قار دنه‌لری / آیناز بزرگان (حیکایه)
قاپې‌نېن گوشه‌سینده‌کی پاسدان چۆرۆیۆب آچېلمېش شېرېق، اۏنو بو دۆنیادان اۏ بیری دۆنیایا باغلایان نؤقطه سایېلېردې. هر گۆن گؤزلری‌نین گؤرۆشدۆڲۆ یئر دۆز بوراسې ایدی، نه بیر سؤز، نه بیر قرار آرالارېندا وار ایدی، ساده‌جه هرگۆن اۏ ساعاتدا، ایکی‌سی‌نین ده گؤزلری اۏردا بیرلشیردی، گؤزلری ایکی ایتمیش یاپ-بۏز کیمی ایدی، بیر-بیرینی تاپېب جۆت‌لَشنده، دۆز یئرینده اۏتوروب، بیر-بیریندن آیرېلماق ایسته‌مزدی.
ساعات‌لارجا دوروب گؤزلری‌نین ایچینه باخماق، آیرې دۆنیانېن آچارې کیمی آرالارېندا گؤرۆنمز بیر باغ اۏلوب، جان‌لارېنې بیر-بیرینه باغلامېشدې. باخېش‌لارې بیرلَشندن سۏنرا، ایلک حیطده‌کی اوجا بۏی گیلاس آغاجېنې قوجاقلایېب اؤپَردی، ایچینده‌کی دویقولار بیر-بیرینه قارېشېب یئردن جۏشان بولاق کیمی إشیڲه چېخماق ایستردی. گۆجلۆ بیر سئوگی’له، فېرلانا-فېرلانا اۏخویوب پیلله‌لردن قاچېب، اؤنۆنه گلن هرکسی باغرېنا باسماق ایسته‌یردی. گؤزلری پارېلدایېب، قارې دا، سۏیوغو دا حیس إتمزدی؛ سۏنرا إوده‌کی ننه‌سی’له بیبی‌سی‌نین دلی گؤزده باخان باخېش‌لارېنې گؤرنده، هویوخوب، باشلاردې ایچینده‌کی گؤزلردن ایراق ساخلادېغې، گۆجلۆ سئوگی‌سی‌نین آلۏولارېنې سؤندۆرمه‌ڲه…
چیلله‌یه یاخېن سۏیوق گۆن‌لرده قار دنه‌لری یاواش-یاواش قاش-قاباغېنې ساللامېش بولودلاردان باشېنداکې قارا رنگلی مغنه‌یه تؤکۆلۆردۆ. مغنه‌نین اۆستۆندن باغلایان قېرمېزې بۏیاقلې بۏیون شالې، آغېز-بورنونو بۆتۆنلۆک’له بۆرۆیۆب یالنېز قاش-گؤزۆنۆ إشیکده توتموشدو.
گؤڲدن أسن سۏیوق کۆلک، اۆزه‌رینه سریلَنده، جانې تیتره‌ییب، ألجک‌سیز أل‌لرینی قارا بۏیاقلې مانتۏسونون اۆستۆندن گئیمیش رنگ به رنگ پالتۏسونون یانداکې جیب‌لرینه سالېب، ایچیندن ایستی آختاردې. جیبیندن باش بارماغې‌نېن اوجونا تۏخونان سۏیوق اۆره‌ڲینی لاپ گؤینَتدی. جیبی‌نین ایچینده‌کی بالاجا دَلیک، جیبی‌نین ایچه‌ری‌سینی إشیکده‌کی هاوادان بئله سۏیوقلاندېرېب، جانېنې داها چۏخ اینجیدیردی. سۏل ألینی إشیڲه چېخاردېب تۏولاماغا باشلایېب، آددېم‌لارېنې یئڲینلَتدی.
آددېم‌لارېنې یئڲینلَتدیکجه، بۏیون شالې‌نېن اۆستۆندن نفس‌لری، آغ بولودلار کیمی هاوایا سپیلدی؛ مدرسه‌دن إوه گئدن یۏل، هرگۆن بیر گؤز قېرپېمېندا باشا چاتسا دا، بو گۆن اۏکی وار اوزانېردې. محله‌یه دؤننده کۆچه إله سایخاش ایدی کی، “قو وورسایدېن قولاق توتولاردې” جانېنې دیشینه یېغېب کۆچه‌یه گیرنده، إوه سارې قاچماغا باشلایېب، کۆچه قاپې‌سې‌نېن یانېنا چاتاندا، سودان اوزاق دۆشن بالېق کیمی، إوین ایستی‌سینه سارې چابالاماغا باشلادې. تله‌سیک دۏنموش أل‌لری’له بئل چانتاسېندان آچارلارې چېخارېب، سۏیوقدان کئی‌لَنمیش بارماق‌لارې’یلا زۏرنان إوین قاپې‌سېنې آچېب، ایچه‌ری‌یه تپیلدی. حیطده‌کی گیلاس آغاجې، بۆتۆن یارپاق‌لارېنې تؤکۆب، تزه گئیمیش آغ پالتارېنان داها اۆره‌ڲه یاتېم بیر گؤرۆنتۆ تاپمېشدې. آغاجېن یانېندان کئچیب، اوشاق‌لېغېندان بری چېخا-چېخا اۆره‌ڲینده سایدېغې، بئش پیلله‌دن زۆڲـمه‌سین دئیه، إحمالجا اۆسته چېخېب، إوین ایچینه کئچدی.
ایچه‌ری‌یـه کئچن کیمی، چانتاسېنې یئره آتېب، إوین اۏرتاسېندا یانان پینجه سارې اۆز توتوب، أل‌لرینی آیاق اۆسته پینجین ایستی‌سینه تاپشېردې. پینجین اۆستۆنده ایستیل بیر کاسا، بیر ده چایدان وار ایدی. کاسانېن اۆستۆنده‌کی قاپاغېن یانېندان بوغ گؤڲـه قالخېب، خۏش عطیرلی ایی‌لر بورنونا گتیریردی، چایدان دا یاواش-یاواش اؤز هاواسېندا حزین بیر سس’له سېزېلدایېب، بوغلایېردې.
أل‌لری‌نین دۏنو آچېلدېقجا، ایلک باخېشدا گؤزۆنه گؤرۆنن اۏ جنّت، رنگین گؤزلرینده ایتیریب، بارماق‌لارې‌نېن اوجو یارایا دوز سپمیش کیمی، گؤینه‌مه‌ڲه باشلادې. دؤزه بیلمه‌ییب، أل‌لرینی قۏلتوغونا سالدې. إوده گئت-گل إله‌مه‌ڲه باشلادې، بوآن ننه‌سی قۏلونون اۆستۆنده اۆست-اۆسته یېغېلمیش اۏن-اۏن‌بئش دنه چؤرک’له إوین دالې قاپې‌سېندان ایچه‌ری گیردی؛ نوه‌سینی گؤرجَک، باشېنې تۏولادې:
– سنین أرلیک واختېن گلیب چاتدې، هله سنه تؤره‌لی-باشلې اؤرگه‌دنمه‌دیم دۏنموش أل‌لریوی بیردن ایستی‌یه توتمایاسان!
دئیینه-دئیینه چؤرک‌لری گتیریب سؤفره‌یه قۏیوب، بیر حۏوله گؤتۆرۆب آچدې؛ “أل‌لریوی قۏی حۏوله‌نین آراسېنا” سۏنرا حۏوله‌نی أل‌لرینه بۆرۆیوب، اۏوماغا باشلادې؛ اۏودوقجا بارماق‌لارې‌نېن گؤینه‌مه‌ڲی، أل‌لری‌نین هریانېنا یایېلماغا باشلادې. اوفولدایا-اوفولدایا آغلاماغې‌نېن قاباغېنې زۏر’لا ساخلایېردې.
ننه‌سی‌نین أل‌لری‌نین ایستی‌سی، حۏوله‌نین اۆستۆندن أل‌لرینه، أل‌لریندن ده بۆتۆن جانېنا یایېلېب، یاواش-یاواش بوز باغلامېش جانې أریمه‌ڲه باشلادې.
– ننه نییه سنین أل‌لرین یای با قېش ایستیدی، منیمکی هرزامان سۏیوق دېر؟ قېشېن لاپ اۏ سۏیوق‌لارېندا بئله، هرزامان ألیوی توتسام، إله‌بیل ایچینده ایستی بیر پینج یانېر.
ننه‌سی حۏوله‌نین اۆستۆندن أل‌لرینی اۏوخالایېب دئدی:
– بالا سن رحمت‌لیک آناوا چکیبسن، اۏنون دا سۏیوغا داوامې یۏخ ایدی، سۏیوق‌لار دۆشنده قره‌قئیید جانېن آلاردې کی نئجه اۏلاجاق؟!، سۏیوق‌لارې نئجه کئچیرده‌جک؟!، آما عوضینده منه ده ایستی‌لر دۆشن زامان چتین کئچر.
أل‌لری قېزدېقجا، أل‌لرینی حۏوله‌دن چېخاردېب، گلیب اۏتوردو پینجین یانېنداکې سالېنمېش ننه‌سی‌نین چؤهره‌یی رنگده، ساتئن اۆزلۆ، یۆن دؤشکچه‌سی‌نین اۆستۆنده، بئلینی صافالدېب، دایادې آغ اؤرتۆکلۆ مۆتَککه‌یه.
– ننه بیبیم هاردا؟
– دیبده‌کی اۏتاقدا یاتېب دېر.
– آی ننه نئجه ده بیبیم بخته‌وردی، بیری منیم کیمی سحردن آخشاماجان یا مدرسه‌ده یا دا کیتابخانالاردا درسه باخماقدان جانې چېخېر، بیری ده بیبیم کیمی بو ساعاتدا یاتېر.
– یۏخ بالا اۏجور دئمه، یازېق قېزېن گئجه-گۆندۆزۆ دَڲیب بیر-بیرینه، گئجه‌لر یاتا بیلمیر، بو گئجه سحره‌جن یاتانمایېب!
– به من نییه بیلمه‌میشم؟!
– سنین کی بخته‌ور باشېن یاستېغا یئتیشمه‌میش، یارې یۏلدا یوخویا گئدیب، سۏنرا دۆشۆر یاستېغېن اۆستۆنه؛ هاردان بیله‌جکسن!!؟
گۆلۆمسه‌نیب، دوردو إشیک پالتارلارېنې چېخاردېب، آسقې‌یا آسدې. أل‌لری‌نین آجېشماسې گئت-گئده آزالېب، تزه-تزه باشلامېشدې قارنې‌نېن قوروتلوسونو إشیتمه‌ڲه، گلدی اۏتوردو ننه‌سی‌نین آچدېغې سؤفره‌نین باشېندا، ننه‌سی بیر پییالا سو یانېنا قۏیوب، چؤرک‌لری بیر-بیر سؤفره‌یه سریب، بارماق‌لارېنې پییالاداکې سویا باتېرېب، چؤرک‌لرین قورو یئرلرینه چیله‌ییردی، سۏنرا دا چؤرک‌لری آغ بیر پارچایا یېغېردې.
– یئمه‌ڲیوی قۏیموشام پینجین اۆستۆنه ایستی قالسېن، دور گتیر یئ، قارنېوېن قورولتوسو بوراجان گلیب، آدامې روسوای إله‌ییر.
ایستیل کاسانې گتیریب قاپاغېنې اۆستۆندن گؤتۆردۆ. تورشولو آشېن بوغو گؤڲه قالخېب، هوشونو باشېندان آلدې. قاشېغېنان آشې قارېشدېراندا، ایچینده‌کی تورشولارې، مئیوه قاخ‌لارې، آغ أریشته‌سی اۆزۆنه گۆلۆمسه‌ییردی…
بیبی‌سی باشېنې قۏیموشدو ننه‌سی‌نین دیزی اۆسته، قارا ساچ‌لارې سپه‌لَنمیشدی اۆزۆنه، گؤزلری یوخوسوزلوقدان بیرآز قېزارېب شیشسه ده، اوزون قارا کیرپیک‌لری، گؤزلری‌نین آلتېنا کؤلگه سالېب، بیبی‌سی‌نین گؤزل اۆزۆنۆ گؤزۆنده داها دا گؤزل‌لَشدیریردی. ننه‌سی ألینی بیبی‌سی‌نین باشېنا چکیب دئدی:
– قېزېم هرگئجه پیشیک‌لری یوخودا گؤرۆر، پیشیک‌لر سحره‌جن جانېندان أل چکمیر، إله اینجیدیرکی، یوخونو گؤزلریندن قاچېردېبدې، گئجه یاتاندا باشې‌نېن آلتېنا پېچاق قۏیورام، هر سحر یوخوسونو سویا دئییب آیدېن‌لېق اۏلسون دئیه، یئره جالایېرام، آما گینه بالامېن باشېندان أل چکمیرلر.
بیبی باشېنې آناسې‌نېن دیزیندن قۏوزایېب، اۆزۆنۆ اۏنا سارې توتوب دئدی:
– بو گئجه سحره کیمی قۏرخومدان یاتانمامېشام، دئییردیم یاتارام گینه پیشیک‌لری یوخودا گؤره‌رم.
– بس منی نییه چاغېرمېسان؟!
– سن گئجه‌لر إله یۏرقون اۏلورسان، إله شیرین یاتېرسان کی، اۆره‌ڲیمدن گلمیر اۏیالدام، هله سحر تئزدن مدرسه‌ن وار، بو ایل کنکورون وار، سن بونلارا فیکیر وئرمه، فیکریوی درس‌لریوه وئر.
سۏنرا ننه‌سینه اۆز توتوب دئدی:
– ننه دۆزۆن دئنن، پیشیڲی یوخودا گؤرسن، نه اۏلار؟
ننه بیرآز دینمه‌دی، سۏنرا گؤز آلتې قېزېنا باخېب دئدی:
– بیلیرسن کی آنام أوَّلدن یوخونو دۆزگۆن یۏزاردې، هرکس پیشیک یوخودا گؤرسه’یدی، دئیردی: پیشیک یوخودا کیشی اۏلار، یالانچې ایکی اۆزلۆ کیشی، اۆزۆ’یله ایچی بیر اۏلمایان کیشی.
ننه‌نین سؤزۆندن سۏنرا هئچ بیری دینمه‌دی، دؤنۆب گؤزلرینی دیکدی پینجین دلیک‌لریندن گؤرۆنن، قارا نفتین یانېب، سارې رنگده آلېشان آلۏولارېنا. پینجین اۏدو شېدېرغې یانېب، إوین هاواسېنې آغېرلاتمېشدې. دوروب حیط قاپې‌سېنې آچدې…
حیطه چېخاندا قار یئری آغارتمېشدې. ألینی اوزالدېب، دووارېن دیبینده یالقېز دوران کۆره‌ڲی گؤتۆرۆب، باشلادې قارلارېن ایچیندن یۏل آچماغا. یۏلو آچېب، کۆچه قاپې‌سې‌نېن یانېنا چاتدې، کۆره‌ڲی دووارا سؤیکه‌ییب، دمیر قاپې‌یا دایاندې. باشېنې اۏیان-بویانا فېرلادېب، ألینی اوزالتدې قاپې‌نېن ساغ ألینده‌کی پاسدان چۆرۆمۆش شېرېغېنا، باشېنې أڲدیڲینده گؤزۆنۆ تام شېرېغا یئرلشدیرنده، کۆچه‌ده گلیب-گئده‌نی راحات‌لېق’لا گؤره بیلیردی. گؤزۆنۆ دایادې گؤزله‌دی، کؤلگه‌لر گلیب یاخېنلاشېب، سۏنرا سایمازدان باش آلېب گئدیردیلر… نه‌زامان کئچدی، نه قدر قالدې، هئچ بیلمه‌دی…
إوده‌کی سس‌لر بیر-بیرینه قارېشمېشدې، ننه‌سی‌نین ألی قېچېنا کلفچه اۏلموشدو، بیر ایشین دالېسېجا قاچاندا، اۏ بیری ایش قالېردې، بیر ایشین اوجوندان توت دئیه، گؤزلرینی اۏنا سارې بَرَلدیردی. آتاسې دا بوگۆن نئچه ایل‌لردن سۏنرا دۆکانېن باغلایېب، قۏناق پالتارلارېنې گئییب، قۏناق‌لارېن قاباغېندا اۏتوروب، دئییب گۆلۆردۆ.
هله بیبی‌سی! بوگۆن نئجه‌ده گؤزل گؤرۆنوردۆ، هریاندا گؤزل‌لیڲی ایله آدې چکیلردی. بیبی‌سی هردن بیر مدرسه‌لرینده گؤرمه‌ڲینه گلنده، باشې اوجالېق’لا یۏلداش‌لارېنا گؤرسه‌دیب، بیبی‌سینه فخر إدردی. هرزامان نئچه گؤزلر حسرت’له بیبی‌سی‌نین دالېسېجا گزَردی.
هله بوگۆن! بیبی‌سینی گؤره بیلسه‌یدیلر، بوندان گؤزه‌لی بو دۆنیادا یوخ ایدی؛ ننه‌سی چایې قېراق‌لارې قېزېلې رنگلی، قۏناق ایستیکان‌لارېنا تؤکۆب، مژمئیه یېغېب، وئردی بیبی‌نین هَیَجانلې أل‌لرینه. بیبی هالدان قۏناق اۏتاغېنا کئچنده، اۏ دا دالې‌سېجان هیجان’لا گئدیب، گؤزۆنۆ دایادې قاپې‌نېن آچار یئری‌سینه.
بیبی ایچه‌ریده بؤیۆک‌لردن باشلایېب قاباق‌لارېندا أڲیلیب، قۏناق‌لارا قوللوق إدیردی. باخدې!!… قاپې‌لارېندان کئچن بۆتۆن پیشیک‌لر گلیب اۆستـۆنه سوواشدې. پیشیک‌لرین بیری دېرناق‌لارېنې بئلینه باتېرېب، دیم-دیک بئلینده دورموشدو. آغرېدان بۏینوندان سۏیوق تر سۆزۆلۆب، بئلینه سارې تؤکۆلدۆ. ألینی اوزالتدې پیشیڲی توتوب آتسېن یئره، ألیندن نه‌قدر چکسه ده، ألینه یالنېز پیشیڲین تۆک‌لری گلدی. دوردوغو یئرده تاخېلېب قالدې. آغزېنې آچدې قېشقېرېب، ننه‌سینی چاغېرسېن، آما نه‌قدر قېشقېرسا دا، سسی چېخمادې. چیڲین‌لرینی دالدان بیر-بیرینه سارې یېغېب، باشلادې ترپتمه‌ڲه. پیشیک إله دېرناق‌لارېنې بئلی‌نین أتینه سانجمېشدې کی، نه‌قدر بئلینی ترپتسه ده، یئریندن ترپنمه‌دی. آیاق‌لارېنا باخدې، ایسته‌دی قاچا، آما آیاق‌لارې‌نېن آراسېنا گیرن پیشیک‌لر، اؤزلرینی قېچ‌لارېنا سووامېشدېلار؛ إله‌جه یئرینده دایانېب قالدې. باشلادې قولاق‌لارېنا اوزاقداکې پیشیک‌لرین بۏغوشما سس‌لری گلمه‌ڲه.
قولاق‌لارېنې ایکی ألی’له توتدو؛ سس‌لر بیر-بیرینه قارېشدې. پیشیک‌لرین مۏوولداشما سس‌لری، إوین بۆتۆن دووارلارېندان عکس اۏلوب، گئت-گده بۆتۆن إوین هریانېنې بۆرۆدۆ…
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
بۏیوم دۆنیا اؤلچۆسۆنه.../ آیناز بزرگان (حیکایه)
آتامېن أل‌لری/ الهام بزرگان (حیکایه)
یاشام اؤزهتی / فائضه بزرگان (حیکایه)
آتا رنگینده اوشاق / الهام بزرگان (حیکایه)
یانېتسېز سۏرغولار / فائضه بزرگان (حیکایه)
ناغېللارداکې اؤزلَم / فائضه بزرگان (حیکایه)
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
بیلَرزیکلر / نوریه لۏح (حیکایه)
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
