أنجیر آغاج‌لارې‌نېن بوداق‌لارې گؤرۆنۆر، بیر نئچه بوداغې حاصاردان بو اۆزه ساللانېب.
– من ایندی گلیرَم، چۏخ چکمز، – لئیلا شۏفئره دئییر.
اۏرتایاشلې، بسته‌بۏی، سارې‌شېن ساچلې، آرېق بیر کیشی قاپېنې آچېر. چال ساققا‌لې وار. دبلی أفغان چاپانې، پیرهان-تومبان گئیینیب. سلاملئیکۆمدن سۏنرا، لئیلا سۏروشور:
– بورا مۏللا فئیضوللا‌نېن إوی دیرمی؟
– بَلی، من اۏنون اۏغلویام، همزه. نه بویورورسوز، همشیره؟
– من آتانېزېن کؤهنه دۏستو مریم’له باغلې گلمیشَم سیزه. همزه آنلاشېلماز طرزده گؤزلرینی دؤیۆر.
– مریم…
– جلیل خانېن قېزې.
همزه یئنه گؤزلرینی دؤیۆر، سۏنرا ألینی اۆزۆنه قۏیور، بیردن اۆزۆنه تَبَسّۆم گلیر. گۆلۆمسۆنۆر. آغزېندا بیر-ایکی دیشی دۆشۆب.
– آ-آ-آ-آ، – اۏ، تعجّۆبدن “آ”لارې اوزا دېر. – ألبتّه، مریم! سن اۏنون قېزېسان؟ بس اۏ… – همزه بۏینونو اۏ یان-بو یانا دؤندَ‌ریر. آرخایا بۏیلانېر. – اۏ دا گلیب؟ گؤر نه واختدان گؤرمۆرۆک. مریم ده گلیب؟
– اۏ رحمته گئدیب.
همزه‌نین اۆزۆنده‌کی تَبَسّۆم یۏخ اۏلور.
– گل ایچه‌ری. – اۏ، قاپېنې آچېر. – خۏش گلمیسیز.
إو کاسېبیانا دؤشه‌نیب. اۏنلار یئرده اۏتورورلار. دؤشه‌مه‌ده هئرات خالچاسې، مونجوق’لا ایشلَنمیش دؤشکجه‌لر، دوواردا مکّه‌‌نین چرچیوه‌یه آلېنمېش شکلی وار. پنجره آچېق اۏلدوغوندان هر یان گۆنَش ایشېغېندا اۆزۆر. اۏ بیری اۏتاقدا قادېن‌لارېن پېچېلتې‌لارې إشیدیلیر. آیاق‌یالېن اۏغلان اوشاغې ألینده پۏدنۏس ایچه‌ری گیریر، اۏنلارېن قاباغېنا چای، پۆسته‌دَن حاضېرلانمېش شیرنییات قۏیور. همزه دئییر:
– اۏغلومدور.
اۏغلان دینمز-سؤیله‌مز چېخېر.
– یاخشې، دانېش گؤرَک، – همزه‌نین سَسی یۏرقوندور.
لئیلا دانېشېر. اۏ، هر شئیی دانېشېر. صؤحبَت اوزانېر. تَصَوّۆر إتدیڲیندن ده چۏخ چکیر. هم ده اؤزۆنۆ ده ساخلاماق، گؤز یاش‌لارېنې بۏغماق لازېم دېر. آسان دَڲیل، مریم حاققېندا دانېشماق هئچ آسان دَڲیل، جمعی بیر ایل کئچیب.
همزه خئیلَک سوسور، آما فینجانې نَلبَکیده إله هئی فېرلادېر، گاه بو طرفه، گاه اۏ طرفه.
– آتام – آللاه اۏنا رحمت إله‌سین – اۏنو چۏخ سئویردی، – اۏ، نهایت، دیللَنیر. – بیلیر‌سن، مریم آنادان اۏلاندا آذانې اۏنون قولاغېنا اۏخویان آتام اۏلوب. اۏ، هر هفته مریمه دَ‌ڲیردی. هردن منی ده اؤزۆ ایله آپارېردې. آتام اۏنون اؤرگتمَنی ایدی. هم ده دۏستو. یاخشې اینسان ایدی آتام. جلیل خان قېزېنې اوزاق‌لارا وئرَنده آتام درددن خسته‌له‌ندی.
– آللاه آتانېزا رحمت إله‌سین. قۏی آللاه باغېشلاسېن اۏنو.
همزه باشې ایله تَشَکّۆر إ دیر.
– آتام چۏخ یاشادې، لاپ قۏجالېغا قَدَر. جلیل خاندان سۏنرا دا خئیلَک یاشادې. اۏنو کند قبریستان‌لېغېندا دَفن إتدیک. مریمین آنا‌سې دا اۏرادا، یاخېندا دَفن اۏلونوب. آتام چۏخ مؤعمۆن آدام ایدی.
لئیلا فینجانېنې یئره قۏیور.
– بیر شئی خواهیش إتمک ایسته‌ییرم سَندَن.
– بویورون.
اۏنلارېن إوینی منه گؤرسه‌ده بیلرسن‌می؟ مریمگیلین یاشادېغې إوی. منی اۏرا آپارا بیلرسن‌می؟
شۏفئر گؤز‌له‌مه‌ڲه راضې‌لېق وئریر.
همزه ایله لئیلا دیکدن اۆزۆآشاغې إنیب گۆل داماندان هئراتا آپاران یۏلا چېخېر‌لار. اۏن-اۏن بئش دقیقه‌دن سۏنرا همزه هۆندۆر اۏت‌لار آراسېندا گۆج’له سئچیلن، اۏتو دازلاشمېش بیر تالانې، اۏرایا آپاران جېغېرې گؤرسه دیر.
– بو جېغېر اۏرایا گئدیر، – اۏ دئییر.
جېغېرې اۏت باسېب، مئح آغزېندا یئلله‌نن اۏت‌لار آراسېندا اۏر‌دا-بوردا چېچک‌لر گؤرۆنۆر. اۏنلار جېغېرې قالخدېقجا کۆلَک هۆندۆر اۏت‌لارې لئیلا‌نېن بالدېر‌لارېنا چېرپېر. هر ایکی طرفده یابانې چېچک‌لر بۏی وئریر، بعضی‌سی‌نین هۆندۆر، گیرده لچه‌ڲی وار، بعضی‌سی خېر‌دایارپاقلې دېر. بعضی خېر‌دا کۏل‌لار آراسېندان قایماقچیچه‌ڲی بۏیلانېر. قارانقوش‌لار جیویلدشیر، آیاق آلتدان جېرجېراما‌لار هۏپپانېر.
جېغېر تَخمینَن ایکی یۆز مئتر یوخارې قالخېر، سۏنرا قفیلدن هامار بیر گئنیشلییه چېخېر. همزه ایله لئیلا آیاق ساخلایېب نفس دَریر‌لر. أطراف آغجاقاناد’لا دۏلو دېر. لئیلا صیفَتی‌نین قاباغېندا جؤولان إدَن آغجاقاناد‌لارې قۏلو ایله قۏوور. قۏواق آغاج‌لارې‌نېن آرخاسېندا، اۆفۆقده اوزاق داغ‌لار، آغجاقایېن مئشه‌‌لیڲی، یابانې کۏل‌لار گؤرۆنۆر.
– بورادا چای واردې، بو یاخېن‌لاردا قورویوب، – همزه تنگ‌نفس دئییر. – من سنی بورادا گؤزله‌ییم. سن قوروموش چای یاتاغېنې کئچ، سۏنرا بیر آز یوخارې قالخ.
– آزمارام کی؟
– ناراحات اۏلما – دئییب همزه بیر آغاجېن آلتېندا اۏتورور. – سن گئت.
– من چتین گئدیم…
– ناراحات اۏلما، دئدیم. تَلَسمه، یاواش-یاواش گئت، همشیره.
لئیلا اۏنا تَشَکّۆر إ دیر. داش‌لار اۆسته هۏپپانا-هۏپپانا چای یاتاغېنې کئچمه‌ڲه باشلایېر. آیاغې آلتدا چایلاق داش‌لارې، پاسلې کۏنسئرو قوطو‌لارې، سېنمېش بوتولکا‌لار، یارې‌سې تۏرپاقدا قالمېش سینک قاپاقلې مئتال کۏنتئینئر، داها نه‌لر. لئیلا‌نېن اۆره‌ڲی أسیر.
اۏ، داغا طرف قالخېر. هه، بو دا سؤیۆد‌لر. غملی-غملی باش‌لارېنې آشاغې ساللایېب یئل ووردوقجا غم شرقی‌سی اۏخویورلار. لئیلا‌نېن کؤکسۆنده إله بیل طبیل چالېر‌لار. اۆره‌ڲی گوپپولدایېر. هر شئی مریم دئیَن کیمی دیر. سؤیۆد‌لر داییره‌وی أکیلیب. اۏرتاسېندا بیر تا’لا. ایندی لئیلا آددېم‌لارېنې یئیین آتېر، تله‌سیر، آز قالا، یۆیۆرۆر. دؤنۆب آرخایا بۏیلانېر. همزه لاپ بالاجا گؤرۆنۆر ایندی. باشېنداکې چاپان یاشېل آغاج‌لارېن فۏنوندا ألوان لکه کیمی گؤرۆنۆر. بیر داش اۆسته لئیلا‌نېن آیاغې سۆرۆشۆر، آز قالا یېخېلېر، سۏنرا مۆوازینَتینی دۆزَل دیر. عئیبی یۏخ دېر. شالوارې‌نېن بالاق‌لارېنې چېرمالایېب یۏلونا داوام إ دیر. بو دېر، سؤیۆد‌لر دۆز اۏنون باشې اۆسته یئللنیر. مریمین کۏلباسې هله ده دورور.
لئیلا اۏنا یاخېنلاشېر. پنجره‌لرده شۆشه یۏخ دېر، قاپې دا یۏخ دېر. مریم تۏیوق هینی، تندیر، تاختا توالئت حاققېندا دا دانېشمېشدې. هئچ بیری یۏخ دېر. داخما‌نېن قاپې‌سېندا دایانېر. ایچه‌ریدن میلچک وېزېلتې‌سې گلیر.
ایچه‌ری گیرمک اۆچۆن قاپېدا بؤیۆک بیر هؤرۆمچک تۏرونو داغېتمالې اۏلور. ایچه‌ری آلا-قاران‌لېق دېر. لئیلا دایانېر کی، گؤز‌لری قاران‌لېغا آلېشسېن. نه بالاجا دېر؟ تَصَوّۆر إتدیڲیندن ده بالاجا. دؤشه‌مه تاختا‌لارېندان بیر چۆرۆک تاختا قالېب. قالا‌نېنې، یَقین، آپارېبلار: اۏدون کیمی یاندېرماق اۆچۆن. یئر قوپ-قورو یارپاق’لا، سېنمېش بوتولکا‌لار’لا، ساققېز کاغېذ‌لارې، یابانې گؤبه‌لک، سارالمېش سیقار کؤتۆک‌لری ایله دۏلو دېر. چۆرۆنتۆ و رۆطوبت اییی گلیر. یئری، دووار‌لارې آلاق اۏت‌لارې باسېب.
فیکیر لئیلانې اوزاق‌لارا آپارېر. اۏن بئش ایل. اۏن بئش ایل بورادا یاشایېب مریم.
یئره اۏتورور، دووارا سؤیکنیر. حَیَطده سؤیۆد‌لرین بوداق‌لارېندا اینله‌ین کۆله‌ڲین سَسینه قولاق آسېر. تاواندا هؤرۆمچک تۏرلا‌رې داها چۏخ دېر. دووارلاردا نه‌سه یازېلېب. دئیه‌سن، روس حرف‌لری دیر. آما چۏخو پۏزولوب، لئیلا اۏرادا نه یازېلدېغېنې باشا دۆشمۆر. بیر بوجاقدا چؤل قوشونون یوواسې وار، اۏ بیری بوجاقدا – دووارېن لاپ آلچاق اۏلدوغو یئرده یاراسا آسېلېب.
لئیلا گؤزلرینی یومور. بیر آز اۏتورور.
پاکیستاندا مریمین اۆز جیزگی‌لرینی خاطېرلاماق بیر آز چتین ایدی. سانکې دیلی‌نین اوجونداکې سؤزدۆر، ایندی یادېنا دۆشه‌جک، آما سۏن آندا یئنه یادداشدان سۆرۆشۆر، دومانا بۆرۆنۆردۆ. ایندی‌سه بورادا، گؤزلرینی یومسا دا، بَبَک‌لریندن اۏ اۆزده قالا‌ن مریمین مئهریبان صورتینی خاطېرلاماق اۏ‌لار: مۆلاییم، ایشېقلې گؤزلر، اوزون‌سۏو چَنه، بۏینونون کۏبودلاشمېش دری‌سی، نازیک دۏداق‌لار، یارېمچېق تَبَسّۆم. بو ساعات، بورادا لئیلا یئنه اۆزۆنۆ مریمین
دیزینه قۏیماق، یېرغالانا-یېرغالانا اۏخودوغو قوران آ‌یه‌‌لری‌نین اۏنون جیسمینده یاراتدېغې إحتیزاز آلتېندا شیرین-شیرین مۆرگۆ‌له‌مک، یاتماق ایسته‌ردی.
آما بو نه‌دیر؟ إله بیل آلاق اۏت‌لارې کیچیلیر، سانکې نه‌سه یئرین آلتېندان اۏنلارې کؤکۆندن گئرییه دارتېر. اۏنلار گئتدیکجه کیچیلیر، سانکی کۏلبا‌نېن تۏرپاغې اۏنلارې سۏرور، اودور. هؤرۆمچک تۏرو سیر‌لی شکیلده اؤز-اؤزۆنه داغېلېر. قوش یوواسې‌نېن هؤرۆلدۆڲۆ بوداقجېق‌لار اۏوولور، تؤکۆلۆر، کۏلبادان چېخېب گؤزدن ایتیر. گؤرۆنمز بیر أل دووارداکې روس حرف‌لرینی سیلیر، یۏخ إ دیر. دؤشه‌مه تاختا‌لارې بیر-بیر اؤز یئرینه قایې دېر.
دؤشه‌مه یئرینده دیر کی… لئیلا ایندی ایکی یاتاق گؤرۆر، تاختا ماسا، ایکی اۏتورقا، بوجاقدا چوقون پئچ، قارالمېش چای‌نیک، دوواربۏیو قۏیولموش رفده قازان و گیل بارداق‌لار، فینجان و قاشېق‌لار. اۏ، تۏیوق‌لارېن قاققېلتې‌سېنې، داغ چایې‌نېن اوزاق شېرېلتې‌سېنې دا إشیدیر ایندی.
اۏ دېر، گنج مریم ماسانېن آرخاسېندا اۏتوروب کئرۏسین لامپاسې‌نېن ایشېغېندا قۏلچاق دۆزَلدیر، دۏداغې‌نېن آلتېندا نه‌سه زۆمزۆمه إ دیر. اۆزۆ إله هامار و ظریف دیر کی… تزه یویولموش ساچ‌لارې آرخایا دارانېب، بۆتۆن دیش‌لری یئرینده دیر. لئیلا هر شئیی آیدېن گؤرۆر. مریم ساپ‌لاردان قۏلچاغېن باشېنا نئجه ساچ دۆزَل دیر. بیر نئچه ایل کئچه‌جک، بو قېزجېغاز بؤیۆیۆب قادېن اۏلاجاق. یاشامدان چۏخ شئی ایسته‌مه‌ڲه‌جک، اؤز یۆکۆنۆ هئچ واخت باشقاسېنا قېیمایاجاق، أله سالېنان، ریشخند إدیلن دردینی، کَدَ‌رینی، اومود و آرزې‌لارېنې هئچ کیم’له بؤلۆشمه‌ڲه‌جک. إله بیر قادېن کی، یاشامېن آرام‌سېز کۆکره‌ین آخېن‌لارې قارشېسېندا چایلاق داشې کیمی دوروب دؤزه‌جک، هئچ نه‌دن شیکایت‌لَنمه‌مه‌ڲه‌جک، اۆستۆند‌ن گلیب کئچن درد آخېن‌لارې اۏنو کۏرلایا بیلمه‌یه‌جک، اۏلسا-اۏلسا اۏنون جیلالېغېنې، گؤزَل‌لیڲینی بیر آز دا آرتېراجاق. إله ایندی‌دن لئیلا بو قېزېن گؤزلرینده اۏنون مؤحکَم کاراکتئرینی گؤرۆر، اۏنو نه رشید، نه طالیب‌لر سېندېرا بیلمَز، محض بو کاراکتئر لئیلانې اؤلۆمدن قورتاراجاق، مریمین اؤزۆنۆ ایسه محوه آپاراجاق. لئیلا همین أڲیلمز، قرانیت کیمی آغېر، مؤحکَم کاراکتئری ایندی‌دن گؤرۆر.
قېزجېغاز باخېش‌لارېنې قالدېرېر. قۏلچاغې یئره قۏیور. گۆلۆمسۆنۆر.
– لئیلاجان؟
لئیلا بۆتۆن وۆجودو ایله تیتره‌ییر، آلا-قاران‌لېقدا دیکسینیب گؤزلرینی گئنیش-گئنیش آچېر. یاراسا اۏنون سرت حرکتیندن اۆرکۆب یئریندن قۏپور، کۏلبا‌نېن اۏ بیری بوجاغېنا اوچور، قاناد‌لارې وَرَقلنن کیتاب صفحه‌لری کیمی آچېلېر، پنجره‌دن اوچوب گئ دیر.
لئیلا آیاغا قالخېر، اۏتوردوغو یئرده شالوارېنا یاپېشمېش یارپاق‌لارې چېرپېر، بایېرا چېخېر. هاوا بیر آز قارالېب. کۆلَک گۆج‌لَنیب، اۏت‌لارې غئیض’له أڲیر، چېرپېر، سؤیۆد بوداق‌لارې اینیلتی ایله قېجېردایېر.
تالانې ترک إتمَزدن قاباق لئیلا بیر ده دؤنۆب کۏلبایا باخېر – مریم بورادا یاتېب، بورادا یئییب، آرزې‌لارا باش ووروب، جلیلی اینتیظار’لا بورادا گؤزله‌ییب. اوچوق دووار‌لارېن اۆستۆنه سؤیۆد بوداق‌لارې‌نېن کؤلگه‌سی دۆشۆب، کۆلَک ووردوقجا بوداق‌لار ترپه‌نیر، کؤلگه‌لر ده عجاییب-عجاییب ترپشیر. یاستې دامېن اۆستۆنه بیر قارغا قۏنوب، نه‌سه دیمدیکلییر، قارېلدایېب اوچور.
– ألویداع، مریم، – لئیلا پېچېلدایېر، اؤز آغلاماغېندان خبری ده یۏخ دېر. آرخایا باخما‌زدان گؤتۆرۆلۆر، اۏت‌لار آراسېندان قاچېر.
همزه هله ده داش اۆسته اۏتوروب. لئیلانې گؤرۆب آیاغا دورور.
– گلین گئد‌ک، – اۏ دئییر. – من سیزه بیر شئی ده وئرمه‌لی‌یم.
لئیلا حَیَطده، قاپې آغزېندا همزه‌نی گؤزله‌ییر. اۏنلارا چای وئرَن بایاقکې اۏغلان أنجیر آغاجې‌نېن آلتېندا دایانېب، ألینده بیر جۆجه، لاقئید-لاقئید باخېر.
لئیلا حیسّ إدیر کی، حیجابلې، یاشلې بیر قادېن و گنج بیر قېز اۏغرون-اۏغرون پنجره‌دن اۏنا باخېر‌لار.
إوین قاپې‌سې آچېلېر، همزه گؤرۆنۆر. اۏ، ألینده‌کی دَمیر قوطونو لئیلایا اوزا دېر.
– جلیل خان بو قوطونو اؤلۆمۆندن أوّل آتاما وئریب، – همزه دئییر. – دئییب کی، بونو مریم اۆچۆن ساخلاسېن، هاچان گلسه، وئرسین اۏنا. آتام قوطونو ایکی ایل ساخلادې. سۏنرا، اؤلۆمۆندن قاباق بونو منه وئردی. دئدی کی، مریم اۆچۆن ساخلایېم. آما اۏ گلمه‌دی. هئچ واخت گلمه‌دی…
– لئیلا دیققت’له دَ‌ڲیرمی قوطویا باخېر. شۏکۏلات قوطوسونا اۏخشایېر، اؤزۆ ده باها‌لې‌سېندان. سارېمتېل-یاشېل رنگلی قوطونون قېزېلې حاشییه‌سی بیر آز گئدیب، کنارلارېنا پاس دَڲیب. قاپاغېندا قاتلانان-آچېلان سۆرگۆسۆ، إله بیل ایچینده ده قېفېلې وار. لئیلا قوطونو آچماق ایسته‌ییر، سۆرگۆ آچېلمېر.
– ایچینده نه وار بونون؟ – لئیلا سۏروشور.
همزه اۏنون اۏوجونا بیر آچار قۏیور.
– آتام اۏنو هئچ واخت آچمادې. من ده آچمادېم. بلکه ده آللاهېن اېشی دیر، یَقین، ایسته‌ییب کی، اۏنو سن آچاسان.
لئیلا هۏتئله قایې دېر. طاریق’له اوشاق‌لار هله قایېتمایېب.
لئیلا یاتاقدا اۏتورور، دیزلری اۆستۆنده قوطو. آچسېن، آچما‌سېن؟ بلکه جلیل بونون همیشه‌لیک سیرّ اۏلاراق قالماسېنې ایسته‌ییب؟ آما ماراق گۆج گلیر.
لئیلا بالاجا آچارې فېرلا دېر. نه‌سه قېجېردایېر، قوطونون قاپاغې شاققېلتې ایله آچېلېر.
قوطونون ایچینده اۆچ شئی وار: مکتوب، کیسه‌یی پارچادان بالاجا تۏربا و ویدئۏکاسئت.
لئیلا ویدئۏکاسئتی گؤتۆرۆب هۏتئل خیدمتچی‌سی‌نین یانېنا گئ دیر. هۏتئله گلَن گۆن اۏنلارا خیدمت إتمیش یاشلې قاپې‌چېدان اؤرگه‌نیر کی، هۏتئلده یالنېز لۆکس نؤمره‌لرده ویدئۏماقنیتۏفۏن وار. اۏ نؤمره‌‌لرین بیری حاضېر‌دا بۏش دېر، ایستیفاده إتمک اۏ‌لار. اۏ، ماساسې ألینده مۏبایل تئلئفۏن اۏلان جاوان، بېغلې قاپېچېیا تاپشېرېب لئیلانې اۆچۆنجۆ مرتبه‌ده کۏریدۏرون لاپ سۏنونا گتیریر. اۏتاغېن قاپې‌سېنې آچېر. بوجاقدا تئلئویزیۏن وار. لئیلانې داها هئچ نه ماراقلاندېرمېر. تئز تئلئویزیۏنو یاندېرېر، ویدئۏکاسسئتی سالېب دۆڲمه‌نی باسېر. إکران هله کی ایشېق’لانمېر. دۏغرودان مې کاسئتده هئچ نه یۏخ دېر؟ بس اۏندا جلیل بۏش کاسئتی نییه مریمه وئرمک ایسته‌ییب؟ سۏنرا موسیقی سَسی گلیر، إکراندا هانسې’سا اۏخویان اۏخویور. بیر آز باخاندان سۏنرا کاسئتی ساخلایېر. گئری قایتارېب یئنی‌دن دۆڲمه‌نی باسېر. یئنه همین فیلمدیر، موسیقی…
یاشلې قاپې‌چې دا معطَل قالېب.
اوۏلت دیسنئیین “پینۏچچیۏ” فیلمی. لئیلا هئچ نه باشا دۆشمۆر.
. . .
طاریق’له اوشاق‌لار هۏتئله یالنېز ساعات آلتېدان سۏنرا قایېدېرلار. عزیزه لئیلا‌نېن یانېنا قاچېر، آتاسې‌نېن اۏنا آلدېغې گۆمۆش سېرقا‌لارې گؤرسه دیر. سېرقا‌لارېن
اۆستۆنده مینا چکیلمیش کپه‌نک‌لر حَکّ اۏلونوب. سالۏنمای رئزین دۏلفینی سینه‌سینه سېخېب هردن باسېر، اۏ دا جیویلدییر.
طاریق آروادېنې قوجاقلایېر.
– نئجه گئتدین؟
– هر شئی یاخشې دېر. سۏنرا دانېشارام.
اۏنلار یاخېن‌لېقداکې کاباب‌خانایا گئدیرلـر. آدام’لا دۏلو، سَس-کۆیلۆ، بالاجا یئردی، ماسالارا مۆشمبه چکیلیب. تۆستۆسۆ ده أسکیک دَڲیل. یومشاق، سولو قوزو کابابې، ایستی چؤرک لَذَّت وئریر. یئمکدن سۏنرا گزمه‌ڲه چېخېر‌لار، طاریق کؤشکدن اوشاق‌لارا دۏندورما آلېر. اۏتورقادا اۏتوروب یئییرلـر. آرخادا، باتان گۆنَشین شفق‌لری فۏنوندا داغ‌لار قارالېر. هاوا مۆلاییم دیر، ایڲنه‌یارپاقلې آغاج‌لارېن عطری گلیر.
لئیلا بایاق هۏتئلین لۆکس نؤمره‌سینده ویدئۏکاسئته باخاندان سۏنرا اۏتاغېنا قایېدېب مکتوبو آچدې. سارالمېش کاغېذ‌دا أل ایله، گؤڲ مۆرَکَّب’له یازېلان‌لارې اۏخودو. جلیل یازېردې:
مای 1987-نجی ایل.
عزیز قېزېم مریم!
آللاها دوعا إدیرم کی، بو مکتوب سنه أحوالېن یاخشې اۏلاندا چاتسېن. بیلدیڲین کیمی، بیر آی قاباق سنین’له دانېشماق اۆچۆن کابولا گلدیم. آما
سن منی گؤرمَک ایسته‌مه‌دین. بو، منی مأیوس إتدی، آما سنی گۆناه‌لاندېرمېرام. سَنین یئرینه اۏلسایدېم، من ده بئله إدَردیم. سَنین یاخشې اؤولاد مۆناسیبتینه حاققېمې من چۏخدان ایتیرمیشَم و بوندا یالنېز اؤزۆم گۆناه‌کارام. آما أڲر ایندی بو مکتوبو اۏخویورسانسا، دئمک، سن قاپېنېزدا سَنین اۆچۆن قۏیدوغوم اؤنجه‌کی مکتوبو دا اۏخوموسان. دئمک، سن اۏنو اۏخویوب، مۏللا فئیضوللانې گؤرمه‌ڲه گلمیسَن. یاخشې کی، گلمیسَن، من ده اۏ مکتوبدا سَندَن بونو خواهیش إتمیشدیم. بونا گؤره سنه تَشَکّۆر إدیرم، مریمجان. ساغ اۏل کی، بو سؤز‌لری سنه دئمه‌ڲه ایمکان وئریرسن.
نه‌دن باشلایېم؟
مریمجان، سۏن گؤرۆشۆمۆزدن سۏنرا باشېما چۏخ بلا‌لار گلدی. اؤگئی آنان أفسون 1979-نجو ایل قیامېنېن بیرینجی گۆنۆ اؤلدۆرۆلدۆ. همین گۆن باجېن نیلوفر ده گۆلله‌باراندا اؤلدۆرۆلدۆ. إله هئی یادېما دۆشۆر بالاجا نیلوفریم. یئرده باشې اۆسته دوروردو کی، قۏناق‌لارې تعجّۆب‌لَندیرسین. قارداشېن فرهاد 1980-نجی ایلده جیهادا قۏشولدو. ایکی ایل سۏنرا – 1982-نجی ایلده هئلماند یاخېن‌لېغېندا سۏوئت گۆلـله‌سی‌نین قوربانې اۏلدو. اۏنون جسدینی ده گؤرمه‌دیم. بیلمیرَم، اؤز اوشاق‌لارېن وارمې، مریمجان، آما أڲر وار’سا، آللاها دوعا إله‌ییرم کی، اۏنلارې حیفظ إتسین، منیم چکدیک‌لریمی سن چکمه‌یه‌سن. اوشاق‌لارېم تئز-تئز یوخوما گیریر. اؤلن اوشاق‌لارېم یوخوما گلیر. سن ده تئز-تئز یوخوما گیریرسن، مریمجان. چۏخ دارېخېرام سنین’چۆن، سَنین سَسین اۆچۆن، گۆلۆشۆن اۆچۆن. چۏخ ایسته‌ییرم کی، سنه نه‌سه اۏخویوم، سنین’له با‌لېق توتماغا گئدیم. یادېندادې، بیرلیکده نئجه با‌لېق توتوردوق؟ سن یاخشې قېز، یاخشې اؤولاد ایدین، مریمجان. سنی دۆشۆندۆکجه، پئشمان اۏلورام، خجالت چکیرم. تأسّۆف… سن یادېما دۆشنده پئشمانچې‌لېق سینه‌می یاندېرېر. تأسّۆف إدیرم کی، سن هئراتا گلنده سنی گؤره بیلمه‌دیم، قارشېنا چېخمادېم، إوه دعوت إتمه‌دیم، کۆچه‌ده قالدېن. پئشمانام کی، سنی اؤولادېم إله‌یه بیلمه‌دیم. بۆتۆن بو ایل‌لر عرضینده سنی اۏ اوجقار یئرده ساخلایېب نییه إویمه، عائله‌مه گتیره بیلمه‌دیم؟ نییه؟ سفئح فیکیر‌لره گؤره؟ إله‌بیل، شنیمه خلل گلر؟ نۆفوذوم آشاغې دۆشَر؟ آدېما لکه گلر؟ بو لعنته گلمیش ساواشدا ایتیردیک‌لریمین، باشېما گلن‌لرین قارشېسېندا بونلار هئچ نه دیر. آما ایندی، ألبتّه کی، چۏخ گئجدی. شۆبهه‌سیز، بۆتۆن بونلار منیم ویجدان‌سېزلېغېمېن، اینصافسېزلېغېمېن جزا‌سې دېر. نئجه داش‌اۆرَکلی اۏلموشام؟ بیلمه‌لی ایدیم کی، بونون عَوَضی اۏلان جزا قاچېلماز دېر. ایندی اۏنو دئمه‌لی‌یم کی، سن یاخشې قېز ایدین، مریمجان، من
سنه لاییق اۏلمادېم. ایندی یالنېز اۏنو سَندَن خواهیش إدیرم کی، منی باغېشلایاسان. باغېشلا منی، قېزېم! باغېشلا! باغېشلا! باغېشلا!
ایندی من سَنین تانېدېغېن اۏ وار‌لې آدام دَڲیلم. کۏمۏنیست‌لر أکثر تۏرپاق‌لارېمې، دۆکان‌لارېمېن هامې‌سېنې مۆصادیره إتدیلر. آما شیکایت‌لَنمک گۆناه دېر – باشا دۆشمه‌دیڲیم نه‌دن‌لره گؤره، آللاه منی اومودسوز قۏیمادې، بعضی آدام‌لارېن عکسینه اۏلاراق، مرحمَتینی أسیرگه‌مه‌دی. کابولدان قایېداندان سۏنرا، یاخشې کی، ألیمده قالمېش بیر-ایکی پارچا تۏرپاغې ساتا بیلدیم. اۏ پولدان آیېردېغېم سَنین پایېن بو قوطودا دېر. چۏخ دَڲیل، آما هر حالدا، نه‌سه وار. بو دا گرَک دیر. یَقین، گؤره‌جکسن کی، من پولو دۏلارا دَڲیشمیشَم. بئله یاخشې دېر. آللاه بیلیر، بیزیم پول سیستئمی نئجه اۏلاجاق. دۆشۆنمه کی، سَنین عۆذرخاه‌لېغېنې ساتېن آلماغا چالېشېرام. اومود إدیرم کی، سَنین گؤزۆندن إله ده دۆشمه‌میشم. قۏی اینانېم کی، سَنین منی باغېشلاماغېن پول’لا آلېنان شئی دَڲیل. هئچ واخت دا اۏلمایېب. من، ساده‌جه، سَنین حاقّېن اۏلانې، سَنین حاقّېن چاتانې، چۏخ گئج اۏلسا دا، سنه وئریرَم. من سنه قایغې‌کئش آتا اۏلمامېشام، بلکه اؤلندن سۏنرا بو سَهوی دۆزَلده بیلدیم.
آه، اؤلۆم! بوردا تفصیلاتا وارماق هئچ لازېم دا دَڲیل. اؤلۆم ایندی منیم’چۆن گؤزله قاش آراسېندا دېر. حکیم‌لر دئییر کی، اۆره‌ڲیم گۆجسۆز دیر، خسته دیر. گۆجسۆز آدام اۆچۆن مۆناسیب اؤلۆم دیر.
مریمجان!
بو اومود’لا تَسَلّی تاپېرام کی، مکتوبو اۏخویاندان سۏنرا سن منه قارشې داها خئییرخواه اۏلاجاقسان، منسه بونو هئچ واخت باجارمادېم. بلکه قلبینده آتانا قارشې بیر سئوگی حیسّی اۏیانار، گلیب آتانا دَڲر’سه‌ن. قاپېمې بیر دفعه ده دؤڲۆب، اۏنو آچماغا منه بیر ده شانس وئره‌سن. سنی قارشېلاماغا، ایل‌لر بۏیو إتمه‌دیڲیمی ایندی إتمه‌ڲه، سنی قۏل‌لارېمېن آراسېنا آلماغا، سینه‌مه سېخماغا بیر ده ایمکان وئره‌سن منه. بو، إله گۆجسۆز اۆره‌ڲیم کیمی، گۆجسۆز بیر اومود دیر. بونو بیلیرم. آما گؤزله‌یه‌جه‌ڲم، قېزېم.
بیر گۆن قاپېمې دؤیه‌جک قېزېمې گؤزله‌یه‌جه‌ڲم. اومود’لا گؤزله‌یه‌جه‌ڲم. قۏی آللاه سنه اوزون و فراوان یاشام بخش إتسین، قېزېم. قۏی آللاه سنه چۏخلو ساغلام و گؤزَل اوشاق‌لار وئرسین. منیم سنه وئره بیلمه‌دیڲیم خۏشبخت‌لیک، دینج‌لیک و محبّت سنه یار اۏلسون. آللاهېن لۆطفۆ سَنین باشېندان أسکیک اۏلماسېن.
سنه لاییق اۏلمایان آتان.
جلیل
همین گئجه اۏنلار هۏتئله قایېداندان، اوشاق‌لار یاتاندان سۏنرا لئیلا مکتوب باره‌ده طاریقه دانېشېر، بالاجا تۏرباداکې پولو گؤرسه دیر.
لئیلا هؤنکۆرۆر. اۆره‌ڲی پارچالانا-پارچالانا. طاریق اۏنو قوجاقلایېر، اۆز-گؤزۆنۆ اؤپۆش‌لره غرق إ دیر.
51.
آپرئل، 2003-نجۆ ایل
قوراق‌لېق سۏنا چاتېب. بو قېش، نهایت، دیزه‌جن قار یاغدې. ایندی‌سه نئچه گۆن دیر کی، یاغېش یاغېر. کابول چایې مجراسېنا قایېدېب. اۏنون یاز داشقېن‌لارې “تیتانیک صیتی”نی یویوب آپارېب، ایزی ده قالمایېب.
کۆچه‌لر پالچېق دېر. یئرییَنده آیاق‌قابې‌لار فېرچېلدایېر. ماشېن‌لار پالچېقدان چېخا بیلمیر. آلما آراباسېنې چَکَن اولاق‌لارېن دېرناق‌لارې پالچېغا باتېب سۆرۆشۆر.
آما هئچ کیم پالچېقدان شیکایتلنمیر، “تیتانیک صیتی” اۆچۆن یاس توتمور.
“بیز کابولون یام-یاشېل شَهَر اۏلماسېنې ایسته‌ییریک” – آدام‌لار دئییر.
دۆنَن لئیلا مطبخ پنجره‌سیندن عزیزه ایله سالۏنمای‌نین إوین آرخاسېندا لئیسان یاغېشې آلتېندا گؤلمه‌چه‌لردن هۏپپانا-هۏپپانا اۏیناماق‌لارېنا تاماشا إدیردی. اۏنلار دئه-مازانقدا ایکی‌ا‌ۏتاقلې، بالاجا بیر إو توتوبلار. حَیَطده ایت‌بورنو کۏل‌لارې آراسېندا بیر نار آغاجې وار. طاریق حاصارېن اوچوق یئرلرینی دۆزَلدیب، اوشاق‌لار اۆچۆن مئیدانچا، یئللنجک، سالۏنمای‌نین کئچیسی اۆچۆن مه‌رَک هؤرۆب. یاغېش سالۏنمای‌نین قېرخېلمېش باشېندان سۆزۆلۆر. اۏ دا باشېنې طاریقین باشې کیمی لۆت قېرخدېرېب. ایندی بابالو دوعاسېنې دا اۏنلار بیرلیکده اۏخویورلار.
یاغېش عزیزه‌نین ده ساچېنې ایسلادېب، بوروق-بوروق إله‌ییب، باشېنې سیلکه‌له‌یه‌نده سویو سالۏنمای‌نین اۆز-گؤزۆنه سېچرایېر.
سالۏنمای‌نین تئزلیک’له آلتې یاشې تامام اۏلاجاق. عزیزه‌نینسه اۏن یاشې وار. کئچن هفته اۏنلار عزیزه‌نین دۏغوم گۆنۆنۆ قئید إله‌دیلر. “پارک” کینۏ-تئاترېنا گئتدیلر. اۏرادا ایندی کیم ایسته‌سه، “تیتانیک” فیلمینه باخا بیلَر.
– اوشاق‌لار، تَلَسین، گئجیکیریک، – لئیلا عزیزه اۆچۆن، سالۏنمای اۆچۆن یئمک بۆکۆر. سَحَر ساعات سککیز دیر. لئیلا ساعات بئشد‌ن اۏیانېب. همیشه‌کی کیمی، عزیزه آناسېنې اۏیاتمېشدې کی، سَحَر نامازې قېلسېن. لئیلا بیلیر کی، ناماز اۏنون اۆچۆن، إله بیل هم ده مریمین خاطیره‌سینه حؤرمَتدیر، اۏنو یاد إتمک دیر. نه قَدَر کی ایل‌لر اۏنون خاطیره‌سینی آپارمایېب، سیلمه‌ڲیب اۏنون یادداشېندان… خاطیره‌سینی عزیز ساخلایېر هله.
سَحَر نامازېندان سۏنرا لئیلا یئنی‌دن یاتماغا گئتمیشدی. طاریق إودن چېخاندا اۏ هله ده یاتېردې. طاریقین اۏنون یاناغېندان اؤپدۆڲۆنۆ گۆج’له خاطېرلایېردې. طاریق ایندی فرانسېز قهت-ده ایشله‌ییر. اۏنلار علیل‌لره، مینایا دۆشن‌لره پرۏتئز دۆزَلدیرلر.
سالۏنمای عزیزه‌نین آرخاسېنجا دابانباسما مطبخه گیریر.
– دفترلرینیزی گؤتۆرمۆسۆز؟ قَلَم‌لرینیزی نئجه؟ بس کیتاب‌لارې؟
– هامېسې بوردا دېر، – عزیزه دئییر و چانتاسېنې قالدېرېب سیلکه‌لَییر. اۏ، دئمک اۏ‌لار کی، ککه‌لَییر.
– اۏندا گئتدیک.
اوشاق‌لار چېخېر، لئیلا قاپېنې باغلایېر. بایېردا هاوا سرین دیر، آما یاغېش یاغمېر. سما آیدېن دېر، اۆفۆقده آغ‌آپپاق بولود‌لار قاناد آچېب. لئیلا اوشاق‌لارېن ألیندن توتوب اوتوبوس دایاناجاغېنا طرف آددېملایېر. کۆچه‌لرده آدام‌لار، نقلیيّات قایناشېر. ریکشالار، تاکسی‌لر، “اون” نیشانلې ماشېن‌لار، عیساف-اېن حربی “جیپ”لری. تاجیرلـر یوخولو گؤز‌لری ایله گئجه‌دن باغلادېق‌لارې دۆکان‌لارېنې آچېر‌لار. پیش‌تاختا‌لاردا آرتېق ساققېز و سیقار قوطو‌لارې دۆزۆلۆب. دیلنچی‌لر کۆچه تین‌لرینده یئرلرینی توتوب، صدَقه ایسته‌ییر‌لر.
لئیلا اینانا بیلمیر کی، اۏ، یئنه کابولدا دیر. شَهَر چۏخ دَڲیشیب. آدام‌لار چالېشېر، ایشله‌ییر: آغاج أکیر، کرپیج داشېیېر، إولرینی تعمیر إدیر، تزه‌لَییر‌لر؛ یۏل‌لارېن یانېندا کانال‌لا‌رې برپا إدیر، قویو‌لار قازېر‌لار. هئچ دئمه، مۆجاهید راکئت‌لری‌نین کۏرپوس‌لارېندان یاخشې دیبچک اۏلارمېش. گۆل دیبچه‌ڲی. پنجره‌لرده بئله دیبچک‌لر گؤرۆنۆر. کابیل‌لی‌لر اۏنلارا “راکئت دیبچک‌لری” دئییرلر. یاخېن‌لاردا طاریق لئیلانې، اوشاق‌لارې یئنی‌دن قورولموش بابور سارایېنا آپاردې. عؤمرۆنده ایلک دفعه دیر کی، لئیلا کۆچه‌لرده رۆباب، تاب’لا،
دۆتار، قارمۏن و تانبور آلَت‌لری‌نین سَسینی إشی دیر. أحمد ظاهیرین بسته‌لری سَسلَنیر.
حئیف کی، آتا-آنا‌سې بونلارې گؤرمه‌دی! جلیلین مکتوبو کیمی، کابولون ده پئشمانچې‌لېغې چۏخ گئج اۏلدو.
لئیلا ایله اوشاق‌لار کۆچه‌نی کئچمک ایسته‌ییردیلر کی، شۆشه‌لری پرده‌لی بیر قارا “تۏیۏتا”، آز قالا، اۏنلارې ووروب سۆرعت’له یان‌لارېندان کئچیر. تَکَر‌لریندن سېچرایان سارې پالچېقلې لئهمه اوشاق‌لارېن اۆست-باشېنې بولایېر.
لئیلا اوشاق‌لارې گئرییه – سکییه دارتېر، قۏرخودان اۆره‌ڲی آغزېنا گلیر. “تۏیۏتا” هئچ نه اۏلمامېش کیمی ایره‌لی شۆتۆیۆر، ایکی دفعه بَرکدن سیقنال وئریر
و دؤنگه‌ده گؤزدن ایتیر.
لئیلا دایانېب نَفَسینی دَریر، ایختییارسېز اۏلاراق اوشاق‌لارېن ألیندن داها دا بَرک یاپېشېر.
بو، لئیلانې دَهشَته سالېر. اۏ، دَهشَته دۆشۆر کی، صحرا کۏماندیر‌لری یئنه ده کابولدا دیر. حَیاسېز‌لېق و أدب‌سیز‌لیک اۏنو حیرص‌لَندیریر. عصبی‌لَشیر کی، آتا-آناسې‌نېن قاتیل‌لری اوجا حاصار‌لار آرخاسېندا، دَب‌دَبه‌لی ویلا‌‌لاردا یاشایېر، ناظیر، ناظیر مۆعاوینی تعیین اۏلونور، تۏخانېلماز‌لېق قازانېر، زیرئحلی ماشېن‌لارېندا إله اؤزلری‌نین داغېتدېغې شَهَرده هارېن‌لېق’لا اۏرا-بورا شۆتۆیۆر. بو، اۏنو قۏرخودور، دَهشَته سالېر.
آما لئیلا چالېشېر کی، عصبی‌لَشیب بونلارې چۏخ دا اۆره‌ڲینه سالماسېن. مریم ده بئله إله‌یردی. “آنلامې نه‌دیر، لئیلاجان؟ نه فایداسې؟” – دئیَردی. ساده‌دیل، عاغېللې تَبَسّۆمۆ ایله. یَقین، دۆز ده دئیَردی. اۏنا گؤره ده، گَرَک بۏش وئرسین بئله شئی‌لره. اؤزۆ خاطیرینه، طاریقین، اوشاق‌لارې‌نېن خاطیرینه. هم ده مریمین خاطیرینه. اۏ، تئز-تئز لئیلا‌نېن یوخو‌لارېنا گلیر. اۏنون یانېندا اۏتورور، اۏنا دؤزۆم دَرسی وئریر، اومود إتمه‌ڲی اؤرگه دیر.
زامان بسکئتبال تۏپونو ألینده توتوب، دیزلرینی أڲه‌رَک سبَد’له اۆز-اۆزه، آزاد ضربه خطینده دوروب. ایدمان پالتارې گئیمیش بیر دسته اۏغلان یارېم‌داییره شکلینده دوروب دیققت’له اۏنا قولاق آسېر. زامان لئیلانې اوزاقدان گؤرۆب، تۏپو قۏلتوغونا ووراراق، اۏنا أل إله‌ییر. اۏ، اۏغلان‌لارا نه‌سه دئییر، اۏنلار دا: “سلام، اؤرگتمَن صاحیب”، – دئیه قېشقېرېرلار.
لئیلا دا اۏنلارا أل إله‌ییر.
اوشاق إوی‌نین حَیَطینده ایدمان مئیدانچاسې‌نېن دۏغو حاصار‌لارې بۏیونجا آلما آغاج‌لارې أکیلیب. لئیلا حاصارېن گۆنئی طرفینده ده آغاج أکدیرمک ایسته‌ییر. آما ایلک اؤنجه حاصارې برپا إتمک لازېم دېر. لاپ بالاجا‌لار اۆچۆن یئللنجک‌لر، دېرماشماق اۆچۆن کندیر نردیوان‌لار، گیمناستیکا شتانق‌لارې قورولوب.
لئیلا بایېردان و ایچه‌ریدن تزه‌جه رنگ‌لَنمیش بینایا داخیل اۏلور. طاریق’له زامان دامې تعمیر إدیبلر، دووار‌لارا سوواق چکیلیب، پنجره‌لر دَڲیشدیریلیب، یاتاق و اۏیون اۏتاق‌لارېندا خالچا‌لار سریلیب. کئچن قېش لئیلا تزه یاتاق‌لار، یاستېق‌لار، یۆن پتولار آلدې، چوقون پئچ‌لر قۏیدوردو.
بیر آی قاباق کابول قزئت‌لری‌نین بیرینده – “آنیس”ده اوشاق إوی‌نین برپا‌سې حاققېندا رئپۏرتاژ درج اۏلوندو. یازې ایله بیرلیکده اوشاق‌لارېن إحاطه‌سینده لئیلا‌نېن، زامانېن، طاریقین، داها بیر تربییه‌چی اؤرگتمنین شکلی ده وئریلمیشدی. لئیلا شک’له باخاندا اوشاق‌لېق دۏست‌لارې قیتی و حصیننی خاطېرلادې. حصینه‌نین سؤز‌لرینی د: “ییرمی یاشدا قیتی و من، هره‌میز دؤرد-بئش اوشاق دۏغاجاغېق. آما سن، لئیلا… بیز سفئح‌لر سنین’له فخر إده‌جه‌ییک. سن آخېردا
مشهور بیر آدام اۏلاجاقسان. بیلیرم، بیر گۆن قزئتی آچاجاغام، بیرینجی صفحه‌ده سَنین شکلین…”
شکیل بیرینجی صفحه‌ده اۏلماسا دا، حصینه‌نین “اوزاق‌گؤرَن‌لیڲی” چین اۏلموشدو.
بو، إله همین کۏریدۏردور. لئیلا ایکی ایل أوّل مریم’له بیرلیکده عزیزه‌نی بورایا گتیریب زامانا تحویل وئرمیشدی. یادېندا دېر – عزیزه آناسې‌نېن ألیندن نئجه یاپېشېب بوراخمېردې. آغلایېر، قېشقېرېر، مریمی کؤمه‌ڲه چاغېرېردې. کۏریدۏرون دووار‌لارې پلاکات‌لار’لا دۏلو دېر – دینازاور‌لار، مولتفیلم پئرسۏناژ‌لارې، بامیان بوددالارې، اوشاق‌لارېن اؤز أل ایش‌لری. شکیل‌لرده قارا چادېرلار، تانک‌لار، آک-47 اۏتۏماتې ایله سیلاحلانمېش آدام‌لار، دؤڲۆش صحنه‌لری تصویر اۏلونوب.
لئیلا کۏریدۏرو بورولور. شایېرد‌لار صینفین قاپې‌سېندا اۏنو گؤزله‌ییرلر. بعضی‌لری یای‌لېق’لا، بعضی‌لری ایچگیچېن قۏیولموش قېرخېق باش‌لارې ایله، بالاجا بۏی‌لارې ایله اۏنو مئهریبان-مئهریبان سلاملایېر‌لار. اؤرگتمن‌لرینی گؤرَن اوشاق‌لار اۏنون قاباغېنا قاچېر، دؤوره‌یه آلېر‌لار. سئوینیر، ایتلشیر، چېغېرېشېرلار. لاپ بالاجا‌لار اۏنون یانېنا قېسېلېر، ألیندن، أته‌ڲیندن یاپېشېر‌لار. بعضی‌سی اۏنا “آنا” دئییر. لئیلا سَهو‌لرینی دۆزلتمیر.
اوشاق‌لارې ساکیت‌لَشدیرمک، سېرایا دۆزمک، صینیفده اؤز یئرلرینده اۏتورتماق خئیلَک واخت آپارېر.
طاریق’له زامان ایکی اۏتاق آراسېندا‌کې آراکَسمه‌نی گؤتۆرمۆش، یاخشې، گئنیش بیر صینیف اۏتاغې یاراتمېش‌لار. دؤشه‌مه بیر نئچه یئردن چاتلایېب، یارېق‌لار وار، هله‌لیک برئزئنت’له اؤرتۆلۆب. طاریق دئییب کی، چاتلامېش یئرلره کافه‌ل ووراجاق، یئره ده بیر شئی سَره‌جَک.
دووارا یازې لؤوحه‌سی وورولوب. زامان اؤزۆ اۏنو قاشېیېب، پارلاق، آغ رنگ’له رنگله‌ییب. لؤوحه‌نین اۆستۆنده دؤرد میصراع یازېلېب. لئیلا‌نېن فیکرینجه، بو، زامانېن اۏ آدام‌لارا جاوابېدېر کی، شیکایت‌لَنیب دئییرلر: أفغانېستانا آیرېلان یاردېم گلیب چاتمېر، ایصلاحات‌لار لنگ گئدیر، اؤلکه‌ده کۏرروپسییا وار، طالیب‌لر یئنی‌دن بیرلَشیر‌لر، بو گۆن-صاباح قایېدېب قیصاص آلاجاق‌لار، دۆنیا أفغانېستانې یئنه یاددان چېخارداجاق. اۏ آدام‌لار کی، بۆتۆن تَشَبّۆث‌لری شۆبهه آلتېنا آلېر‌لار. میصراع‌لار زامانېن چۏخ سئودیڲی حافیظین غزلینده‌ندیر:
(یوسیف) خاناان تۏرپاغېنا گلر یئنه، غم یئمه، داخمامېز گۆلۆستانا دؤنَر یئنه، غم یئمه. داشقېن‌لار حمله إتسه یئرده‌کی جانلې‌لارا، بیلگه نوح بَلَدچیسه، نجات وئرَر، غم یئمه…
لئیلا صینفه داخیل اۏلور. اوشاق‌لار یئرلرینده اۏتورور، دفترلرینی چېخاردېر، سَس-کۆی’له دانېشېرلار. عزیزه قۏنشو پارتا‌دا اۏتوران قېز’لا دانېشېر. کیمسه کاغېذ طَيّاره‌نی آرخا سېرا‌لاردان ایره‌لی اوچورور. باشقا‌سې اۏنو یئنی‌دن آرخایا “گؤندَ‌ریر”.
– اوشاق‌لار، فارس دیلی کیتاب‌لارېنېزې آچېن، – لئیلا دئییر. سۏنرا اؤز کیتاب‌لارېنې چېخاردېب ماسانېن اۆستۆنه قۏیور.
آچېلان صفحه‌لرین خېشېلتې‌سې آلتېندا لئیلا پرده‌سیز پنجره‌یه یاخېنلاشېر. بسکئتبال مئیدانچاسېندا آزاد ضربه خطینده دۆزۆلن اۏغلان‌لار سبَده تۏپ آتېر، مشق إدیرلر. اوزاقدا، داغ‌لارېن آردېندان سَحَر گۆنَشی دۏغور. بسکئتبال سبَدینین چئوره‌سی، یئللنجه‌ڲین آسېلدېغې زنجیر‌لر، زامانېن بۏینونداکې فیت، اۏنون تزه گؤزلۆڲۆ گۆن ایشېغېندا پارېلدایېر. لئیلا ألینی پنجره‌نین ایستی
چرچیوه‌سینه قۏیوب گؤزلرینی یومور، گۆنَش شۆعاع‌سېنې اۏنون یاناق‌لارېندا، گؤز قاپاق‌لارېندا، قاش‌لارېندا عکس إتدیریر.
اۏنلار پاکیستاندان کابولا گلنده لئیلانې فیکیر گؤتۆرمۆشدۆ کی، گؤره‌سن، طالیب‌لر مریمی هارادا دَفن إدیب. چۏخ ایسته‌ییردی کی، اۏنون قبری اۆستۆنه گئتسین، بیر آز صؤحبَت إتسین اۏنون’لا، گۆل قۏیسون قبری اۆسته. آما ایندی بیر شئیی باشا دۆشۆب: بونون اۏ قَدَر ده اؤنَمی یۏخ دېر. مریم، اۏنسوز دا، هر گۆن یانېندا دېر. اۏ، بورادا دېر، اۏنلارېن تعمیر إتدیڲی بو دووار‌لار آراسېندا دېر، اۏنلارېن أکدیڲی آغاج‌لاردا، اوشاق‌لارا آلدېق‌لارې تزه پتولاردا، یاستېق‌لاردا، کیتاب‌لاردا، قَلَم‌لرد دیر. بو اوشاق‌لارېن گۆلۆشۆنده‌دیر مریم. عزیزه‌نین اۏخودوغو شعرده، پېچېلدادېغې دوعا‌لاردا دېر. آما داها چۏخ لئیلا‌نېن قلبینده‌دیر مریم، اۏ یئرده کی، مریمین اؤزۆ، اۏنون خاطیره‌سی مین گۆنَشین ایشېغې کیمی شفق ساچېر.
لئیلایا إله گلیر کی، کیمسه اۏنو چاغېرېر. اوزاقدان گلَن سَسه اۏخشایېر.
یان-یؤوره‌سینه باخېنېر، اینستینکتیو اۏلاراق سلامت قولاغې ایله سَس گلَن طرفه دؤنۆر.
بو، عزیز دیر.
– آنا؟ اؤزۆنۆ پیس حیسّ إدیرسن؟
صینیف سۆکوت ایچینده دیر. باخېش‌لار اؤرگتمَنه دیکیلیب.
لئیلا جاواب وئرمک ایسته‌ییر، قفیلدن نَفَسی توتولور. أل‌لری ایختییارسېز اۏلاراق قارنېنې توتور. وۆجودوندان ایستی بیر دالغا کئچیر. لئیلا ایسه گؤزله‌ییر.
یۏخ، هر شئی یاخشې دېر. ساکیت‌لَشدی. بیر تپیک آتدې، ساکیت‌لَشدی.
– هه، قېزېم، – لئیلا گۆلۆمسۆنۆر. – ناراحات اۏلما، هر شئی یاخشې دېر. چۏخ یاخشې دېر.
اۏ، ماساسېنا کئچیر. بئینینده آد‌لار… دۆنَن آخشام اۏنلار إوده یئنه عائله‌لیک’له اۏغلان آدې آختارېردېلار. آد تاپما اۏیونو. لئیلا طاریقه، اوشاق‌لارا حامیله اۏلدوغونو خبر وئرَندن بری اۏنلار هر گئجه بو اۏیونو اۏینایېرلار.
هر بیری ده اؤز دئدیڲینی دئییر. طاریق محمّد آدېنې خۏشلایېر. بو یاخېن‌لاردا ویدئۏدا “سوپئرمان” فیلمینه باخان سالۏنمای باشا دۆشه بیلمیر کی، نییه أفغان اۏغلان “کلارک” آدېنې داشېیا بیلمَز. عزیزه “آمان” آدېنې مۆدافیعه إ دیر. لئیلا‌نېن خۏشونا “عؤمَر” آدې گلیر.
آما اۏیون آنجاق اۏغلان آد‌لارې اۆچۆن دیر. چۆنکی قېز اۏلسا، لئیلا بیلیر کی، هانسې آدې قۏیاجاق.
18 کشمیر-پۏینت، ناتیاقالی – ایسلاماباد یاخېن‌لېغېندا کیچیک کورۏرت شَهَر‌لری
19 خېر‌دا کۆفته
سؤزاردې
اۏتوز ایله یاخېن دېر کی، أفغان قاچقېن‌لارېنېن سۏرونو دۆنیادا أن کسگین سۏرون اۏلاراق قالماقدا دېر. ساواش، آج‌لېق، آنارشی، ظۆلم کیتابداکې طاریق و اۏنون آنا-آتالارې کیمی میلیۏن‌لار’لا آدامې اؤز إولرینی ترک إدیب قۏنشو پاکیستانا و ایرانا قاچماغا مجبور إدیب. کۆتله‌وی دئپۏرتاسییا‌نېن أن
قېزقېن چاغېندا سککیز میلیۏن أفغان خاریجه مۆهاجیرت إدیب. ایندی پاکیستاندا ایکی میلیۏندان آرتېق أفغان قاچقېنې وار.
اؤتن بیر ایل (2006 – ترج.) عرضینده منه دۆنیا‌نېن أن نۆفوذلو هومانیتار بایې‌لېق‌لارېندن بیری اۏلان بمت-نین قاچقېن‌لار اۆزره عالی کۏمیسئرلیڲیندا آبش-اې تمثیل إتمک شرفی نصیب اۏلوب. بمت قاچقېن‌لار اۆزره عالی کۏمیسئرینېن مانداتېنا قاچقېن‌لارا مۆناسیبتده أساس اینسان حاق‌لارېنې قۏروماق، فۏق‌الاده دوروم‌لاردا یاردېم و قاچقېن‌لارېن یئنی، تهلۆکه‌سیز شراییطده یاشایېشېنا دستک وئرمک داخیل دیر. قاچقېن‌لار اۆزره عالی کۏمیسئر‌لېق، عۆمومییَّت’له، یاد اؤلکه‌لرده یاشایان ییرمی میلیۏن اینسانا یاردېم إ دیر. بونلار تکجه أفغان قاچقېن‌لارې دَڲیل، هم ده کۏلومبیا، بوروندی، کۏنقۏ، چاد، سودانېن گۆنئیونداکې دارفور بؤلگه‌وندان اۏلان قاچقېن‌لار دېر. عالی کۏمیسئرلیکده چالېشما، قاچقېن‌لارا یاردېم اؤنملی اۏلدوغو قَدَر، منیم اۆچۆن ده شرفلی بیر وظیفه، آنلاملې یاشام تجرۆبه‌سی اۏلدو.
عالی کۏمیسئرلیڲین چالېشماسې، اۏنون ایشی‌نین سۏنوج‌لارې، عۆمومییَّت’له، قاچقېن‌لارېن دورومو حاقدا داها گئنیش معلوماتې بو عۆنواندان آلا بیلر‌سیز:
میننتدار‌لېق
آما ایلک اؤنجه بیر مسأله‌یه آیدېن‌لېق گتیریم. گۆل دامان کندی، منیم بیلدیڲیم قَدَر، یازېچې تَخَيّۆلۆنۆن محصولو دېر. هئراتې یاخشې تانېیان‌لار درحال بیله‌جکلر کی، شَهَرین یان-یؤوره‌سینی تصویر إدَرکن من بیر قَدَر آزاد حرکت إتمیشم. بیر ده کی، رۏمانېن آدې حاققېندا. بو آد خوېې عصر فارس شاعیری صاییب تبریزی‌نین پۏئماسېندان گؤتۆرۆلۆب. پۏئمانېن اۏریجینالېنې فارس دیلینده اۏخویان‌لار دئیه بیلر‌لر کی، بو، دقیق ترجۆمه دَڲیل. آما دئمه‌لی‌یم کی، ترجۆمه صاییب تبریزی پۏئزییاسې‌نېن روحونو یاخشې ایفاده إدیر، جۏزئفینا دئویس طرفیندن اینگیلیس‌جه‌یه چئوریلیب و مقبول حئساب إدیلیر. ترجۆمه خۏشوما گلیر، ترجۆمه‌چییه تَشَکّۆر إدیرم.
کایوم سَرور، حیکمت صَدات، إلیزا هئتئوئی، رۏزمئری استئیسئک، لۏورئنس کویلل و حلیمه جاسمین گؤڲۆل گؤرسَتدیک‌لری کؤمه‌ڲه گؤره تَشَکّۆر إدیرم.
کیتابېن أل‌یازماسېنې اۏخوموش، دَڲَر‌لی مصلحَت‌لری، سئوگی‌سی و یاردېمې ایله منه کؤمَک إتمیش آتاما، صفحه‌لرینه فداکار‌لېغې و نجیب‌لیڲی هۏپموش آناما اؤزل میننتدار‌لېغېمې بیلدیریرم. قۏهوم‌لارېما، هر زامان اؤزۆمۆ بۏرجلو حئساب إتدیڲیم مئهریبان عائله‌میزین باشقا عۆضو‌لرینه، اۏنلاردان سخاوت، ایلتیفات و لۆطفکارلېق گؤردۆم هر زامان.
منه ایناندېغېنا و نیک‌بین‌لیڲینه گؤره بایېیم إلئن کۏستئر، جۏدی هۏچکیسس (گله‌جکده گؤره‌جه‌ڲیمیز ایش‌لر اۆچۆن ده!)، دئوید قرۏسمان، هئلئن هئللئر و یۏرولماق بیلمه‌ڲن چاندلئر کرۏوفۏردا تَشَکّۆر إتمک ایسته‌ییرم. “ریوئرهئد بوکس” نشرییّاتې‌نېن هر بیر أمکداشېنا اؤزۆمۆ بۏرجلو حئساب إدیر و تَشَکّۆر إدیرم. سوزان پئتئرسئن کئننئدی و جئفری کلۏسکا – منه ایناندېق‌لارېنا گؤره آیرېجا تَشَکّۆر إدیرم. مئریلین داکوئرس، می-هۏ چای، کئترین لینچ، کرئق بورک، لئسلی شوارتس، هۏنی وئرنئر، وئندی پئر’له، خۆصوصَن گؤزۆندن هئچ نه یایېنمایان أدبی دۆزنله‌مه‌جی‌سیم تۏنی دئویسه میننتدار‌لېغېمې بیلدیریرم. نهایت، صبری، اوزاق‌گؤرَن‌لیڲی و عاغېللې مصلحَت‌لرینه گؤره ایستئعدادلې رئداکتۏر سارا ماکقراتا میننتدار‌لېق إدیرم.
سۏندا، سنه “ساغ اۏل” دئمک ایسته‌ییرم، رۏیا. کیتابې دؤنه-دؤنه اۏخویوب منه اۆرَک-دیرک وئردیڲینه، منه ایناندېغېنا گؤره. سن اۏلماسان بو کیتاب یازېلمازدې. من سنی سئویرَم.
