بۏش كۏمۏد / حسن ثمودی قلعه‌لر (حیکایه)
لئيلا
محمده دئدیم: «گئدَك مشهده، هاوامېز دَڲیشيلسين؛ يایېن آخېر آيېدې، گۆجۆن يۏخدو تازا گۆن‌لری هاوانېن سۏيوقلوغوندا باشلاياسان». مېنق-مېنق إله‌دی. آخشام إوه گلنده ألينده بير كيتاب وار ايدی، دئدی: «سنه ياخجې بير كيتاب آلمېشام… “رۏمان” دېر». منه گؤز ووردو. بير سؤز دئمه‌ديم. شام گئتديم يئديك، گئجه ياتاندا کۆره‌ڲیمی چئویردیم بيله‌سينه.
محمد
كيتابې اؤزۆم اۏخويورام. هرواخت گليرم إوه هئدفۏن قولاغېندا دېر، موسيقی، هئدفۏن يا آرایيشگاه؟ ياخجې بيلميرم! بيزی بير-بيريميزدن اوزاقلادېب.
لئيلا
تخت‌ده اوزانمېشېق، نفسيم چېخمېر، دئيیرم به ايشتیباه يئرده¬يم، شايد گـَرَک فيكيرلشمه¬يم، بير شئی منده سېنمېش سانكی؛ ياتانمېرام! يوخو حببی آتېرام.
محمد
يوخودان دوردوم گؤردۆم ياتېب. بير لحظه ياپېشدې آروادېمې بوجۆر گؤردۆم. تۆک‌لری اوزانمېشدې. أليمی اوزالتدېم سارې تۆک‌لرين آلدېم أليمه. قۏيمادېم گئتسين تۆكانېنا. اۏ واختدان تۆک‌لرين قېسا ساخلايېر. دئدیم: گئت بير آيرې ايش تاپ. يالاندان گئديب بير فېرلاندې گلدی: «ايش يۏخدو». لاپ يالاندان. ناوار-ناوار ياتېم إوده. نئینک يات… آشپازخانادا سو ايچيرديم، چېغېردې. يوخو گؤرمۆشدۆ. بيرآز سو تؤكۆب ليوانا دۏداغېنا ياخېنلاتدېم: «يوخو گؤرۆردۆن؟… ايستيسن چېخاق إشیڲه هاوان دَڲیشيلسين؟»
لئيلا
دئدیم: گئتميرم. باشېم آغرېیېر، يۏل گئدنمه‌رم. سن گئت ايشیوه. پالتار گئيیب گئتدی. ايسته‌ييرديم يوخوما فيكيرله‌شم…
بير قۏجا كيشی تاپ-تازا پالتار گئيميشدی، آياقدان-باشا. كؤهنه پالتارلارېنې گتيرميشدی آتا گئتسين. أليمده آشغال دۏلچاسې وار ايدی. قۏجا كيشی دئدی: «هانې سنين تازا پالتارلارېن؟»
آغزې-گؤزۆ أڲيلميشدی. باشېندان بؤركۆ گؤتۆرۆب آتدې اۆستۆمه. بؤرک سينه‌مه دَڲيب مین‌لرجه سو دامجې¬سې، آغېز آچېب باشلادېلار منی يئمه‌ڲه، منی يۏخ پالتارلارېمې. أڲنيمده پالتار قالمامېشدې. قۏجا كيشی شاققا چکیب گۆلۆردۆۆ…
محمد
گلديم إوه. اوزانمېشدې سقفه باخېردې. دئدی: «محمد گئدک مشهده؟!». چۏخ ناراحات اۏلدوم، دئدیم: «سن هئچ بيليسن من نه‌جۆر پول چېخاردېرام؟ اؤزۆوه ايش تاپماق یئرینه اوزانېبسان بوردا، گزمک ده آختارېسان؟!».
بير سؤز دئمه‌دی. دانېشدېرماق اۏلمور، تئز گؤزلری دۏلور، باشېنې ياستېقدا گيزلتدی. يادېما دۆشدۆ يوخو گؤرمۆشدۆ. ياخېنلاشدېم، آغ راه-راه كؤينک گئيميشدی. دۆڲمه‌لرين اۏينادېردېم، بير سؤز دئمَزدن دووارا باخېردې. دئدیم: «يوخو نمنه گؤرۆردۆن چېغېردېن؟». دئدی: «يادېمدا دَڲیل».
باشېمې قۏيدوم سينه‌سينه. لئیلا ايكی ألينی قئيچی إله‌ييب باشېمېن تۆک‌لرينی ووردو. قوجاغېندان دوردوم دئدیم آرايیشگاهې يادېندان چېخارت… دۏداق‌لارې بۆزۆلدۆ.
لئیلا
دئدی: «گؤزلریوی يوم». گؤزلری ايشېلدايېردې. يومدوم. بير كاغاذ شېققېلتې‌سې إشيتديم. تئز گؤزلريمی آچدېم، بیليط ¬ايدی! دئدیم: «گئديريک مشهده؟».
دئدی: «هانسې مشهد؟ دده‌وین پولو ایله گئديسن مشهده؟»
اۆزۆ قېزارمېشدې. كاغاذې آتېب يئره گئتدی آشپازخانايا. يئردن گؤتۆردۆم. ایستخر بیليطی ايدی. قېشقېردېم كی: من اۆزمک باشارېرام، گئديب بونو آلېبسان؟
دئدی: «گئت اؤرگش، گئت باشېوا بيرآز هاوا… بيرآز سو دَڲسين مَـيه دوزه‌له‌سن». بیليطی آتدېم يئره. بو هفته چېخا بيلمه‌ميشديم إشيڲه. بير يئر آختارېردېم منی فيكيرلشمكدن قورتارسېن. تئلئويزيۏنا باخېب يۏرولموشدوم، ناهار قۏيموشدوم، يئمه‌ديم. قاشېق-بۏشقاب سسی إشیديرديم، محمد ناهار يئيیردی. ايسته‌ييرديم دورام گئدم من ده يئيم. دئدیم: «اؤتۆر». بيرآزدان محمد گلدی تخت‌ده اوزاندې، كۆره‌ڲی منه ساری ايدی؛ ياتدې. گئتديم آشپازخانايا، بير ليوان سو ايچديم، اۏتورب محمدين بۏشقابېنا باخدېم. ياغ دۏنموشدو بۏشقابېن تكينده، پامادۏر قابېغې، اۆچ-دؤرد دنه دۆڲۆ بۏشقابېن ايچينده ايدی. لیوانېن تکینده بیرآز سو وار ایدی. تؤکدۆم یاغېنان، پامادۏرون اۆستۆنه. سو، دامجې-دامجې اۏلوب سانکی ایسته‌ییردی اۏنلارې یئسین. من ده بۏشقابېن ايچينده ا‌يديم. هاراسېندا دورموشدوم؟ شايد پامادۏر قابېغې‌نېن آلتېندايدېم، گؤرسنميرديم. بو فيكيری بۏشالتدېم آشقال‌قابېنا؛ بۏشقاب تميزلشدی، گئتديم اۏتاغا. بیليطی يئردن گؤتۆرۆب مۏبلدا اۏتوردوم. دؤرد گۆن كيشی‌لر، اۆچ گۆن آروادلار. آدرئسه باخدېم؛ ياخېن¬ ايدی. آخېر تايم بئش– يئددی ایدی. ساعاتا باخدېم ايكی يارېم ¬ايدی. محمده باخدېم شيرين ياتمېشدې. پالتارلارېمې گئيديم إودن چېخدېم. تاكسی توتدوم گئتديم ایستخره، ايچه‌ريدن مايۏ آلدېم. ایستخرين پیس اییی وار ایدی، داوا وورموشدولار، تئز عادت إله‌ديم يا دا يادېمدان چېخدې. اۏن– اۏن‌بئش آرواد وار ايدی، بيری ياخجې اۆزۆردۆ. سويا گيرديم، اېلېق ايدی، قۏرخومدان ياپېشمېشدېم حۏوضون قېراغېنداكې ميله‌يه. اۏ بيری حۏوضدا شيرجه ووروردولار. اؤز بۏیوما باخدېم، سويون ايچينده ايتميشدی. بير ايش گؤرمۆردۆم فقط باخېردېم یان- یؤوره‌مه. میله‌دن یاپېشېب گۆجۆمۆ ووروردوم قېچ‌لارېمې قۏوزايام سويون اۆزۆنه، آما تئز يۏرولوب آياق‌لارېم دَڲيردی حۏوضون كفينه. بير آرواد گلدی باشېمېن اۆستۆنه. دئدی: «باشلا اۆزمه‌ڲه. جانېوې قۏی راحات اۏلسون، حۏوضون تكيندن گرك آياق‌لارېوې قورتاراسان، گرك اۆزه‌سن گئده‌سن اۏ باشا. آياق‌لارېن حۏوضون تكينه دَڲسه يانېبسان!»
آرواد گۆله–گۆله منه باخېردې. پۏتا ايدی. أت گليب اۏ طرف-بو طرفدن آز قالېردې تؤكۆله يئره. دئدیم: «من اۆزمک باشارمېرام».
دئدی: «گـَرَک باشاراسان، كؤمک آل سئوديڲین آدام‌لاردان. بيزلر هامېمېز گلميشيک اۆزمه‌ڲه، سئودیڲيميز آدام‌لارېنان» .
يۏلداش‌لارېن گؤرستدی. اؤز-اؤزۆمه دئدیم: «من تكم».
حۏوضدان چېخدېم إشیڲه.
محمد
سيللی قۏيدوم قولاغېنا. سسيمی آتدېم باشېما: «هارداسان كؤپه‌ڲين قېزې؟ هن؟ هارداسان؟ مين دفه شوماره‌وی توتموشام!».
گؤزلری دۏلموشدو. چرقه‌دی باشېندان آچدې. گئتدی پنجره قاباغېنا. إشیڲه باخېردې. ايسته‌ييرديم توتام اؤلۆمۆنه وورام. بيردن بیليط يادېما دۆشدۆ. سانكی گۆلله يئديم؛ دؤندۆم. يئره باخدېم. بیليط يۏخ ایدی. حتمن گئتميشیميش ایستخره. إودن چېخدېم.
لئیلا
آروادېن سؤزۆ قولاغېمد ايدی، يانې ايسته‌ييرديم اۏنا فيكيرلشم، محمده فيكيرلشمه‌یم. آما آروادېن سؤزلری چۏخ تئز قورتولوردو، من ده باش تاپمېردېم. گـَرَک آيرې بير ايش گؤره‌يديم. اؤز باشېمې قاتایدېم. باشلادېم إوی تميزله‌مه‌ڲه. وسايیلی يېغېشدېردېم. كابينئت¬لری تميزله‌ديم، وسایيلی تازاشدان يېغدېم ايچينه. كۏمۏدون شۆشه‌لرين آچدېم، تۏز ياتمېشدې تكينه، وسايیلی چۏخ ایدی، هامې‌سې دا شۆشه، چينی. بۏشالتدېم يئره. كۏمۏدون آشاغې قاپې‌لارېن دا آچدېم، ايچينده هرزاد وار ایدی. بوخجادا پالتار، كؤهنه ضبط، ويدئۏ دستگاهې، كيتاب. هامې‌سېن آتدېم إشیڲه. دستمال ایله قفسه‌لری تميزله‌ديم. كۏمۏدون تكين تميزله‌ديم. آرواد گئنه گلدی گؤزۆمه: «آياغېن تكه يئتيشسه يانېبسان!».
كۆمۏد بۏش ایدی… تصويرلر دۏلدولار جانېما… مۆنشی دئدی: «فۏرم دۏلدورون… ». آلدېم دۏلدوردوم، خلوت ايدی، تزه گلمیشدیلر بورا، هئچ زاد یئرینده دَڲیل ایدی. بير آرواد بالاجا اۏغلان اوشاغې ایله گئتدی رئيس اۏتاغېنا. قاپې آچېق ايدی. گۆلۆردۆلر. كيشی اوشاق’لا اۏينايېردې، چېخدېلار إشيڲه. ریيس منی گؤردۆ مۆنشۆ‌يه دئدی: «خانېم نمنه ايستير؟». مۆنشۆ دئدی: «گليب فۏرم دۏلدورا». رئيسين يانېنداكې آرواد اوجا باشماق، قارا شالوار، سارې مانتۏو، گۆللۆ چرقد اؤرتمۆشدۆ، بۏينوندا بير گؤزل ميدال وار ايدی. تک باشماغې منيم بۆتۆن پالتارلارېمدان باهالې ایدی.
بيلميرم نه‌جۆر اۏلدو رئيس فۏرمومو آلدې آياق اۆسته باخدې. كامپيۏتئر باشارمېردېم، مۆعرّیف يۏخوم ایدی، سابیقه يۏخ… گيجلميشديم، بو سوالا كی أليزدن نمنه ايش گلر يازمېشدېم: «آرايیشگرلیک». گۆلدۆ، فۏرمو يانېنداكې آروادا دا گؤرستدی، منه باخېب گۆلدۆلر؛ من قېزاردېم. فۏرمو مۆنشۆ‌يه قايتاردې، كۏمۏدا ایشاره إله‌دی: «آشاغېدا قۏی قېرمېزې پوشه‌نين ايچينه، دالې‌سېندا گئنه فۏرم چېخاردارېق». کۏمۏد بۏش ایدی. گۆله-گۆله گئتديلر. چېخدېم إشیڲه. نئچه سئری ایسته‌دیم گئدم فۏرمو آلام. گۆجۆم اۏلمادې آددېم آتام. منیم فۏرموم بۏش کۏمۏدون ایچینده دیر. بۏش كۏمۏد… فيكرلَشيرم رئيسين يانېنداكې آرواد اۆزمک باشارمېر، آما آياغې دا تكه دَ‌ڲمير، چۆن سويون تكينده من اوزانمېشام. نییه اۏنون باخېشېنې ذئینیمدن سیلنمیرم؟! منی اؤلدۆرۆر. هامې‌سې‌نېن باعیثی کۏمۏددو… بۏش كۏمۏددان آجېغېم گلير. كۏمۏدون وسايیلين آپاردېم يېغدېم تختين آلتېنا، بيرآزېن آشپازخانايا، بيرآزېن آنبارا…
محمد
بيلميرم بوآروادا نۏلوب… چۏخ اؤز باشېنا اۏلوب… پۏخ يئمه‌ديک بیليط آلدېق… دئمه‌ميش دورور دۆشۆر يۏلا… كافی‌نئتی تئز باغلادېم گئدم إوه دانېشام گؤرم نه‌یيدی؟! گرک وئرمه‌يه’یديم، سۏروشاجاغام گؤرم هاردايدې؟ يانې من بيلميرم. إوده گؤز قاباغېندا اۏلان كۏمۏدو بۏشالدېب، دئدیم حتمن ايچين تميزله‌یيرميش.
آشپازخانادا شېرېلتې سسی گليردی، داياندېم دووارا، دئدیم: «سلام». جوابېمې وئرمه‌دی. دئدیم: «ناهارچاغې هاردايدېن؟» گئنه جواب وئرمه‌دی. ايشيم اۏلمادې. دئدیم اؤتۆر جهنم اۏلسون پيس اؤرگه‌شر. ناز چكمه‌يه حؤوصله‌م يۏخدو.
لئیلا
ناهاردان سۏنرا ايدې، گئتديم اؤزۆمه پالتار آلدېم، آلت پالتارې. چۏخ باهالې ایدی، ايندی‌يه‌جن بوجور باهالې پالتار آلمامېشدېم. شامپو آلدېم، بیلیرم بير ايشی باشلاياندا گرک باشېندان باشلاياسان. گۆلۆردۆم. اؤز-اؤزۆمه دئييرديم: «اۆزمک چۏخ گؤزل دیر».
محمد
اۏتورورسان! بۏش كۏمۏد گؤزۆوۆن قاباغېندا، يانې نمنه؟ باش قفسه‌يه بيردنه قهوه فينجانې قۏيوب. دوردوم آلت قاپې‌لارېن آچدېم شايد آشاغې‌يا بير شئی يېغېب. گؤردۆم آلت پالتارلارې-شامپوسو كۏمۏددا دېر. آما بونلارېن هئچ بيري‌سینی گؤرمه‌ميشديم. لئیلانې چاغېردېم، پالتارلارې گؤرستديم. دئدیم: «بونلار بوردا نه ايش گؤرۆر، نه واخت آلېبسان؟». دئدی: «خۏشوما گلير پالتارلارېمې اۏرا قۏيورام». آز قالېردېم بوينوز چېخاردام، دئدیم: «آرواد سفئحله‌ميسن»؟! بير سؤز دئمه‌دي .
– گؤتۆر پالتارلارېوې … تئز!
سسين آتدې باشېنا:
– گؤتۆرمۆرم… كۏمۏد منيمدی، ايچينده‌كی‌لر ده منيمدی، اؤزۆم بيللم نمنه يېغام ايچينه.
پالتارلارې گؤتۆردۆم آتدېم إشیڲه، قېشقېردېم اۆستۆنه: «يېغېشدېر اؤزۆوۆ!».
قفسه‌دن فينجانې گؤتۆرۆب توللادې دووارا.
– مندن نمنه ايستيسن؟ نیيه گرك اۆزه بيلمه‌يم؟ نیيه گرک آرایيشگاهېم اۏلمايا؟ نیيه گرک سن’له اۏلماق اۆچۆن، منه گۆله‌لر؟ نیيه!؟؟؟
باش تاپمادېم نمنه دئدی. سيقار چېخارتدېم. اؤسگۆردۆ، إودن چېخدېم.
لئیلا
قارا لی شالوار آلدېم اؤزۆمه، مانتۏ، كيف، باشماق. هئچ واخت پالتارا بو بئله پول وئرمه‌ميشديم. داها پولوم دا قورتولدو.
محمد
باش قفسه‌يه چينی بۏشقاب قۏيموشدو. كۏمۏدون آلت قاپې‌سېن آچدېم، دۏلو باهالې پالتارلا. چينی بۏشقابا باخدېم، دووارا باخدېم، دۆنن اۆستۆنه خط دۆشمۆشدۆ. بيلديم بهانه آختارېر، ايشيم اۏلمادې، گلديم اۏتوردوم، دئدیم اؤزۆ هاوادان دۆشر، ايسته‌يير آرایيشگاه تۆكانېنې تزشدن آچا، من ده قۏيمارام.
فيكره گئتديم: «نيیه تزه پالتار آلېر؟ اۏنون پالتارا إحتيیاجې يۏخ… بير ايش وار… كاش قۏيايدېم آرایيشگرلیک إلییه‌يدی… يۏخ… اۏ صحنه‌نی گؤرمه‌سه‌يديم بير سؤز… چېخېب إشيڲه بير گلين ایله دانېشېر، چرقه‌دی سۆزۆب گئديب دالې¬یا، يئل وورور دامنی قۏوزايېر، واجيبدی چېخېب إشيكده دانېشا؟ … يۏلدان کئچن كيشی‌نين سؤزۆ هئچ يادېمدان چېخماز… “اوووف پاچايا باخ”… منيم آروادېمېن آرالېق آروادېنان گرک فرقی اۏلا». بۏشقابا باخدېم حيرص‌لَنديم، يئنديم آنبارا گۆپۆنۆ گؤتۆردۆم گلديم، اۆست‌دن يئنديرديم قفسه‌لرين اۆستۆنه، سسيمی تانېمېردېم: «منی هئچ كیم تهديد إليیه بيلمز… ایتين قېزې اۏتوراجاقسان إوده، چاره¬ن يۏخدو… إششه¬ڲين قېزې…». كۏمۏدو سېندېردېم تؤكدۆم يئره.
لئیلا
مۏبلدا اۏتورموشدو نفس-نفس ووروردو، گۆپۆنۆ آياق‌اۆسته دايامېشدې مۏبلا. اۆره‌ڲيم چېرپېنېردې. سېنېق تاختالارې آتدېم كنارا، شامپونو چېخارتدېم، آت پالتارلاې گؤتۆردۆم. دوشون آلتېندا زۏر ووروردوم آغلامايام. آلدېغېم پالتارلارا فيكيرلشيرديم. گؤزل گۆن‌لر باشلاياجاغام. اؤزۆمۆ گۆج‌لَنديريرديم. حۏوله‌یه بۆرۆنۆب، گلديم باهالې پالتارلارېمې گئيديم. دئدی: «هارا گئديسن؟» مۏبلدا اۏتورموشدو باخېردې دووارا. دئدیم: «گئديرم اۆزَم، إله‌كی آياغېم سويون تكينه دَ‌ڲمه‌يه».
سۏن
دۆزَنله‌ین: آیناز بزرگان
بَنزَرگه‌لر / Bənzərgələr
اؤزگه / حسن ثمودی قلعه‌لر (حیکایه تۏپلوسو) (کیتاب…
ایکی یاشلې کؤرپهنین آجې حیکایهسی / واریث یۏلچویئو…
جزا / سئوینج إلسئور (حیکایه)
قار دنهلری / آیناز بزرگان (حیکایه)
یالقېز إو / سحر روحی (حیکایه)
ایلان / رحیم علییئو (حیکایه)
بوز / اومان میانالې (حیکایه)
دارا / آراز أحمداۏغلو (حیکایه)
قبیرقازان / ماکسیم قۏرکی (حیکایه)
